Википедија

Преселба на птиците

(Пренасочено од Птичја преселба)

Преселба на птиците (наречена и миграција) — изведување редовни летови од многу видови птици што се спроведуваат како резултат на сезонски или периодични преместувања на птиците поради настанати промени во животната средина, достапноста на храната или се случиле временски промени. Во некои случаи птичјите летови не може да се категоризираат како регуларна преселба поради фактот дека тие се неправилни, како резултат на номадство или се вршат само во една насока без птиците да се вратат. Во голем дел од случаите преселбата на се случува поради промената на годишните времиња. Птиците кои не се селат, туку секогаш живеат на едно место, се нарекуваат „жители“ или резидентни. Околу 1800 од 10 000 видови птици во светот се селат на долги растојанија. Многу од птичјите населенија се преселуваат далеку користејќи постојани патеки, т.н. миграциони маршрути. Најчест модел претставува летањето на север во пролет, каде птиците се размножуваат во умерена умерените или поларен арктички области, а наесен се враќаат на југ кон потоплите региони. Аналогно на ова, во јужната полутопка насоките се обратни.[1]

Јато гуски во пролетна преселба
Примери на долги преселнички патеки

Заеднички особини

уреди
 
Создавање јато пред преселба
 
Јато крајбрежни птици

Многу од птичјите популации се преселуваат далеку користејќи постојани патеки, т.н. миграциони маршрути. Најчест модел претставува летањето на север во пролет, каде птиците се размножуваат во умерените или арктички области, а во есен се враќаат на југ кон потоплите региони. Аналогно, во јужната полутопка насоките се обратни. Во овој дел, Земјината површина е значително помала, па и преселбите се во помал број.

Главниот мотив за преселба на птиците е исхраната. Пример за ова се некои видови колибри кои не се селат ако успеат да набават доволно храна во текот на зимата. Друг чинител, пресуден за преселба на птиците е траењето на денот. На север, во текот на летото се обезбедува подолг период за размножување и можност да се набави храна за младенчињата во дневните часови. Ова им помага на дневните птици преселници да произведуваат поголеми легла од птиците кои не се селат, туку остануваат во тропските предели. Поради намалувањето на денот во есенските месеци птиците се враќаат во топлите предели, каде понудата на прехранбени ресурси е релативно поголема во овој период од годината.

Овие предности го компензираат големиот стрес, физичката сила и другите ризици на преселбата како грабливосто. Предатоството може да биде зголемено во периодите на преселба, кога во одредени месеци во дадена територија поминуваат птици преселници. Така, на пример, средоземниот сокол кој гнезди на островите во Средоземното Море има релативно подоцнежна сезоната на парење, синхронизиран со есенска преселба на југ на врапчевидните птици преселници.[2][3][4] Високата концентрација на птици преселници на местата за одмор ги прави подложни на паразитски и заразни болести кои бараат и зголемен имунитетен одговор од нивна страна.[5]

Од претставниците на еден вид не мора сите популации да бидат преселници. Овој феномен се нарекува „делумна преселба“. Карактеристична е главно за јужните континенти. Така, на пример, во Австралија, 44 % од неврапчевидните и 32 % од врапчевидните птици се делумно преселни.[6] Кај некои видови, кои живеат на повисоки географски ширини летно време, се селат кон пониски во зима. Птиците преселници, сепак ги заобиколуваат гографските ширини каде непреселните птици од овој вид ги зазеле целогодишно. Ова е пример за т.н. „заобиколувачка преселба“ или „прескокнувачки тип на преселба“[7]. Многу видови кои имаат долги миграциони патишта вршат токму таков тип преселба. Тие гнездат на север, на мали географски ширини, а зимуваат на југ при повисоки широчини. Постојат и внатрешни разлики во однос на преселбата, кај претставниците во самата популација. Овие разлики може да се однесуваат на возраста или полот. На пример, кај некои птици во Скандинавија, само женките се селат, а мажјаците остануваат да зимуваат на полуостровот.[8]

Повеќето преселби кај птиците почнуваат во широк фронт, кој постепено се стеснува како што птиците се собираат во јата кои следат одредени миграциони патишта. Овие правци обично следат планински масиви, крајбрежја, реки. Птиците можат да ги искористат предностите на воздушните струи од загреан воздух или да користат природни климатски феномени. Многу често, при движењето избегнуваат големи географски бариери, како што се, на пример, големите мориња. Специфичните правци, можат да бидат генетски програмирани или птиците да ги научиле во различен степен. Во одделни случаи е можно правците при преселбата во двете насоки да се различни.[5] На пример, во Северна Америка миграциските правци кај некои птици се вршат во насока на стрелките на часовникот. На пролет, при летовите на север птиците се движат по западниот дел на континентот, а наесен кога преземуваат на југ, се движат на источната страна од континентот.

