Википедија

Војводство Хрватска

Војводство Хрватска (хрватски: Kneževina Hrvatska; или Војводство на Хрватите, хрватски: Kneževina Hrvata; грчки: Χρωβατία) — средновековна држава основана од белите Хрвати кои мигрирале во областа на поранешната римска провинција Далмација во околу 7 век од нашата ера. Во текот на своето постоење војводството имало неколку седишта – имено, Клис, Солин, Книн, Бијаќи и Нин. Војводството се состоело од приморјето - крајбрежниот дел на денешна Хрватска - освен Истра, и опфаќало голем дел и од планинската заднина. Војводството било во центарот на конкуренцијата меѓу Каролиншкото Царство и Византиското Цар4ство за владеење над областа. Хрватското ривалство со Венеција се појавило во првите децении на 9 век и продолжило во следните векови. Хрватска водела битки и со Бугарското Царство (основано ок. 681; Бугарско-хрватските односи значително се подобриле потоа) и со Арапите; исто така се обидело да ја прошири својата контрола над важните крајбрежни градови под власта на Византија. Хрватска доживеала периоди на вазалство на Франките или Византијците и на де факто независност до 879 година, кога војводата Бранимир бил признат како независен владетел од папата Јован VIII. Војводството било управувано од династиите Трпимировиќ и Домагојевиќ од 845 до 1091 година. Околу 925 година, за време на владеењето на Томислав, Хрватска станала кралство.

Војводство Хрватска
Kneževina Hrvatska
Ducatus Chroatorum
Местоположба на Војводство Хрватска
Главен градНема постојано седиште[1]
Нин
Клис
Бијаќи
Солин
Книн
Демоним Хрвати
Уредување Војводство
а. ^ Томислав се смета за прв крал поради тоа што му се обраќаат како „Рекс“ (Крал) во писмото испратено од Папа Јован X и Сплитските собори во 925 година. Околностите и датумот на неговото крунисување се непознати.[2]

Име

уреди

„Далматинска Хрватска“ и „Приморска Хрватска“ се современи ознаки меѓу историчарите за војводството.[3] Државата понекогаш се нарекува кнежевство, односно „Кнежество Хрватска“. Првото запишано име за војводството било „Земја на Хрватите“ (латински: regnum Croatorum) во 852 година.[4] Хрватска во тоа време сè уште не била кралство и терминот регнум се користел во смисла на земјата.[5] Во византиските извори ентитетот обично се нарекувал само „Хрватска“ (грчки: Χρωβατία).[6]

Првиот познат војвода, Борна, бил наречен „војвода од Далмација“ (латински: Dux Dalmatiae) [7] и подоцна „војводата од Далмација и Либурнија“ (латински: Dux Dalmatiae atque Liburniae) [8] во Annales regni Francorum. Хрватското име е запишано во современите повелби на хрватските војводи од втората половина на 9 век. Трпимир I бил наречен „Војвода на Хрватите“ (латински: Dux Chroatorum) во латинска повелба издадена во 852 година,[9] додека Бранимир бил дефиниран како „војвода на Хрватите“ (латински: Dux Cruatorvm) на зачуван натпис од Шопот кај Бенковац.[10]

Географија

уреди

Во областа на римската провинција Далмација, различни племенски групи, кои Византијците ги нарекувале Скалвини, биле населени по должината на јадранскиот брег. Хрватска во раниот среден век била област оградена со источниот јадрански заднина од една страна, потоа проширена на дел од западна Херцеговина, западна и централна Босна, потоа во Лика, Гачца и Крбава, а северозападно до Винодол и Лабин во областа на хрватското приморје .[11] Неколку крајбрежни далматински градови биле под власт на Византијците, вклучувајќи ги Сплит, Задар, Котор и Дубровник, како и островите Хвар и Крк.[12] На југ, Хрватска се граничела со земјата на Нарентинците, која се протегала од реките Цетина до Неретва, а во нејзина сопственост ги имала островите Брач, Хвар, Корчула, Млет, Вис и Ластово.[13] Во јужниот дел на Далмација се наоѓале Захумље , Травунија и Диоклеја (денес Црна Гора). Северно од Хрватска постоело Војводството Долна Панонија. Хрватска, како и другите раносредновековни држави, немале постојан главен град и хрватските војводи престојувале на различни места на нивните дворови. Првиот важен центар на Хрватска бил Клис кај Сплит, каде што престојувал војводата Трпимир I. Други војводи владееле од градовите Солин, Книн, Биаќи и Нин.[14][15]

