Раде Марковиќ
Радомир „Раде“ Марковиќ (Белград, 14 октомври 1921 - Жабок, 10 септември 2010) бил српски театарски и филмски глумец.
Биографија уреди
Раде Марковиќ дипломирал во 1939 година во Втората машка гимназија во Белград.[1] Прво студирал технички, потоа се префрлил на Филозофскиот факултет во Белград, а потоа се посветил на глумата, првично само како аматер, со група млади белградски ентузијасти од првата повоена генерација,[2] кои имле проби во Универзитетот во Коларац. Во таа група била и Оливера Ѓорѓевиќ (подоцна познатата српска глумица Оливера Марковиќ), со која се оженил во 1945 година, а со неа една година подоцна го добил синот Горан, кој е познат српски режисер.
Бил истакнат член на Белградскиот драмски театар во периодот од 1950-1952 година и 1954 - 1966 година, но играл и на сите други белградски сцени, каде одиграл преку 200 улоги. Тој бил особено сугестивен во карактерни улоги со најширок опсег.
Од 1983 година тој е професор по глумечка игра на Академијата за драмски уметности во Нови Сад до 1999 година.Таму извел 4 класи на глумци, меѓу кои се Марко Живиќ, Милица Зариќ, Срѓан Тимаров, Драган Вујиќ, Радмила Томовиќ, Милан Чучиловиќ.
На театарот му останал верен и по пензионирањето, сè до смртта.
На 6 октомври 2010 г. Тој требало да игра на премиерата на претставата Златното теле во Народниот театар во Белград, во режија на неговиот син Горан Марковиќ.
Бил спикер во првите филмски вести по ослободувањето на Белград, како и во многу кратки филмови.
Тој бил на одмор во Клањец, во куќата на втората сопруга, кога му се слошило. Починал на 10 септември 2010 година на 89 годишна возраст на кардиолошкото одделение на болницата во Забок, Хрватска. Погребан е на 15 Септември во Алејата на заслужните граѓани на Новите гробишта во Белград.
Филмска кариера уреди
Своето филмско деби го имал во 1948 година со улогите скоевци -илегалци, Мишо во филмот „Бесмртна младост“ на Воислав Нановиќ и незрелиот сопруг Тонче во филмот „Софка“ на Радош Новаковиќ.
Глумецот бил секогаш присутен и баран до 1987 година. Се појавил во околу 60 филмови на режисери од сите генерации. Особено е забележан во улогите, главни и поголеми споредни, на авторитетни личности.
Снимил неколку филмови со многу автори: Чудотворниот меч (1950) и Шолај (1955 година, за кој ја добил Златната арена за споредна улога на Филмскиот фестивал во Пула во 1956 година) на Воислав Нановиќ; Далеку од сонцето (1953), Песна (1961), Операција Тицијан (1963) и Бегство (1968) од Радош Новаковиќ; Сомнително лице (1954) и Патот околу светот (1964) од Соја Јовановиќ; Зеница (1957) и Како Ромео и Јулија се сакаа (1966) од Јован Живановиќ; Првиот граѓанин на едно гратче (1961), Летото е виновна за се (1961) и Девојката на Пуриш Ѓорѓевиќ (1965); Рој (1966 година, за која ја добил првата награда / подеднакво/ за машка улога на фестивалот за глумечки остварувања во Ниш), Хасан агиница (1967), Делије (1968) и Бурдуш (1970) Миодраг Поповиќ; Саботери (1967) и Валтер го брани Сараево (1972) Хајрудин Крвавец; Стапица за генералот ( 1971 ) и СБ го затвора кругот на Мики Стаменковиќ (197) ); Отпишани (1974) и Кралски воз ( 1982 ) од Александар Ѓорѓевиќ; Национален час (1979), Мајстори, мајстори (1980) и Вариола вера (1982) од Горан Марковиќ.
Меѓу другите улоги се издвојуваат оние во Странската земја (1957) на Јозо Гале, за која бил награден со втора награда во Пула и Радопоље (1963) на Столет Јанковиќ, за која ја освоил Сребрената арена Пула. Има настапувано и во странство (на пример, Крадец на праски (1964), Вула Радева во Бугарија; Водата нешто носи (1969), Ј. Кадара и Е. Клоса во поранешниот СССР; Златни наочари (1986), Џулијано Монталде во Италија, како како и во бројни телевизиски драми и серии.