Речиси сите птици се селат заеднички во јата. За големите птици летањето во јато претставува заштеда на енергијата, па затоа при летот се подредуваат во јато со облик налик на латиничната буква V. Патките, на пример, со летање на тој начин заштедуваат 12-20 % од својата енергија во споредба со онаа кога би летале сами.[9][10] При детекција со радар е утврдено дека јатата на некои гусковидни птици се движат со околу 5 км/ч побрзо, отколку ако единките се движат сами.[5]

Миграциските патишта на некои видови птици минуваат низ екстремни височини. При експедиции на Монт Еверест се откриени скелети од патка ластовичарка и црноопашна блатарка на надморска височина од околу 5000 m во реонот на ледникот Кумбу.[11] Гуски од типот Anser indicus се забележани да летаат во реонот на Хималаите на висина над 6540 метри.[12] Морските птици, пак, летаат ниско до водата, а се издигаат на височина кога се над копното.[13][14] И покрај огромните разлики во висината на летовите повеќето птици летаат на висина од 150 до 600 m. Како потврда на тоа говори и фактот дека повеќето судири на авиони со птици се случува на височина од околу 600 m и речиси никогаш над 1800 m.[15]

Преселбата на птиците не се ограничува само на основниот начин на движење - летањето. Повеќето видови пингвини се селат така што пливаат во океанските води. На тој начин можат да се движат околу 1000 км. Фазанот Dendragapus obscurus на пример, се селат претежно со одење. Птиците ему во Австралија далеку се движат повторно пеш.[5]

Историски сведоштва

уреди

Сведоштво за преселба на птиците има уште од Стара Грција, пред околу 3.000 години. Хесиод, Хомер, Херодот и Аристотел опишуваат сезонски преселби на птиците. Во Библијата, исто така, се наведува за преселби на одредени видови птици. Аристотел забележува дека жерави летаат наесен од степите и талкаат кон мочуриштата од делтата на реката Нил. Но, Аристотел верувал дека ластовиците и други видови птици паѓаат во хибернација во зима. Ова верување постоело до неодамна. Во 1878 година Елиот Куес опишува дека исчезнувањето на некои видови птици во зима не се должи само на хибернација, туку и на преселба. Така, преселбата дава објаснување каде исчезнуваат многу видови птици во студената зима.[16]

Преселби на долги растојанија

уреди
 
Свејнсонов дрозд
 
Патка ластовичарка

Типичен пример за преселба на долги растојанија од северните птичји гнездења кон тропските региони на планетата е онаа на ластовиците и птиците грабливки. Многу птици, кои гнездат на север, на пример, различните видови патки, исто така, вршат големи миграциони транзиции на југ за да го избегнат замрзнувањето на водните басени на север. Повеќето холарктични видови патки од северната полутопка се префрлаат кон предели со блага клима, каде презимуваат. Миграциските правци и местата за презимување се постојани за видот, а младите птици учат за нив од своите родители. Некои патки, како на пример, патката крецка прелетува целосно или делумно до тропските предели.[17] Поради загриженоста од присуството на природни бариери како големи водни пространства или континентални територии кои не нудат услови за одмор или нормално преминување на птиците, се забележува продолжување на преселничкиот пат. Така, иако растојанието е пократко, заради сигурност, птиците ќе ги заобиколат тие правци и ќе ја продолжат преселбата.

 
Блатарка

Слично се однесуваат и барските птици за кои успехот на преселничкиот пат зависи особено многу и од постоењето на посебни постојки, каде што ќе одморат и наполнат сили за следната фаза од транзицијата. Некои од популациите на блатарките (Limosa lapponica) вршат најдолгата познатa преселба. Тие летаат околу 11 илјади километри од гнездовите живеалишта во Алјаска до Нов Зеланд.[18] Пред да започнат со долгиот пат тие акумулираат масти, кои сочинуваат околу 55% од тежината на птицата. Истите се потребни како енергетски извор за остварување на долгата транзиција.

 
Поларни рибарки
 
Патеката на поларната рибарка

Морските птици се селат на сличен начин како барските. Некои видови, како галебите на пример, не се преселници. Други, пак, како рибарките (Sternidae), се размножуваат во топлите месеци во северната полутопка и се движат на југ во текот на студениот дел од годината. Поларната рибарка врши најдолга птичја преселба позната до сега. Таа е и животно кое поминува поголем дел од животот на дневна светлина. Ова се должи на фактот дека се доселува од гнездењето на Арктикот, на југ кон Антарктикот, каде што не гнезди. Пиле, само три месеци старо, испилено на источното крајбрежје на Британија, е најдено во Мелбурн, Австралија. Птицата прелетала околу 22 илјади километри за толку краток период од својот живот.

Повеќето океански видови, какви што се претставниците на цевконосните се исклучителни летачи. Албатросите од јужните делови на океаните може да ја кружат планетата надвор од периодот на размножување со искористување на ветровите. Овие претставници се способни да летаат над отворени океани, а се собираат на локации во нив, каде што храната е обилна. Повеќето од нив се и преселници на долги растојанија. Сивата бурница (Puffinus griseus) гнезди на Фолкландските Острови и прелетува околу 14 000 км до Северниот Атлантик, до бреговите на Норвешка. Обичната бурница, пак, врши преселба во спротивна насока на сивата бурница. Поради фактот дека овие птици се и исклучително долголетни е утврдено дека е сосема можно една обична бурница да прелета околу 8 милиони километри во текот на 50-годишниот живот.[19]

 
Белоглав мршојадец како лебди

Некои големи ширококрилни птици ги искористуваат топлинските патеки формирани од жешкиот воздух од Сонцето. Тука спаѓаат птиците грабливки како мршојадци, орли и јастреби, а и штрковидните птици. Големите птици се селат во дневните часови. При преселбата птиците од овие групи доживуваат особени тешкотии при прелетувањето над мориња. Причината за ова е дека топлинските патеки се формираат благодарение на затоплувањето на копното. Тие создаваат услови птиците да летаат повеќе со лебдење и така да не ја трошат вредната енергија. Средоземјето се покажа како сериозна пречка при преселбата на големите птици. Поради тоа, тие кружат од исток или запад, па патеката им минува низ тесни делови од морето, како на пример, Гибралтар и Босфор, и Категат на Балтичкото Море. Други пречки за миграциските патишта можат да бидат планинските вериги. Заради нивното заобиколување многу птици се среќаваат на места каде патиштата им се сечат, особено во Средна Америка, во градот Батуми, Џорџија.[20]

