Википедија

Мизар (ѕвезда)

Мизар /ˈmaɪzɑr/ [14] — ѕвезда со втора величина во рачката на астеризмот на Голема Мечка во соѕвездието Голема Мечка. Ја има Баерската ознака ζ Голема Мечка (латинизирано како Zeta Ursa Major). Таа формира добро позната двојна ѕвезда со голо око со побледата ѕвезда Алкор, и самиот е четирикратен ѕвезден систем. Системот Мизар и Алкор се наоѓа на околу 83 светлосни години од Сонцето, мерено со сателитот за астрометрија Хипаркос и е дел од Движечката група Голема Мечка.

Мизар
Местоположба на Мизар (заокружено)
Податоци од набљудување
Епоха J2000      Рамноденица J2000
Соѕвездие Голема Мечка
Мизар
Ректасцензија 13ч 23м &1000000000555404800000055,54048с[1]
Деклинација +54° 55′ &1000000000031267100000031,2671″[1]
Привидна величина (V) 2.04[2]
ζ1 UMa
Ректасцензија 13ч 23м &1000000000005554300000055,543с[3]
Деклинација +54° 55′ &1000000000000313000000031,30″[3]
Привидна величина (V) 2.23[3]
ζ2 UMa
Ректасцензија 13ч 23м &1000000000005633000000056,330с[3]
Деклинација +54° 55′ &1000000000000185600000018,56″[3]
Привидна величина (V) 3.88[3]
Особености
ζ1 UMa
Спектрален тип A2Vp/A2Vp[4]
U−B Боен показател −0.01[5]
B−V Боен показател +0.02[5]
ζ2 UMa
Спектрален тип kA1h(eA)mA7IV-V[6]
U−B Боен показател +0.09[5]
B−V Боен показател +0.13[5]
Астрометрија
Радијална брзина (Rv)−6.31[7] км/с
Сопствено движење (μ) Рект: 119.01[1] млс/г
Дек.: −25.97[1] млс/г
Паралакса (π)39.36 ± 0.30[8] млс
Оддалеченост82,9 ± 0,6 сг
(25,4 ± 0,2 пс)
Апсолутна величина (MV)+0.32/+1.96[9]
Орбита
ГлавнаМизар Aa
ПридружникМизар Ab
Период (P)20.5386 days[10]
Голема полуоска (a)9,83 ± 0,03[11] mas
Занесеност (e)0,5415 ± 0,0016[10]
Наклон (i)60,5 ± 0,3[10]°
Должина (Ω)106,0 ± 0,4[11]°
Перицентарска епоха (T)RJD 54536.9904[10]
Аргумент на перицентарот (ω)
(споредна)		105,27 ± 0,23[10]°
Полузамав (K1)
(главна)		66,478 ± 0,153[10] км/с
Полузамав (K2)
(споредна)		66,019 ± 0,177[10] км/с
Орбита
ГлавнаМизар Ba
ПридружникМизар Bb
Период (P)175,55[12]
Голема полуоска (a)29.849 mas
Занесеност (e)0.46[12]
Податоци
Мизар Aa
Маса2,2224 ± 0,0221[10] M☉
Полупречник2.4 ± 0.1[11] R☉
Сјајност33.3 ± 2.1[11] L☉
Температура9,000 ± 200[11] K
Mizar Ab
Маса2,2381 ± 0,0219[10] M☉
Полупречник2.4 ± 0.1[11] R☉
Сјајност33.3 ± 2.1[11] L☉
Температура9,000 ± 200[11] K
Податоци
ζ2 UMa
Површ. грав. (log g)4.40[13]
Температура8,425[13] K
Вртежна брзина (v sin i)61[13] км/с
Други ознаки
ζ Голема Мечка, ζ UMa, Зета UMa, 79 Ursae Majoris, БП+55 1598, ККДЅ J13240+5456, ХИП 65378, ВКД J13239+5456
Наводи во бази
SIMBAD— Mizar
— ζ1 UMa
— ζ2 UMa

Номенклатура

уреди

ζ Голема Мечка (латинизирано во Zeta Ursae Majoris и скратено ζUMa или Зета UMa) е Бајерово означување на Мизар. Ја има и Флемстидовата ознака 79 Голема Мечка.

