Драга Љочиќ
Д-р Драга Љочиќ (Шабац, 22 февруари 1855 година - Белград, 5 ноември 1926) — првата српска докторка, феминистка и суфражетка. Студирала медицина во Цирих, една од ретките жени студенти по медицина во тоа време.
| Драга Љочиќ | ||
| ||
Таа била голем филантроп и заштитник на децата. Таа искрено и енергично се залагала за отворање детски болници, изградба на домови за напуштени деца. Поради овие и слични ставови, таа честопати беше повикувана и јавно препознаена како личност што јавно говори за неморал. Нејзината упорност, искреност и посветеност отсекогаш биле посилни од каква било осуда, и благодарение на нејзината верба во себе и исправноста на нејзините цели, успеала да ги реализира тие идеи.[1]
Драга Љочиќ е една од најинтересните жени во модерната историја на Србија. Уште кога ја започнува својата кариера како докторка, таа постојано се борела со мизогинистичкиот, мажествен свет што се обидувал да ја дисквалификува од секој поглед и да ја отстрани од местата што и припаѓала на секој поглед. Таа имала тешко време да се вработи во државната служба. Таа немала право на еднаква плата или пензија. Уште од мали нозе водела лична борба за професионално изедначување на мажите и жените, а таа борба ја префрлила на организации за жени, кои ги основала со неколку нејзини истомисленици. Таа јавно се залагала за правото на глас за жените и останала доследна на своите младински идеи за социјална еднаквост. Како медицински негувач, а подоцна и како доктор, учествувала во српско-турските војни, српско-бугарската војна во 19 век, како и во Балканските војни и Првата светска војна во XX век и со тоа го покажала својот безграничен и несомнен патриотизам и лојалност кон татковината што и не се возврати со еднаква почит и признание за нејзината професионална работа.[1]
Животопис
уредиОбразование, воена служба, кариера и борба
уредиДрага Љочиќ е родена во Шабац на 25 февруари 1855 година. Таа е петтото дете на трговците Дима и Марија. Семејството Љочиќ - првично Љочи или Љоти - има потекло од Цинцар, се преселиле во Шабац околу 1820 година од Госпеш кај Ресен. Основно училиште Драга го завршува во Шабац, а средно во Женското средно училиште во Белград.[2] По дипломирањето на Лицеј, 1872 година. станува првата Србинка што присуствувала на Медицинскиот факултет во Цирих. За време на студиите, Драга Љочиќ запознава руски студенти преку кои се запозна со идеите и учењата на руските нихилисти, кои имаа клучно влијание врз формирањето на нејзините политички ставови и го дефинирале нејзиниот став кон феминизмот. Кога во 1876 г. започнала на српско-турската војна (1876- 78 ) ги напушта студиите и се приклучува на српската војска како медицинска сестра. По учеството во битката на Шуматовац, и бил доделен чин поручник. По завршувањето на војната, Драга Љочиќ се враќа во Цирих, каде во 1879 година. дипломирал на темата Придонес во оперативната терапија на матката фимбриома и со тоа станала првата српска докторка.[1]
По враќањето во Србија, таа безуспешно се обидувала да најде работа во државните институции. Таа испратила и официјално писмо до Министерството за внатрешни работи, во кое бара да и се издаде лиценца за работа заснована на диплома од Универзитетот во Цирих. Барањето било одбиено неколку пати, а изговорите за дискриминација биле различни, а најапсурдно е тоа што „ нејзиното барање не можело да биде прифатено затоа што жените не служат во војска “, што во нејзиниот случај била целосна глупост бидејќи таа имала и чин поручник Само по личните ургенции на кралицата Наталија, била назначена комисија чија задача беше да ја потврди или оспори експертизата на Драга. По темелното испитување, комисијата ги оценила професионалните квалификации на д-р Драга Љочиќ поволно, а потоа и било одобрено да се отвори приватна медицинска пракса. Во државната служба, таа не можела да добие еднаков статус со другите колеги. Дури во 1881 година успеала да се вработи, како медицински асистент, во државната болница во Белград. Таа ја извршувала должноста шеф на одделот за жени на Општата државна болница, но со плата и права на медицински асистент. Поради неверојатната посветеност и професионалност што ја покажала д-р Љочиќ за време на српско-бугарската војна од 1885 година, таа била унапредена како секундарен лекар, но и тогаш не била еднаква на нејзините колеги: нејзината нова плата биле две илјади динари годишно, додека нивната биле две и пол илјади, за неа не биле ни планирани периодични зголемувања, ниту пак можела да го искористи своето право на пензија со новото назначување.[1]
