Википедија

Српска напредна партија

(Пренасочено од Српска прогресивна партија)

Српската напредна партија (српски: Српска напредна странка), скратено СНС — популистичка политичка партија во Србија која е владејачка партија од 2012 година.

<div style="padding-top:0.3em; padding-bottom:0.3em; border-top:2px solid Грешка во Lua во package.lua, ред 80: module 'Module:Political party/S' not found; border-bottom:2px solid Грешка во Lua во package.lua, ред 80: module 'Module:Political party/S' not found; line-height: 1;">
Српска напредна партија
Српска напредна странка
Srpska napredna stranka
ПретседателАлександар Вучиќ
Заменик претседателЈоргованка Табаковиќ
Потпретседатели
парламентарен лидерАлександар Мартиновиќ
Основачи
Основанаоктомври 21, 2008; пред 16 години (2008-10-21)
Отцепена одСрпска рдикална партија
ШтабПалмира Тољатија 5, Белград
ВесникИнформации
МладинаУнија на младите
Членови  (2021)750,000[1][б 1]
Идеологија
Полит. положбаЦентар-десно[3]a[›]
Државна припадностЗаедно можеме да направиме сè
Меѓународна припадностМеѓународен демократски сојуз
Европска припадностЕвропска народна партија (соработник )
Боисина и црвена
Народно собрание на Србија
157 / 250
Собрание на Војводина
65 / 120
Градското собрание на Белград
76 / 110
Мрежно место
sns.org.rs
Знаме
Flag of the Serbian Progressive Party
Политика на Србија
Политички партии
Избори
^ a: СНС е сеопфатна партија, но многу ја сметаат за центристичка,[4][5] централно-десничарска[6][7][8] и десничарска.[9][10]

Партијата била основана во 2008 година по одвојувањето од екстремно десничарската Српска радикална партија (СРС), по кулминацијата на деценискиот конфликт во СРС помеѓу умерените и тврдокорните крила на партијата. По ова, СНС го задржала конзервативниот став, притоа усвојувајќи различни проевропски и неолибералните политики. Томислав Николиќ бил претседател на партијата додека не бил избран за претседател на Србија во 2012 година, а по неговата оставка, за нов претседател на партијата бил избран поранешниот заменик претседател Александар Вучиќ. Оттогаш СНС победила на сите избори на национално ниво, освојувајќи мнозинство места во 2014 и 2020 година. Со најмалку 750.000 членови од 2020 година, СНС е најголемата партија во Европа според членството (со исклучок на Обединета Русија).

Идеолошки, СНС била формирана како умерено одвојување од СРС, и најчесто била опишана како голем шатор и популистичка политичка партија. Тие се залагаат за пристапување на Србија во Европската Унија, а истовремено одржувајќи ја рамнотежата со источните и западните сили.

Тие се водечката партија во актуелната владина коалиција која вклучува левичарски и десноориентирани политички партии кои ја поддржуваат политиката на Вучиќ. Од јули 2021 година, партијата има 167 места во Националното собрание, додека владејачката коалиција има 180 од 250 места.[11][12]

Историја

уреди

Формирање

уреди
 
Томислав Николиќ и Александар Вучиќ на основачката конвенција на СНС на 21 октомври 2008 г.

Судирот меѓу Томислав Николиќ и Воислав Шешељ излегол на виделина по изјавата на Николиќ дека радикалите во Националното собрание ќе го поддржат Процесот за стабилизација и асоцијација со Европската Унија, што наишло на отпор од Шешељ и неговите тврдокорни поддржувачи.[13][14]

Николиќ, кој бил шеф на пратеничката група и заменик-претседател на Српската радикална партија (СРС) од 1992 година, официјално поднел оставка од овие функции на 7 септември 2008 година,[14] и истиот ден Шешељ побарал да му се одземе местото на Николиќ во Народното собрание.[15] Додека сè уште бил член на СРС, Николиќ формирал пратеничка група „Напред, Србија“ (српски: Напред, Србијо), во која првично учествувале 11 пратеници кои биле дел од СРС.[16] Потоа, тој број пораснал на 15 пратеници.[17][18]

На 11 септември 2008 година, Николиќ објавил дека пратеничката група „Напред, Србија“ ќе се трансформира во политичка партија.[19][20] Се шириле гласини за приклучување на Александар Вучиќ во новооснованата партија, што истиот ден потврдил и самиот Николиќ.[19] Еден ден подоцна, Централната патриотска управа на СРС го разрешил Николиќ и неговите 18 поддржувачи од партијата поради противењето на Шешељ на политиките на парламентарната група на Николиќ што полека почнало да ја распаѓа СРС.[21][22] Тогашниот генерален секретар Вучиќ тој ден не учествувал на гласањето.[23] Игор Мировиќ официјално ја напуштил СРС по завршувањето на гласањето, изразувајќи ја својата поддршка за Николиќ.[23] Истиот ден, Шешељ и Драган Тодоровиќ ги избркале приврзаниците на Николиќ, но побарале да добијат 18 места назад.[24] Поради ваквата состојба биле спорни пратеничките места на СНС и СРС.[24] Основачки членови на пратеничката група „Напред, Србија“ биле тогашниот потпретседател на Народното собрание Божидар Делиќ, Јоргованка Табаковиќ и девет други членови.[16] На 13 септември 2008 година, Вучиќ ја напуштил СРС и почнал да работи со Николиќ на формирање на нивната политичка партија.[25] Николиќ најавил дека новооснованата партија ќе биде партија од модерната десница која ќе води кампања за пристапување на Србија во Европската Унија (ЕУ) и ќе ги балансира односите со Русија.[25] На 16 септември било објавено дека основачкото собрание ќе се одржи на 21 октомври истата година.[26][27] Николиќ и другите високи функционери почнале да водат кампања и да ја промовираат својата наскоро основана политичка партија, која најмногу го привлекла вниманието од поранешните членови на СРС.[28][29] На 24 септември 2008 година, високите функционери на Николиќ потврдиле дека партијата ќе го носи името Српска напредна партија.[30][31]

На почетокот на октомври, на Маја Гојковиќ ѝ било одбиено учеството во основањето на СНС и поради тоа ја формирала Народната партија.[32][33] Николиќ потврдил и дека разговарал со тогашниот претседател на Демократската партија на Србија Воислав Коштуница и Велимир Илиќ за формирање патриотска коалиција, но набргу потоа и двајцата го одбиле неговиот предлог.[32] На 10 октомври 2008 година, Српската напредна партија била регистрирана како политичка партија.[34] Пратеничката група продолжила да расте до 21 пратеници.[35][36] Основачкото собрание на Српската напредна партија било одржано на 21 октомври 2008 година, на кое било претставено претседателство со 20 членови со Николиќ како претседател на партијата и Вучиќ како заменик претседател.[37]

2008–2012: Рани години и активизам

уреди

На почетокот на ноември 2008 година, СНС повикала на предвремени парламентарни избори кои требало да се одржат до октомври 2009 година [38][39] Овој предлог подоцна бил поддржан од Чедомир Јовановиќ, лидер на Либерално-демократската партија.[40] Александар Вучиќ кон крајот на ноември изјавил дека Српската напредна партија ќе остане во опозиција.[41]

На почетокот на март 2009 година било објавено дека на Српската напредна партија и се одземени 580 советнички места во локалните општински собранија.[42] Во мај 2009 година тие се спротивставиле на промената на Уставот, која ја опишале како несериозна.[43] Во јуни 2009 година, биле одржани избори во градот Земун, за кој било познато дека е упориште на Српската радикална партија, но СНС успеала да освои 34% од гласовите на народот на изборите, додека СРС освоила само 10%.[44] СНС водела кампања против „Законот за информации“ помеѓу јули и октомври 2009 година, кој тие го опишале како антидемократски.[45] Во октомври тие воделе кампања за оставка на тогашниот премиер Мирко Цветковиќ.[46] На почетокот на декември 2009 година, во Вождовац се одржале избори на кои учествувала СНС.[47] Тие на крајот освоиле 37,05 отсто од гласовите на народот и 26 места во локалното собрание.[48][49] Набргу по изборите формирале влада со коалицијата ДСС – НС.[50] Во Костолац освоиле 12 отсто од гласовите на народот.[51] Тие ја критикувале тогашната владејачка Демократска партија за корупција и попречување на патот на Србија кон Европската Унија.[52][53]

До средината на февруари 2010 година партијата објавила дека собрала над 500.000 потписи за одржување на нови парламентарни избори.[54] На почетокот на март СНС ладека владата ја вовлекува земјата во длабока криза.[55][56] Набргу потоа најавила дека ќе одржат антивладини демонстрации во Белград.[57][58] Неколку дена потоа било објавено дека собрале над милион потписи.[59] Демократската партија дала соопштение кон крајот на септември 2010 година, тврдејќи дека СНС е опасна како партија за Србија.[60] На почетокот на ноември 2010 година, Вучиќ дал изјава во која тврдел дека СНС станала најголемата партија во земјата за само две години.[61] Кон крајот на декември најавиле дека ќе протестираат поради влошувањето на политичката состојба во Србија.[62] Состојбата се огласила и од партијата Нова Србија, која изјавила дека и тие ќе учествуваат на протестите.[63] Владата одговорила со покана на партиските лидери на дијалог, но понудата за дијалог била одбиена од СНС.[64]

