Џулијан Хаксли

Џулијан Хаксли (англ. Julian Sorell Huxley; Лондон, 22 јуни 1887 — Лондон, 14 февруари 1975) бил англиски еволуциски биолог, хуманист и интернационалист.

Џулијан Хаксли на Оксфордскиот универзитет во 1920 г.

Тој ја истакнувал природната селекција како примарна сила во еволуцијата и бил водечка фигура на синтетичката теорија за еволуцијата во првата половина на XX век. Бил секретар на Зоолошкото здружение на Лондон (од 1935 до 1942), прв претседател на УНЕСКО (1946-1948), дал придонес во основањето на Меѓународната хуманитарна и етичка унија (1952), бил основач на Светскиот фонд за природа (1961), претседател на Британското здружение на хуманисти (1963-1965), член на Кралското друштво од Лондон.

Џулијан Хаксли бил познат по претставувањето на науката во книги и статии, како и на радио и телевизија. Ја добил УНЕСКО-вата награда Калинга за популаризирање на науката (1953), Дарвиновиот медал кој го доделува Кралското здружение (1956) и Дарвин-Волесовиот медал кој го доделува лондонското Линеово здружение (1958). Истата година ја добил и титулата сер, стотина години откако Чарлс Дарвин и Алфред Волес ја објавиле теоријата на еволуција. Ја примил и посебната награда Ласкер која ја доделува фондацијата Ласкер (1959).

Џулијан Хаксли потекнувал од познатото семејство Хаксли. Некои од членовите на ова познато семејство се: Томас Хаксли (дедо на Џулијан, силен поддржувач и пријател на Чарлс Дарвин и изумител на поимот агностик), Олдос Хаксли (брат на Џулијан, автор на научнофантастичниот роман „Прекрасниот Нов Свет“ од 1932), Ендрју Хаксли (полубрат на Џулијан, физиолог, биофизичар и добитник на Нобеловата награда за физиологија или медицина во 1963) и други.

Хаксли од мал покажувал интерес за природата. Во 1880-тите се запишува на Етон колеџот. Во 1906 година заминува на Балиол колеџот на Универзитетот во Оксфорд каде развива интерес за ембриологијата и праживотните. Во 1909 година ги завршува студиите како прв во својата класа. Работи како професор на Универзитетот Рајс во Хјустон, Тексас (од 1913 до 1916); Новиот колеџ на Оксфордскиот универзитет (од 1919 до 1925); Кралевиот колеџ во Лондон (од 1925 до 1927).

Негови научни интереси, според неговите бројни издадени книги, се: додворувањето кај птиците, биологијата на раковите, мравките, генетиката, екологијата, еволуцијата и зачувувањето на природата. Иако работел и бил успешен на многу полиња во биологијата, главна тема во неговата работа била еволуцијата.

Хаксли многу патувал по Европа, Африка и САД. Тоа му овозможило да учи од други научници, природонаучници и администратори, но и да влијае на нив. Во САД се сретнал со други еволуционисти во критично време кога се преиспитувала природната селекција. Во Африка влијаел на колонијалните администратори во врска со образованието и зачувувањето на природата. Пишувал за загрозените видови, што влијаело на основањето на Светскиот фонд природа. Во Европа, преку УНЕСКО, бил во центарот на повоената преродба на образованието. Како претседател на УНЕСКО можел да го придвижи образованието, да врши контрола на популацијата и зачувување на природата.

Научен придонес

Томас Хаксли со својот внук Џулијан во 1893 година.

Синтетичка теорија за еволуцијата

Џулијан Хаксли имал голем придонес во создавањето на синтетичката теорија на еволуцијата, играл значајна улога во неа и ја популаризирал.

Поими

Во научните кругови, Хаксли вовел низа на поими кои денес нашироко се употребуваат во современата наука:

• Клада, 1957 год.
• Клина, 1938 год.
• Еволуционо ниво, 1959 год.
• Етничка група, 1936 год.
• Морф, 1942 год.
• Ритуализација 1914 год.
• Трансхуманизам, 1957 год.

Биографии

1. Baker John R. 1978. Julian Huxley, scientist and world citizen, 1887—1975. UNESCO, Paris.
2. Clark, Ronald W. 1960. Sir Julian Huxley. Phoenix, London.
3. Clark, Ronald W. 1968. The Huxleys. Heinemann, London.
4. Dronamraju, Krishna R. 1993. If I am to be remembered: the life & work of Julian Huxley, with selected correspondence. World Scientific, Singapore.
5. Green, Jens-Peter 1981. Krise und Hoffnung, der Evolutionshumanismus Julian Huxleys. Carl Winter Universitatsverlag.
6. Huxley, Julian. 1970, 1973. Memories and Memories II. George Allen & Unwin, London.
7. Huxley, Juliette 1986. Leaves of the tulip tree. Murray, London [her autobiography includes much about Julian]
8. Keynes, Milo and Harrison, G. Ainsworth (eds) 1989. Evolutionary studies: a centenary celebration of the life of Julian Huxley. Proceeding of the 24th annual symposium of the Eugenics Society, London 1987. Macmillan, London.
9. Olby, Robert 2004. Huxley, Sir Julian Sorell (1887—1975). In Oxford Dictionary of National Biography. (2680 words)
10. Waters, C. Kenneth and Van Helden, Albert (eds) 1993. Julian Huxley: biologist and statesman of science. Rice University Press, Houston.