Данило Киш

Данило Киш (Суботица, 22 февруари 1935 - Париз, 16 октомври 1989) — југословенски и српски писател. Данило Киш е еден од најинтересните писатели на балканските простори од втората половина на XX век, кој со своите несекојдневни прозни остварувања доживеал успех и на светската книжевна сцена. Неговите смели раскажувачки постапки колку што биле прифаќани и одобрувани, толку биле и причина за полемички однос кај дел од тогашните критичари.

Данило Киш
Поштeнска марка со ликот на Киш, дел од серијата „Великани на српската книжевност“, 2010 г.
Роден/а	22 февруари 1935(1935-02-22) Суботица, Дунавска бановина, Кралство Југославија
Починат/а	15 октомври 1989(1989-10-15) (возр. 54) Париз, Франција
Занимање	романописец, раскажувач
Народност	Црногорец, Евреин

Животопис

Данило Киш е роден во Суботица во 1935 година, од татко Едвард Киш, унгарски Евреин и мајка Милица Драгичевиќ, која била Црногорка. Татковото презиме отпрвин било Кон, но таткото го променил во унгарското Киш. До 1942 година, Киш живеел со родителите во Нови Сад, каде го започнал основното образование, но потоа, семејството се преселило во Унгарија, во родниот крај на татко му, каде Киш го завршил основното училиште и два класа гимназија. По одведувањето на татко му во логорот Аушвиц во 1944 година, Данило Киш, заедно со остатокот на семејството бил однесен во Цетиње со посредство на Црвен крст. Таму, Данило Киш живеел до крајот на своето образование.

Во 1954 се запишал на Филозофскиот факултет во Белград а во септември 1958 година, како прв студент, дипломирал на Катедрата за општа книжевност. Од 1962 до 1964 година, Киш престојувал во Стразбур, каде работел како лектор за српскохрватски јазик. Подоцна, во 1974 година, тој работел како лектор за српскохрватски јазик на Универзитетот во Бордо.

Од 1962 до 1981 година бил во брак со Мирјана Миочиновиќ, а по разводот живеел со Паскал Делпеш, сè до својата смрт. Од 1979 година, Киш живеел во Париз и четири години работел како лектор на Универзитетот во Лил. Данило Киш починал на 15 октомври 1989 година, во Париз, каде одредено време се лекувал од рак на белите дробови.

Портрет на Данило Киш на поштенска марка, Црна Гора, 2010

Биста на Данило Киш во Суботица, дело на Ержебет Вајл

Творештво

Уште како студент, Киш објавувал поеми, есеи, раскази и преводи од унгарски, руски и француски јазик, најчесто во списанието Видици чиј уредник бил од 1957 до 1960 година. Неговиот прв роман, „Псалм 44“, го напишал во 1955 година, а потоа следело делото „Мансарда“, 1960. Првата негова објавена книга, во еден том ги содржи и двата романа. Романот „Градина, пепел“ е првото позначајно прозно дело на Киш, објавено во 1965 година, во Белград. Романот бил напишан во тек на неговиот престој во Стразбур, а во тоа време работел и на преводите на Лотреамон, Пол Верлен, „Стилски вежби“ од Ремон Кено и поезијата на Ендре Ади. Во 1970 година, во Белград, Киш ја објавил книгата раскази „Рани јадови“.

Потоа, во 1972 година се појавил романот „Песочен часовник“ и за него Киш ја добил НИН-овата награда која неколку години подоцна ја вратил. Истата година, тој ја објавил збирката есеи „По-етика“. Во 1974 година ја објавил и втората збирка „По-етика (интервјуа)“, а две години подоцна се појавила и збирката раскази „Гробница за Борис Давидович“. Истата година започнале нападите врз книгата, поради наводен плагијат, кои траеле со месеци. По кратките полемички одговори, во 1977 година, Киш го напишал делото „Час по анатомија“. Истата година, за „Гробницата на Борис Давидович“ ја добил наградата „Иван Горан Ковачиќ“. За својот севкупен книжевен труд, во 1980 година, Киш ја добил француската книжевна награда Grand aigle d`or de la ville de Nice. Собраните дела на Данило Киш биле објавени во 1983 година, во десет тома, во Белград и во Загреб. За збирката раскази „Енциклопедија на мртвите“, Киш ја добил наградата Иво Андриќ во 1984 година, а во 1986 и наградата Скендер Куленовиќ. Неговите изабрани дела, проза во седум книги, биле објавени во 1987 година, во Белград и во Сараево. Таа година, Киш ја добил наградата „7 јули“ а во 1988 година бил избран за дописен член на САНУ и добил две важни меѓународни награди: во Италија Premio letterario Tevere и во Германија Preis des Literaturmagazins. Истата година ја добил наградата „АВНОЈ“. Американскиот ПЕН во 1989 година му ја доделил наградата Bruno Schulz Prize.

Неговите посмртни изданија се:

• „Живот, литература“ (есеи, разговори, дел ракописи), Сараево (1990)
• „Горчливиот талог на искуството“ (интервјуа), Сараево (1990)
• „Песни и препеви“, Белград (1991)
• „Семеен циклус“ (1993) (ги содржи: „Рани јадови“, „Градина, пепел“ и „Песочен часовник“)
• „Лејта и лузни“, Белград (1994)
• „Собрани дела“ во 14 тома (1995)
• „Избрани дела“ во седум тома, Белград (2015-2016)

Значење и влијание

Киш претставува тема на краткиот расказ „Кишовиот нож“ на македонската писателка Оливера Ќорвезироска од 2021 година.

Литература

• (српски)Књижевни погледи Данила Киша: ка поетици Кишове прозе / Јован Делић. – Београд: Просвета, 1995. – 337 стр. (Библиотека Књижевни свет). – ISBN 86-07-000885-4
• (српски)Кроз прозу Данила Киша: ка поетици Кишове прозе II / Јован Делић. – Београд: Београдски издавачко-графички завод, 1997. – 541 стр. (Библиотека Посебна издања). – ISBN 86-13-00854-2
• (српски)Киш / Михајло Пантић. – Нови Сад: Светови; Београд: Књига-комерц, 1998. – 139 стр. (Библиотека Светови). – ISBN 86-7047-300-3
• (српски)Danilo Kiš: život & delo i brevijar / Viktorija Radič. S mađarskog jezika preveo Marko Čudić. – Beograd: LIR BG; Forum pisaca, 2005. – 453 str.: ill. (Velika biblioteka Foruma pisaca). – ISBN 86-83463-18-4
• (српски)Споменица Данила Киша: поводом седамдесетогодишњице рођења / уредник Предраг Палавестра. – Београд: Српска академија наука и уметности, 2005. – VII, 789 стр. (Посебна издања; књ. 660. Одељење језика и књижевности, књ. 57). – ISBN 86-7025-392-5
• (српски)„Потрага за улицом дивљих кестенова“ - Суботичке успомене (на) Данила Киша/ Бошко Крстић, Нови Сад: Библиотека Матице српске 2007- ISBN 978-86-84247-09-6 cobiss.sr-id 220849927

Надворешни врски

• (српски)Мрежно место посветено на Данило Киш
• (француски)Dossier Kiš sur Vox Poetica
• www.danilokis.org
• (англиски)Danilo Kis poems including some translations Архивирано на 28 мај 2014 г.