Во јануари 2011 година, СНС предала 304.580 потписи кои биле собрани од партијата за промена на уставот.[65] На почетокот на февруари започнале масовните протести на чело со СНС,[66][67] и на 5 февруари тие изјавиле дека ќе продолжат со протестите доколку владата не распише предвремени избори.[68][69] Протестите продолжиле до март, а во април антивладините протести почнале да се шират и во другите градови во Србија.[70][71][72][73] За време на нивните протести, Томислав Николиќ дал изјава дека очекува изборите да се одржат до почетокот на декември 2011 година.[74] Во октомври 2011 година високи партиски функционери ја окупирале зградата на ТВ Коперникус.[75] На почетокот на ноември 2011 година, СНС ја објавила својата прва партиска програма.[76]

2012–2014: Избори и прва влада

уреди
 
СНС во Нови Сад за време на изборите во 2012 година

За време на протестите во 2011 година, редовни домаќини покрај Српската напредна партија биле и партиите Нова Србија, Движење на српските сили и Движењето на социјалистите.[77] Сепак, и СНС првично сакала да учествува сама на изборите.[78] Протестите одиграле голема улога во зголемувањето на популарноста на СНС,[79] и поради тоа многу анкети покажале дека Николиќ во тоа време бил во водство.[80] Кон крајот на јануари 2012 година, претседателството на партијата Нова Србија потврдило дека изборите на коалицијата СНС–НС–ПСС–ПС ќе ги предводи Николиќ на следните избори.[81] Среде претходниот притисок, Борис Тадиќ одлучил да распише избори кои требало да се одржат на 6 мај 2012 година,[82] и една недела подоцна официјално била формирана коалицијата предводена од Српската напредна партија, под името „Да ја поттикнеме Србија„.[83] СНС во април објавила дека Томислав Николиќ е нивниот кандидат за претседател, а Јоргованка Табаковиќ ќе биде нивниот кандидат за премиерската функција.[84][85] Непосредно пред изборите, било објавено дека СНС официјално има 340.000 членови.[86]

Парламентарни избори

уреди

За време на парламентарните избори СНС ја обвинила Демократската партија за измама со гласови.[79][87] На прес-конференцијата што се одржала на 6 мај, заменик претседателот Александар Вучиќ изјавил дека победиле на изборите и дека освоиле 24,4 отсто од гласовите.[88][89][90] На крајот, коалицијата добила 24,05 отсто од гласовите на народот и 73 места во парламентот, додека Српската напредна партија добила 55 места.[91]

Претседателски избори

уреди

Претседателските избори се одржале на 6 мај, а подоцна повторно на 20 мај. Првиот втор круг се одржал на истиот ден со парламентарните избори, но бидејќи немало кандидат кој го освоил мнозинството, тие завршиле со свикување втор круг на 20 мај, меѓу актуелниот претседател Борис Тадиќ и кандидатот на Српската напредна партија Томислав Николиќ. На 20 мај, Николиќ го победил Тадиќ откако освоил 1.552.063 гласови во вториот круг од изборите.[92]

Промена на лидерството

уреди
 
Николиќ бил прв претседател на партијата меѓу 2008 и 2012 година.

По претседателските избори, Николиќ се повлекол од функцијата претседател на партијата и поднел оставка.[93] Заменик-претседателот Александар Вучиќ ја извршувал функцијата ВД претседател на партијата до изборот на наследникот.[94] Вучиќ на крајот бил единствениот кој се кандидирал за партиско раководство и бил избран на 29 септември 2012 година, а за заменик претседател на партијата била избрана Јоргованка Табаковиќ.[95] Подоцна во декември истата година, Народната партија предводена од поранешната градоначалничка на Нови Сад, Маја Гојковиќ, се споила во Српската напредна партија.[96]

Прва влада на СНС-СПС

уреди

Владата била официјално формирана на 27 јули 2012 година по мнозинството гласови во Националното собрание и била составена од коалицијата предводена од СНС, коалицијата СПС - ПУПС - ЈС и Обединетите региони на Србија.[97] Николиќ го именувал претседателот на Социјалистичката партија на Србија (СПС) за свој премиер, додека заменик-претседателот на СНС, Александар Вучиќ, бил назначен за прв потпретседател на Владата на Србија.[98][99][100] Еден од главните приоритети што оваа влада ги ветила било интеграцијата на Србија во Европската Унија, нормализирање на односите со самопрогласената Република Косово [б 2], борбата против криминалот и корупцијата и економските реформи.[101][102] Во реалноста, немало економски реформи во овој период и владата продолжила да го практикува неолибералниот економски систем, кој бил спроведен од владата на Демократската партија во 2008 година. Првично, владата имала 17 министерства и 19 членови на министерствата. Во септември 2013 година, владата била реконструирана откако Обединетите региони на Србија преминале во опозиција, а владата потоа додала уште едно министерство и уште тројца членови.[103][104] Оваа влада на траела речиси две години. На почетокот на 2014 година, СНС и СПС објавиле дека владата и парламентот ќе бидат распуштени поради „недоволен политички легитимитет“.[105] На 29 јануари, претседателот Николиќ формално го распуштил парламентот и следните парламентарни избори биле распишани за 16 март.[106]

Иако премиерот Ивица Дачиќ ја имал власта како шеф на владата, многу аналитичари опишуваат дека Вучиќ имал најголемо влијание во владата бидејќи бил шеф на најголемата партија во владината коалиција.[107]

2014–2016: Воспоставување на доминација

уреди

Парламентарни и белградски избори

уреди
 
Модел на „Белград на вода“, изложен во зградата на Белградска задруга

Парламентарните избори се одржале на 16 март, на кои Српската напредна партија учествувала под нејзината голема шаторска коалиција што ја формирале уште во 2011 година. Овој пат, коалицијата била преименувана во „Иднина во која веруваме“ (српски: Будућност у коју верујемо) и две нови партии се приклучиле на коалицијата, Социјалдемократската партија на Србија (СДПС) предводена од Расим Љајиќ и Српското движење за обнова (СПО) предводена од Вук Драшковиќ.[108] Вучиќ добил поголема поддршка во овој период, особено по затворањето на милијардерот олигарх Мирослав Мишковиќ.[109] Коалицијата „Иднината во која веруваме“ завршила со убедливо освојување на мнозинството од местата, освојувајќи 48,35 отсто од гласовите и 158 места во Националното собрание, додека само СНС освоила 126 места, што ја означило првта изборна убедлива победа по изборите од 2000 година.[110] Откако освоила мнозинство гласови, Вучиќ најавил дека ќе преговара со лидерите на другите партии и Социјалистичката партија на Србија, која на крајот била единствената што ја прифатила понудата да се приклучи на нивната влада.[111][112]

Истиот ден во Белград се одржаа избори за избор на нов градоначалник. Изборите требало да се одржат кон крајот на 2013 година, откако Драган Ѓилас го загубил барањето за недоверба во градското собрание, но Привремениот совет на чело со Синиша Мали на крајот владеел до изборите. Коалицијата предводена од СНС победила на изборите со 43,62 отсто од гласовите и 63 места во Градското собрание. Мали официјално станал градоначалник и ја имал таа функција до 2018 година [113]

Втора влада

уреди

Втората влада предводена од СНС била формирана на 27 април 2014 година по освојување мнозинство гласови во Народното собрание и била составена од коалицијата предводена од СНС и коалицијата СПС - ПУПС - ЈС.[114] Вучиќ бил избран за премиер, а владата била стабилна во најголем дел од времето.[115] Новата влада предводена од СНС усвоила нови закони кои биле потребни за идното членство во ЕУ и се обидела да спроведе нов договор за нормализирање на врските со Косово [б 3].[116] Нивните приоритети привремено се смениле кога катастрофалните поплави ја погодиле земјата и ја туркале економијата подлабоко во рецесија.[117] Во 2015 година, Србија била именувана како полуконсолидирана демократија и сè уште била опишана под категоријата демократска.[118] Планот на Владата бил да привлече странски инвеститори и да го подобри својот бизнис и опкружување, но тие ужасно не успеале да ги завршат големите приватизации што ги ветил СНС. Владата завршила со иницирање на контроверзниот проект наречен Белград на вода во 2014 година по договор со приватна инвестициска и развојна компанија наречена „Игл Хилс“. Инвестицијата е насочена кон создавање на нови луксузни градски згради и трговски центри. Проектот привлекол внимание откако многу организации го обвиниле развојот на перење пари и корупција,[119][120] недостаток на добри урбанисти, архитекти и економисти,[121][122][123][124] и уривање на многу куќи и згради а во 2016 година се случило дури и убиство, организирано од непознати личности кои никогаш не биле пронајдени.[125][126][127][128] По овие контроверзи беа организирани протести на чело со организацијата „ Не го дваме Белград“.[129] Владата побарала јавна поддршка за мерките за штедење и за аранжман со Меѓународниот монетарен фонд. На почетокот на јануари 2016 година, Вучиќ повикал на предвремени избори бидејќи изјавил дека „на Србија и требаат уште четири години стабилност за да влезе во Европската Унија“, а во март парламентот бил официјално распуштен.[130]

2016–2020: Избори, протести и нов претседател

уреди

Парламентарни избори 2016

уреди

Парламентарните избори се одржале на 24 април,[131] првично закажани за март 2018 година додека Вучиќ не повикал на предвремени избори на почетокот на јануари 2016 година. СНС повторно учествувал под нејзината голема шаторска коалиција која постоела од 2011 година, овој пат под името „Србија победува“[132] Ним им се придружиле и Партијата на обединетите пензионери на Србија (ПУПС) предводена од Милан Кркобабиќ и Српската народна партија (СНП) предводена од Ненад Поповиќ. Коалицијата на крајот освоила 48,25% од гласовите и 131 место во Народното собрание, додека само СНС освоила 93 места [133], но овој пат тие на крајот освоиле повеќе гласови отколку на последните парламентарни избори. Вучиќ најавил дека владата ќе биде формирана во јуни [134] но поради „надворешен притисок“ владата била формирана на почетокот на август, 109 дена по одржувањето на изборите.[135][136] Социјалистичката партија на Србија останала како член на владата, а овојпат им се придружила и Алијансата на Војводинските Унгарци.[137] Невладините организации и сите опозициски партии, освен Српската радикална партија, ја обвиниле владејачката партија за изборна кражба и манипулација со гласови што Српската напредна партија постојано ги негирала во текот на изборите.[138][139][140]

Трета влада

уреди
 
Вучиќ со Путин во 2017 година

Третата влада предводена од СНС била формирана на 11 август 2016 година по мнозинство гласови во Народното собрание и била составена од коалицијата „Србија победува“ предводена од СНС и коалицијата СПС - ПУПС - ЈС, кои се на власт од 2012 година.[141][142] Вучиќ останал премиер, а новата влада имала 16 министерства.[143] Во овој период, Вучиќ ја концентрирал моќта за себе и Србија исто така доживеала недостаток на независни медиуми и преминување кон авторитаризам и поради тоа била опишана како делумно слободна.[144][145][146] Владата предводена од СНС продолжила да покажува нетолеранција кон критиките од опозициските партии, независните медиуми и обичните граѓани и независните владини тела како што е Народниот правобранител.