Историја

уреди

Заднина

уреди
 
Денешната Клиска тврдина
 
Делегација на Хрвати и Срби кај Василиј I

Поголемиот дел од Далмација во VII век бил дел од Аварскиот каганат, номадска конфедерација предводена од Аварите кои ги потчиниле околните словенски племиња.[16] Во 614 година, Аварите и Словените го ограбиле и го уништиле главниот град на провинцијата Далмација, Салона, и ја задржале директната контрола на регионот неколку децении додека не биле протерани од Хрватите.[17] Најраниот забележан хрватски водач, на кој се повикува византискиот цар Константин Порфирогенит, бил Порга. По нивното учество во Само и во бугарскиот пораз на Кубрат од Аварите во 632 година, белите Хрвати биле или поканети во Далмација од византискиот цар Ираклиј (р. 610-641) и им било дозволено да се населат таму,[18] или започнале да преовладуваат над Аварите по таа долга војна, кога Хрватите мигрирале преку Сава од Панонија Савија и сами ја населиле Далмација.[19] Во секој случај, ревидираната Аварска алијанса ја вратила Панонија во 677 година, но само до Сава и Дунав. До почетокот на 9 век, Хрватска се појавила како политички ентитет со војвода како шеф на државата, територијално во сливовите на реките Цетина, Крка и Зрмања. Се состоела од 11 окрузи (жупанија). Според Де Администрандо Империо, Хрватите во Панонија биле подложни на Франките неколку години, „како што биле порано во својата земја“, додека не се побуниле и не ги поразиле Франките по седумгодишна војна,[19] но не се знае за која конкретна војна и временски распон се однесува ова.

Од тој момент, тие беа независни и бараа да бидат крстени од римскиот епископи беа испратени кај нив да се крстат во времето на нивниот кнез Поринос. Нивната земја беше поделена на единаесет жупании, кои се: Хлебијана, Цензена, Емота, Плеба, Песента, Параталасија, Бребере, Нона, Тнена, Сидрага, Нина, а нивниот бан ги има Крибасан, Лицан, Гуцеска.

—Константин Порфирогенит во За управувањето со царството[19]

Иако христијанизацијата на Хрватите започнала веднаш по нивното пристигнување во Далмација, во почетокот на 9 век, дел од Хрватите сè уште биле пагани.[20]

Вазали на Франките

уреди

Франките ја добиле контролата над Панонија и Далмација во 790-тите и првата деценија на деветтиот век.[21] Во 788 година Карло Велики, откако ја освоил Ломбардија, се свртел уште на исток и успеал да ја потчине Истра. Во 790-тите, војводата Војномир од Панонија го прифатил владеењето на Франките, чија земја Франките ја ставиле под Марка Фриули и се обиделе да ја прошират својата власт над Хрватите од Далмација. Во 799 година Франките под водство на Ерик биле поразени во битката кај Трсат во Либурнија. Сепак, од 803 година владеењето на Франките било признаено во поголемиот дел од северна Далмација.[22] Франките, исто така, воделе војни со Византија сè додека не бил потпишан мировен договор, познат како Пакс Никифори, во 812 година. Со тој договор Византијците ја задржале контролата врз крајбрежните градови и острови во Далмација, притоа признавајќи ја франкската власт над Истра и далматинската заднина.[23] Од околу 810 година, Борна, кој живеел во Нин, владеел со поголемиот дел од северна Далмација и бил вазал на Каролиншкото Царство.[22] Борна бил војвода од Гудучани, хрватско племе кое живеело покрај реката Гудуча во близина на Брибир во северна Далмација, подоцна центар на хрватската држава. Неговото владеење било обележано со бунтот на Људевит Посавски против Франките, кој го поразил Борна во 819 година некаде во близина на реката Купа и почнал да ја пустоши Далмација, но суровите услови и постојаните напади од борнавите луѓе го принудиле Људевит да се повлече.[7] Во 821 година Борна починал и го наследил неговиот внук Владислав .[8]