Режирал и два документарни филма:
- Смеа од сцената: Ателје 212 (1972)
- Меѓу нас: Слободан Перовиќ (1998) (ТВ)
Награди уреди
Раде Марковиќ е едно од најголемите и најтрајните имиња на српскиот театар во периодот по Втората светска војна. Тој одиграл 81 улога во филмови; 62 улоги во телевизиски драми, серии и други емисии; учествувал во 186 радио-драми, а на театарските сцени одиграл вкупно 96 улоги.
Како професор на Академијата за уметности во Нови Сад, предавал во четири паралелки, со вкупно 39 ученици (Душан Јакишиќ, Драган Вујиќ Вујке, Радмила Томовиќ, Милан Цучиловиќ, Срѓан Тимаров, Милица Зариќ и други).
За време на пет децении глумечко присуство, пред се на театарската сцена, Марковиќ се здобил со неподелено признание од критиката, публиката и колегите од најмалку две причини: длабока посветеност, може да се каже целосна посветеност на вокацијата, која честопати имала врвни достигнувања, како и немилосрдна потрага по ново, со модерен и современ глумечки предизвик, со кој се обидел да ги поттикне стандардите во глумата во кои бил еден од креаторите на авангардните театарски патеки во нашето опкружување.
Добитник е на сите најзначајни професионални и општествени награди и признанија:
- две Стерија награди: 1958 година за улогата на Николетина Бурсаќ во претставата на Белградскиот драмски театар, и во 2002 година за улогата на Полковник З. во претставата Пандорината кутија од истиот театар,
- три арени во Пула: 1956 година за улогата на капетанот Дренко во филмот Шолаја, 1957 година за улогата во филмот Туѓа земја и 1963 година за улогата на Илија во филмот Радопоље ,
- Награда Славица (сега Награда Павле Вуисиќ) 1989 година, како признание за неговиот исклучителен придонес во уметноста на глумата во домашниот филм,
- Октомвриски награди на Град Белград,
- Добричин прстен “за 1998 година (најважната награда за глумечка игра во Србија),
- Статуетка на Јоаким Вујиќ доделена од театарот Књажевско-српски од Крагуевац во 2005 година, како и многу други.
Како добитник на наградата „Добричин прстен“, Здружението на драмски уметници на Србија објавило монографија или збирка дела посветени на неговото севкупно творештво. Организатор на збирката е театрологот Зоран Т. Јовановиќ . Одликуван е од 20 февруари 2011 година на големата сцена на Белградскиот драмски театар го добила името „Раде Марковиќ“.[3]
Филмографија уреди
| 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 | Во целост | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Игран филм | 2 | 12 | 30 | 18 | 18 | 5 | 3 | 88 |
| ТВ филм | 0 | 1 | 2 | 19 | 5 | 3 | 0 | 30 |
| ТВ серии | 0 | 0 | 3 | 37 | 18 | 4 | 2 | 64 |
| ТВ мини серии | 0 | 0 | 0 | 4 | 1 | 2 | 0 | 7 |
| ТВ краток филм | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 2 |
| Краток филм | 0 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 |
| Во целост | 2 | 14 | 37 | 79 | 42 | 14 | 5 | 193 |
| Филмографија на | |||
|---|---|---|---|
| Год. | Назив | Улога | |
| 1940-е▲ | |||
| 1948. | Бесмртна младост | Миша | |
| 1948. | Софка | Томча | |
| 1950-е▲ | |||
| 1950. | Волшебен меч | Небојша | |
| 1953. | Далеку е Сонцето | Учител | |
| 1954. | Сомнително лице | Жика | |
| 1955. | Лажен цар | Шќепан Мали | |
| 1955. | Шолаја | Дренко, капетан Кралската војска | |