На 30 мај Вучиќ поднел оставка од премиерската функција по претседателските избори на кои победил, а Ивица Дачиќ ја презел функцијата која ја извршувал до 29 јуни.[147][148]

Идеологија

уреди

Почетна и современа

уреди

Српската напредна партија никогаш немала јасна слика за својата идеологија,[149] и поради тоа нашироко била опишана како партија која ги опфаќа сите.[150][151][152][153][154] Сепак, Српската напредна партија првично започнала како претставник на умереното крило на Српската радикална партија (СРС) кој ги критикувала радикалните иредентистички и националистички ставови на Шешељ и тогашната владејачка Демократска партија, која тие ја обвиниле за корупција.[155][156][157][158] Откако дошле на власт, тие користат популистичка реторика.[159]

Сепак, Српската напредна партија е исто така опишана како конзервативна,[160] национално-конзервативна,[161][162] и десничарска популистичка.[163][164] Владеењето на Вучиќ, вклучително и неговото раководство на Српската напредна партија, некои академици го опишале како прагматично и опортунистичко.[165][166][167][168][169]

Економските позиции на Српската напредна партија се ориентирани кон неолиберализмот.[170][171][172][173] Тие го усвоиле својот неолиберален став пред изборите во 2012 година,[174] и откако дошле на власт, го вовеле и во пракса.[175][176]

Надворешни политики и соработка

уреди

Политички партии во Србија

уреди

СНС е обвинета дека има сателитски партии, меѓу кои се членовите на владејачката коалиција предводена од СНС, бројни малцински партии, екстремно десничарски партии како Српската радикална партија,[177][178] Српската десница,[179] Српската партија „Заветници“,[180] Движењето Левијатан,[181] и други партии како Либерално-демократската партија,[182] ПОКС,[183] Демократска партија на Србија,[184] Србија 21, Граѓански демократски форум, Партијата на модерна Србија и Лигата на социјалдемократите на Војводина.[185]

Европска Унија

уреди

Српската напредна партија го поддржува пристапувањето на Србија во Европската Унија [186] и одржува соработка со владејачките партии на земјите кои се дел од Европската Унија, како што е Христијанско-демократската унија во Германија,[187][188] Фидес во Унгарија,[189] и Партијата на слободата на Австрија.[190] На 24 април 2013 година, претставниците на СНС во Парламентарното собрание на Советот на Европа се приклучиле на Европската народна партија како придружна членка.[191] Сепак, Вучиќ е обвинет за зголемен евроскептицизам.[192]

САД

уреди

Српската напредна партија во својата програма навела дека се залага за одржување блиски односи со САД. Во 2012 година, нејзините водачи се состанале со Руди Џулијани во Белград за да разговараат за странските консултации.[193][194][195] Тие ги задржале добрите односи со американските претседатели откако дошле на власт.[196][197]

Кина

уреди

Српската напредна партија задржува силни односи со владејачката Кинеска комунистичка партија, вклучувајќи го и нејзиниот лидер Кси Џинпинг.[198][199][200][201] Од 2012 година, кога СНС ја презела власта, тие меѓусебно потпишале повеќе партиски договори.[198] СНС, исто така, неколкупати им се обраќала на Кси Џинпинг и на другите високи партиски лидери како „браќа“ и „спасители“ на Србија.[202]

Русија

уреди

Српската напредна партија одржува блиски односи со Русија и нејзиниот претседател Владимир Путин, вклучувајќи ја и владејачката партија Единствена Русија од нивното формирање.[203][204] Тие потпишале договори за партиска соработка во 2011, 2016 и 2019 година за подобрување на односите меѓу Србија и Русија и стратешките партнерства во интерес на двете нации.[205][206][207]

Соседство

уреди

Виктор Орбан и Фидес имаат топли односи со Александар Вучиќ и неговата Српска напредна партија, а министерот за надворешни работи на Унгарија водел кампања за Вучиќ за српските претседателски избори во 2017 година.[208] Компании блиски до владата на Орбан добиле јавни договори со српската влада.[209] И српската влада е обвинета дека има сличен пристап кон унгарската влада кон медиумите.[210] Алијансата на војводинските Унгарци (ВМСЗ) има врски со Фидес [211] и е членка на ЕПП, и ја поддржува владата предводена од СНС од 2014 година.[212]

Некои ја опишале Српската напредна партија дека одржува блиска соработка со Мило Ѓукановиќ и Демократската партија на социјалистите на Црна Гора,[213][214] додека Вучиќ и други официјални лица го негирале ова тврдење.[215]

Слично на Фидес во Унгарија, СНС одржува силни врски со партиите од српската дијаспора во соседните земји. Новата српска демократија, Движењето за промени и Демократската народна партија кои биле дел од коалицијата „За иднината на Црна Гора“, биле означени дека се наоѓаат на „списокот на Вучиќ“ за време на црногорските парламентарни избори во 2020 година, а биле присутни најголемиот број конституенти на новата коалиција. на неколку состаноци во Белград во текот на 2019 и 2020 година, организирани од Вучиќ, на кои се собрале „лидерите на српските заедници“ во соседните земји на Србија.[216][217][218]

Српската листа во Косово задржува блиски врски со владата на Србија и претседателот Александар Вучиќ [219][220] и Српската напредна партија во Македонија учествувала заедно со ВМРО-ДПМНЕ на парламентарните избори во Македонија во 2020 година. Под водство на ВМРО-ДПМНЕ и Никола Груевски, надворешната политика на Македонија се свртела кон проруска, просрпска и антизападна ориентација.[221][222][223][224]

Српската радикална партија на Република Српска (СРС РС) првично претставувала босанско крило на СРС, но партијата се оградила од српската СРС и оттогаш се здружила со СНС. Во април 2019 година, СРС де факто се споила со Партијата за демократски напредок (ПДП), која како и СНС е членка на ЕПП. Српска има и своја „Српска напредна партија“ која се споила во 2018 година со Српската радикална партија „9-ти јануари“, порадикална поделба на СРС РС и слично именуваната Српска напредна партија на Република Српска.

Организација

уреди
 
Александар Вучиќ, актуелен претседател на партијата

Партиските тела на Српската напредна партија се собранието, главниот одбор, претседателот, заменик-претседателот, потпретседателите на главниот одбор, претседателството, извршниот одбор, статутарната комисија, надзорниот одбор и изборите. седиште.[225]

Собранието е највисоко тело и се состои од минимум 3.200 делегати, а најмногу 4.000 делегати.[225] Делегати можат да бидат по функција и избрани делегати додека делегати по функција се претседателот, заменик-претседателот, членовите на претседателството, членовите на главниот одбор, претседателите на советот и членовите на надзорниот одбор, статутарната комисија и извршниот одбор.[225]

Главниот одбор е највисокото тело за одлучување помеѓу двете седници на Собранието.[225] Главниот одбор го сочинуваат членови по функции и 300 избрани членови. Членови по функција се претседател, заменик претседател, потпретседатели на главниот одбор, членови на претседателството, членови на извршниот одбор, претседатели на совет, претседател на статутарната комисија, претседател на надзорен одбор, претседател на службата за информирање, меѓународен секретар, претседатели и комесари на градските и општинските одбори, членови на парламентот и градоначалници.[225][226]

Претседателот ја претставува и раководи партијата. Заменик претседателот го заменува претседателот во случај на негова спреченост или отсуство.[225] Потпретседателите на главниот одбор му помагаат на претседателот во извршувањето на функциите на главниот одбор.[225]

Претседателството е оперативно-политичко тело кое редовно заседава, ја анализира актуелната политичка состојба, зазема општи политички позиции и врши други работи неопходни за континуирано функционирање.[225] Претседателството е составено од 50 членови.[225] Членови на претседателството можат да бидат членови по службена должност и избрани членови. Членови по функција се претседателот, заменик-претседателот, потпретседателите на главниот одбор и претседателот на извршниот одбор.[225][227] Српската напредна партија има и посебни организациски форми како Унија на жени, Сојуз на млади и Сојуз на пензионери.[225] Од 2024, Српската напредна партија е најголемата политичка партија во Европа по членство (со исклучок на Единствена Русија ).[228][229]

Наводи за криминал и корупција

уреди

СНС била нашироко обвинета за врски со криминал и корупција, за ерозија на владеењето на правото во Србија и за одење кон авторитаризам.[230][231][232]