Традиционалното име Мизар потекнува од арапското المئزر, miʼzar што значи „престилка; обвивка, покривка, корица.[15] Во 2016 година, Меѓународниот астрономски сојуз организирал Работна група за имиња на ѕвезди (РГИЅ)[16] за да ги каталогизира и стандардизира соодветните имиња за ѕвездите. Првиот билтен на РГИЅ од јули 2016 година[17] вклучил табела со првите две групи на имиња одобрени од РГИЅ; кој го вклучувал Мизар за ζUMa.[18] Според правилата на МАС, името Мизар строго се однесува единствено на компонентата Аа, иако традиционално и популарно се користи за сите четири ѕвезди што ја сочинуваат единствената ѕвезда со голо око.[19][20]

Ѕвезден систем

уреди
 
Мизар и Алкор, горе десно, како дел од Голема Мечка
 
Повеќекратниот ѕвезден систем на Мизар (двојната ѕвезда десно) и Алкор (лево). Неповрзаната, побледа ѕвезда ѕвезда Лудвиг може да се види подолу.

Мизар е визуелен двојник со одвојување од 14,4 лачни секунди, од кои секоја е спектроскопска бинарна. Нејзината комбинирана привидна величина е 2,04. Двете видливи ѕвезди се нарекуваат ζ 1 и ζ 2 Голема Мечка или Мизар A и B. Спектроскопските компоненти генерално се нарекуваат Мизар Aa, Ab, Ba и Bb. Сите ѕвезди споделуваат една Хипокрос ознака на HIP 65378, но одвоени записи од каталогот на светли ѕвезди и каталог на „Хенри Дрејпер“. Мизар, заедно со Алкор и многу други светли ѕвезди во Големата Мечка, е член на Подвижната група на Голема Мечка.[21]

Мизар можеби бил првиот телескопски бинарен систем познат на Европејците; Бенедето Кастели во 1617 го замолил Галилео Галилеј да го набљудува. Галилео потоа направил детален запис за двојната ѕвезда[22]. Подоцна, околу 1650 година, Ричоли напишал дека Мизар се појавува како двојник[23]. Секундарната ѕвезда (Мизар B) доаѓа на 380 АЕ од примарната (Мизар A) и на двете им требаат илјадници години да се вртат една околу друга.[24]

Мизар А бил првиот спектроскопски бинарен систем кој бил откриен, како дел од работата за спектрална класификација на Антонија Мори, а орбитата била објавена во 1890 година. Некои спектроскопски бинарни броеви не можат визуелно да се решат и се откриваат со проучување на спектралните линии на сомнителниот систем во долг временски период. Двете компоненти на Мизар А се околу 35 пати посветли од Сонцето и се вртат една околу друга за околу 20 дена 12 часа и 55 минути. Во 1908 година, било откриено дека Мизар Б е исто така спектроскопски бинарна, нејзините компоненти завршуваат орбитален период на секои шест месеци.[8] Во 1996 година, 107 години по нивното откритие, компонентите на бинарниот систем Мизар А биле снимени во исклучително висока резолуција со помош на оптичкиот прототипен интерферометар на морнарицата.[25]

ζ 1 Голема Мечка

уреди
 
Криви на радијална брзина за двете речиси идентични компоненти

Двете компоненти на ζ 1 Голема Мечка (Мизар Aa и Ab) биле забележани дека се идентични, со исклучок на малку различни варијации на радијалната брзина кои укажуваат на многу малку различни маси.

