Дупјак
Дупјак (грчки: Δισπηλιό, Диспилио, до 1926 г. Δουπιάκοι, Дупјаки)[2] — село во Костурско, Егејска Македонија, денес во општината Костур во Костурскиот округ, Грција. Познато е по богатите неолитски остатоци и натписите на дрвената Дупјачка таблица стара околу 7200 години. Населението и денес се состои исклучиво од Македонци.[3]
| Дупјак Δισπηλιό | |
|---|---|
 Реконструкција на неолитската населба | |
  Дупјак | |
|
Местоположба во областа   Дупјак | |
| Координати: 40°28′N 21°17′E / 40.467° СГШ; 21.283° ИГД | |
| Земја | Грција |
| Област | Западна Македонија |
| Округ | Костурски |
| Општина | Костур |
| Општ. единица | Македон |
| Надм. вис. | 620 м |
| Население (2011)[1] | |
| • Вкупно | 976 |
| Час. појас | EET (UTC+2) |
| • Лето (ЛСВ) | EEST (UTC+3) |
Географија и местоположба
уредиСелото се наоѓа на 7 километри југоисточно од градот Костур на јужниот брег Костурското Езеро во историско-географската област Пополе на патот од Костур за Рупишта (Аргос Орестико). Селото се наоѓа на надморска височина од 620 метри. Името на Дупјак доаѓа од двете пештери (дупки), распоредени до селото. Во 1926 г. името е сменето во Диспилион, што е буквален превод со значење „две пештери“.[4]. Во селото има четири мостови со традиционална архитектура — Ѓоле (Γκιολέ), Чешме (Τσεσμέ), Лакос (Λάκος) и Грановода (Γκρανοβόντα)[5].
Историја
уредиВо XV век во Дупјак е евидентирана 31 глава на домаќинствата[6] Во османските даночни записници од средината на XV век, Дупјак е споменат со 18 семејства на Никола, Стајо, Јован, Лука, Јано, Проди, Ѓурко, Сирак, Димо, Мануел, Димо, Папа, Јано, Богоја, Настек, Којо, Коста и Димо, и една вдовица Мара. Вкупниот приход за царството од селото изнесувал 1.818 акчиња[7].
Во „Етнографија на Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. Дупјак се состоел од 50 семејства со 152 жители Македонци.[8][9] Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. Дупјак имало 480 жители Македонци[8][10].
Во почетокот на XX век селото било меѓу ретките во Костурско под врховенство на Цариградската патријаршија. Според податоците на егзархскиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во селото живееле 640 Македонци под патријаршијата и работело грчко училиште[8][11].
На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Дупјак се води како чисто македонско село во Костурската каза на Горичкиот санџак со 80 куќи.[12]
Според Боривое Милоевиќ („Јужна Македонија“), на почетокот на Првата балканска војна сето население на Дупјак пребегнало во Сачишта, стравувајќи од турската војска. Турците потоа ги запалиле речиси сите куќи во селото.[13] Во текот на Втората балканска војна, селото било окупирано од страна на грчките војски[3]. По војните населението се вратило во селото. По крајот на Балканските војни, селото било вклучено во составот на Грција. На пописот од 1913 г. биле евидентирани 252 жители, додека на пописот од 1920 г., во селото биле евидентирани 219 жители. Во 1927 г., селото било преименувано во Диспилио.[14] Во текот на Втората светска војна, селото било заземено од Германците[15].
Селото не настрадало во текот на Грчката граѓанска војна бидејќи се наоѓа во близина на Костур, и во селото во овој период се населиле жители од соседните села.
Демографија
уредиВо 1928 г. селото броело 264 жители.[16], додека во 1940 г. селото броело 257 жители.
Селото во пописот од 1951 г. броело 431 жител, на пописот од 1961 г., во селото живееле 377 жители, во 1971 г. имало 3491 жител, во 1981 г. имало 747 жители, додека во 1991 г. имало 1011 жители[17]. Денеска, населението на селото е 976 жители според пописот од 2011 г.
Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:
| Година | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Население | 257 | 431 | 377 | 391 | 747 | 1011 | 1186 | 976 |
- Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија
Културни и природни знаменитости
уредиВо 1932 г. за време на сувата зима, Костурско Езеро се повлекло и биле откриени остатоци од праисториска населба, денес наречена Дупјачка неолитска населба. Грчките археолози под водство на Антониос Керамопулос започнале ископувања на теренот во 1935 г. и откриле остатоци од градби и чамци. Ископувањата биле запрени во 1940 г. поради Италијанско-грчката војна, но подоцна во 1965 г. испитувањата продолжиле.