Годишниот извештај на „Нации во транзит“ на Фридом Хаус од почетокот на 2020 година објавил дека поради демократското назадување, Србија повеќе не е демократија (како што била класифицирана од 2003 година) и станала хибриден режим, во „сивата зона“ меѓу „демократиите и чисти автократии“. Во извештајот се наведуваат „години на зголемено заробување на државата, злоупотреба на моќта“ од српскиот претседател Александар Вучиќ: „Иако сегашната влада предводена од СНС дојде на власт во 2012 година, ветувајќи дека ќе се бори против распространетата корупција во Србија, се чини дека проблемот се влоши, а не се подобри во годините потоа“.[233]

Заменик-директорката на институтот V-DEM на Универзитетот во Гетеборг, Ана Лирман, изјавила дека „индексите на либералната демократија“ се драстично влошени во Србија, од 0,53 во 2009 година на 0,25 во 2019 година, рангирајќи ја на 139-то место од 179 испитани земји. Овој резултат ја означила Србија како „изборна автократија“, „главно поради владината медиумска цензура“, но и „намален простор за работа на граѓанските општества и академските институции“ и „грижата за квалитетот на изборниот систем“.[234]

Различни медиумски организации во сопственост на луѓе блиски до партијата се продадени на државниот Телеком за десет пати повисоки цени од нивната проценета вредност, со што практично се префрлаат јавни пари во рацете на неколку поединци и се ставаат под владина контрола. Еден од најзначајните примери е купувањето на корпорацијата Коперникус, која била продадена за 195,5 милиони евра, многукратно повисока од онаа што ја проценуваат експертите за нејзината вредност.  [235][236] Други примери вклучуваат Радијус Вектор, кој бил продаден за 108 милиони евра; Wireless Media, продаден за 38 милиони евра; и разни аквизиции на помали провајдери на кабелска телевизија и интернет (како што се Авком Белград, Радијус Вектор, Маско, Белград БПП Инг и Грочка).[237]

Споменатите аквизиции ја влошиле финансиската состојба на Телеком и ја навеле компанијата да издаде обврзници во вредност од 23,5 милијарди динари за рефинансирање на долговите.[238] Српскиот совет за борба против корупцијата сепак молчи.[239] Во 2017 година, Вучиќ ја означил N1, главната независна медиумска организација во Србија,како „Луксембуршка телевизија со американски капитал“ и „телевизија контролирана од ЦИА“.[240]

Белградски брег

уреди

Градежниот мегапроект „Белград на вода “ во центарот на Белград привлекол дополнителни контроверзии во средината на септември 2018 година, кога двајца работници паднале од 22-от кат на зграда во изградба. Според извештајот на Equal Times, „мажите кои работеле нелегално биле испратени од нивните шефови и работодавци, бидејќи немале соодветна документација“.[241]

Пет дена подоцна, Вучиќ изјавил дека „во Соединетите Американски Држави на секои десет секунди умира мијач на прозорци“. Тој се извинил за изјавата откако било откриено дека тврдењето доаѓа од веб-страницата за сатирични вести The Onion.[242]

Сопственоста и профитот на проектот биле поделени, при што наводниот инвеститор Eagle Hills Properties добил 68%, а српската влада 32%. Целиот договор бил чуван во тајност и наводно е поврзан со корупција на владини функционери. Некои критичари прашале дали 4 милијарди евра директни странски инвестиции се реални, и дека инвеститорот од Абу Даби воопшто не учествувал во мегапроектот и дека проектот всушност бил користен за перење пари. Локалниот архитект Љубица Славковиќ коментирал дека „Мегаломанскиот проект поддржан од ветувањето за пари од Абу Даби е насилно туркање напред со заобиколување на законите и игнорирање на постојното урбано ткиво, со цел да се обезбеди идниот идентитет на Србија и нејзиниот главен град“.[243][244][245]

На 24 април 2016 година, неидентификувани мажи, облечени во капа, упаднале во белградскиот кварт Савамала среде ноќ на улицата Херцеговачка и ги демолирале куќите и објектите сместени таму. Оттогаш Савамала станала големо градилиште каде се развива „Белград на вода“, кој српските власти го нарекуваат и „проект од национално значење“. Иако речиси завршени, кулите сè уште се главно празни, а становите таму се продаваат по високи цени. Луѓето кои живееле во Савамала пред да биде урната, се преселени и живеат во други делови на градот.

Во јуни 2016 година, тогашниот премиер Вучиќ ги обвинил највисоките функционери во Белград дека стојат зад уривањето во Савамала.[246] Марија Мали, поранешна сопруга на министерот за финансии Синиша Мали, кој во тоа време бил градоначалник на Белград, во интервју за КРИК изјавила дека нејзиниот сопруг и рекол дека тој го организирал целото уривање на „некои мали колиби за да се отстрани нередот за изградбата на капиталниот проект“. Таа исто така тврдела дека тој станал насилен откако ја добил политичката власт, дека физички ја нападнал истиот месец кога се случило уривањето и дека тоа го опишал како вообичаен настан. Конкретно, Марија тврдела дека Синиша рекол: „Имав проблем, некои луѓе не сакаа да се иселат. Ја организирав акцијата за чистење. Луѓето дојдоа среде ноќ, некако опустошија нешто таму. Не направив ништо страшно, но, знаете, сето тоа го организирав, ја оркестрирав акцијата.“ [247][248] Тој подоцна ги негирал овие обвинувања.

Споровите околу природата на овој проект довеле до големи протести во Белград и ново здружение на граѓани, наречено„ Не да(ви)мо Београд“.

Убиство на Оливер Ивановиќ

уреди

Во вторникот, 16 јануари 2018 година, Оливер Ивановиќ сакал да влезе во неговата канцеларија кога зад него застанал автомобил Опел Астра и сопатникот испукал шест куршуми во неговиот грб.

Специјалното обвинителство на Косово на почетокот на декември 2019 година поднело обвинение против шест лица (вклучувајќи го и полицаецот Марковиќ) како соучесници во злосторството. Тоа, исто така, именувало и двајца контроверзни српски стопанственци - Звонко Веселиновиќ и Милан Радоичиќ - кои го организирале убиството. Сепак, ниту еден од нив не им е достапен на косовските власти, така што технички не може да бидат обвинети.

Убиството на Ивановиќ дополнително ја искомплицирало политичката ситуација во Србија: опозицијата се потпирала на фактот дека медиумите под контрола на Вучиќ со месеци пред убиството воделе кампања за клевета против жртвата, вклучително и тврдење дека тој е „непријател на српскиот народ“. Во меѓувреме, независните медиуми објавиле слика на братот на претседателот, Андреј Вучиќ, како седи со Веселиновиќ на некоја приватна забава, додека Радоичиќ се гледа како гостин кој присуствува на едно од обраќањата на претседателот во парламентот - но хипотезата сè уште нема цврсти докази за да се потврди тврдењето.

Од друга страна, српскиот режим постојано обвинувал одредени албански политичари (најчесто Кадри Весели, поранешен командант на УЧК и поранешен претседател на косовскиот парламент) за организатор на убиството на Ивановиќ, па дури и именувал еден поранешен албански криминалец, Флорим Ејупи, како веројатен сторител[249].

Electoral performance

уреди

Parliamentary elections

уреди
Година Лидер Број на гласови % на гласови Број на мандати +/– Коалиција Статус
2008 Томислав Николиќ Поделба од Српска радикална партија
21 / 250
 ▲ 21 — opposition
2012 940,659 24.05%
58 / 250
 ▲ 37 PS власт
2014 Александар Вучиќ 1,736,920 48.35%
128 / 250
 ▲ 70 BKV власт
2016 1,823,147 48.25%
93 / 250
 ▼ 35 SP власт
2020 1,953,998 60.65%
157 / 250
 ▲ 64 ZND власт
2022
0 / 250
 ЗМС

Провинциски избори

уреди
Година Лидер Гласови Број на гласови % на гласови Број на мандати +/– Коалиција
2012 Игор Мировиќ 185,309 18.33%
22 / 120
 ▲ 22 PS opposition
2016 428,452 44.48%
63 / 120
 ▲ 41 SP власт
2020 498,495 61.58%
76 / 120
 ▲ 13 ZND власт

Претседателски избори

уреди
Година Кандидат Прв круг % Втор круг %
2012 Томислав Николиќ Предлошка:Depends 979,216 25.05% 1 1,552,063 49.54%
2017 Александар Вучиќ 1 2,012,788 55.06% Н/П — —
2022

Години во парламентот (2012–)

уреди

Белешки

уреди
  1. ↑ Во понов извор е наведен различен број со оглед на тоа што потписникот забележал дека бројот на членови е „над 800 илјади, но под еден милион“.[2]
  2. ↑ Косово е предмет на територијален спор помеѓу Република Србија и Република Косово. Како странски протекторат, Косово прогласило независност на 17 февруари 2008 г, но Србија и понатаму не го признава и тврди дека е нејзина суверена територија. Независноста на Косово не е целосно признаена од меѓународната заедница. Досега го признале 113 од вкупно 193 земји членки на ООН.
  3. ↑ Косово е предмет на територијален спор помеѓу Република Србија и Република Косово. Како странски протекторат, Косово прогласило независност на 17 февруари 2008 г, но Србија и понатаму не го признава и тврди дека е нејзина суверена територија. Независноста на Косово не е целосно признаена од меѓународната заедница. Досега го признале 113 од вкупно 193 земји членки на ООН.