 
Црвеноврат сколовранец

Многу од малите инсектојадни птици претставници на врапчевидните и колибрите ги вршат своите далечни преселби претежно ноќе. Наутро приземјуваат на земјата, каде што се хранат и дури можат да останат во регионот да одморат неколку дена и да се соберат сили за следната фаза од преселбата. На оние места каде птиците се задржуваат кратко се нарекуваат „минувачки преселници“.[21]

Ноќните преселби ги намалуваат жртвите како резултат на грабливките, птиците не се прегреваат и имаат можност да се хранат во текот на денот. Единственото нешто што птиците го губат при ноќните преселби е сонот. Меѓутоа, тие се способни да го променат квалитетот на спиењето, како надомест за другите загуби.[22]

Преселби на кратки растојанија

уреди
 
Свиларче

Птиците кои вршат долги преселби се генетски програмирани да реагираат на промените на должината на денот. Видовите кои вршат кратки преселби не се под влијание на овој чинител, туку се под влијание главно од климатските промени во регионот. Така, на пример, птиците кои гнездат во повисоките планински и ридски области, како планинската карполазачка и водениот кос се селат на пониска надморска височина, каде што климата во зима е поблага. Други видови, како малиот сокол и полската чучурлига се префрлаат кон крајбрежните или јужни области.

Птиците преселници на кратки растојанија од редот на врапчевидните имаат две еволутивни потекла. Првите, како еловиот свиркач се претставници на јужната полутопка, кои во минатото биле преселници на долги растојанија и се преселиле на север. Поради различни причини, постепено миграциските патишта им се скратиле и тие останале постојани жители на северната полутопка.[23]

Вториот тип врапчевидни преселници, како свиларката на пример, не потекнуваат од птици кои во минатото вршеле долги преселби. Тоа се птици кои нашле ефикасни начини да преживеат во условите на зимските месеци во местото каде гнездат и го одгледуваат потомството.[24]

 
Рибарче

Во тропските предели, каде варијациите во траењето на денот се слаби, а климата е погодна за развој на растителноста која обезбедува хранливи ресурси во целиот синџир на исхрана, од особено значење е прилично високиот степен на конкуренција за храна. Преселбата во областа на тропските предели е помалку истражена од другите делови на земјата. Климата во повеќето тропски региони се одликува со присуството на сува и влажна сезона. Тоа предизвикува преселби кај птиците во нивната потрага по храна. Примери за таквата преселба е во сезоната на монсуните во Индија. Слична е и преселбата кај некои видови во Западна Африка и многу австралиски видови.

Постојат и неколку тропски видови, главно различни кукавици, кои претставуваат вистински преселници на долги растојанија. Пример за таквата преселба е онаа кај кукавицата од типот Cuculus poliocephalus која гнезди во Индија а се сели до Африка, надвор од сезоната на парење.

Вистинска преселба на кратки растојанија се случува во планинските области и е добро изразена во високите планини како Хималаите и Андите.[25] Често таков тип преселба може да биде комбинација и со преселба на поголеми далечини. Пример за таква е кај видовите Ficedula subrubra и Zoothera wardii кои се селат од Хималаите на југ до планинските региони на Шри Ланка. Чиста преселба е особено важна за видовите кои живеат на релативно мали и оддалечени острови со високи планини, како што се Хаваите.

Инвазии и растурања

уреди
 
Пчеларка

Понекогаш, во околности кога сезоната за размножување била добра и генерацијата го зголемила бројот на видот значително, а пак, имало последователни негативни сезони во природата што придонеле да се намалат изворите на храна, може да се случи т.н. „растурање“ на видот. Некои претставници на видот ги напуштаат местата на живеење во потрага по храна и се населуваат во нови, посоодветни. Ваков феномен се случувал со свиларката која направила 5 големи инвазии во Британија во текот на XIX век и XVIII во времето меѓу 1937 и 2000 година.[24]

Во умерените зони на јужните континенти (особено во Австралија и југозападна Африка) постојат широки суви области во кои атмосферските промени се чести, но не секогаш се предвидливи. Во случаи кога неколку недели врне силен дожд во еден дел од таква зона настапува драматичен раст на растенијата и без'рбетните животни. Ова, за возврат привлекува и птици кои се хранат со достапните хранливи ресурси.

Птичјите преселби се значителни во северната полутопка, но не претставуваат феномен само за овој дел на планетата. Во јужната полутопка, исто така, се вршат сезонски преселби кои не се така забележливи. Причините за ова се неколку.

Прво, во голема мера формата на континентите и соседните океани не дозволуваат миграциските патишта лесно да се забележуваат. Второ, климатските области во јужната полутопка не се така нагло издиференцирани, туку постепено преминуваат еден во друг. Тоа значи дека, наместо птиците да прават долги патувања во несоодветни живеалишта за да стигнат до извесни одредишта, тие обично можат да патуваат во релаксирачко темпо и во паузите да соберат доволно сили за следната релативно повторно лесна транзиција. Затоа птиците за краток период може да исчезнат од дадена област, а во други периоди повторно да бидат забележани за одредено време на патот при преселбата на север или југ. Многу видови птици изведуваат слични преселби кои не се така јасно забележливи од луѓето. Примери за такви се кај птиците од видовите Hirundo cucullata, Myiagra cyanoleuca, Eurystomus orientalis и Merops ornatus.

