Иван Чарота
Иван Алексеевич Чарота (белоруски: Іван Аляксеевіч Чарота; 16 септември 1952 - 7 ноември 2024) - белоруски книжевен критичар, славист, критичар, историчар на културата, преведувач, јавна личност. Бил доктор по филолошки науки и професор од 1999 г. Лауреат на Наградата на Република Белорусија „За духовна преродба“ (2003). Од 2009 г. бил странски член на Српската академија на науките и уметностите[1]. Член на Белоруското, Руското и Српсското друшво на писателите.
Животопис
уредиИван Чарота е роден на 16 септември 1952 година во селото Лишчики во Брестската областа, Белорусија.
Од 1969 до 1974 година Чарота студирал на Катедрата за руски јазик и книжевност на Филолошкиот факултет на Белорускиот државен универзитет. По завршувањето на студиите, работел како учител три години во Паљацкишко средното училиште во областа Воронов, регионот Гродно. Во 1977 година бил ангажиран од белорускиот државен универзитет како предавач - виш предавач, вонреден професор, а потоа, откако одбранил својата докторска дисертација (студиите траеле од 1991 до 1994 година, Чарота станал шеф на новоформираниот претседател на словенски студии (словенечка книжевност). Ја одбрани својата дисертација "Творчество М.А.Шолохова и литературный процесс Югославии (1956-1986)" на Институтот во Ленинград во 1986 година и докторска дисертација - Беларуская літаратура ХХ стагоддзя і працэсы нацыянальнага самавызначэння» на Белорускиот државен универзитет во Минск, 1998 година.[2]
Научни трудови и книги
уредиТој ги насочил своите научни интереси кон книжевноста и културата на словенечките народи. Истражувајќи ги нивните генетски, типолошки и конкретни врски, тој стана водечки југословец на Белорусија, високопочитуван специјалист во областа на компаративната книжевност и културни студии, автор на околу 600 научни трудови, вклучувајќи книги: «Беларуская савецкая літаратура за мяжой» (Мінск, 1988 – у сааўтарстве), «Пошук спрадвечнай існасці: Беларуская літаратура ХХ стагоддзя ў працэсах нацыянальнага самавызначэння» (Мінск, 1995), «Сербская Праваслаўная Царква» (Мінск, 1998), «Беларуская мова і Царква» (Мінск, 2000), «Косовская битва продолжается» (Мінск, 2000), «Антологиjа белоруске поезиjе», (Белград: 1993; 2-е выданне – 2012), «Югаславянскія казкі» (Мінск, 1999), «Антологиjа лирике источних Словена” (Белград, 2000), «Насустрач Духу. Анталогія беларускай хрысціянскай паэзіі» (Мінск, 2001), «Насустрач Духу. Анталогія беларускай хрысціянскай прозы» (Мінск, 2002), «Слово и Дух. Антология русской духовной поезии ХХ –ХХ вв.» (Минск, 2003, 2005, 2010), “Ні на небе, ні на зямлі.Казкі славянскіх народаў” (2013), «Српска књижевност. Антологија текстова. Књ.І -V» (Мінск, 2002-2007 – на сербскай мове), “Тэорыя і практыка мастацкага перакладу” (Мінск, 2012), “Испод крила роде. Антологиjа савремене белоруске поезиjе” (Подгорица, 2014), “Беларусы пра Сербію-Югаславію” (Мінск, 2015, « Белорусија и Србија: Трагом узајамног упознавања и деловања“(Шабац, 2016).[3]
Научна и методолошка сфера
уредиПрофесорот Иван Чарота е член на 11 периодика (6 страници), научен советник на Белоруската Енциклопедија; Секретар на Библиската комисија на Белоруската егзархија на Руската православна црква и извршен уредник на списанието „Православие“ (Праваслаўе).
Во областа на науката и методологијата, професорот ги состави следниве прирачници: «Советская литература в связях и взаимодействиях: Начала сравнительного и системного анализа» (Мінск, 1989), «Мастацкі пераклад на беларускую мову : Асновы тэорыі і практычныя рэкамендацыі» (Мінск, 1997), «Югаславянскія літаратуры і культуры» (Мінск, 1999 – у сааўтарстве), Праграма «Гісторыя славянскіх літаратур» (2000), «Гісторыя сербскай літаратуры. Практыкум» (2007).[4]
Преведување
уредиЧарота е член на Здружението на писатели на СССР (т.е. Здружението на писатели на Белорусија), како и Русија и Србија; активно се појавува во печатот како книжевен критичар, критичар, есеист, публицист. Повеќе од дваесет и пет години, тој е на чело на Бирото за уметнички превод и литературни односи на белоруската писателска асоцијација, а преведува од српски, хрватски, словенечки, македонски, полски и други јазици на белоруски и руски, како и од белоруски и руски на српски јазик. Неговите достигнувања вклучуваат: повеќе од 1200 печатени преводи, вклучувајќи повеќе од 70 изданија на книги, вклучувајќи дела од реномирани писатели, како што се: Павле (српски патријарх), Николај Велимировиќ, Јустин Поповиќ, Марко Марковиќ, Тадеј Штруболовиќ, Иво Андриќ, Бранислав Нушиќ, Раде Драинац, Добрица Ќосиќ, Невена Витошевиќ Кеклиќ, Зоран Гавриловиќ, Мира Радојевиќ, Љубодраг Димиќ, Момир Лазиќ, Драган Лакиќевиќ, Драгослав Михаиловиќ, Гроздана Олујиќ, Горан Петровиќ, Љиљана Хабјановиќ Гуровиќ, Бено Жупанчиќ, Прежихов Воранц, Јосип Јурчич, Драго Јанчар и други. Чарота е основач, составувач и преведувач на серијалот «Сербскае багаслоўе ХХ стагоддзя», во која веќе се објавени повеќе од четириесет книги. Зборник на трудови од српски народни приказни, од проф. Чарота преведена на белоруски: ”Мовы ўсяго жывога: Сербскія народныя казкі” (Мінск: Мастацкая літаратурa, 2007), беше прогласена за најубава книга во Белорусија во областа на преводот 2008. година и беше доделена на Националната награда.
