Исфрлени согласки (ејективи) се безвучни согласки што се изговараат со истовремено затворање на гласилката (глотис). Во фонологијата на даден јазик, исфрлените согласки може да се во противполоожба (контраст) со приздивните или простите согласки. Покрај ова, некои јазици имаат гласници (сонанти) со чкрипав глас наспоредни на исфрлените, додека пак други имаат исфрлени согласки што се наспоредни на уфрлените. Оваа појава довела до утврдување на фонолошката класа на „глотализирани“ согласки.
Во Меѓународната фонетска азбука (МФА), исфрлените согласки се означуваат со избувна согласка со „придружен апостроф“ ⟨ʼ⟩. Понекогаш се користи и обратен апостроф, кога се претставува приздив, како во ерменската лингвистика ⟨p‘ t‘ k‘⟩, но ова е застарено во МФА.
Во латиничните азбуки честопати се среќава апострофот како во МФА, но постојат и други начини. Во зулу и коса, каде исфрлањето се разликува кај разни говорници, се користат обични согласни букви: p t k ts tsh kr за /pʼ tʼ kʼ tsʼ tʃʼ kxʼ/. Кај хајда и хаѕа, исфрлените се означуваат со удвојување на буквата: tt kk qq ttl tts за /tʼ kʼ qʼ tɬʼ tsʼ/ (хајда) и zz jj dl gg за /tsʼ tʃʼ cʼ kxʼ/ (хаѕа).
Список на исфрлени согласки
уреди
- Избувни
- двоуснена исфрлена согласка [pʼ] (присутна во апхаскиот, амхарскиот, арчинскиот, хаѕа, кабардинскиот, лакота, не персе, кечуанскиот, тигриња, зулу)
- забна исфрлена согласка [t̪ʼ] (присутна во амхарскиот, дахало, лакота, тигриња)
- венечна исфрлена согласка [tʼ] (присутна во апхаскиот, арчинскиот, аварскиот, батскиот, кабардинскиот, гвичинскиот, не персе, кечуанскиот, тлинглитскиот, зулу)
- свиена исфрлена согласка [ʈʼ] (присутна во гвичинскиот)
- преднонепчена исфрлена согласка [cʼ] (присутна во батскиот, хауса, не персе, гǀви)
- заднонепчена исфрлена согласка [kʼ] (присутна во апхаскиот, амхарскиот, арчинскиот, аварскиот, гвичинскиот, хауса, кабардинскиот, лакота, не персе, кечуанскиот, сандавскиот, тигриња, тлинглитскиот, зулу)
- ресична исфрлена согласка [qʼ] (присутна во апхаскиот, арчинскиот, батскиот, кабардинскиот, не персе, кечуанскиот, тлинглитскиот)
- Слеани
- венечна исфрлена слеана согласка [t͡sʼ] (присутна во апхаскиот, аљмхарскиот, арчинскиот, аварскиот, гвичинскиот, хаѕа, хауса, кабардинскиот, сандавскиот, тлинглитскиот)
- преднонепчено-венечна исфрлена слеана согласка [t͡ʃʼ] (присутна во апхаскиот, амхарскиот, арчинскиот, аварскиот, чипевјанскиот, гвичинскиот, хаѕа, хауса, кабардинскиот, лакота, кечуанскиот, тигриња, тлинглитскиот, зулу)
- свиена исфрлена слеана согласка [ʈ͡ʂʼ] (присутна во апхаскиот)
- венечно-преднонепчена исфрлена слеана согласка [t͡ɕʼ] (присутна во апхаскиот)
- преднонепчена странична исфрлена слеана согласка [c͡ʎ̝̥ʼ] (присутна во дахало, хаѕа)
- преднонепчена исфрлена слеана согласка [c͡çʼ] (присутна во кабардинскиот)
- забна исфрлена слеана согласка [tθʼ] (присутна во чипевјанскиот, гвичинскиот)
- заднонепчена исфрлена слеана согласка [k͡xʼ] (присутна во хаѕа, зулу)
- ресична исфрлена слеана согласка [qχʼ] (присутна во лилует, аварскиот)
- венечна странична исфрлена слеана согласка [t͡ɬʼ] (присутна во чипевјанскиот, дахало, гвичинскиот, хајда, лилует, не персе, сандавскиот, тлинглитскиот, цескиот)
- заднонепчена странична исфрлена слеана согласка [k͡ʟ̝̊ʼ] (присутна во арчинскиот, гǀви)
- Струјни
- двоуснена исфрлена струјна согласка [ɸʼ]
- усненозабна исфрлена струјна согласка [fʼ] (присутна во кабардинскиот)
- забна исфрлена струјна согласка [θʼ] (присутна во чивере)
- венечна исфрлена струјна согласка [sʼ] (присутна во чивере, лакота, тигриња, тлинглитскиот)
- венечна странична исфрлена струјна согласка [ɬʼ] (присутна во кабардинскиот, тлинглитскиот)
- преднонепчено-венечна исфрлена струјна согласка [ ʃʼ] (присутна во кабардинскиот, лакота)
- свиена исфрлена струјна согласка [ʂʼ]
- венечно-преднонепчена исфрлена струјна согласка [ɕʼ] (присутна во кабардинскиот)
- преднонепчена исфрлена струјна согласка [çʼ]
- заднонепчена исфрлена струјна согласка [xʼ] (присутна во чивере, лилует, тигриња, тлинглитскиот)
- ресична исфрлена струјна согласка [χʼ] (присутна во лакота, лилует, тлинглитскиот)
| Табелава содржи фонетски симболи што може да не се прикажат правилно кај некои прелистувачи. [Помош]
|
| Онаму кајшто симболите се дадени во парови, „лев—десен“ претставува „безвучна—звучна“ согласка.
|
| Исенчените полиња претставуваат неизводливи гласовни творби.
|
| * Симболот го нема во МФА.
|
помош со снимки • табела • погл.