Физиологија и контрола

уреди
 
Јато диви гуски

Контролата на преселбата се јавува како резултат на успехот птиците да го најдат вистинскиот момент да се селат кој е генетски условен. Тој е присутен и како примитивна особина која е карактеристична дури и кај непреселните видови птици. Способноста на птиците да се движат и да се ориентираат за време на преселбата е многу посложена појава која може да вклучува и ендогени чинители на организмот, како и да се постигне преку континуирана обука на следните генерации.[26]

Синхронизација на преселбата

уреди
 
Летачка формација

Главниот физиолошки клуч за започнување на преселбата е промената во траењето на денот. Оваа промена е чинител кој условува појава на хормонални промени во телото на птиците. Во периодот пред преселбата, многу видови птици покажуваат висока активност, која се нарекува „преселничка загриженост“. Во организмот настануваат физиолошки промени како што е зголеменото таложење масти. Појавата преселничката загриженост е во директна врска и со појавата на еколошките информации како што се, скратување на денот и падот на деноноќната температура. Птиците почнуваат да покажуваат претпочитачка насока на нивниот лет, која одговара со насоката во која ќе се селат. Кај полигамните видови и особено во случаите кога меѓу половите има силно изразен полов диморфизам постои тренд мажјаците да се враќаат порано до местата за размножување. Ова се нарекува како протандрија.[27][28]

Ориентација и лет

уреди
 
Слика на миграциските патишта на Limosa lapponica проследени со сателит на патот меѓу Нов Зеланд и Источна Азија. Овој вид има најдолг познат пат кој го поминува без одмор (околу 11 200 км)

Навигацијата при летањето на птиците се врши благодарение на комплекс од неколку различни сетила. Многу птици го користат сонцето за компас. Неговата употреба, сепак, како единствено обележје е поврзано со ограничување во дневните часови. Кај голем дел од птиците навигацијата се должи на способноста да се ориентираат по магнетното поле, други се ориентираат со користење визуелни обележја, како и мириси.[29]

Се смета дека младенчињата на птиците преселници на долги растојанија се распрскуваат и во повеќето случаи не успеваат да се вратат во местата каде израснале. Па, сепак, тие откриваат нови омилени места за гнездење и соодветно, дефинираат и свои омилени места за презимување. Еднаш воспоставени, секоја година преселбите меѓу соодветните места стануваат сè попрецизни во нивната брза детекција на летот.[30]

Навигациската способност кај птиците за време на преселбата не е само ендогено условена, туку се утврдува и од чинителите на средината и можните промени кои можат да се случат. Можноста на птиците да ги надминат долгите растојанија веројатно се должи и на користењето своевидни мисловни мапи. Сателитското следење на дневните преселби на птиците грабливки покажува дека постарите се способни полесно да направат исправка на летот при промена на насоката на ветерот.[31]

 
Јато гуски

Сезонските преселнички модели покажуваат дека има силна генетска компонента при изборот на времето во кое ќе започне и изборот на маршрутата. Тоа, сепак, може да биде променето и од влијанието на животната средина. Интересен пример за ваква промена се случи на миграциониот пат, поради присуството на географска бариера, на црноглавото грмушарче кое од Средна Европа попрво отиде на запад во Велика Британија, отколку да помине низ Алпите.

За да го најдат своето одредиште преселните птици можат да користат два електромагнетни инструменти. Првиот е целосно вроден, а вториот е резултат на стекнатото искуство. Младите птици при првата преселба летаат во вистинската насока, во согласност со магнетното поле на Земјата, но не знаат колку долго ќе биде нивното преминување. Тоа го прават преку полутопка реакции во посебни фотопигментни чувствителни единици, кои реагираат на должината на магнетните бранови. Иако овој механизам работи само во дневните часови на деноноќието, врз него не се влијае на било кој начин од Сонцето. Во оваа фаза птицата наликува на скаут со компас, но без карта. Со акумулација на искуство и на секоја следна преселба, птицата ќе почне да користи и други механизми за водство. Бидејќи птиците се селат во насоки север-југ, се соочуваат и со различни магнетни поилиња на различни ширини.[32] Во најновите истражувања се утврдуваат невронски врси помеѓу окото и „кластер N“ (дел од предниот мозок), кој е активен за време на преселбата. Ова укажува дека птиците најверојатно се способни да го „гледаат“ магнетното поле на Земјата.[33][34]

Скитништво

уреди

Може да се случи преселните птици да се изгубат на својот пат и да се појават надвор од нормалните граници. Ова може да се должи на предолгиот лет во кој птиците го пропуштиле своето место на вгнездување или презимување. Така, птицата поминува подолго растојание и оди на север или соодветно на југ, повеќе отколку што е потребно. Поради карактерот на локацијата некои области станаа познати како места за набљудување на птици преселници - скитници. Примери за такви зони се на пример, национален парк Поинт пиеле во Канада, и Спурн во Англија. Преселните птици можат да бидат одвеани од ветрот и така да го сменат курсот.

