Кралство Виртемберг
Кралство Виртемберг (германски: Königreich Württemberg) — германска држава која постоела од 1805 до 1918 година, сместена во областа која денес е Баден-Виртемберг. Кралството го наследило Војводството Виртемберг, кое постоело од 1495 до 1803 година и Изборното Кнежевство Виртемберг, кое постоело од 1803 до 1805 година. Пред 1495 година, Виртемберг била област во поранешното Војводство Швабија, кое се распаднало по смртта на војводата Конрадин во 1268 година. Кралството се граничело со Кралството Баварија на исток и југ, со Големото Војводство Баден на север, запад и југ. Јужниот дел ја опкружувал пруската провинција Хоенцолерн на повеќето нејзини страни и го допирал Боденското Езеро.
Кралство Виртемберг Königreich Württemberg
| |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1805–1918 | |||||||||||
 Flag
 Coat of arms
| |||||||||||
.svg) Кралството Виртемберг (зелено) во рамките на Германската Империја (темно сива) во 1871 година | |||||||||||
| Статус | Конфедеративна држава на Рајнски Сојуз (1806–13) Држава на Германски Сојуз (1815–66) Федеративна држава на Германско Царство (1871–1918) | ||||||||||
| Главен град | Штутгарт | ||||||||||
| Говорени јазици | Германски, Швабски дијалект | ||||||||||
| Вероисповед | Протестантство, Римокатоличка црква | ||||||||||
| Уредување | Уставна монархија | ||||||||||
| Крал | |||||||||||
• 1805–1816 | Фридрих I | ||||||||||
• 1816–1864 | Вилхелм I | ||||||||||
• 1864–1891 | Карл I | ||||||||||
• 1891–1918 | Вилхелм II | ||||||||||
| Министер-претседател | |||||||||||
• 1821–1831 | Кристијан Фридрих фон Ото (прв) | ||||||||||
• 1918 | Теодор Готфрид Лиешинг (последен) | ||||||||||
| Legislature | Парламент на Виртемберг | ||||||||||
| Историски период | Наполеонови војни / Прва светска војна | ||||||||||
• | 26 декември 1806 | ||||||||||
• Основана | 26 декември 1805 | ||||||||||
| 18 јануари 1871 | |||||||||||
| 30 ноември 1918 | |||||||||||
• Распадната | 30 ноември 1918 | ||||||||||
| Површина | |||||||||||
| 1910 | 19.508 km2 (7,532 sq mi) | ||||||||||
| Население | |||||||||||
• 1910 | 2.437.574 | ||||||||||
| Валута | Виртембергшки гулден, (1857–1873) Германска златна марка, (1873–1914) Германска Папирмарка (1914–1918) | ||||||||||
| |||||||||||
Историја
уреди
Фридрих I
уредиФридрих II, војводата на Виртемберг, ја презел титулата крал Фридрих I на 1 јануари 1806 година. Тој го укинал уставот и ги обединил Стариот и Новиот Виртемберг. Потоа, тој го ставил имотот на црквата под владина контрола и во голема мера ги проширил границите на кралството со процесот на посредување.
Во 1806 година, Фридрих се приклучил на Рајнскиот Сојуз и добил дополнителна територија со 160.000 жители. Подоцна, со Виенскиот мир од октомври 1809 година, под негова власт дошле уште околу 110.000 луѓе. Во замена за овие услуги, Фридрих му се придружил на францускиот император Наполеон во неговите походи против Прусија, Австрија и Русија. Од 16.000 негови поданици кои марширале кон Москва, само неколку стотици се вратиле. По битката кај Лајпциг во октомври 1813 година, Фридрих го напуштил францускиот император и со договор со Метерних во Фулда во ноември 1813 година, обезбедил потврда за својата кралска титула и за неговите неодамнешни територијални проширувања. Во меѓувреме, неговите трупи марширале во Франција со сојузниците. Во 1815 година, кралот се приклучил на Германскиот Сојуз, но Конгресот на Виена не направил никаква промена во обемот на неговите земји. Истата година, тој пред претставниците на својот народ ги поставил контурите на новиот устав, но тие го отфрлиле, а среде метежот што настанал, Фридрих починал на 30 октомври 1816 година.