Наводи

уреди
  1. ↑ „Naprednjaci stižu komuniste - svaki deveti građanin Srbije član SNS“ (српски). N1. 2020-09-19. Архивирано од изворникот на 2020-11-03. Посетено на 2022-04-03. Tako će vladajuća SNS sa oko 750.000 članova uskoro premašiti Savez komunista Jugoslavije koji je nekada brojao oko 900.000 ljudi...
  2. ↑ „Koliko SNS ima članova – 400.000 ili nešto više…“. danas.rs (српски). Danas. 29 July 2021.
  3. ↑
    • Dragojlov, Aleksandra (August 2018). Serbian Compliance Patterns towards EU Integration under the Progressive Party: An Exercise in Statecraft. Cardiff University. стр. 22. Stojić argues that for this reason the Serbian Progressive Party can be classified as a "catch-all" party, driven to reach out to Eurosceptic and pro-Russian segments of the electorate in order to maximise its electoral gains.
    • Stojić, Marko (2017). Party Responses to the EU in the Western Balkans: Transformation, Opposition or Defiance?. Springer. стр. 135.
    • Milić, Jelena (April 2017). The Balkan Carousel: Presidential election in Serbia - Unfair but square. стр. 55.
    • Gendźwiłł, Adam; Kjaer, Ulrik; Steyvers, Kristof; Marinković, Aleksandar; Gajić, Novak (January 2022). The Routledge Handbook of Local Elections and Voting in Europe: Serbia. London: Routledge. ISBN 9781003009672.
    • Domaradzki, Spasimir; Radić Milosavljević, Ivana (2021). „Between Populism and Technocracy: How National Executives in Bulgaria and Serbia Manipulate EU Rule of Law Conditionality?“. Journal of Contemporary European Research. 17 (2): 290. doi:10.30950/jcer.v17i2.1181. S2CID 237249136 Проверете ја вредноста |s2cid= (help).
  4. ↑ Mitchell, Laurence (2013). Serbia : the Bradt travel guide. стр. 34. ISBN 9781841624631.
  5. ↑ Palgrave Macmillan, уред. (2017). The Statesman's Yearbook 2017: The Politics, Cultures and Economies of the World. Springer. стр. 1050. ISBN 9781349683987.
  6. ↑ Marko Stojić, уред. (2017). Party Responses to the EU in the Western Balkans: Transformation, Opposition or Defiance?. Springer. стр. 77. ISBN 9783319595634.
  7. ↑ Kleibrink, Alexander (2015). Political Elites and Decentralization Reforms in the Post-Socialist Balkans: Regional patronage networks in Serbia and Croatia. Palgrave Macmillan.
  8. ↑ Blank, Stephen J. (2012). The Sacred Monster: Russia as a Foreign Policy Actor. Perspectives on Russian Foreign Policy. Strategic Studies Institute. стр. 80.
  9. ↑ Thompson, Wayne C. (2013). Nordic, Central, and Southeastern Europe 2013. Rowman & Littlefield. стр. 444.
  10. ↑ Slavic, MIsha (2014). Serbia. Nations in Transit 2014: Democratization from Central Europe to Eurasia. Rowman & Littlefield. стр. 548.
  11. ↑ „National Assembly of the Republic of Serbia - Political Parties“. www.parlament.gov.rs. National Assembly of the Republic of Serbia.
  12. ↑ Jovana Gec (22 June 2020). „Serbian populist wins landslide as many parties boycott“. apnews.com. AP News.
  13. ↑ Dušan Pavlović, уред. (2 July 2009). „DS i SNS – borba za srednjeg glasača“. politika.co.rs (српски). Politika.
  14. ↑ 14,0 14,1 „Serb opposition leader resigns“. news.bbc.co.uk. BBC News. 7 September 2008.
  15. ↑ „Press: Šešelj zahteva da se Nikoliću oduzme mandat!“ (српски). RTV. 7 September 2008.
  16. ↑ 16,0 16,1 „Nikolić oformio poslanički klub“. b92.net (српски). B92. 8 September 2008.
  17. ↑ „Toma podelio stranku“. dw.com (српски). Deutsche Welle. 9 September 2008.
  18. ↑ „Tomislav Nikolić: Ono što je bila SRS više ne postoji“. rts.rs (српски). RTS. 8 September 2008.
  19. ↑ 19,0 19,1 „Nikolić osniva novu stranku“. rts.rs (српски). RTS. 11 September 2008.
  20. ↑ „Nikolić i Vučić osnivaju stranku?“. slobodnaevropa.org (српски). Radio Slobodna Evropa. 14 September 2008.
  21. ↑ „Nikolić nije više u SRS-u“. b92.net (српски). B92. 12 September 2008.
  22. ↑ „Nikolić nije više u SRS-u“. nezavisne.com (српски). Nezavisne Novine. 12 September 2008.
  23. ↑ 23,0 23,1 „Nikolić izbačen iz SRS“. vesti.rs (српски). Vesti. 12 September 2008.
  24. ↑ 24,0 24,1 „Konačan razlaz među radikalima“. rts.rs (српски). RTS. 12 September 2008.
  25. ↑ 25,0 25,1 „Zbogom SRS“. dw.com (српски). Deutsche Welle. 13 September 2008.
  26. ↑ „Nikolić osniva stranku 21. oktobra“. pcnen.com (српски). PCnen. 16 September 2008.
  27. ↑ „Nikolić: Osnivanje 21. oktobra“. b92.net (српски). B92. 16 September 2008.
  28. ↑ „Nikolićeva stranka: Do 21. oktobra sve spremno“. rtv.rs (српски). RTV. 21 September 2008.
  29. ↑ „Napred Srbijo skuplja potpise“. rtv.rs (српски). RTV. 20 September 2008.
  30. ↑ „Nikolić osniva naprednu stranku“. mondo.rs (српски). Mondo. 24 September 2008.
  31. ↑ „Nikolić party to be called "Serb Progressive"“. B92. 24 September 2008. Архивирано од изворникот на 28 September 2008.
  32. ↑ 32,0 32,1 „Nikolić: Vučić je naš!“. dw.com (српски). Deutsche Welle. 4 October 2008.
  33. ↑ „Maja Gojković ne prilazi Nikoliću“. rts.rs (српски). RTS. 12 October 2008.
  34. ↑ „Nikolić: Službeno osnovana Srpska napredna stranka“. slobodnaevropa.org (српски). Radio Slobodna Evropa. 10 October 2008.
  35. ↑ Zoran Stojiljković; Jelena Lončar; Dušan Spasojević, уред. (2012). „Političke stranke i zakonodavna aktivnost“ (PDF). FPN. стр. 36. Amandman grupe od 21 narodnog poslanika Poslaničke grupe ,,Napred Srbijo" na član 42...
  36. ↑ „Nikolić: Poslanički klub "Napred Srbijo" ima 20 članova“. rtv.rs (српски). RTV. 26 September 2008.
  37. ↑ „Nikolić party holds founding congress“. b92.net. B92. 22 October 2008.
  38. ↑ „Vučić: Parlamentarni izbori do oktobra 2009 godine“. rtv.rs (српски). RTV. 11 November 2009.
  39. ↑ „SNS calls for early elections“. b92.net. B92. 25 September 2009.
  40. ↑ „Jovanović i Vučić za izbore 2009“. blic.rs (српски). Blic. 17 December 2008.
  41. ↑ „SNS će biti opozicija“. rts.rs (српски). RTS. 25 November 2008.
  42. ↑ „SNS preti tužbom zbog mandata“. b92.rs (српски). B92. 14 March 2009.
  43. ↑ „SNS: Inicijativa za promenu Ustava neozbiljna“. rtv.rs (српски). RTV. 10 May 2009.
  44. ↑ „Konačni rezultati u Zemunu“. rts.rs (српски). RTS. 11 June 2009.
  45. ↑ „SNS glasa protiv "medijskog zakona"“. istinomer.rs (српски). Istinomer. 29 October 2009.
  46. ↑ „SNS: Nema vremena za čekanje“. rts.rs (српски). RTS. 4 October 2009.
  47. ↑ „Naprednjaci napred, demokrate stoj“. vreme.com (српски). Vreme. 10 December 2009.
  48. ↑ „Konačni rezultati izbora na Voždovcu“. rts.rs (српски). RTS. 8 December 2009.
  49. ↑ „SNS pobedila na Voždovcu - četiri liste prešle cenzus“. rtv.rs (српски). RTV. 7 December 2009.
  50. ↑ „Naprednjaci formiraju vlast na Voždovcu“. rts.rs (српски). RTS. 15 December 2009.
  51. ↑ „Voždovac: SNS pobedio, G17+ ispod cenzusa!“. dw.com (српски). Deutsche Welle. 7 December 2009.
  52. ↑ „SNS: Vlast ometa put ka EU“. b92.net (српски). B92. 3 July 2009.
  53. ↑ „SNS: Nedostatak odgovornosti vlasti“. rts.rs (српски). RTS. 6 September 2009.
  54. ↑ „SNS: Više od pola miliona potpisa“. rts.rs (српски). RTS. 15 February 2010.
  55. ↑ „SNS: Vlada stvara novu krizu“. rts.rs (српски). RTS. 14 March 2010.
  56. ↑ „SNS: Srbija na ivici haosa“. rts.rs (српски). RTS. 12 March 2010.
  57. ↑ „Beogradski SNS najavljuje demonstracije“. rtv.rs (српски). RTV. 25 March 2010.
  58. ↑ „SNS Beograd: Spremni da organizujemo masovne proteste“. svevesti.com (српски). Sve Vesti. 26 March 2010. Архивирано од изворникот на 2021-04-18. Посетено на 2022-04-03.
  59. ↑ „SNS: Sve više razloga za izbore“. rts.rs (српски). RTS. 28 March 2010.