Учење на преселбата

уреди

Денес е познато дека птиците можат да бидат научени да ја извршат преселбата. Ова се користи при реинтродукција на птиците. Извршени се обиди канадски гуски да бидат научени да ја извршат преселбата следејќи ултралесен авион. Пред тоа се извршени и успешни обиди со птици од видот бел американски жерав.[35][36]

Прилагодување

уреди
Жерави на местото за одмор при преселбата

Пред да започне преселбата птиците треба да го променат својот метаболизам за да одговорат на потребите при остварување на долгиот пат. Складирањето енергија, преку акумулација на мастите и контролата на спиењето кај ноќните преселници бара посебни физиолошки прилагодувања. Како дополнување на ова, перјето на птиците се веќе истрошени и треба да бидат заменети. Оваа промена се нарекува митарење или линеење и обично се врши еднаш годишно. Кај некои видови птици митарењето се случува двапати годишно, обично пред секое поаѓање - било на север или на југ.[37][38] Освен физиолошките прилагодувања понекогаш за преселбата мора да се случат промени и во поведението. Обично тоа е собирањето на птиците во јата, кои заеднички ги пребродуваат големите растојанија бидејќи така штедат значително количество енергија и го намалуваат ризикот од тоа птиците да бидат нападнати од грабливци.[39]

Еволутивни и еколошки чинители

уреди

Дали некој вид ќе изврши преселба зависи од бројни чинители.[40] Климата во регионот на размножување е од огромно значење. Некои видови птици можат да се справат со суровата зима во внатрешноста на Канада и северниот дел на Евроазија. Така, на пример, популациите на Turdus merula делумно се селат до Скандинавија, но не продолжуваат на југ кон значително поблагата клима од Јужна Европа. Природата на основната храна, е исто така значаен чинител за вршење преселба. Повеќето миграциски видови се специјализирани да јадат инсекти и промената на климата кон постудено време во значителна мера го ограничува изборот на храна. Затоа на птиците не им преостанува ништо друго освен да летаат на југ.

Понекогаш чинители се фино урамнотежени. Ливадарчињата од типот Saxicola rubetra во Европа и сибирскиот вид Saxicola maurus се селат на долги растојанија и хибернираат во тропските предели. Но нивниот најблизок роднина, Saxicola rubicola се сели на кратки растојанија и е речиси жител. Најверојатно тоа се должи на можноста птиците од третиот вид да создадат поголемо потомство, што ја компензира енергијата потрошена за преселба на останатите два вида. Неодамнешните истражувања покажуваат дека врабчевидните преселници на долги растојанија од Јужна Америка и Африка се со еволутивно потекло од северната полутопка. Тие се приспособиле да гнездат во јужната полутопка и така ја свртеле насоката на преселба и местата за презимување.

Теоретски анализи, сумирани од Alerstam (2001), покажуваат дека заобиколувањето на одредени објекти за време на преселбата довело до зголемување на растојанието на полињата до 20%. Најчесто тоа се должи на поединечните и аеродинамичните одлики на птицата. Птиците полесно ја пребродуваат транзицијата кога имаат можност да конзумираат храна за време на својот пат. Други видови птици заобиколуваат од историски причини, кои како резултат на геолошки или популациони промена станале несоодветни, но сепак се зачувани. Пример за таква е преселбата на видот Catharus ustulatus. Континенталните претставници летаат првично во источна насока и во подоцнежна фаза нагло завртуваат на југ кон Флорида, да стигнат во Јужна Америка. Формата на овој пат се должи на фактот дека пред околу 10 000 години видот извршил експанзија во западна насока внатре во континентот. Заобиколните правци може да се должат и на голем број други услови како насоката на ветерот, ризик од грабливки и други.

Климатски промени

уреди

Големите климатски промени кои се случиле во минатото промениле некои од особеностите на преселбата на птиците. Истражувањата покажаа дека тие влијаат врз времето на започнување на преселбата и размножувањето[41] како и врз бројноста на популацијата.[42][43]

Еколошки ефекти

уреди

Преселбата на птиците помага и за движењето на други видови животни, главно на ектопаразитите, како крлежите и вошките,[44] микроорганизми и вируси, од кои некои имаат и директно влијание врз здравјето на човештвото. Значителен интерес во средината на првата деценија на XXI век претставувала пандемијата на вирусот на птичјиот грип, кој не бил толку опасен од птиците преселници колку што било од домашните птици.[45] Птиците можат да бидат резервоар на разни вируси, кои при одредени услови можат да предизвикаат фатален ефект кај луѓето. Карактеристичен пример за ова е западнонилската треска, која благодарение на птици преселници се шири во неколку земји.[46] Птиците, исто така, можат да вршат улога и во дистрибуција на растителни видови и планктони.[47][48]

Некои грабливци имаат корист од значителната концентрација на птици за време на преселбите. Така, на пример, најкрупниот европски лилјак - голем вечерник, се храни со безрбетници. Но,за време на преселбите ја користи можноста да фати и ситни врапчевидни птици во текот на нивните ноќни летови.[3] Некои грабливи птици се специјализираат во ловење на барските птици преселници.[49]

Методи за изучување на преселбата на птиците

уреди
 
Емленова инка за проучување птичјата преселба.