Во 1992 г. нова екипа на чело со Георгиос Хурмузијадис, професор по праисториска археологија на Солунскиот универзитет, започнал повторни ископувања. Населбата кај Дупјак била населена од крајот на средниот неолит (5600-5000 г. п.н.е.) до крајот на неолитот (3000 г. пр.н.е.)[18]. Во текот на ископувањата биле откриени керамика, дрвени структурни елементи на згради, семиња, коски, лични орнаменти, флејти (едни од најстарите во Европа) и што е најважно — дрвената Дупјачка таблица врз која има знаци или некаков натпис од VI милениум п.н.е.
Цркви
уреди
- Црква „Св. Никола“ — енориски храм од 1897 г.
- Црква „Вознесение Христово“ од XIX век
- Црква „Св. Атанасиј“ од 1991 г.
- Црква „Св. Архангели Михаил и Гаврил“ — средновековна црква во рушевини крај на езерскиот брег, 1 км северно од селото
Природни знаменитости
уреди- Духло — пештера од културно и историско значење
Личности
уредиПоврзано
уредиЛитература
уреди- Δισπηλιό: Επιστροφή στο 6.000 π.Χ., Ειδικό αφιέρωμα περιοδικού Γεωτρόπιο τεύχος 60 σ. 76-79 (Ιούν. 2001)
- Χουρμουζιάδης Γ. Το Δισπηλιό Καστοριάς : ένας λιμναίος προϊστορικός οικισμός, Κώδικας, 1996
- Χουρμουζιάδης Γ. Δισπηλιό, 7500 χρόνια μετά, Θεσσαλονίκη, 2002.
- Χουρμουζιάδης Γ. Ανασκαφής Εγκόλπιον, Αθήνα, 2006.
Наводи
уреди- ↑ „Попис на населението од 2011 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
- ↑ Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας. Μπλάτση -- Δισπηλιό
- ↑ 3,0 3,1 Симовски, Тодор Христов (1998). Населените места во Егеjска Македониjа (PDF). II дел. Скопjе: Здружение на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија, Печатница „Гоце Делчев“. стр. 18. ISBN 9989-9819-6-5.
- ↑ „Портал на поранешната општина Македон“. Архивирано од изворникот на 2007-09-28. Посетено на 2016-03-15.
- ↑ „Сайт на област Западна Македония“. Архивирано од изворникот на 2022-12-04. Посетено на 2016-03-15.
- ↑ Гандев, Христо. Българската народност през XV век. Демографско и етнографско изследване, Наука и изкуство, II изд., София, 1989.
- ↑ Опширни пописни дефтери од XV век, том II, Архив на Македонија, Скопје 1973, стр. 84.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
- ↑ Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г., Македонски научен институт, София, 1995, стр. 110-111.
- ↑ Кънчов, Васил. Македония. Етнография и статистика, София, 1900, стр. 265.
- ↑ Brancoff, D.M. La Macédoine et sa Population Chrétienne, Paris, 1905, pp. 180-181.
- ↑ Михајловски, Роберт, уред. (2017). Етнографска карта на Битолскиот вилает (PDF). Каламус. стр. 98.
- ↑ Милојевић, Боривоје Ж (1921). Јужна Македонија (PDF). Насеља српских земаља. стр. 103.
- ↑ „Λιθοξόου, Δημήτρης. Μετονομασίες των οικισμών της Μακεδονίας 1919 - 1971“. Архивирано од изворникот 20 јуни 2012. Посетено на 20 јуни 2012.
- ↑ Мичев, Добрин. Българското национално дело в Югозападна Македония (1941 – 1944 г.)
- ↑ „Κατάλογος των προσφυγικών συνοικισμών της Μακεδονίας σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) έτος 1928“. Архивирано од изворникот 20 јуни 2012. Посетено на 20 јуни 2012.
- ↑ „Folketeljing 2011, revidert“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2015-09-24. Посетено на 2016-03-15.
- ↑ RADIOCARBON DATING OF THE NEOLITHIC LAKESIDE SETTLEMENT OF DISPILIO, KASTORIA, NORTHERN GREECE by Yorgos Facorellis, Marina Sofronidou, and Giorgos Hourmouziadis; Radiocarbon, Vol 56, Nr 2, 2014, p. 511–528, DOI: 10.2458/56.17456
Надворешни врски
уреди| „Дупјак“ на Ризницата ? |
- Официјално мрежно место за археолошките ископувања во Дупјак Архивирано на 1 април 2007 г.
- Официјално мрежно место на поранешната општина Македнес Архивирано на 28 септември 2007 г.