  60. ↑ „DS:SNS - opasnost za Srbiju“. rtv.rs (српски). RTV. 21 September 2010.
  61. ↑ „Vučić: SNS najjača stranka“. rts.rs (српски). RTS. 6 November 2010.
  62. ↑ „Naprednjaci najavili miting za 4. februar u Beogradu“. danas.rs (српски). Danas. 24 December 2010.
  63. ↑ „SNS najavila miting za 4. februar“. rtv.rs (српски). RTV. 24 December 2010.
  64. ↑ „SNS za miting, Vlada za dijalog“. rts.rs (српски). RTS. 24 December 2010.
  65. ↑ „SNS predao potpise za izmenu Ustava“. b92.net (српски). B92. 13 January 2011.
  66. ↑ „Serbia holds biggest opposition protest in years“. reuters.com. Reuters. 5 February 2011.
  67. ↑ „Serbian opposition rally calls for early elections“. dw.com. Deutsche Welle. 2 February 2011.
  68. ↑ „SNS i NS: Protesti do ispunjenja“. b92.net (српски). B92. 1 February 2011.
  69. ↑ „SNS: Izbori ili protesti“. b92.net (српски). B92. 5 February 2011.
  70. ↑ „Protest SNS-a“ (српски). RTS. 20 April 2011.
  71. ↑ „Protest ispred Predsedništva Srbije“. b92.net (српски). B92. 19 April 2011.
  72. ↑ „SNS: Tadićev režim u histeriji“. b92.net (српски). B92. 7 April 2011.
  73. ↑ „Miting SNS u Nišu“. juznevesti.com (српски). Južne Vesti. 28 October 2011.
  74. ↑ „Novi rok SNS-a“. rts.rs (српски). RTS. 10 April 2011.
  75. ↑ „SNS zakupio TV stanicu do izbora“. b92.net (српски). B92. 21 October 2011.
  76. ↑ „SNS: Evo zašto treba glasati za nas“. b92.net (српски). B92. 8 November 2011.
  77. ↑ „TOMISLAV NIKOLIĆ: Posle izbora moguća je samo proevropska vlada“. pecat.rs (српски). Pečat. 15 April 2011.
  78. ↑ „Nikolić: SNS na izbore ide sama“. b92.net. B92. 21 June 2011.
  79. ↑ 79,0 79,1 „Izbori 2012: Poraz Tadića i DS, Dačićev preokret i dolazak SNS na vlast“. rs.n1info.com (српски). N1. 5 June 2020.
  80. ↑ „Parties jockey for support well ahead of Serbia's elections“ (англиски). setimes. 8 August 2011. Архивирано од изворникот на 17 October 2011.
  81. ↑ „NS: Nikolić nosilac liste SNS-NS-PSS-PS“. mondo.rs (српски). Mondo. 22 January 2012.
  82. ↑ „Raspisani parlamentarni izbori“. rts.rs (српски). RTS. 13 March 2012.
  83. ↑ „Proglašena izborna lista SNS“ (српски). B92. 20 March 2012.
  84. ↑ „Tomislav Nikolić kandidat SNS za predsednika“. blic.rs (српски). Blic. 5 April 2012.
  85. ↑ „Jorgovanka Tabaković kandidatkinja SNS za premijerku Srbije“. blic.rs (српски). Blic. 26 April 2012.
  86. ↑ „SNS najmasovnija, DS napustilo 3.000 članova“ (српски). Danas. 21 January 2013.
  87. ↑ „Nikolić: Izvršena zamena originalnih listića“. politika.rs (српски). Politika. 10 May 2012.
  88. ↑ „Vučić proglasio pobedu naprednjaka“ (српски). B92. 6 May 2012.
  89. ↑ „SNS: Zašto nismo dobili sa 15% više“ (српски). B92. 6 May 2012.
  90. ↑ „Izbori 2012: Poraz Tadića i DS, Dačićev preokret i dolazak SNS na vlast“ (српски). N1. 5 June 2020. Архивирано од изворникот на 2020-07-23. Посетено на 2022-04-03.
  91. ↑ „RIK: Rezultati parlamentarnih izbora na osnovu 97,51 odsto biračkih mesta“ (српски). eizbori. 7 May 2020. Архивирано од изворникот на 10 May 2012.
  92. ↑ „Tomislav Nikolić wins in presidential runoff“. B92. 20 May 2012. Архивирано од изворникот на 23 May 2012. Посетено на 23 May 2012.
  93. ↑ „Nikolić podneo ostavku i zaplakao“ (српски). B92. 24 May 2012.
  94. ↑ „Serbia's new president quits as party leader“. B92. 24 May 2012. Архивирано од изворникот на 21 February 2014. Посетено на 24 May 2012.
  95. ↑ „Progressives elect new leader, deputy leader“. B92. 29 September 2012. Архивирано од изворникот на 4 February 2014. Посетено на 29 September 2012.
  96. ↑ „Maja Gojković: Narodna partija kolektivno prešla u SNS“ (српски). Blic. 3 December 2012. Посетено на 6 August 2013.
  97. ↑ „Sve izvesnija koalicija SNS -SPS“ (српски). B92. 26 June 2012.
  98. ↑ „Sastav Dačićevog kabineta“ (српски). RTS. 27 July 2012.
  99. ↑ „Nova vlada položila zakletvu“ (српски). B92. 27 July 2012.
  100. ↑ „Srbija ima novu vladu“ (српски). DW. 27 July 2012.
  101. ↑ „Milošević je istorija, mene zanima budućnost“ (српски). DW. 13 July 2012.
  102. ↑ „Dačić: Ovo je vlada za budućnost“ (српски). B92. 26 July 2012.
  103. ↑ „Једанаест нових министара“ (српски). Politika. 29 August 2013.
  104. ↑ „Spremna nova vlada Srbije“ (српски). Novosti. 29 August 2013.
  105. ↑ „Neću da budem premijer bez izbora“ (српски). B92. 26 January 2014.
  106. ↑ „Nek su nam srećni novi izbori“ (српски). B92. 29 January 2014.
  107. ↑ „Serbia transforming from pariah to EU partner“ (англиски). BBC. 21 January 2014.
  108. ↑ „Vučić: Bićemo uvek uz narod“ (српски). Novosti. 3 February 2014.
  109. ↑ „Izbori 2014: Najniža izlaznost u istoriji, ubedljiva pobeda SNS, Vučić premijer“ (српски). N1. 11 June 2020. Архивирано од изворникот на 2020-08-12. Посетено на 2022-04-03.
  110. ↑ „Izbori 2014 Trijumf Naperdnjaka: SNS 157 mandata, SPS 45, DS 19, NDS 18, SVM 7, SDA 3, PDD 1“ (српски). Kurir. 16 March 2014.
  111. ↑ „Tadić: NDS neće sa SPS u Vladu Srbije“ (српски). Kurir. 22 March 2014.
  112. ↑ „Ljajić: Neću u vladu sa Ugljaninom“ (српски). Mondo. 20 March 2014.
  113. ↑ „Konačni rezultati izbora za Beograd“ (српски). RTS. 17 March 2014.
  114. ↑ „Srbija ima novu vladu“ (српски). DW. 28 April 2014.
  115. ↑ „Srbija dobila novu Vladu, Vučić premijer“ (англиски). Novosti. 27 April 2014.
  116. ↑ „Put do move vlade“ (српски). DW. 14 February 2014.
  117. ↑ „Izveštaj o proceni potreba za oporavak i obnovu posledica poplava“ (PDF) (српски). Government of Serbia. 1 January 2015.
  118. ↑ „Serbia 2015“ (англиски). Freedom House. 2015.
  119. ↑ „Belgrade Waterfront: an unlikely place for Gulf petrodollars to settle“. The Guardian (англиски). 10 December 2015.
  120. ↑ „Belgrade Waterfront plan raises Serbian ire“ (англиски). Financial Times. 11 April 2016.
  121. ↑ „Transparentnost Srbija: Da li je za Beograd na vodi isključena konkurencija?“ (српски). Blic. 20 January 2014.
  122. ↑ „Beograd može da prodaje zemlju i stanove“ (српски). B92. 18 April 2014.
  123. ↑ „Osma spornih tačaka iz ugovora o Beogradu na vodi“ (српски). Transparency Serbia. 26 September 2015.
  124. ↑ „Pressing o Beogradu na vodi: Neustavan međudržavni ugovor“ (српски). N1. 22 September 2015. Архивирано од изворникот на 2020-01-12. Посетено на 2022-04-03.
  125. ↑ „Niko ne zna ko su rušitelji sa fantomkama u Savamali“ (српски). Politika. 29 April 2016.
  126. ↑ „Teror u centru Beograda“ (српски). Vreme. 12 May 2016.
  127. ↑ „Janković: Građani govorili istinu o rušenju u Savamali“ (српски). N1. 9 May 2016. Архивирано од изворникот на 2020-11-20. Посетено на 2022-04-03.
  128. ↑ „Preminuo čuvar koji je bio svedok rušenja u Savamali“ (српски). N1. 25 May 2016. Архивирано од изворникот на 2020-11-27. Посетено на 2022-04-03.
  129. ↑ „Čak 20,000 Beograđana na trećem protestu zbog rušenja u Savamali“ (српски). SEEbiz. 11 June 2016.
  130. ↑ „Završena sednica, usvojeno deset akata i za kraj - RASPUŠTENA SKUPŠTINA“ (српски). Blic. 3 March 2016.
  131. ↑ „Nikolić raspisao izbore: Želim da pobedi SNS“ (српски). B92. 4 March 2016.
  132. ↑ „Proglašena prva lista Aleksandar Vučić - Srbija pobeđuje“ (српски). N1. 6 March 2016. Архивирано од изворникот на 2019-09-04. Посетено на 2022-04-03.
  133. ↑ „Izborni rezultat 2016“ (српски). Vreme. 24 April 2016. Архивирано од изворникот на 2016-04-25. Посетено на 2022-04-03.
  134. ↑ „Vučić najavio formiranje vlade u junu“ (српски). N1. 25 April 2016. Архивирано од изворникот на 2019-03-30. Посетено на 2022-04-03.