Едни од најраните истражувања за утврдување на времето на започнување на преселбата е во 1749 година, во Финска кога Јоханес Лече од Турку ги бележи датумите на пристигнување во пролетта на преселниците.[50] Миграциските патишта на птиците се испитуваат на различни начини, како еден од најстарите и распространети методи е обележувањето на птиците. Лебедите во Англија се обележувани со засек на клунот уште од 1560 година.[51] Означувањето со бои на птиците, користење на радари и сателитско следење, се некои од другите користени техники. Стабилните изотопи на водород, кислород, јаглерод, азот и сулфур, исто така, се користат за да се воочат врските меѓу местата за презимување и размножување. Стабилните изотопни методи се потпираат на просторни изотопни разлики во птичјата исхрана, кои се вклучени во инертни материјали како пердуви, нокти, мускули и крв.[52][53]

Закани и заштита на птиците

уреди

Човековата активност е чинителот кој денес има суштинско влијание врз состојбата на птичјите популации. Долгите растојанија кои птиците ги минуваат сечат политички граници меѓу многу земји, секоја со сопствено и премногу често различно законодавство во областа на заштита на орнитофауната. Тоа бара меѓународна соработка. Денес се во сила неколку меѓународни договори, чија цел е заштита на преселните птици.[54][55]

Концентрацијата на птиците за време на преселбата може да го стави видот на ризик. Историјата покажува дека некои птици преселници веќе се исчезнати на овој начин. Класичен пример за тоа е северноамериканскиот талкач гулаб Ectopistes migratorius. За време на преселба концентрацијата на птиците од видот е поголема и тоа овозможува истите да се претворат во лесна мета и жртва од страна на луѓето.[56] Други места каде птиците се ранливи за време на преселбата, се местата за одмор.[57][58] Ловот на птици во областите во кои минуваат е сериозна опасност за видот. Така на пример, сибирските жерави (Grus leucogeranus) се доведени до работ на исчезнување како резултат на лов на преселнички јата низ Авганистан и Средна Азија. Последен пат се видени 2002 година.[59] Објектите изградени од луѓето се јавуваат како сериозна пречка на патот на птиците. Такви се далноводите, ветерниците, нафтените сонди и други.[60] Исто така, сериозна закана е пресушување на мочуриштата, во кои птиците престојуваат за одмор и закрепнување на силите.