Борбата на д-р Драга Љочиќ за професионалните права не завршила, па во 1889 г. повторно се обратила до Министерството за внатрешни работи, со многу јасен став и целосно решителен тон, што не била молба, туку барање до министерот „ сите медицински права да им бидат дадени на сите лекари, без оглед на полот, според законот за медицина... од практиката на претходниот министер произлегува дека можам како лекар да и служам на државата и над триесет години државна служба и да не одам подалеку, ниту во позиција ниту во плата “. Бидејќи нејзиниот став и барање биле порешителни, шефот на санитарната бил поканет да го искаже своето мислење. Од постапките и однесувањето на тој човек, можело да се забележи дека средината во која живее и работи Драга Љочиќ бело целосно неподготвена и непријателска кон образованите, вредни и независни жени. Шефот на санитарната ја започнал анализата со изјавата дека „ жената по својата физичка природа е повикана да се потпре на некој посилен од себе - на човек кој ќе ја води во нејзиниот живот “. Општата полова дисквалификација не била доволна, но тој отишол чекор понатаму и се обидел да ја оспори нејзината професионална компетентност во рамките на сексуалната инфериорност, „ дали г-ѓа Љочиќ може да биде окружен лекар, округ, општински или воен лекар... Кој ја знае природата на мажена жена, тој нема да бара многу со причина да каже дека г-ѓа Љочиќ не може да изврши ниту една од должностите наведени погоре “. Им се обратил и на кралот на Милано и на Државниот совет, но ништо не ја подобрила нејзината професионална позиција. Напротив, во декември 1889 година, таа добила решение за разрешување. Драга продолжува со својата приватна ординација и многу успешно ги лекувала пациентите до крајот на Првата светска војна. Сепак, по децении борба за професионално изедначување и еднакви права, на крајот на 1924 г. години, го остварува правото на пензија.[1] Весникот објавил во 1925 година дека Драга Љочиќ-Милошевиќ тогаш имала 70 години и 46 години „многу плодна социјална активност“.[3]
Иако во мир не била официјално изедначена со мажите, за време на војните, Драга Љочиќ имала целосно признат статус на лекар. Покрај српско-турските војни од 1876-1878 г. учествувала во Српско-бугарската војна (1885), Балканските војни и Првата светска војна. Во текот на војните, таа работела како лекар на рамноправно ниво со нејзините колеги. Во српско-бугарската војна од 1885 година, таа работела како единствен лекар во три болници во Белград: Општата државна болница, Инфективната болница и Болницата за ранетите, додека нејзините колеги биле на фронтот. За време на балканските војни, таа работела во Брза помош за државјанство и сиромашни и во болницата на Никола Спасиќ.[1]
Филантропија
уредиДрага čожиќ е запаметена во историјата на српската медицина како голем филантроп и како личност која честопати бесплатно лекувала деца, особено девојчиња, бидејќи имала увид во здравствената состојба на учениците во женските училишта. Заедно со д-р Лаза Лазаревиќ, бесплатно ги лекувала девојчињата од женското работничко училиште. Со д-р Јован Јовановиќ во 1904 година. основа Здружение на мајки и била нејзин прв претседател. Целта на здружението било да се грижи за напуштените деца и да се намали смртноста кај новороденчињата. Овој филантропски проект не помина незабележано од јавното мислење. Ова здружение било гласно критикувано во јавноста, со образложение дека неморалот се шири на тој начин, бидејќи повеќето штитеници биле вонбрачни деца. Благодарение на големата репутација која Драга сè уште ја уживала, успеала да се избори и да добие зграда во која ќе се сместени запуштени деца. Таа исто така се борела Здружението да добие одредена материјална поддршка од општината во Белград. Таа била една од основачите и првиот претседател на Здружението на жени лекари во Белград, 1919 година , која била многу активна во собирањето средства за изградба на првата болница за жени и деца, која била планирана да работи исклучиво за лекари. Драга Љочиќ била исклучително посветена на изградбата на болницата што е можно поскоро, но за жал таа не беше отворена дури во 1929 година поради војната, три години по смртта на Драга Љочиќ. Болницата го добила името по познатата шкотска докторка Елси Инглис.[1]
Пишување
уредиБила ангажирана во јавна и педагошка работа од областа на педијатријата. Таа ја превела од руски јазик книгата на д-р Марија Манасеина „Растење мали деца“. Свесна дека во Србија во тоа време свеста и информациите на мајките за одгледување новороденчиња била на незамисливо ниско ниво, таа напишала во предговорот на преводот „ Книгата им ја посветувам на мајките, бидејќи правилното родителство зависи од нивното знаење “. Рецензентите на преводот, лекарите Лаза Лазаревиќ и Лаза Докиќ, исто така, пишуваат за важноста на книгата. Драга Љочиќ била многу заинтересирана за достигнувањата во областа на гинекологијата и акушерството. Така е во списанието Српски архиви за целата медицина во 1895 година презентирани современи тенденции на гинеколошка пракса од француски и германски стручни списанија. Била во 1880 година и помошник уредник на Српскиот архив, но останала таму само неколку месеци откако отпатувала за Крим во септември 1880 година. Покрај преводот на стручни текстови, Драга Љочиќ зад себе остава белешки од дневникот, кои се многу вреден извор на податоци за создавање поцелосна слика за оваа храбра, паметна и вредна жена.[1]