Спектралните линии на двете ѕвезди може да се набљудуваат одделно и на двете им е даден спектрален тип на A2Vp. Тие се Ап-ѕвезди, хемиски карактеристични поради стратификацијата на некои тешки елементи во фотосферата на бавно ротирачките врели ѕвезди. Во овој случај, тие покажуваат зголемено изобилство на стронциум и силициум.[26]

Со претпоставка за идентични физички својства за двете ѕвезди, и двете имаат температури од 9.000 К, полупречници од 2.4 R☉ и булометриска сјајност од 33.3 L☉.[11] Се смета дека се стари околу 370 милиони години.[27]

ζ 2 Голема Мечка

уреди

ζ 2 Голема Мечка е еднослојна спектроскопска бинарност, а видливиот спектар е од Ам-ѕвезда, именувана по нивните невообичаено силни линии на некои метали. Спектралниот тип на kA1h(eA)mA7IV-V е во форма што се користи за ѕвезди со метална обвивка: типот е A1 врз основа на линиите на калциум K, раниот A врз основа на линиите на водород и A7 врз основа на линиите на други метали. Класата на сјајност е рангирана помеѓу главната низа и подџин.

Врз основа на орбиталните својства на системот, вкупната маса на двете ѕвезди е приближно 2,1 сончеви маси, од кои најголем дел придонесува примарната ѕвезда.[28]

Други имиња

уреди

Мизар е позната како Вашиста, еден од Саптаришите, во традиционалната индиска астрономија.[29] Кинескиот таоизам ја персонифицира како ζ Голема Мечка како ѕвезда Лу.[30]

На кинески, 北斗што значи Северна Мечка, се однесува на астеризам еквивалент на Големата Мечка. Следствено, кинеското име за самата ζ Голема Мечка е北斗六 (Шестата ѕвезда на Северна Мечка) и開陽 (Ѕвезда на Отворачот на топлината).

Во митот за Микмак за големата мечка и седумте ловци[31], Мизар е Чикади, а Алкор е неговиот сад за готвење.[32]

Воени имењаци

уреди

Во популарната култура

уреди

Бендот Steely Dan се повикува на Мизар во нивната песна „Sign In Stranger“ од нивниот албум The Royal Scam.[33]

Мизар е домашен систем на раса пријателски, сферични вонземјани со кои контактирал бродот „Звездена прашина “ на Земјата во научно-фантастичниот расказ „Мечката со јазолот на опашката“ од Стивен Тал од 1971 година.