Наводи

уреди
  1. ↑ Sekercioglu, C.H. (2007). „Conservation ecology: area trumps mobility in fragment bird extinctions“. Current Biology. 17 (8): 283–286. doi:10.1016/j.cub.2007.04.045.
  2. ↑ Dondini, G., Vergari, S. (2000). „Carnivory in the greater noctule bat (Nyctalus lasiopterus) in Italy“. Journal of Zoology. 251 (2): 233–236. doi:10.1111/j.1469-7998.2000.tb00606.x.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  3. ↑ 3,0 3,1 Popa-Lisseanu, A. G., Delgado-Huertas, A., Forero, M. G., Rodriguez, A., Arlettaz, R. & Ibanez, C. (2007). Rands, Sean (уред.). „Bats' Conquest of a Formidable Foraging Niche: The Myriads of Nocturnally Migrating Songbirds“. PLOS ONE. 2 (2): e205. doi:10.1371/journal.pone.0000205. PMC 1784064. PMID 17299585.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  4. ↑ Ibáñez, C., Juste, J., García-Mudarra, J. L., Agirre-Mendi, P. T. (2001). „Bat predation on nocturnally migrating birds“. PNAS. 98 (17): 9700–9702. doi:10.1073/pnas.171140598. PMC 55515. PMID 11493689.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Newton, I. (2008). The Migration Ecology of Birds. Elselvier. ISBN 978-0-12-517367-4.
  6. ↑ Chan K (2001). „Partial migration in Australian landbirds: a review“. Emu. 101 (4): 281–292. doi:10.1071/MU00034.
  7. ↑ Boland, J. M. (1990). „Leapfrog migration in North American shorebirds: intra- and interspecific examples“ (PDF). The Condor. 92 (2): 284–290. doi:10.2307/1368226. JSTOR 1368226.
  8. ↑ Panov, Ilya N (2011). „Overlap between moult and autumn migration in passerines in northern taiga zone of Eastern Fennoscandia“ (PDF). Avian Ecology and Behaviour. 19: 33–64.
  9. ↑ Hummel D., Beukenberg M. (1989). „Aerodynamische Interferenzeffekte beim Formationsfl ug von Vogeln“. J. Ornithol. 130: 15–24. doi:10.1007/BF01647158.
  10. ↑ Cutts, C. J. & J R Speakman (1994). „Energy savings in formation flight of Pink-footed Geese“ (PDF). J. Exp. Biol. 189 (1): 251–261. doi:10.1242/jeb.189.1.251. PMID 9317742.
  11. ↑ Geroudet, P. (1954). „Des oiseaux migrateurs trouvés sur la glacier de Khumbu dans l'Himalaya“. Nos Oiseaux. 22: 254.
  12. ↑ Swan, L. W. (1970). „Goose of the Himalayas“. Nat. Hist. 79 (10): 68–75.
  13. ↑ Dorst, J. (1963). The migration of birds. Houghton Mifflin Co., Boston. стр. 476.
  14. ↑ Eastwood, E. & G. C. Rider. (1965). „Some radar measurements of the altitude of bird flight“. British Birds. 58: 393–426.
  15. ↑ Williams, G. G. (1950). „Weather and spring migration“. Auk. 67: 52–65. doi:10.2307/4080769. JSTOR 4080769.
  16. ↑ Cocker, Mark; Mabey, Richard (2005). Birds Britannica. Chatto & Windus. стр. 315. ISBN 0-701-16907-9.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  17. ↑ Dark-Eyed Junco
  18. ↑ Gill, Robert E. Jr., Theunis Piersma, Gary Hufford, Rene Servranckx, Adrian Riegen (2005). „Crossing the ultimate ecological barrier: evidence for an 11,000 km-long nonstop flight from Alaska to New Zealand and Eastern Australia by Bar-tailed Godwits“. The Condor. 107 (1): 1–20. doi:10.1650/7613.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  19. ↑ Anon (18 април 2002). „Oldest bird clocks 5 million miles“. CNN.com. Посетено на 31 март 2013.
  20. ↑ Maanen, E. van; Goradze, I.; Gavashelishvili, A.; Goradze, R. (2001). „Opinion: Trapping and hunting of migratory raptors in western Georgia“. Bird Conservation International. 11 (2): 77–92. doi:10.1017/S095927090100017X (неактивно 2024-12-01).CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  21. ↑ Schmaljohann, Heiko, Felix Liechti and Bruno Bruderer (2007). „Songbird migration across the Sahara: the non-stop hypothesis rejected!“. Proc Biol Sci. 274 (1610): 735–739. doi:10.1098/rspb.2006.0011. PMC 2197203. PMID 17254999.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  22. ↑ Rattenborg, N.C., Mandt, B.H., Obermeyer, W.H., Winsauer, P.J., Huber, R. (2004). „Migratory Sleeplessness in the White-Crowned Sparrow (Zonotrichia leucophrys gambelii)“. PLOS Biol. 2 (7): e212. doi:10.1371/journal.pbio.0020212. PMC 449897. PMID 15252455.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  23. ↑ Cocker, 2005. p. 378
  24. ↑ 24,0 24,1 Cocker, 2005. p. 326
  25. ↑ Kreft, Stefan (23 јуни 2004). „The Fourth Dimension: An Overview of Altitudinal Migration“ (PDF). 25th Annual Bonn Convention, Berlin. Посетено на 27 март 2013.
  26. ↑ Helm B, Gwinner E (2006). „Migratory Restlessness in an Equatorial Nonmigratory Bird“. PLOS Biol. 4 (4): e110. doi:10.1371/journal.pbio.0040110. PMC 1420642. PMID 16555925.
  27. ↑ Diego Rubolini, Fernando Spina and Nicola Saino (2004). „Protandry and sexual dimorphism in trans-Saharan migratory birds“. Behavioral Ecology. 15 (4): 592–601. doi:10.1093/beheco/arh048.
  28. ↑ Edwards, Darryl B.; Forbes, Mark R. (2007). „Absence of protandry in the spring migration of a population of Song Sparrows Melospiza melodia“. Ibis. 149 (4): 715–720. doi:10.1111/j.1474-919X.2007.00692.x.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  29. ↑ Walraff, H. G. (2005). Avian Navigation: Pigeon Homing as a Paradigm. Springer.
  30. ↑ Ketterson, E.D. and V. Nolan Jr. (1990). „Site attachment and site fidelity in migratory birds: experimental evidence from the field and analogies from neurobiology.“. Во E. Gwinner (уред.). Bird Migration (PDF). Springer Verlag. стр. 117–129. Архивирано од изворникот (PDF) на 2009-06-14. Посетено на 2013-05-26.
  31. ↑ Thorup, Kasper, Thomas Alerstam, Mikael Hake and Nils Kjelle (2003). „Bird orientation: compensation for wind drift in migrating raptors is age dependent“. Proc. R. Soc. Lond. B (Suppl.). 270 (Suppl 1): S8–S11. doi:10.1098/rsbl.2003.0014. PMC 1698035. PMID 12952622.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  32. ↑ Wiltschko, W., U. Munro, H. Ford & R. Wiltschko (2006). „Bird navigation: what type of information does the magnetite-based receptor provide?“. Proc. R. Soc. B. 273 (1603): 2815–20. doi:10.1098/rspb.2006.3651. PMC 1664630. PMID 17015316.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  33. ↑ Heyers D, Manns M, Luksch H, Güntürkün O, Mouritsen H (2007). Iwaniuk, Andrew (уред.). „A Visual Pathway Links Brain Structures Active during Magnetic Compass Orientation in Migratory Birds“. PLOS ONE. 2 (9): e937. doi:10.1371/journal.pone.0000937. PMC 1976598. PMID 17895978.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  34. ↑ Deutschlander, ME, Phillips, JB, Borland, SC (1999). „The case for light-dependent magnetic orientation in animals“ (PDF). J.Exp. Biol. 202 (8): 891–908. doi:10.1242/jeb.202.8.891. PMID 10085262.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  35. ↑ „Operation migration“. Архивирано од изворникот на 2006-04-29. Посетено на 2013-05-26.