Вилхелм I
уреди
Фридрих бил наследен од неговиот син, Вилхелм I, кој по многу дискусии, доделил нов устав во септември 1819 година. Овој устав (со последователни измени) останал на сила до 1918 година.[1]
Започнал период на тишина и состојбата на кралството и неговото образование, земјоделство, трговија и економија се подобриле. И во јавните и во приватните работи, штедливоста на Вилхелм помогнала да се поправат уништените финансии на земјата. Вклучувањето на Виртемберг во германскиот Золверајн и изградбата на железниците ја поттикнало трговијата.[2]
Револуционерното движење од 1848 година не го оставил Виртемберг недопрен, иако на територијата не се случило насилство. Вилхелм морал да го отпушти Јоханес Шлаер (1792–1860) и другите негови министри и да назначи луѓе со полиберални идеи, поборници за обединета Германија. Вилхелм прогласил демократски устав, но штом движењето ја потрошило својата сила, тој ги разрешил либералните министри, а во октомври 1849 година, Шлаер и неговите соработници се вратиле на власт. Во 1851 година, со мешање во народните изборни права, кралот и неговите министри успеале да состават сервилна диета со која се предале привилегиите стекнати од 1848 година. На овој начин, властите го вратиле уставот од 1819 година и власта преминала во бирократски раце. Конкордатот со папството се покажало како речиси последниот чин од долгото владеење на Вилхелм, но собранието го отфрлил договорот.[3]
Карл I
уреди
Во јули 1864 година, Карл I го наследил неговиот татко Вилхелм како крал и речиси веднаш морал да се соочи со значителни тешкотии. Во натпреварот помеѓу Австрија и Прусија за превласт во Германија, Вилхелм постојано ја заземал австриската страна и новиот крал ја продолжил оваа политика. Во 1866 година, Виртемберг ја поддржал Австрија во Австро-пруската војна, но три недели по битката кај Каниграц (3 јули 1866 година), сојузниците претрпеле сеопфатен пораз во битката кај Таубербишофсхајм. Прусите го окупирале северниот дел на Виртемберг и преговарале за мир во август 1866 година. Виртемберг бил еден од учесниците на Женевската конвенција од 1864 и Декларацијата од Санкт Петербург од 1868 година.[3]
Крајот на борбата против Прусија овозможила обнова на демократската агитација во Виртемберг, но тоа не постигнало опипливи резултати кога избувнала војната во 1870 година. Иако Виртемберг продолжил да биде антагонист кон Прусија, кралството го имал националниот ентузијазам што ја зафатил Германија. Војниците на Виртембергер одиграле заслужна улога во битката кај Ворт и во другите операции од војната.[3]
Во 1871 година, Виртемберг станал член на новата Германска Империја, но ја задржал контролата врз сопствената пошта, телеграфите и железницата. Имал и одредени посебни привилегии во однос на оданочувањето и војската. Во следните 10 години, Виртемберг со ентузијазам го поддржувал новиот поредок. Следеле многу важни реформи, особено во областа на финансиите, но предлогот за обединување на железничкиот систем со оној на остатокот од Германија пропаднал. По намалувањето на оданочувањето во 1889 година, биле разгледани промени во уставот. Карл сакал да го зајакне конзервативниот елемент во коморите, но законите од 1874, 1876 и 1879 година извршиле само мала промена.[3]
Вилхелм II
уредиКога кралот Карл ненадејно починал на 6 октомври 1891 година, го наследил неговиот внук Вилхелм II, кој ја продолжил политиката на Карл. Уставните дискусии продолжиле и изборите од 1895 година ја вратиле моќната партија на демократите. Вилхелм немал синови, ниту неговиот единствен протестантски роднина, војводата Никола (1833–1903). Следствено, власта требало да премине на римокатоличкиот огранок на семејството, предизвикувајќи тешкотии во однос на односите меѓу црквата и државата. Од 1910 година, престолонаследник бил војводата Алберт (роден 1865 година) од семејството Алтсхаузен. Постарата католичка линија, онаа на војводата од Урах, била заобиколена како резултат на моргански брак склучен во 1800 година. Протестантската морганатичка линија ја вклучувала Марија од Тек, која се омажила за Џорџ V од Обединетото Кралство.
Кралот Вилхелм абдицирал на 30 ноември 1918 година, по поразот на Германија во Првата светска војна, ставајќи крај на династијата која траела 837 години. Кралството било заменето со Слободната народна држава Виртемберг. По Втората светска војна, Виртемберг бил поделен меѓу американската и француската окупациска зона и станал дел од две нови држави; Виртемберг-Баден и Виртемберг-Хоенцолерн. Овие две држави се споиле со Јужен Баден во 1952 година и станале денешната германска покраина Баден-Виртемберг во рамките на Сојузна Република Германија.
Власт
уредиКралството Виртемберг функционирало како уставна монархија во рамките на Германската Империја, со четири гласа во Сојузниот совет (германски: Bundesrat) и 17 во Царската диета (германски: Reichstag). Уставот се потпирал на законот од 1819 година, изменет во 1868, 1874 и 1906 година. Кралот добил граѓански список (годишен грант) еквивалентен на 103.227 британски фунти на почетокот на 20 век.
Кралството поседувало дводомен законодавен дом. Кралот го назначил претседателот на горната комора; по 1874 година, долниот дом избрал свој претседател. Членовите на секој дом требало да бидат постари од 25 години. Пратеничките мандати во Виртемберг траеле шест години и сите машки граѓани над 25 години имале право да гласаат на гласачките ливчиња.
Највисоката извршна власт била во рацете на Државното Министерство (германски: Staatsministerium), составено од шест министри: правда, надворешни работи (со кралското домаќинство, железници, пошта и телеграфи), внатрешни работи, јавна богослужба и образование, војна, и финансии. Кралството имало и приватен совет, составен од министри и некои номинирани советници (германски: wirkliche Staatsräte), кои го советувале суверенот. Судиите на специјалниот врховен суд на правдата, наречен Државен трибунал (германски: Staatsgerichtshof) функционирале како чувари на уставот. Овој суд бил делумно избран од коморите, а делумно назначен од кралот. Секоја од коморите имала право да импичнува министри.