Помеѓу Исток и Запад

уреди
 
Централна Европа во времето на Каролинзите
 
Црквата на Светиот Крст во Нин од 9 век
 
Бранимирски натпис, навод на латински јазик на војводата Бранимир

Војводството Хрватска се наоѓало помеѓу две големи сили од средниот век: Источното Римско Царство на исток, кое ги контролирало далматинските градови и острови и имало за цел да ја прошири својата власт над целата поранешна римска провинција Далмација, и Франките на запад, барајќи да ги контролира северните и северозападните земји.[24] Византиското влијание врз Хрватска се одразило и на создавањето на хрватското право и во трговијата со византиските приморски градови.[25]

Во втората четвртина на 9 век, Хрватите започнале да развиваат морнарица. Заедно со Нарентинците, кои во тоа време сè уште биле пагани и биле населени на територијата на устието на реката Неретва, тие биле активни во Јадранското Море и го направиле морето и патувањето во областа опасно, особено за Венеција.[26] Затоа, во 839 година, Венецијанците под водство на дуждот Пјетро Традонико го нападнале источниот брег на Јадранот, вклучувајќи ја и Хрватска, но за време на нападот потпишале мир со нивниот владетел, принцеп Мислав (латински: principe Muisclavo), кој владеел од Клис кај Сплит. Мировниот договор бил потпишан на местото по име Свети Мартин. Дуждот ги нападнал и островите, но не успеал да ги победи и склучил мир со нивниот водач, кој хроничарот Јован Ѓакон го споменува како гроф Дросаико. Сепак, мировниот договор бил краткотраен и следната година Венецијанците биле поразени од Нарентинците под грофот Диудитум.[27] Пиратеријата продолжила во Јадранот, како и непријателството кон Венеција, што се гледа од договорот меѓу царот Лотар I и дугот Традонико, во кој дуждот се обврзал да ги брани градовите во Италија и Истра од словенските напади.[28]

Војводата Мислав бил наследен околу 845 година од Трпимир I, кој го продолжил формалното наследство да биде вазал на франкискиот крал Лотар I (840–855), иако успеал да ја зацврсти својата лична власт во Хрватска. Арапските кампањи темелно ги ослабнале Византија и Венеција, кои биле искористени во напредувањето на хрватскиот војвода во 846 и 848 година. Во 846 година Трпимир успешно ги нападнал византиските приморски градови и нивниот патрициј. Помеѓу 854 и 860 година, тој успешно ја бранел својата земја од бугарската инвазија на чело со кнезот Борис I, некаде во североисточна Босна, склучувајќи мировен договор со Борис и разменувајќи подароци. Константин Порфирогенит го спомнува традиционалното пријателство меѓу Бугарите и Хрватите, кои дотогаш коегзистирале мирно.[18][29][30]

Во една латинска повелба зачувана во препис од 1568 година, датирана на 4 март 852 година или, според новото истражување, околу 840 година,[31] Трпимир се нарекува себеси „водач на Хрватите со помош на Бога“ (латински: dux Croatorum iuvatus munere divino); неговата земја, пак, се нарекува„ Кралство на Хрватите“ (латински: regnum Croatorum), коер едноставно може да се протолкува како „Царство на Хрватите“, бидејќи Трпимир не бил крал. Терминот регнум го користеле и други тогашни војводи како знак на нивната независност.[32] Оваа повелба, исто така, ја документира неговата сопственост на Клиската тврдина, од каде што се центрирало неговото владеење, и ги спомнува донациите на Мислав за Сплитската архиепископија. Во близина на неговиот двор во Клис, во Рижинце, Трпимир изградил црква и првиот бенедиктински манастир во Хрватска. Името на Трпимир е испишано на фрагмент од камен од олтарниот екран на манастирската црква Рижинице.[10] Тој е поекспресно запаметен како основач на Домот на Трпимировиќ, родна хрватска династија која владеела, со прекини, од 845 до 1091 година во Хрватска.[33]