  36. ↑ „Wisconsin Whooping Crane Management Plan“ (PDF). Wisconsin Department of Natural Resources. 6 декември 2006.
  37. ↑ Rohwer S; Butler LK & DR Froehlich (2005). „Ecology and Demography of East-West Differences in Molt Scheduling of Neotropical Migrant Passerines“. Во Greenberg R & Marra PP (уред.). Birds of two worlds: the ecology and evolution of migration. Johns Hopkins University Press. стр. 94. ISBN 0-8018-8107-2.
  38. ↑ Hedenström, A (2008). „Adaptations to migration in birds: behavioural strategies, morphology and scaling effects“. Phil. Trans. R. Soc. B. 363 (1490): 287–299. doi:10.1098/rstb.2007.2140. PMC 2606751. PMID 17638691.
  39. ↑ Weber, Jean-Michel (2009). „The physiology of long-distance migration: extending the limits of endurance metabolism“. J. Exp. Biol. 212 (Pt 5): 593–597. doi:10.1242/jeb.015024. PMID 19218508.
  40. ↑ F. Pulido. (2007). „The genetics and evolution of avian migration“. BioScience. 57 (2): 165–174. doi:10.1641/B570211.
  41. ↑ Jenni L. & Kery M. (2003). „Timing of autumn bird migration under climate change: advances in long-distance migrants, delays in short-distance migrants“. Proceedings of the Royal Society of London B. 270 (1523): 1467–1471. doi:10.1098/rspb.2003.2394. PMC 1691393. PMID 12965011.
  42. ↑ Both, Christiaan; Sandra Bouwhuis, C. M. Lessells, Marcel E. Visser (4 мај 2006). „Climate change and population declines in a long-distance migratory bird“. Nature. 441 (7089): 81–83. doi:10.1038/nature04539. ISSN 0028-0836. PMID 16672969.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  43. ↑ Wormworth, J. & K. Mallon (2006). Bird Species and Climate Change: The Global Status Report version 1.0. WWF.
  44. ↑ Smith RP Jr, Rand PW, Lacombe EH, Morris SR, Holmes DW, Caporale DA (1996). „Role of bird migration in the long-distance dispersal of Ixodes dammini, the vector of Lyme disease“. J. Infect. Dis. 174 (1): 221–4. doi:10.1093/infdis/174.1.221. PMID 8656000.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  45. ↑ Rappole, J.H., Hubálek, Zdenek (2006). „Birds and Influenza H5N1 Virus Movement to and within North America“. Emerging Infectious Diseases. 12 (10): 1486–1492. doi:10.3201/eid1210.051577. hdl:10088/875. PMC 3290932. PMID 17176561.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  46. ↑ Rappole, J.H., Derrickson, S.R., Hubalek, Z. (2000). „Migratory birds and spread of West Nile virus in the Western Hemisphere“. Emerging Infectious Diseases. 6 (4): 319–328. doi:10.3201/eid0604.000401. hdl:10088/364. PMC 2640881. PMID 10905964.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  47. ↑ Figuerola, O. and A. J. Green (2002). „Dispersal of aquatic organisms by waterbirds: a review of past research and priorities for future studies“. Freshwater Biology. 47 (3): 483–494. doi:10.1046/j.1365-2427.2002.00829.x. hdl:10261/43045.
  48. ↑ Cruden, R. W. (1966). „Birds as Agents of Long-Distance Dispersal for Disjunct Plant Groups of the Temperate Western Hemisphere“. Evolution. Evolution, Vol. 20, No. 4. 20 (4): 517–532. doi:10.2307/2406587. JSTOR 2406587. PMID 28562914.
  49. ↑ Ronald C. Ydenberg, Robert W. Butler, David B. Lank, Barry D. Smith and John Ireland (2004). „Western sandpipers have altered migration tactics as peregrine falcon populations have recovered“ (PDF). Proc. R. Soc. Lond. B. 271 (1545): 1263–1269 1263. doi:10.1098/rspb.2004.2713. PMC 1691718. PMID 15306350.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  50. ↑ Greenwood, Jeremy J. D. (2007). „Citizens, science and bird conservation“. J. Ornithol . 148 (Suppl 1): S77–S124. doi:10.1007/s10336-007-0239-9.
  51. ↑ Spencer, R. (1985) Marking. In: Campbell. B. & Lack, E. 1985. A dictionary of birds. British Ornithologists' Union. London, pp. 338–341.
  52. ↑ Keith Hobson, Leonard Wassenaar (1997). „Linking breeding and wintering grounds of neotropical migrant songbirds using stable hydrogen isotopic analysis of feathers“. Oecologia. 109 (1): 142–148. doi:10.1007/s004420050068. PMID 28307604.
  53. ↑ Gabriel Bowen, Leonard Wassenaar, Keith Hobson (2005). „Global application of stable hydrogen and oxygen isotopes to wildlife forensics“. Oecologia. 143 (3): 337–348. doi:10.1007/s00442-004-1813-y. PMID 15726429.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  54. ↑ „Migratory bird Treaty 16 [[United States Code|USC]] 703-711; 40 Stat. 755“. Legal Information Institute (LII). Cornell Law School. URL–wikilink conflict (help)
  55. ↑ „African-Eurasian Migratory Waterbird Agreement“. Архивирано од изворникот на 2007-12-16. Посетено на 2013-05-26.
  56. ↑ „The Passenger Pigeon“. Smithsonian Institution. Посетено на 24 мај 2013.
  57. ↑ Shimazaki, Hiroto; Masayuki Tamura and Hiroyoshi Higuchi (2004). „Migration routes and important stopover sites of endangered oriental white storks (Ciconia boyciana) as revealed by satellite tracking“ (PDF). Mem Natl Inst. Polar Res., Spec. Issue. 58: 162–178.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  58. ↑ Catry, P., Encarnacao, V., Araujo, A., Fearon, P., Fearon, A., Armelin, M. & Delaloye, P. (2004). „Are long-distance migrant passerines faithful to their stopover sites?“ (PDF). Journal of Avian Biolog. 35 (2): 170–181. doi:10.1111/j.0908-8857.2004.03112.x.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  59. ↑ „Siberian Crane fact sheet“. Архивирано од изворникот на 2007-11-10. Посетено на 2013-05-26.
  60. ↑ „Fish and Wildlife Service- Bird Mortality Fact sheet“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2021-02-23. Посетено на 2013-05-26.

Литература

уреди

Надворешни врски

уреди
  Статијата „Преселба на птиците“ е избрана статија. Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите избрана статија (останати избрани статии).
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Преселба_на_птиците&oldid=5299024“