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 van Leeuwen, F. (November 2007). „Validation of the new Hipparcos reduction“. Astronomy and Astrophysics. 474 (2): 653–664. arXiv:0708.1752. Bibcode:2007A&A...474..653V. doi:10.1051/0004-6361:20078357. S2CID 18759600.
  2. ↑ Mermilliod, J.-C (1986). „Compilation of Eggen's UBV data, transformed to UBV (unpublished)“. Catalogue of Eggen's UBV Data. Bibcode:1986EgUBV........0M.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Fabricius, C; Høg, E; Makarov, V. V; Mason, B. D; Wycoff, G. L; Urban, S. E (2002). „The Tycho double star catalogue“. Astronomy and Astrophysics. 384: 180–189. Bibcode:2002A&A...384..180F. doi:10.1051/0004-6361:20011822.
  4. ↑ Eggleton, P. P.; Tokovinin, A. A. (2008). „A catalogue of multiplicity among bright stellar systems“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 389 (2): 869–879. arXiv:0806.2878. Bibcode:2008MNRAS.389..869E. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13596.x. S2CID 14878976.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Iriarte, Braulio; Johnson, Harold L; Mitchell, Richard I; Wisniewski, Wieslaw K (1965). „Five-Color Photometry of Bright Stars“. Sky and Telescope. 30: 21. Bibcode:1965S&T....30...21I.
  6. ↑ Gray, R. O; Garrison, R. F (1987). „The early a type stars - Refined MK classification, confrontation with Stroemgren photometry, and the effects of rotation“. Astrophysical Journal Supplement Series. 65: 581. Bibcode:1987ApJS...65..581G. doi:10.1086/191237.
  7. ↑ Pourbaix, D; Tokovinin, A. A; Batten, A. H; Fekel, F. C; Hartkopf, W. I; Levato, H; Morrell, N. I; Torres, G; Udry, S (2004). „SB9: The ninth catalogue of spectroscopic binary orbits“. Astronomy and Astrophysics. 424 (2): 727–732. arXiv:astro-ph/0406573. Bibcode:2004A&A...424..727P. doi:10.1051/0004-6361:20041213. S2CID 119387088.
  8. ↑ 8,0 8,1 Mamajek, Eric E.; Kenworthy, Matthew A.; Hinz, Philip M.; Meyer, Michael R. (2010). „Discovery of a Faint Companion to Alcor Using MMT/AO 5 μm Imaging“. The Astronomical Journal. 139 (3): 919–925. arXiv:0911.5028. Bibcode:2010AJ....139..919M. doi:10.1088/0004-6256/139/3/919. S2CID 51834159.
  9. ↑ King, Jeremy R; Villarreal, Adam R; Soderblom, David R; Gulliver, Austin F; Adelman, Saul J (2003). „Stellar Kinematic Groups. II. A Reexamination of the Membership, Activity, and Age of the Ursa Major Group“. The Astronomical Journal. 125 (4): 1980. Bibcode:2003AJ....125.1980K. doi:10.1086/368241.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 10,7 10,8 Behr, Bradford B; Cenko, Andrew T; Hajian, Arsen R; McMillan, Robert S; Murison, Marc; Meade, Jeff; Hindsley, Robert (2011). „Stellar Astrophysics with a Dispersed Fourier Transform Spectrograph. II. Orbits of Double-lined Spectroscopic Binaries“. The Astronomical Journal. 142 (1): 6. arXiv:1104.1447. Bibcode:2011AJ....142....6B. doi:10.1088/0004-6256/142/1/6. S2CID 119099887.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 11,8 Hummel, C. A.; Mozurkewich, D.; Armstrong, J. T.; Hajian, Arsen R.; Elias Ii, N. M.; Hutter, D. J. (1998). „Navy Prototype Optical Interferometer Observations of the Double Stars Mizar a and Matar“. The Astronomical Journal. 116 (5): 2536. Bibcode:1998AJ....116.2536H. doi:10.1086/300602.
  12. ↑ 12,0 12,1 Iliev, I. Kh; Budaj, J; Zverko, J; Barzova, I. S; Ziznovsky, J (1998). „Lithium and metal abundances in long period AM binaries“. Astronomy and Astrophysics Supplement. 128 (3): 497. Bibcode:1998A&AS..128..497I. doi:10.1051/aas:1998160.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Monier, R (2005). „Abundances of a sample of a and F-type dwarf members of the Ursa Major Group“. Astronomy and Astrophysics. 442 (2): 563–566. Bibcode:2005A&A...442..563M. doi:10.1051/0004-6361:20053222.
  14. ↑ Kunitzsch, Paul; Smart, Tim (2006). A Dictionary of Modern star Names: A Short Guide to 254 Star Names and Their Derivations (2nd rev.. изд.). Cambridge, Massachusetts: Sky Pub. ISBN 978-1-931559-44-7.
  15. ↑ Wehr, Hans (1994). A Dictionary of Modern Written Arabic (Arabic-English) (4. изд.). Urbana, Illinois: Spoken Language Services. стр. 17. ISBN 0879500034.