Политички ангажман
уредиВажно место во историјата на српскиот феминизам зазема и Драга Љочиќ. По враќањето од Цирих, таа се приклучила на приватни собири, населби - како што ги нарекува Неда Божиновиќ, на кои се дискутирале за феминизмот, руските нихилисти како поборници за еднаквоста на жените и идеите за еднаквост и социјална правда, исто така и за потребата од родова еднаквост во сите професии. Во врска со ова, во 1909 година, кога се променил санитарниот закон, заедно со нејзината колешка Ева Хаjецка, лекар во болницата во Ниш, таа ревносно се залагала лекарите да бидат еднакви во правата со своите колеги, пишувајќи дека „ професионалните компетенции и моралните вредности мора да бидат единствениот услов за вработување“. „ Предлог-законот потпишан од лекари и наставници во Вишото женско училиште бил одбиен во Националното собрание, но сепак ја вознемирила женската јавност во Србија.[1] Д-р Марија Фјодоровна Циболд и д-р Раиса Самуиловна Свјатловска, двајца лекари кои дошле во Србија со руска медицинска мисија за време на Првата српско-турска војна во 1877 година, дале голема помош во поместувањето на границите на правата на жените во Србија, со кои Драга се запознала додека студирала во Цирих. Одлучиле да останат во Србија, овие двајца лекари веќе кон крајот на 1877 година испратиле барање до министерот за внатрешни работи да им дозволи да работат како лекари. Иако одговорот беше негативен во тоа време, тој сепак бил почеток на борбата да се изедначат правата на жените лекари во Србија со правата на нивните колеги мажи.[4]
Преку нејзината лична посветеност и живот, Драга Љочиќ работела многу на полето на еманципација на жените во Србија. Таа имала јасен став и лично искуство за тоа како се третира образована жена во Србија на крајот на XIX и почетокот на XX век. Таа ги кажувала своите феминистички убедувања секогаш кога е можно. Така, на седниците на Српското лекарско здружение, таа постојано се залагала за подобар однос со лекарите. Заедно со неколку славни жени од Белград, Драга Љочиќ во 1906 година го основа Српскиот народен сојуз на жени, кој ги обединува сите здруженија на жени во Србија. Бидејќи била прва по многу нешта, Драга Љочиќ била исто така една од првите српски суфражетки. Таа јавно се залагала за потребата од стекнување политички права за жените. На Второто редовно генерално собрание на Српскиот народен сојуз на жени, во март 1911 година, Драга Љочиќ, заедно со Јелена Спасиќ, ги известиле собраните дека социјалистите подготвуваат петиција со која се бара универзално право на глас, еднакво за мажи и жени. Тие ги предложиле и поканиле членките на Алијансата да се приклучат на потпишувањето на оваа петиција. Со сигурност може да се заклучи дека овој, иако на крајот неуспешен потфат, е еден од најзначајните настани во историјата на жените во Србија во 19 век.[1]
Приватен живот и семејство
уредиДрага Љочиќ била во брак со Раша Милошевиќ, еден од основачите на Народната радикална партија. Животот со него бил полн со неизвесност, тоа е поради неговите активности во бунтот Тимок, по што тој бил уапсен и осуден на смрт во моментот на нејзиното раѓање. Таа казна била изменета и тој бил ослободен од затвор три години по пресудата поради политички промени. Тие имале пет ќерки. Со својата храброст, борба и професионална посветеност, Драга Љочиќ и дала пример на својата ќерка Радмила, која иако била целосно свесна за животот на една лекарка во Србија, реши да ја следи нејзината мајка и да ги заврши медицинските студии во Цирих.[1]
Д-р Драга Љочиќ починала на 5 ноември 1926 година во Белград, на седумдесет и една година.[1] Таа е погребана на Новите гробишта во Белград.
Наводи
уреди- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Пантелић, Милинковић & Шкодрић 2013.
- ↑ Војиновић, Живана. Шапчанке. Београд: Орион арт. стр. бр. 18. ISBN 978-86-6389-056-5.
|access-date=бара|url=(help) - ↑ "Илустровани лист", Београд 1925. године
- ↑ Милановић, Јасмина. „Војска милосрђа“. Књиженство. Филозофски факултет. Посетено на 24 ноември 2016.
Литература
уреди- Пантелић, Ивана; Милинковић, Јелена; Шкодрић, Љубинка (2013). Двадесет жена које су обележиле XX век у Србији. Београд: НИН.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Гавриловиќ, Вера. Doctorsени лекари во војните од 1876-1945 година. на територијата на Југославија. Белград: Научно друштво за историја на здравствената култура на Југославија, 1976 година.
- Божиновиќ, Нада. Issueенското прашање во Србија во XIX и XX век. Белград: Феминистичка 94, 1996 година.