Чарота е еден од основачите на „Комитетот за поддршка на Србите и Црногорците“ и јавната организација „Белорусија - сестра на Србија“, вршител на должноста потпретседател на општеството „Белорусија - Југославија“, претседател на општеството „Белорусија - Србија и Црна Гора“.
Награди
уреди- Награда на Република Белорусија „За духовна преродба“ (2003
- Меѓународна награда за име Острошки (Полска, 1999)
- Меѓународната награда Фјодор Достоевски (Србија, 2007) (доделена 2012)
- Награда на српското здружение на писатели (2000
- Награда на списанието "Збиља / Reality" (СРЈ, Белград, (2000, 2006);
- Меѓународна православна книжевна награда „Богородица со три раце“ (српска фондација Иванка Милошевиќ - (Чикаго, САД, 2011))
- Меѓународна литературна награда Рада Драјнца (Србија, 2014)
- Меѓународна награда за фондација Кариќ (Србија, 2014)
- Ред на преостанатиот Сергеј Радонески 3 степен (Руската православна црква, 2002)
- Комеморативен медал на Здружението на писателите на Словачка (2003)
- Ред на Свети Сава 3 степен (СПЦ, 2004)
- Златен знак на културно-образовната заедница на Србија (2008)
- Орден на Свети Кирил Туровски од 2 степен (Белоруската православна црква, 2012)
- Сребрен медал за заслуги (Србија, 2014)
- Медал на Александар Пушкин (Руска Федерација, 2015).[5]
- Награда на Република Белорусија „За духовно оживување“ (2019)[6]
Наводи
уреди- ↑ „Чланови“. Српска Академија Наука и Уметности. Посетено на 6 март 2019.
- ↑ „Іван Чарота атрымаў ордэн свяціцеля Кірыла Тураўскага“. СППС - сайт прихода Свято-Петро-Павловского собора г. Минска. Посетено на 6 март 2019.
- ↑ „БЕЛОРУСИЈА И СРБИЈА“. Царса. Центар академске речи. Архивирано од изворникот на 2019-05-25. Посетено на 6 март 2019.
- ↑ Чарота, Іван. „ШЛЯХІ СТАНАЎЛЕННЯ“ (PDF). ЕЛИБ БСУ. Архивирано од изворникот (PDF) на 2020-06-28. Посетено на 6 март 2019.
- ↑ „Указ Президента РФ“ (PDF). Static Kremlin. Посетено на 6 март 2019.
- ↑ Шчарбачэвіч, Ніна. „Перакладчыкі Бібліі на родную мову ўшанаваны высокай узнагародай“. Созвучие. Архивирано од изворникот на 2021-02-19. Посетено на 6 март 2019.
Литература
уреди- Чарота, Иван (2017). Белоруско-српски односи као научни проблем : [приступна беседа одржана у САНУ, 26. октобра 2015. године]. Београд: САНУ. стр. 55–68.
- Гардзіцкі А.К. Чарота Іван Аляксеевіч // Беларускія пісьменнік:Даведнік. Мінск,1994.С.584.
- Гарэлік Л.М, Махнач Т.М. Чарота Іван //Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. Т јуни Мінск, 1995. С. 275 – 277.
- Ляшук В.Я., Снітко Г.Н. Літаратура Берасцейшчыны. Брэст, 1999. С.326, 368.
- Трус М. В. Чарота Іван Аляксеевіч // Беларуская Энцыклапедыя. У 18 т. Т. 17. Мінск, 2003. С.245.
- Б.п. Чарота Иван Алексеевич // Регионы Белоруссии. Энциклопедия. Т јануари Кн февруари Минск, 2009. С. 453.
- Б.п. // Філалагічны факультэт. Да 70-годдзя заснавання. Мінск : БДУ, 2009. С. 133-136.
- Сибиновић М. Чарота Иван // Енциклопедија српског народа. – Београд, 2008. С.1249.
- Навойчык П. Чарота Іван Аляксеевіч // Гісторыя славянскіх літаратур і праблемы іх параўнальнага вывучэння: тэорыя і практыка. – Мінск, 2015.С. 141-142.
- Штэйнер І. З любоўю да славянскага пісьменства // Полымя.2017, №9. С. 39-42.