  16. ↑ „IAU Working Group on Star Names (WGSN)“. International Astronomical Union. Посетено на 22 May 2016.
  17. ↑ „Bulletin of the IAU Working Group on Star Names, No. 1“ (PDF). International Astronomical Union. Посетено на 28 July 2016.
  18. ↑ „IAU Catalog of Star Names“. International Astronomical Union. Посетено на 28 July 2016.
  19. ↑ Richard H. Allen (28 February 2013). Star Names: Their Lore and Meaning. Courier Corporation. ISBN 978-0-486-13766-7.
  20. ↑ Guy Consolmagno; Dan M. Davis (19 October 2000). Turn Left at Orion: A Hundred Night Sky Objects to See in a Small Telescope - and How to Find Them. Cambridge University Press. стр. 83–. ISBN 978-1-139-45750-7.
  21. ↑ Jones, Jeremy; White, R. J; Boyajian, T; Schaefer, G; Baines, E; Ireland, M; Patience, J; Ten Brummelaar, T; McAlister, H; Ridgway, S. T; Sturmann, J; Sturmann, L; Turner, N; Farrington, C; Goldfinger, P. J (2015). „The Ages of A-Stars. I. Interferometric Observations and Age Estimates for Stars in the Ursa Major Moving Group“. The Astrophysical Journal. 813 (1): 58. arXiv:1508.05643. Bibcode:2015ApJ...813...58J. doi:10.1088/0004-637X/813/1/58. S2CID 16600591.
  22. ↑ Michael Marett-Crosby (28 June 2013). Twenty-Five Astronomical Observations That Changed the World: And How To Make Them Yourself. Springer Science & Business Media. стр. 32–. ISBN 978-1-4614-6800-4.
  23. ↑ Steven J. Dick (9 September 2013). Discovery and Classification in Astronomy: Controversy and Consensus. Cambridge University Press. стр. 117–. ISBN 978-1-107-03361-0.
  24. ↑ Robert Burnham (1978). Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System. Courier Corporation. ISBN 978-0-486-23673-5.
  25. ↑ Benson, J. A; Hutter, D. J; Elias, N. M; Bowers, P. F; Johnston, K. J; Hajian, A. R; Armstrong, J. T; Mozurkewich, D; Pauls, T. A; Rickard, L. J; Hummel, C. A; White, N. M; Black, D; Denison, C. S (1997). „Multichannel optical aperture synthesis imaging of zeta1 URSAE majoris with the Navy prototype optical interferometer“. Astronomical Journal. 114: 1221. Bibcode:1997AJ....114.1221B. doi:10.1086/118554.
  26. ↑ Abt, H. A; Cardona, O (1984). „The nature of the visual companions of AP and AM stars“. Astrophysical Journal. 276: 266. Bibcode:1984ApJ...276..266A. doi:10.1086/161610.
  27. ↑ Thureau, N. D; Greaves, J. S; Matthews, B. C; Kennedy, G; Phillips, N; Booth, M; Duchêne, G; Horner, J; Rodriguez, D. R; Sibthorpe, B; Wyatt, M. C (2014). „An unbiased study of debris discs around A-type stars with Herschel“ (PDF). Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 445 (3): 2558. Bibcode:2014MNRAS.445.2558T. doi:10.1093/mnras/stu1864.
  28. ↑ Tokovinin, A. A. „HD 116657“. Multiple Star Catalog. Архивирано од изворникот на 2020-10-03. Посетено на 2020-08-24.
  29. ↑ V.Chandran (1993-01-01). Astronomy Quiz Book. Pustak Mahal, 1993. ISBN 978-81-223-0366-7. ... the seven rishis in the constellation Saptarishi (Ursa Major) ... In Vasishta (Zeta), its tiny companion star is named after Arundhati, the wife of Vasishta ... today known by their Arabic names Dubhe (Kratu), Merak (Pulaha), Phekda (Pulastya), Megrez (Atri), Benetnash (Marichi) and Mizar (Vasishta) ...
  30. ↑ Ming-Dao Deng (19 February 2013). The Lunar Tao: Meditations in Harmony with the Seasons. HarperCollins. стр. 80–. ISBN 978-0-06-220591-9.
  31. ↑ „The Celestial Bear, A Micmac Legend“. Cape Breton's Magazine. 2009-02-11. Архивирано од изворникот на 2017-10-18. Посетено на 2018-01-01.
  32. ↑ „天文教育資訊網“ [AEEA]. Activities of Exhibition and Education in Astronomy) (кинески). Архивирано од изворникот на 2014-11-02. Посетено на 2018-01-01.
  33. ↑ Hyden, Steven (14 January 2021). „The Best Steely Dan Songs, Ranked“. Uproxx. Посетено на 3 August 2022. Like in “Sign In Stranger,” the mafia underworld snapshot from The Royal Scam, which includes references to Mizar Five, Turkish union dues, and the nightclub performer who people line up around the block to see “do the can-can-Jacques.”

Надворешни врски

уреди


Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Мизар_(ѕвезда)&oldid=5273201“