Во 864 година, војводата Домагој, основач на Домот на Домагојевиќ, го узурпирал престолот по смртта на Трпимир и ги принудил неговите синови, меѓу кои и Здеслав, да побегнат во Цариград.[10] За време на владеењето на Домагој, пиратсвото претставувало вообичаена практика во Јадранското Море. Пиратите ги напаѓале христијанските морнари, вклучително и со брод со папски легати кои се враќале од Осмиот католички вселенски собор,[34] со што го принудиле папата да интервенира барајќи од Домагој да го запре пиратството, но неговите напори биле безуспешни. Домагој водел војни со Арапите, Венецијанците и Франките. Во 871 година тој им помогнал на Франките, како нивни вазал, да го освојат Бари од Арапите, но подоцнежните акции на Франките под власта на Карломан Баварски довеле до бунт на Домагој против владеењето на Франките. Бунтот успеал и франкското владеење во Далмација завршило, но истото продолжило уште малку над Долна Панонија.[35] Владеењето на Домагој, исто така, забележало зголемено византиско влијание во областа, особено рефлектирано во воспоставувањето на Темата Далмација. По смртта на Домагој во 876 година, Здеслав, кој имал блиски врски со Византија, се вратил од егзил, го узурпирал престолот од неименуваниот син на Домагој и го вратил мирот со Венеција во 878 година [36]

Независна област

уреди
 
Повелба на војводата Мунцимир од 892 година. (препис): divino munere Croatorum dux („со Божја помош, војвода на Хрватите“).
 
Црква на Свето Спасение, Цетина.

Владеењето на војводата Здеслав било кратко и завршило во 879 година кога Бранимир од династијата Домагојевиќ го убил и го узурпирал престолот.[37] Бранимир бил за разлика од Здеслав, поборник на Рим и ја вратил земјата во римско влијание. Имал редовни контакти со папата Јован VIII на кого му испратил писмо во кое ги открил неговите намери да му го довери својот народ и својата земја на Апостолската столица. Папата одговорил на неговите барања, пофалувајќи ја неговата иницијатива и во 879 година Војводството под Бранимир, тогаш веќе ослободено од франкската власт, добило папско признавање како држава.[35][38]

Втората половина на 9 век означува значително зголемување на папското влијание во Југоисточна Европа. Папата Јован VIII му се пожалил на Домагој за тврдоглавоста на патријархот Игнатиј кој ја негирал неговата јурисдикција над Бугарија и назначил нов архиепископ. Папата побарал и од војводите Здеслав и Бранимир помош и заштита за неговите легати кои минувале низ Хрватска на пат кон Бугарија Иако точната географска област на војводството не е позната, овие барања ја потврдуваат географската близина меѓу Хрватска и Бугарија, која граничела веројатно некаде во Босна.[38]

Мунцимир (исто така наречен Мутимир), најмладиот син на Трпимир, дошол на престолот по смртта на Бранимир (околу 892), што го означило враќањето на династијата Трпимировиќи на власт. Латинска повелба од Биачи во близина на Трогир датирана на 28 септември 892 година е наречена Мунцимир „Војвода на Хрватите“ (латински: Croatorum dux).[39] За време на неговото владеење, кон крајот на 9 век, Унгарците ги преминале Карпатите и влегле во Карпатскиот басен.[40] Тие ја нападнале северна Италија и го победиле војводата Браслав од Војводството Панонија, загрозувајќи ја Хрватска.[41]

Мунцимир владеел до околу 910 година кога го наследил Томислав, последниот војвода и првиот крал на Хрватска. Венецијанскиот хроничар Јован Ѓакон напишал дека во 912 година еден венецијански амбасадор, враќајќи се од Бугарија, поминал низ хрватската територија пред да стигне до земјата Захумје,[42] што сугерира дека Хрватска во тоа време граничела и со Бугарија, која тогаш била под власта на Симеон I.[43] Во Historia Salonitana, хроника од 13 век напишана од Тома архиѓакон од Сплит, Томислав се споменува како војвода од Хрватска во 914 година [44] Според За управувањето со царството, Хрватска во тоа време имала 100.000 пешаци и 60.000 коњаници, 80 големи бродови и 100 помали бродови,[18] но овие бројки се сметаат за јасно претерување и пренагласување на хрватските сили. Хрватска, исто така, водела битки со Унгарците во почетокот на 10 век.[41] Според палеографската анализа на оригиналниот ракопис на За управувањето со царството, претпоставениот број на жители во средновековна Хрватска се проценува помеѓу 440.000 и 880.000 луѓе, како и воениот број на Франките и Византијците, воената сила најверојатно била составена од 20.000-100,000 луѓе и 3,000-24,000 коњаници организирани во 60 алајони.[45][46]