| 1957. | Мал човек | ||
| 1957. | Туѓа земја | ||
| 1957. | Атомска бајка | ||
| 1957. | Зеница | ||
| 1957. | Не чекај на мај | ||
| 1958. | Николетина Бурсаќ (ТВ) | Николетина Бурсаќ | |
| 1958. | Таа ноќ | Павле | |
| 1958. | Три желби | Петр | |
| 1960. е▲ | |||
| 1961. | Летото е криво за се | Мајор | |
| 1961. | Песма | Капетан Клаус | |
| 1961. | Првиот граѓанин на малиот град | Мишко Радиќ | |
| 1962. | Саша | Шпанац | |
| 1962. | Козара | Вукша | |
| 1963. | Операција Тицијан | Миха - инспектор на полиција | |
| 1963. | Радополе | Илија | |
| 1963-1964. | На буква, на буква (ТВ серија) | Раде | |
| 1964. | Пат околу светот | Човек со нога | |
| 1964. | Крадец на праски | Иво Обреновиќ | |
| 1965. | Девојка | ||
| 1965. | Другата страна на медалот | Огњен Ружић | |
| 1966. | Мост | ||
| 1966. | Војник | Андреј | |
| 1966. | Рој | ||
| 1966. | Штитеник | ||
| 1966. | Како се сакаа Ромео и Јулија? | Реља Димитријевиќ | |
| 1967. | Хасан агиница | ||
| 1967. | Нож | Коста Петров | |
| 1967. | Диверзанти | Доктор | |
| 1967. | Бомба у 10 и 10 | Марко | |
| 1968. | Делии | ||
| 1968. | Столбови на општеството (ТВ краток) | Берник | |
| 1968. | Тројца против сите... а жената четврта (ТВ) | ||
| 1968. | Бекства | ||
| 1968. | Тројца против сите (ТВ) | ||
| 1968. | Гангстерски водач | ||
| 1968. | Гол човек | Илија | |
| 1969. | Некоја далечна светлост | ||
| 1969. | -{Желба наречена Анада}- | ||
| 1969. | Под нови покрови | ||
| 1970-е▲ | |||
| 1970. | Случај Опенхајмер (ТВ) | Исак Раби | |
| 1970. | Летото кај баба | ||
| 1970. | Велосипедисти | ||
| 1970. | Бурдуш | ||
| 1971. | Дом и убавина | ||
| 1971. | Замка за генералот | Генерал Дража Михајловиќ | |
| 1971. | Балада за свирепиот... | Саво | |
| 1971. | Операција 30 букви (серија) | ||
| 1971. | Улогата на моето семејство во светската револуција | Строг | |
| 1971. | Директор | ||
| 1972. | Село без селани (серија) | ||
| 1972. | Воен талент | ||
| 1972. | Непогребани нртовци (ТВ) | ||
| 1972. | Човек што фрли бомба на Хирошима (ТВ) | бранител | |
| 1972. | Смеа од сценета: Атеље 212 | Тодор 1 | |
| 1972. | Заслуге | ||
| 1972. | Фиданки од опожарено дрво (серија) | Вујовиќ | |
| 1972. | Валтер го брани Сараево | Сеад Капетановиќ | |
| 1973. | Тие убави родендени | ||
| 1973. | Браунингова верзија | ||
| 1973. | Пикник на фронтот (ТВ) | Господин Тепан | |
| 1973. | Сутјеска | Радош | |
| 1974. | Валтер го брани Сараево (серија) | Сеад Капетановиќ | |
| 1974. | Бесилката | ||
| 1974. | СБ го затвора кругот | Марко Јанковиќ | |
| 1974. | Образ до образ (серија) | Раде | |
| 1974. | Отпишани | Милан | |
| 1974. | Димитрије Туцовиќ (ТВ серија) | Јаша Продановиќ | |
| 1975. | Проклетство | Иследник | |
| 1975. | Павле Павловиќ | другарот Цветиќ | |
| 1974-1975. | Отпишани (серија) | Милан | |
| 1975. | Куќа | Саша | |
| 1975. | Животот е убав (серија) | Професор Страхиња Хаџиќ | |
| 1976. | Судењето на Џордан Бруно | Џованни Моцениго | |
| 1976. | Враќање на отпишаните | Милан | |
| 1976. | Озрачени | ||
| 1976. | Морава 76 (серија) | ||
| 1976. | Куршум во грб | ||
| 1976. | Грло во јагоди (серија) | Татко Богдан | |
| 1977. | 67. Состанок во општината на Кнежевството Србија (ТВ) | Димитрије Јовановиќ (председател на општината) | |