  135. ↑ „Vučić says "someone else" may have to form new government“ (англиски). B92. 25 July 2016.
  136. ↑ „Pritisci sa istoka i zapada: Evo zašto Vučić već 3 meseca ne formira vladu“ (српски). Newsweek. 26 July 2016. Архивирано од изворникот на 27 July 2016.
  137. ↑ „Vučić says he won't form government with backstabbers“ (англиски). B92. 29 April 2016.
  138. ↑ „Posle sastanka u sedištu DS-a opozicija u RIK-u tražila uvid u izborni materijal“ (српски). Insajder. 25 April 2016.
  139. ↑ „Opozicija u jednom timu: Analiziraćemo sve!“ (српски). Mondo. 25 April 2016.
  140. ↑ „RIK: Dveri-DSS ispod cenzusa za 0.01“ (српски). Novosti. 29 April 2016.
  141. ↑ „New Serbian government gets parliament approval“ (англиски). Reuters. 11 August 2016. Архивирано од изворникот на 2020-09-23. Посетено на 2022-04-03.
  142. ↑ „Ima li pritisaka na Vučića dok sastavlja Vladu?“ (српски). N1. 25 July 2016.[мртва врска]
  143. ↑ „Objavljen sastav nove Vlade, osam novih imena“ (српски). N1. 8 August 2016. Архивирано од изворникот на 2020-06-08. Посетено на 2022-04-03.
  144. ↑ „Serbia 2016“ (англиски). Freedom House. 2016.
  145. ↑ „Serbia at risk of authoritarianism?“ (PDF) (англиски). European Parliamentary Research Service. May 2019.
  146. ↑ „2016 Snap Elections will reaffirm semi-authoritarian rule in Serbia“ (англиски). BiEPAG. 13 April 2016. Архивирано од изворникот на 2021-04-23. Посетено на 2022-04-03.
  147. ↑ „Vučić takes oath of office, assumes Serbian presidency“ (англиски). B92. 31 May 2017.
  148. ↑ „Вучић поднео оставку Скупштини“ (српски). RTS. 30 May 2017.
  149. ↑ „Srpska napredna stranka: Koliko su se naprednjaci promenili od dolaska na vlast“. bbc.com (српски). BBC News. 20 May 2020.
  150. ↑ „Šta je novo osnivanje SNS donelo političkoj sceni Srbije?“. danas.rs (српски). Danas. 22 October 2018.
  151. ↑ „Serbia's Right-Wing Shift Risks Fuelling Extremism“. balkaninsight.com (српски). Balkan Insight. 4 August 2020.
  152. ↑ „Enter Serbia's 'Orbán'? Aleksandar Vučić and his catch-all politics“. opendemocracy.net. Open Democracy. 28 June 2017.
  153. ↑ „Vučićev keč za "keč ol" partiju“. koreni.rs (српски). Koreni. 2 July 2015.
  154. ↑ „Catch all“. danas.rs (српски). Danas. 2 December 2015.
  155. ↑ Jovo Bakić, уред. (February 2013). „Right-Wing Extremism in Serbia“ (PDF). library.fes.de. Friedrich Ebert Foundation.
  156. ↑ „SNS: DS lista simbol korupcije i siromaštva“. soinfo.org (српски). Sombor Info. 17 March 2016.
  157. ↑ „SNS: DS uveo sistem korupcije“. rts.rs (српски). RTS. 1 March 2015.
  158. ↑ „Velika Srbija nerealna“. rts.rs (српски). RTS. 30 October 2008.
  159. ↑ The Serbian Progressive Party has been characterized as a populist party that lacks a real ideology by numerous sources:
  160. ↑ Dawson, James (2014). Cultures of Democracy in Serbia and Bulgaria: How Ideas Shape Publics. Ashgate. стр. 185.
  161. ↑ Zulianello, Mattia (April 2020). „Varieties of Populist Parties and Party Systems in Europe: From State-of-the-Art to the Application of a Novel Classification Scheme to 66 Parties in 33 Countries“. Government and Opposition. Cambridge University Press. 55 (2): 327–347. doi:10.1017/gov.2019.21.
  162. ↑ Zurnić, Marija (2018). Corruption and Democratic Transition in Eastern Europe: The Role of Political Scandals in Post-Milošević Serbia. Springer. стр. 48. ISBN 978-3-319-90101-5.
  163. ↑ „Tomislav Nikolić positioniert sich in Europa“ (PDF). library.fes.de (германски). Friedrich Ebert Foundation. July 2011.
  164. ↑ Baskin, Mark; Pickering, Paula (2011). Former Yugoslavia and Its Successors. Central and East European Politics: From Communism to Democracy (2. изд.). Rowman & Littlefield. стр. 293.
  165. ↑ „Serbia Must Choose Soon Between Despotism and Rational State“. balkaninsight.com. Balkan Insight. 7 September 2020.
  166. ↑ „Serbia as China's favorite partner“. dw.com. Deutsche Welle. 18 February 2021.
  167. ↑ „Russia and Serbia: A Partnership Past its Prime“. rusi.org. RUSI. 23 September 2020.
  168. ↑ „Poised For Big Win, Vucic Highlights Serbian 'Paradox'“. rferl.org. Radio Free Europe. 23 April 2016.
  169. ↑ Stojić, Marko (August 2011). „The Changing Nature of Serbian Political Parties' Attitudes Towards Serbian EU Membership“.
  170. ↑ "Serbia 2.1". culturalpolicies.net. The Compendium of Cultural Policies & Trends. 11 August 2019. Ideologically, it is a combination of economic liberalism and cultural conservativism, aiming at the same time to boost the stagnating economy in neoliberal fashion, while promoting national unity and proudness through the cultural department.
  171. ↑ Saša Dragojlo, уред. (11 October 2019). „Neoliberalna monarhija Aleksandra Vučića (The neoliberal monarchy of Aleksandra Vučića)“. masina.rs (српски). Mašina.
  172. ↑ Aleksandar Dikić, уред. (2 July 2020). „Danas je Vučić sam“. danas.rs (српски). Danas.
  173. ↑ Miroslav Samardžić, уред. (19 November 2020). „Kako je u Srbiji umrla demokratija“. h-alter.org (српски). H-Alter.
  174. ↑ Ilić, Pavle (16 April 2017). „The Serbian Left's Next Move“. jacobinmag.com. The Jacobin.
  175. ↑ Piletić, Aleksandra (15 February 2021). „The role of the urban scale in anchoring authoritarian neoliberalism: a look at post-2012 neoliberalization in Belgrade, Serbia“. Globalizations. 19 (2): 285–300. doi:10.1080/14747731.2021.1882817.
  176. ↑ „Razorna kombinacija neoliberalizma i klijentelizma“. vreme.com (српски). Vreme. 15 March 2018.
  177. ↑ „Heikle Haftbefehle für die serbische Regierung“. Deutsche Welle (германски). Посетено на 2021-02-16.
  178. ↑ „Male stranke i velika korist“. Vreme (српски). Посетено на 2021-02-16.
  179. ↑ Welle (www.dw.com), Deutsche. „Srpska desnica Miše Vacića – produžena ruka SNS | DW | 14.11.2019“. DW.COM (српски). Посетено на 2020-09-15.
  180. ↑ „Ko Se Krije Iza Bunde Milice Zavetnice? Klinci, mafijaši, duševni bolesnici i Vučićevi radikali“. ceas-serbia.org (српски). Centar za evroatlantske studije. 7 April 2016. Архивирано од изворникот на 2021-12-02. Посетено на 2022-04-03.
  181. ↑ „Neki optužuju Levijatan za saradnju sa SNS“. danas.rs (српски). Danas. 22 April 2019.
  182. ↑ „Lider LDP (ostaje) u vlasti?“. danas.rs (српски). Danas. 24 June 2020.
  183. ↑ „POKS se udvarao SNS, i ipak ostao bez cenzusa!“. direktno.rs (српски). Direktno. 2 July 2020.
  184. ↑ „Serbian authorities to start a parallel inter-party dialogue without EU mediation“. European Western Balkans. 9 April 2021.
  185. ↑ „Ko je Vučićeva opozicija? SNS i njihovi sateliti“. direktno.rs (српски). Direktno. 20 May 2020.
  186. ↑ "Key Parties in Serbia". balkaninsight.com. Balkan Insight. 27 September 2010. Over time, the SNS has become more EU-oriented and has so became closer to the Democrats in terms of its policy profile. Its leaders are often seen meeting with EU officials.
  187. ↑ „Mekalister: CDU podržava SNS u Evropskoj narodnoj partiji“. rs.n1info.com (српски). N1. 21 July 2015.
  188. ↑ „Analiza : SNS i CDU - Naprednjak kao narodnjak?“. demostat.rs (српски). Demostat. 15 May 2017.
  189. ↑ „Understanding the Orbán-Vučić Relationship“. policysolutions.hu. Policy Solutions. 14 November 2020.
  190. ↑ Marcus Schneider (July 2011). „Tomislav Nikolic positioniert sich in Europa - Bündnis mit Österreichs Rechtspopulisten“ (PDF) (германски). Friedrich-Ebert-Stiftung.
  191. ↑ „SNS becomes member of European People's Party“. B92. 24 April 2013. Архивирано од изворникот на 6 October 2013. Посетено на 28 April 2013.