За време на војната меѓу Византија и Бугарија на Симеон I, околу 923 година, Византијците склучиле сојуз со Хрватска. Пред тоа Бугарите имале неколку решавачки победи против Византијците, заземајќи го Адријанопол и загрозувајќи го Цариград. Во 924 година Симеон I го симнал Захарија од власта во Србија, кој побегнал во Хрватска. Во 926 година, силите на Симеон ја нападнале Хрватска, но биле тешко поразени во битката кај Босанските висорамнини.[47][48] Во 927 година, папата Јован X испратил свои легати да посредуваат во мировниот договор меѓу Хрватите и Бугарите.[49]

Во текот на овие години Хрватска била издигната до статус на кралство. Општо се вели дека војводата Томислав бил крунисан за крал во 925 година, но тоа не е сигурно бидејќи не се знае кога и каде бил крунисан или воопшто дали бил крунисан. Сепак, Томислав бил првиот хрватски владетел кого Папската канцеларија го почестила со титулата крал.[50] Томислав се споменува како крал во два сочувани документи објавени во Historia Salonitana и во Летописот на свештеникот од Дукља, каде владеењето на Томислав било наведено на 13 години. Во белешката што му претходи на текстот на заклучоците на Советот во Сплит во 925 година, пишува дека Томислав е крал „во покраината на Хрватите и во далматинските региони“ (in prouintia Croatorum et Dalmatiarum finibus Tamisclao rege). Во 12-от канон од заклучоците на Соборот во 925 година, владетелот на Хрватите се нарекува „крал“ ( rex et proceres Chroatorum ),[51] додека во писмото испратено од папата Јован X Томислав е именуван како „Крал на Хрватите“ (Tamisclao, regi Crouatorum ).[52] Иако нема натписи на Томислав за потврда на титулата, подоцнежните натписи и повелби потврдуваат дека неговите наследници од 10 век се нарекувале себеси „кралеви“.[49]

Наводи

уреди
  1. ↑ Neven Budak - Prva stoljeća Hrvatske, Zagreb, 1994., page 13 (на хрватски)
  2. ↑ Van Antwerp Fine, John (1991). The Early Medieval Balkans. University of Michigan Press. стр. 264. ISBN 0472081497.
  3. ↑ Goldstein, 1985, pp. 241–242
  4. ↑ Ferdo Šišić: Povijest Hrvata u vrijeme narodnih vladara, p. 651
  5. ↑ Ivo Goldstein: Hrvatski rani srednji vijek, Zagreb, 1995, p. 198
  6. ↑ Ferdo Šišić: Pregled povijesti hrvatskoga naroda 600. - 1526. - prvi dio, p. 156
  7. ↑ 7,0 7,1 Annales regni Francorum DCCCXVIIII (year 819)
  8. ↑ 8,0 8,1 Annales regni Francorum DCCCXXI (year 821)
  9. ↑ Codex Diplomaticus Regni Croatiæ, Dalamatiæ et Slavoniæ, Vol I, p. 4-8
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Florin Curta: Southeastern Europe in the Middle Ages, 500-1250, p. 139-140
  11. ↑ Ivo Goldstein: Hrvatski rani srednji vijek, Zagreb, 1995, p. 31
  12. ↑ Ivo Goldstein: Hrvatski rani srednji vijek, Zagreb, 1995, p. 148
  13. ↑ Ivo Goldstein: Hrvatski rani srednji vijek, Zagreb, 1995, p. 153
  14. ↑ Ferdo Šišić, Povijest Hrvata; pregled povijesti hrvatskog naroda 600. - 1918., p. 159-160 Zagreb ISBN 953-214-197-9
  15. ↑ Neven Budak - Prva stoljeća Hrvatske, Zagreb, 1994., page 20 (на хрватски)
  16. ↑ John Van Antwerp Fine: The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, 1991, p. 251
  17. ↑ John Van Antwerp Fine: The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, 1991, p. 34-35
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 De Administrando Imperio, XXXI.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 De Administrando Imperio, XXX.
  20. ↑ Ivo Goldstein: Hrvatski rani srednji vijek, Zagreb, 1995, p. 235
  21. ↑ John Van Antwerp Fine: The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, 1991, p. 51
  22. ↑ 22,0 22,1 John Van Antwerp Fine: The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, 1991, p. 251-255
  23. ↑ Florin Curta: Southeastern Europe in the Middle Ages, 500-1250, p. 135
  24. ↑ Neven Budak - Prva stoljeća Hrvatske, Zagreb, 1994., page 51
  25. ↑ Ivo Goldstein: Hrvatski rani srednji vijek, Zagreb, 1995, p. 212
  26. ↑ John Van Antwerp Fine: The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, 1991, p. 256
  27. ↑ Iohannes Diaconus, Istoria Veneticorum, p. 124 (на латински)

