Венечна согласка
Венечна согласка (алвеолар)[1] — согласка која се создава со доближување на јазикот до или близу непчениот венец (лежиштата на горните заби). Овие согласки се изговараат со врвот на јазикот (наречени врвнојазични или „апикални“) или со рамниот дел на јазикот веднаш над врвот (наречени рамнојазични или „ламинални“). Врвнојазичната венечна творба честопати погрешно се нарекува забна бидејќи врвот на јазикот се доближува или ги допира забите. Меѓутоа, местото на творба се определува според најзадната допирна точка; тука завршува усната шуплина, и претставува нејзин звучен дел што им ја дава карактеристичната боја на согласките.
| Венечна согласка | |
|---|---|
| ◌̳ | |
| Места на творба |
|---|
Уснени |
| Двоуснени |
| Уснено–заднонепчени |
| Уснено–преднојазични |
| Усненозабни |
| Забноуснена |
Двозабни |
Преднојазични |
| Јазичноуснени |
| Меѓузабни |
| Забни |
| Забно-венечни |
| Венечни |
| Задновенечни |
| Заднонепчено-венечни |
| Свиени |
Среднојазични |
| Задновенечни |
| Венечно-преднонепчени |
| Преднонепчени |
| Уснено-преднонепчени |
| Заднонепчени |
| Ресични |
| Ресично-надгласилни |
Заднојазични |
| Голтнички |
| Надгласилно-голтнички |
| Надгласилни |
Гласилни |
| Облик на јазикот |
Врвнојазични |
| Рамнојазични |
| Подјазични |
Странични |
Преднонепчени |
| Голтнички |
Поврзано: Начин на творба |
| Оваа страница содржи фонетски информации изразени со МФА, кои може да не се прикажат исправно кај некои прелистувачи. [Помош] |
1. Надеворешноуснена, 2. Внатрешноуснена, 3. Забна, 4. Венечна, 5. Задновенечна, 6. Претпреднонепчена, 7. Преднонепчена, 8. Заднонепчена, 9. Ресична, 10. Голтничка, 11. Гласилна, 12. Надгласилна, 13. Заднојазична, 14. Задносреднојазична, 15. Предносреднојазична, 16. Рамнојазична, 17. Врвнојазична, 18. Подјазична
Меѓународната фонетска азбука (МФА) нема посебни симболи за венечните согласки. Истиот симбол се користи за сите преднојазични места на творба што не се палатализирани (омекнати) како во македонското преднонепчено-венечно ш или кај свиена согласка. За да се избегнат забуни, кај забна согласка може да се употреби „мост“ ([s̪, t̪, n̪, l̪] итн.) или долна црта ([s̠, t̠, n̠, l̠] итн.) за задновенечна согласка. Гласот [s̪] се разликува од забното [θ] по тоа што едната е шушкава, а другата не е. [s̠] се разликува од задновенечното [ʃ] (ш) по тоа што е неомекнато (непалатализирано).
Простите букви [s, t, n, l] итн. не мора строго да означуваат венечни гласови кај сите јазици. Некои јазици не ја прават таа разлика, како кога две или повеќе преднојазични места се среќаваат алофонски, а во други транскрипцијата е преопшта за да различи забни од венечни согласки. Доколку се јави потреба од означување на согласка како венечна, може да се искористи дијакритичен знак од дополнителнението на МФА : [s͇, t͇, n͇, l͇] итн. Сепак, самите симболи <s, t, n, l> честопати се нарекуваат „венечни“. Сите долунаведените примнери се венечни согласки.