| 1977. | Специјално васпитување | Судија | |
| 1978. | Окупација во 26 слика | Јаков, Михов отац | |
| 1978. | Полна пареа ТВ серија | Божо | |
| 1978. | Чардак ни на небо ни на земја (серија) | Станислав | |
| 1978. | Сироче | ||
| 1978. | Враќање на отпишаните (ТВ серија) (серија) | Мајор Милан | |
| 1978. | Лесно е да научиш, него тешко е да одучиш (серија) | ||
| 1979. | Првата српска железница (ТВ) | Емил Бонти | |
| 1979. | Јоаким | ||
| 1979. | Се расипа (серија) | Началник на генералштаб Генерал Петар Косиќ | |
| 1979. | Национална класа | Мома | |
| 1979. | Трофеј | Директор | |
| 1979. | Бифе Титаник (ТВ) | Наратор | |
| 1980-е▲ | |||
| 1980. | Мајстори, мајстори | Милој | |
| 1980. | Петрин венец | Доктор Николиќ | |
| 1980. | Јеленко (ТВ серија) | Дедо | |
| 1980. | Соништа, живот, смрт на Филип Филиповиќ | татко Василиј Филиповиќ | |
| 1981. | Кралски воз | Курир | |
| 1981. | Аретеј | ||
| 1981. | Момче кое ветува | татко на Слободан | |
| 1981. | Светозар Марковиќ (серија) | Димитриј Матиќ | |
| 1981. | Шеста брзина | Другар Филиповиќ | |
| 1982. | Киклоп | ||
| 1982. | Диво месо | Господин Херман Клауш | |
| 1982. | Микеланџело (ТВ) | Професор | |
| 1982. | Приказни од работилница (серија) | Другарот Филиповиќ | |
| 1982. | Вариола вера | Управник Цоле | |
| 1983. | Киклоп (ТВ серија) | ||
| 1983. | Надојдена река | ||
| 1983. | Како сум систематски уништен од идиот | Синиша | |
| 1984. | Не тако одамна (ТВ серија) | ||
| 1984. | Тајниот дневник на Сигмунд Фројд | ||
| 1985. | Судбината на уметникот - Ѓура Јакшиќ (ТВ) | Стеван Тодоровиќ | |
| 1986. | Бал на вода | Др Светислав Поповиќ | |
| 1986. | Убави жени минуваат низ град | ||
| 1987. | Под рушевините | ||
| 1987. | -{Златните чаши}- | ||
| 1989. | Сабирен центар | Професор Миша | |
| 1989. | Селидби | Карло Лотарински | |
| 1990-е▲ | |||
| 1990. | Перницата на мојот гроб (серија) | Доситеј Обрадовиќ | |
| 1990. | -{Бел Епок}- | ||
| 1991. | Апис | ||
| 1992. | -{Втората смрт на Грегор З.}- | ||
| 1992. | Тито и јас | Дедо | |
| 1993. | Полн месец над Белград | Вампир Алимпије | |
| 1993. | Театар кај Србите (серија) | Кир Јања | |
| 1993. | Броз и јас (ТВ серија) | Дедо | |
| 1995. | Симпатија и антипатија (ТВ) | Јоаким Вујиќ | |
| 1995. | Убиство со умисла | Др. Бранко Којовиќ | |
| 1998. | Кнез Михаило | ||
| 2000-е▲ | |||
| 2000. | Земја вистина, љубов и слобода | Небојша / Другарот Марковиќ | |
| 2001. | Метла без дршка 5 (серија) | Господин Милидраговиќ | |
| 2002. | Казнен простор (серија) | Комшија Мика | |
| 2003. | Мал свет | Стариот доктор | |
| 2005. | Ние не сме анѓели 2 | Професор | |
Наводи уреди
Надворешни врски уреди
- Раде Марковић
- Здружение на драмски уметници на Србија
- Почина глумецот Раде Марковиќ („Политика“ 11.09.2010)
- Раде Марковиќ (Српско богатство)
- Еве што рекол легендарниот Раде Марковиќ: „Дефинитивно го променив животот, сечев како секира“ (Б92, 14.10.2020)
- Век од раѓањето на глумецот Раде Марковиќ („Политика“, 14 октомври 2021 година)
- ↑ Матуранти из 1939. обележили јубилеј („Политика”, 22. мај 2009)
- ↑ Глумци са простора бивше Југославије - Раде Марковић
- ↑ Нова сцена „Раде Марковић“ („Курир“, 21. фебруар 2011) Архивирано на 22 февруари 2011 г., Посетено на 14. 4. 2013.