    "Sclaveniam bellicosis navibus expugnaturum adivit.
  28. ↑ Neven Budak - Prva stoljeća Hrvatske, Zagreb, 1994., page 12
  29. ↑ Nada Klaić, Povijest Hrvata u ranom srednjem vijeku, Zagreb 1975., p. 227-231
  30. ↑ John Van Antwerp Fine: The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, 1991, p. 52
  31. ↑ Margetić, Lujo, Prikazi i diskusije, Split, 2002, p. 508-509 ISBN 953-163-164-6
  32. ↑ Rudolf Horvat: Povijest Hrvatske I. (od najstarijeg doba do g. 1657.), 17.
  33. ↑ Ivo Perić: A history of the Croats, 1998, p. 25
  34. ↑ Liber pontificalis 108, LIX—LX (184 f.): „... "post dies aliquot navigantes (legati Romani), in Sclavorum deducti Domagoi manus pro dolor!
    inciderunt; bonis omnibus ac authentico, in quo subscriptiones omnium fuerant, denudati sunt ipsique capite plecterentur, nisi ab his, qui ex illis aufugerant, timeretur.    "
  35. ↑ 35,0 35,1 John Van Antwerp Fine: The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, 1991, p. 261
  36. ↑ Iohannes Diaconus, Istoria Veneticorum, p. 140 (на латински)

    "His diebus Sedesclavus, Tibimiri ex progenie, imperiali fultus presidio Constantinopolim veniens, Scavorum ducatum arripuit filiosque Domogor exilio trusit."
  37. ↑ Iohannes Diaconus, Istoria Veneticorum, p. 142 (на латински) "His diebus quidam Sclavus, nomine Brenamir, interfecto Sedescavo, ipsius ducatum usurpavit."
  38. ↑ 38,0 38,1 Maddalena Betti: The Making of Christian Moravia (858-882), 2013, p. 130
  39. ↑ Codex Diplomaticus Regni Croatiæ, Dalamatiæ et Slavoniæ, Vol I, p. 23
  40. ↑ Gyula Kristó, Encyclopedia of the Early Hungarian History - 9-14th centuries
  41. ↑ 41,0 41,1 John Van Antwerp Fine: The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, 1991, p. 262
  42. ↑ Iohannes Diaconus, Istoria Veneticorum, p. 150 (на латински)"Qui dum Chroatorum fines rediens transire vellet, a Michahele Sclavorum duce fraude deceptus,

    omnibusque bonis privatus atque Vulgarico regi, Simeoni nomine, exilii pena transmissus est.    "
  43. ↑ Fine (Jr), John V. A. (2006).
  44. ↑ Thomas (Spalatensis, Archdeacon): Historia Salonitanorum Atque Spalatinorum Pontificum, p.61
  45. ↑ Vedriš, Trpimir (2007). „Povodom novog tumačenja vijesti Konstantina VII. Porfirogeneta o snazi hrvatske vojske“ [On the occasion of the new interpretation of Constantine VII Porphyrogenitus'report concerning the strength of the Croatian army]. Historijski zbornik (хрватски). 60: 1–33. Посетено на 29 July 2020.
  46. ↑ Budak, Neven (2018). Hrvatska povijest od 550. do 1100 [Croatian history from 550 until 1100]. Leykam international. стр. 223–224. ISBN 978-953-340-061-7. Архивирано од изворникот на 2022-10-03. Посетено на 2023-09-06.
  47. ↑ John Van Antwerp Fine: The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, 1991, p. 264
  48. ↑ De Administrando Imperio, XXXII.
  49. ↑ 49,0 49,1 Florin Curta: Southeastern Europe in the Middle Ages, 500-1250, p. 196
  50. ↑ Neven Budak - Prva stoljeća Hrvatske, Zagreb, 1994., p. 22
  51. ↑ Codex Diplomaticus Regni Croatiæ, Dalamatiæ et Slavoniæ, Vol I, p. 32
  52. ↑ Codex Diplomaticus Regni Croatiæ, Dalamatiæ et Slavoniæ, Vol I, p. 34

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Војводство_Хрватска&oldid=5259168“