Кирибати

Република Кирибати
Република Кирибати; Kiribati / Tungaru (кирибатски)
Знаме	Грб
	Гесло: Te Mauri, te Raoi ao te Tabomoa; „Здравје, Мир и Просперитет“
	Химна: Teirake Kaini Kiribati; ;
	Локација на Кирибати Локација на Кирибати
Главен град; (и најголем)	Јужна Тарава; 1°28′N 173°2′E / 1.467°N 173.033°E
Службен јазик	англиски, кирибатски
Демоним	кирибаќанец
Уредување	унитарна парламентарна република со извршно претседателство
Законодавство	Дом на Собранието
Независност	од Обединетото Кралство
Површина
Население
БДП (ПКМ)	проценка за 2023 г.
БДП (номинален)	проценка за 2023 г.
ИЧР (2021)	▼ 0.624; среден · 136.
Валута	Австралиски доларa (AUD)
Часовен појас	(UTC+12, +13, +14)
Се вози на	лево
НДД	.ki
Повик. бр.	+686
а.	Кирибатски долар се користи и како неофицијална валута.

Кирибати (кирибатски: Kiribati или Tungaru) е островска држава која се наоѓа во средишниот дел од Тихиот Океан. Се состои од 33 атоли што се наоѓаат на површина од 3,500,000 км². Името Кирибати е локална изменета верзија на клонијалното име - Гилбертови Острови, а додека на кирибатски државата се вика „Тунгару“. Островите и официјално се нарекувале Гилбертови Острови до независноста на државата.

Потекло на поимот

Името на Кирибати доаѓа од името на Гилбертови Острови, додека пак овие се именувани според британскиот капетан Томас Гилберт кој стигнал на островите во 1788. Моменталното име Кирибати е како прифатлива верзија на името Gilberts (Гилбертови). Населението во Кирибати на гилбертски јазик ја нарекува државата Тунгару, но сепак државата се одлучила за широко познатото име, Гилбертови Острови, односно Кирибати.

Историја

Рана историја

Територијата денес позната како Кирибати била населена од микронезиско население од пред 3000 години. Територијата не била изолирана, туку имало доселување на население од Тонга, Самоа и Фиџи кои ги вовеле меланезиската и полинезиската култура во оваа микронезиска држава.

Колонијален период

Американски трупи на Кирибати за време на војната.

Островите биле прво забележани од британските и американските бродови во XVIII век и XIX век. Главниот островски синџир бил наречен Гилбертови Острови во 1820 година од страна на рускиот адмирал Адам фон Крузенштерн и францускиот капетан Луи Пипереј според името на британскиот капетан Томас Гилберт кој го поминал архипелагот во 1788 кога пловел кон Австралија од Кина.

Од раниот XIX век, западните морепловци доаѓале на овие острови и ширеле разни болести. Британските морепловци стигнале во 1837 година. Во 1892 година станале британски протекторат. Седиште на тој протекторат бил Фиџи.

Атолот Тарава и останатите острови од групата на Гилбертови острови биле окупирани од Јапонија. На Тарава се случила една од најкрвавите битки на армијата на САД.

Независност

Гилбертовите и Елис островите се здобиле со самоуправување во 1971 година. Во 1978 година Елис Островите станале независната држава Тувалу. Гилбертовите Острови станале независна држава Кирибати на 12 јули 1979 година.

Во 2008 година Кирибати побара од Австралија да го прими населението како постојани бегалци бидејќи се очекува Кирибати да е првата земја потполно избришана од географската карта поради зголемување на морето, следна таква држава е Тувалу.

Географија и клима

Канал помеѓу Лонг Остров и Наке Остров.

Кирибати се состои од околу 32 атоли и еден остров. Островските групи на Кирибати се:

Банаба: остров помеѓу Науру и Гилбертовите Острови.
Гилбертови Острови: 16 атоли.
Феникс Острови: 8 атоли и коралски острови
Линиски Острови: 8 атоли и еден гребен.

Островот Банаба е коралски остров кој бил богат со фосфат но минералот бил целосно испрпен од колонизаторите уште пред Кирибати да се стекне со независноста. Земјиштето на Кирибати е песокливо и карпесто и не е погодно за земјоделство. Надморската височина на Кирибати е 6.5 метри.

Два мали кирибатски острови, Тебуа Тарава и Абануеба во 1999 година потонале во морето поради покачување на морското ниво.

Политички систем

Зградата на парламентот на Кирибати.