  192. ↑ „Serbia | Center for Strategic and International Studies“. Center for Strategic and International Studies (англиски). Посетено на 2022-02-22.
  193. ↑ „Rudy Giuliani's New Low“. tabletmag.com. Tablet. 24 May 2012.
  194. ↑ Kaczynski, Andrew (17 November 2016). „Giuliani discussed foreign business ties in 2012 Serbian TV interview“. edition.cnn.com. CNN.
  195. ↑ „Đulijani: Ovde sam zbog biznisa, ne politike“. novosti.rs (српски). Novosti. 20 April 2012.
  196. ↑ „Nikolić: Obama zadovoljan onim što Srbija radi“. rs.n1info.com (српски). N1. 1 October 2015.
  197. ↑ „Donald Tramp zahvalio Vučiću“. danas.rs (српски). Danas. 29 March 2017.
  198. ↑ 198,0 198,1 „Chinese and Serbian Ruling Parties Pledge 'All-Time' Friendship“. balkaninsight.com. Balkan Insight. 14 October 2019.
  199. ↑ „Decade of Progressive Party creates basis for Serbia's development: Serbian president“. xinhuanet.com. Xinhua Net. Архивирано од изворникот на 2021-12-02. Посетено на 2022-04-03.
  200. ↑ „Ruling Conservative Set to Win Serbian Parliamentary Vote“. voanews.com. Voice of America. 21 June 2020.
  201. ↑ „China: A new global player in the Balkans“ (PDF). helsinki.org.rs. Helsinki bulletin. January 2018.
  202. ↑ Tena Prelec, уред. (3 November 2020). „The power of China's economic narrative as exploited in the Western Balkans“. berlinprocess.info. The Berlin Process. Архивирано од изворникот на 2021-12-02. Посетено на 2022-04-03.
  203. ↑ „Serbia intends to bolser brotherhood with Russia, says politician“. tass.com. TASS. 19 June 2020.
  204. ↑ „Pentagon Report: Serbia has intensified relations with Russia since 2012“. europeanwesternbalkans.com. European Western Balkans. 28 November 2019.
  205. ↑ „Agreement for cooperation between SNS and United Russia“. SNS website. September 2011.
  206. ↑ „POTPISANA ZAJEDNIČKA IZJAVA: Produbiti strateško partnerstvo Srpske napredne stranke i Jedinstvene Rusije“ (српски). Kurir. 18 March 2019. Посетено на 19 March 2019.
  207. ↑ „Šta je SNS potpisao sa Putinovom strankom?“. slobodnaevropa.org (српски). Radio Slobodna Evropa. 28 June 2016.
  208. ↑ „In Subotica, Serbia, PM Orbán and Serbian President Vučić Praise Bilateral Ties“. Hungary Today. 28 March 2018. Архивирано од изворникот на 2021-12-02. Посетено на 2022-04-03.
  209. ↑ „Illumination of Serbia, Hungarian Style“. Balkan Insight. 26 June 2019.
  210. ↑ „Viktor Orban's Authoritarian Media Control Is Spreading to Hungary's Neighbor, Report Warns“. Newsweek. 5 June 2019.
  211. ↑ „Fidesz's Serbian Sister-Party to Campaign for Hungary's Orban“. 8 April 2019.
  212. ↑ „Potpisan koalicioni sporazum SNS-a i SVM-a“. rts.rs (српски). RTS. 27 April 2014.
  213. ↑ Beta, Piše: R. D.-. „DPS i SNS prijatelji - Politika - Dnevni list Danas“. www.danas.rs (српски). Посетено на 2021-02-19.
  214. ↑ „Selaković: Samo sa DPS možemo ljudima da vratimo osmeh (VIDEO) | Politika | Direktno“. direktno.rs. Посетено на 2021-02-19.
  215. ↑ „Vučić: Ne poslujem sa Đukanovićem“. slobodnaevropa.org (српски). Radio Slobodna Evropa. 24 September 2020.
  216. ↑ Milovi, Vučićevi, Amfilohijevi; razvrstavanje, Monitor
  217. ↑ Od "Vučićeve liste" ostao samo DF, RTCG/Pobjeda
  218. ↑ Beograd gura SNP u zagrljalj Frontu, CdM, 29 July 2020
  219. ↑ „Serbia's President Was Real Loser in Kosovo Election“. 16 October 2019.
  220. ↑ „Territorial exchange between Serbia and Kosovo and It's [sic] Potential Impact on Serbian Communities South of the Ibar“ (PDF). ngoaktiv.org. Архивирано од изворникот (PDF) на 2021-10-26. Посетено на 2022-04-03.
  221. ↑ Jasmin Mujanovic, Hunger and Fury: The Crisis of Democracy in the Balkans, Oxford University Press, 2018, ISBN 0190877391, pp. 115, 162.
  222. ↑ Sarantis Michalopoulos, Tensions grow before biggest secret is revealed: FYROM's new name, EURACTIV 18 January 2018.
  223. ↑ Vassilis Petsinis, From pro-American to pro-Russian?
  224. ↑ Aubrey Belford et al., Leaked Documents Show Russian, Serbian Attempts to Meddle in Macedonia. 04 June 2017, Organized Crime and Corruption Reporting Project.
  225. ↑ 225,00 225,01 225,02 225,03 225,04 225,05 225,06 225,07 225,08 225,09 225,10 „Srpska napredna stranka“. srpskaenciklopedija.org (српски). Srpska Enciklopedija. 13 December 2020.
  226. ↑ „Glavni odbor Srpske napredne stranke“. sns.org.rs (српски). Serbian Progressive Party. 1 February 2013.
  227. ↑ „Predsedništvo Srpske napredne stranke“. sns.org.rs (српски). Serbian Progressive Party. 1 February 2013.
  228. ↑ „SNS je najveća partija u Evropi po broju članova!“ (српски). alo.rs. 24 December 2019.
  229. ↑ „SNS: Više članova nego sve stranke zajedno u dvadesetjednoj od 28 država EU“ (српски). N1. 25 December 2019. Архивирано од изворникот на 2020-06-27. Посетено на 2022-04-03.
  230. ↑ Voltmer, Katrin (2019). Media, Communication and the Struggle for Democratic Change: Case Studies on Contested Transitions. Springer Nature. стр. 6. ISBN 978-3-030-16747-9.
  231. ↑ Bieber, Florian (July 2018). „Patterns of competitive authoritarianism in the Western Balkans“. East European Politics. 38 (3): 337–54. doi:10.1080/21599165.2018.1490272.
  232. ↑ Martin Russell, уред. (May 2019). „Serbia at risk of authoritarianism“ (PDF). europearl.europa.eu. European Parliament.
  233. ↑ „Serbia“. Freedom House.
  234. ↑ „V-Dem Institute: Democratic Traits Drastically Decline in Serbia“. Beta Briefing.
  235. ↑ „Calls to investigate purchase of two Serbian TV stations“. safejournalists. 2018-12-07. Посетено на 2020-12-15.
  236. ↑ „Serbia's state telco buys cable TV, internet provider Kopernikus -newspaper“. U.S. 2018-11-06. Посетено на 2020-12-15.
  237. ↑ Cuckić, Nikola (2020-08-31). „Telekom Srbija: For whom the golden chicken lays its eggs?“. European Western Balkans. Посетено на 2020-12-15.
  238. ↑ „Telekom Srbija shareholders approve 23.5 bln dinars (200 mln euro) bond issue“. SeeNews. 2020-09-16. Посетено на 2020-12-15.
  239. ↑ „Serbia's Anti-Corruption Council silent about Telekom & Wireless Media deal“. N1 Srbija. Архивирано од изворникот на 2020-11-16. Посетено на 2022-04-03.
  240. ↑ „Vučić o "američka" N1: Govorim istinu, ne snosim odgovornost“. rs.n1info.com. 28 December 2017. Архивирано од изворникот на 2020-11-14. Посетено на 2020-12-15.
  241. ↑ „Workers' deaths, illegal demolitions and accusations of corruption mar the glitzy façade of the Belgrade Waterfront project“. Equal Times.
  242. ↑ „Vučić se izvinio zbog netačne izjave o pogibijama perača prozora u SAD“. Radio Slobodna Evropa.
  243. ↑ Shepard, Wade. „A Look At Abu Dhabi's 'Bad Joke': The Belgrade Waterfront Project“. Forbes.
  244. ↑ Architecture, Failed. „Belgrade Waterfront: An Investor's Vision of National Significance“.
  245. ↑ „Concerns and questions regarding "Belgrade waterfront"“. www.transparentnost.org.rs.
  246. ↑ „Three years since demolitions in Savamala - Nobody held responsible yet“. Serbian Monitor. April 25, 2019.
  247. ↑ KRIK.rs, Objavio/la (February 13, 2017). „Marija Mali o poslovima bivšeg supruga: ofšor, skrivena imovina, Savamala“.
  248. ↑ KRIK.rs, Objavio/la (February 12, 2017). „Marija Mali: Siniša mi se pohvalio da je organizovao rušenje u Savamali“.
  249. ↑ „A Thousand Days After: Why the Murder of Oliver Ivanovic Should Be Brought to an International Tribunal?“. October 16, 2020. Архивирано од изворникот на 2021-11-03. Посетено на 2022-04-03.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Српска_напредна_партија&oldid=5272890“