Венечни согласки по МФА
уредиВо македонскиот, преднонепчени се гласовите н, т, д, с, з, ц, ѕ, л и р, како и гласот [ɫ] (темно л) во зборови како „лук“. Согласно Меѓународната фонетска азбука (МФА), постојат следниве преднонепчени согласки:
Отсуство на венечни согласки
уредиВенечните или забни согласки [t] и [n] (заедно со [k]) се најчести согласки во светските јазици.[2] Меѓутоа, постојат мал број јазици што ги немаат. Неколку јаици на островот Бугенвил и околу Пижеовиот Проток како мачкиот немаат носни согласки, па така немат [n], но имаат [t]. Но разговорниот самоански нема ни [t] ни [n], иако има страничната венечна приближна согласка [l]. (самоанските зборови што се пишуваат со буквите t и n всушност се изговараат како [k] и [ŋ], освен при формално говорење.) Во литературниот хавајски, [t] претставува алофон на [k], но [l] и [n] се посебни.
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ „алвеоларен“ — Лексикон на македонскиот јазик
- ↑ Ian Maddieson and Sandra Ferrari Disner, 1984, Patterns of Sounds. Cambridge University Press
- Ladefoged, Peter; Maddieson, Ian (1996). The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell. ISBN 978-0-631-19815-4.
Табела на белодробни согласки по МФА  аудио
| ||||||||||||||||||||||||
| По место → | Уснени | Преднојазични | Среднојазични | Заднојазични | Гласилни | |||||||||||||||||||
| ↓ По начин | Двоуснени | Уснено-забни | Забни | Венечни | Задно-венеч. | Свиени | Предно-непчени | Заднонепчени | Ресични | Голтнички | Надгласилни | Гласилни | ||||||||||||
| Носни | m̥ | m | ɱ | n̪ | n̥ | n | n̠ | ɳ | ɲ̥ | ɲ | ŋ̊ | ŋ | ɴ | |||||||||||
| Избувни | p | b | p̪ | b̪ | t̪ | d̪ | t | d | ʈ | ɖ | c | ɟ | k | ɡ | q | ɢ | ʡ | ʔ | ||||||
| Струјни | ɸ | β | f | v | θ | ð | s | z | ʃ | ʒ | ʂ | ʐ | ç | ʝ | x | ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h | ɦ |
| Приближни | ʋ | ɹ | ɻ | j | ɰ | |||||||||||||||||||
| Трепетни | ʙ | r | ɽ͡r | ʀ | я * | |||||||||||||||||||
| Едноударни | ⱱ̟ | ⱱ | ɾ | ɽ | ɢ̆ | ʡ̯ | ||||||||||||||||||
| Стран. струј. | ɬ | ɮ | ɭ˔̊ | ʎ̥˔ | ʎ˔ | ʟ̝̊ | ʟ̝ | |||||||||||||||||
| Стран. прибл. | l | ɭ | ʎ | ʟ | ||||||||||||||||||||
| Стран. едноуд. | ɺ | ɺ̠ | ʎ̯ | |||||||||||||||||||||
| Чкрапави | ʘ | ǀ | ǃ | ǂ | ǁ | ||
| ʘ̃ | ʘ̃ˀ | ʘ͡q | ʘ͡qʼ | ||||
| Уфрлени | ɓ | ɗ | ʄ | ᶑ | ɠ | ʛ | |
| Исфрлени | pʼ | tʼ | cʼ | ʈʼ | kʼ | qʼ | |
| fʼ | θʼ | sʼ | ɬʼ | xʼ | χʼ | ||
| tsʼ | tɬʼ | cʎ̝̥ʼ | tʃʼ | ʈʂʼ | kxʼ | kʟ̝̊ʼ | |
| p̪f | b̪v | ts | dz | tʃ | dʒ | tɕ | dʑ | ʈʂ | ɖʐ |
| tɬ | dɮ | cç | ɟʝ | cʎ̥˔ | ɟʎ˔ | kʟ̝̊ | ɡʟ̝ |
| Незаградни | ʍ | w | ɥ | ɧ |
| Заградни | k͡p | ɡ͡b | ŋ͡m | |
| Табелава содржи фонетски симболи што може да не се прикажат правилно кај некои прелистувачи. [Помош] |
| Онаму кајшто симболите се дадени во парови, „лев—десен“ претставува „безвучна—звучна“ согласка. |
| Исенчените полиња претставуваат неизводливи гласовни творби. |
| * Симболот го нема во МФА. |