Уставот на Кирибати овозможува слободни избори во државата. Извршната власт е составена од претседателот, заменик претседателот и кабинетот на министри. Мандатот на претседателот е со четири години. Кабинетот е составен од претседателот, заменик претседателот и десет министри кои се членови на парламентот на Кирибати.

Законодавната власт во Кирибати е во рацете на парламентот или Maneaba Ni Maungatabu . Тој е составен од избрани членови со мандат од четири години.

Формално гледано, Кирибати има политички партии но тие не се организирани според стандардните правила. Се собираат само при потреба. Моментално во Кирибати работаат следните партии: Партија Boutokaan te Koaua, Партија Maneaban te Mauri , Партија Maurin Kiribati и Партија Tabomoa.

Административна поделба

Карта на Кирибати.

Сè до независноста, Кирибати бил поделен на области, но со стекнувањето на независноста територијалната административна поделба се променила. Денес, Кирибати е поделен на три островски групи кои немаат административна функција. Секоја група има свој совет.

Поранешните области на Кирибати биле:

Денешните островски групи се:

Гилбертови Острови
Феникс Острови, денес е најголемиот заштитен морски резерват.^[2]^[3]
Линиски Острови

Стопанство

Кирибати има мали залихи на природни ресурси. Фосфатот бил исцрпет уште пред Кирибати да стане независна држава. Денес главни производи на Кирибати се копрата и рибата. Туризмот претставува еден процент од БНП на Кирибати.

Во 1956 година Кирибати основале фонд во кој ќе се заштедувале пари од трговијата со фосфат, па така државата во 2008 година имала 400 милиони долари.

Демографија

Најголемата етничка група на Кирибати се кирибаќаните. Тие се микронезиски народ. Околу 14 век, Фиџици и Тонганци се населиле на Кирибати и со тоа се измешала етничката структура на населението.

Народот во Кирибати зборува на кирибатски јазик. Иако англискиот е службен јазик на Кирибати, тој не се користи многу.

Христијанска црква во Кирибати

Христијанството е најголема религија на Кирибати кое започнало да се шири во XIX век. Повеќето се католици.

Верници во Кирибати

Католици			55,8 %
Содинетите Кирибатски Цркви			18 %
Црква на Исус Христос			4,7 %
Бахаисти			2,3 %
Други			1,6 %
Без Религија			3 %

Култура во Кирибати

Музика

Фокл музиката на Кирибати е генерално заснована на пеење или други форми на вокализација придружени со танц. Јавните изведби во Кирибати се воглавно изведувани од хор придружен со гитара. За време на изведбата на танците како (Te Kaimatoa) или (Te Buki) како инструмент се користи и дрвена кутија која е конструирана со цел да дава специфичен звук кога се удира симултано од група мажи кои седат околу неа. Традиционалните песни се најчесто со љубовни мотиви, но исто така застапени се и религиозни, детски, свадбени, патриотски, воени како и оние со натпреварувачки дух.

Танц

Единственоста на танцот на Кирибати споредена со другите танци на островите во Тихиот Океан е исправеноста на рацете на играчите и ненадејните движења на главата слични со движењето на птиците (Fregata minor) кои ги има и на знамето на Кирибати. Повеќето танци се во стоечка или седечка позиција со ограничени движења, а смеењето за време на танцување генерално се смета за вулгарност во контекстот на танцот. Ова е како резултат на потеклото на танцот според кое таанцот не е само форма на забава туку и раскажување на приказна и прикажување на вештина, убавина и издржливост на изведувачот.^[4]

Образование

Основното образование во Кирибати е бесплатно за девет години. Високото образование е во развој, но има понуда на технички факултети, педагошки и филолошки факултети или понуда за студирање во странство.

Наводи

↑ „2015 Human Development Report“ (PDF). United Nations Development Programme. 2015. Посетено на 15 декември 2015.
↑ http://www.reuters.com/article/latestCrisis/idUSSP231103 Reuters
↑ Russell, Christine (2009). „First Wave“. Science News. 175 (5): 25–29. |access-date= бара |url= (help)
↑ See Robert Louis Stevenson's In the South Seas and the Montana New Zealand Book Awards winner Akekeia! by Tony & Joan Whincup, Wellington, 2001.

Поврзано

Надворешни врски

Повеќе за Кирибати на збратимените проекти на Википедија
	Дефиниции и преводи на Викиречник ^?
	Податотеки на Ризницата ^?
	Образовни ресурси на Викиуниверзитет ^?
	Новинарски известувања на Викивести ^?
	Мисли на Викицитат ^?
	Изворни текстови на Викиизвор ^?
	Прирачници на Викикниги ^?
^?	Информации за патување во Википатување ^? ^?