Гвајана

Кооперативна Република Гвајана
*Co-operative Republic of Guyana*^[1]
Кооперативна Република Гвајана; Co-operative Republic of Guyana;
Знаме	Грб
	Гесло: „Еден народ, една нација, една судбина“
	Химна: "Драга Гвајано, земјо на реки и рамници";
	Местоположба на Гвајана
Главен град	Џорџтаун; 6°46′N 58°10′W / 6.767° СГШ; 58.167° ЗГД
Најголем град	главниот град
Службен јазик	англиски
Признаени регионални јазици	гвајански креолски, португалски, шпански, акаваио, макуши, ваи ваи, аравачки
Народности	43,5% индијци, 30,2% црнци, 17% мешани, 9,1% староседелци
Демоним	Гвајанци
Уредување	полупретседателска република
Независност
Површина
Население
БДП (ПКМ)	проценка за 2012 г.
БДП (номинален)	проценка за 2012 г.
ИЧР (2013)	▲ 0.636; среден · 118-та
Валута	гвајански долар (GYD)
Часовен појас	(UTC-4)
Се вози на	лево
НДД	.gy
Повик. бр.	592
1.	Околу една третина од населението живее во главниот град.

Ова е статија за државата во Јужна Америка. За останати значења на поимот видете ја страницата за појаснување.

Гвајана (англиски: Guyana) или официјално Кооперативна Република Гвајана (Co-operative Republic of Guyana^[1]) е држава во свероисточниот брег на Јужна Америка. Поранешното име на Гвајана било Британска Гвајана што всушност била колонија и поради тоа денес е дел од англофонските држави. На исток, Гвајана граничи со Суринам, на југ со Бразил, на запад со Венецуела и Бразил и на север и северозапад излегува на Атлантскиот Океан. Вкупната површина на Гвајана е 214.999 км² каде живеат околу 772.298, главен град е Џорџтаун и службен јазик е англискиот јазик. Според површината, Гвајана е третата најмала држава во Јужна Америка, веднаш пред Уругвај и Суринам.

Територијата денес позната како Гвајана била откриена од европските доселеници во 1498 година и 500 години била спорна точка помеѓу Шпанија, Франција, Холандија и Велика Британија. Денес, како резултат на британското влијание, е единствената држава во Јужна Америка дел од Комонвелтот на нациите. Својата независност Гвајана ја стекнала во 1966 година. Регионот „Гвајана“ низ колонијалната историја била поделена на неколку делови како: Шпанска Гвајана (источна Венецуела), Португалска Гвајана (северен Бразил), Британска Гвајана, Холандска Гвајана (Суринам) и Француска Гвајана.

Потекло на поимот

Името „Гвајана“ потекнува од зборот „guiana“ што е оригиналното име на регионот кој денес ги вклучува државите Гвајана, Суринам, Француска Гвајана, источни делови на Венецуела и северни делови од Бразил. Се верува дека името потекнува од народот Таинци што би значело „земја на брзотечна река“ и се поврзува со големиот број реки во регионот, но сепак најчесто се верува дека значи „земја на многу реки“.

Историја

Британска Гвајана.

Првите европски колонии на територијата на денешна Гвајана пристигнеле во околу 1500 година. Пред нивното доаѓање овде живееле индиските племиња Араваци и Карибјани. Во почетокот на XVII век, Холанѓаните го дале почетокот на европската доминација на територијата. Така тие основале три колонии: Есекибо (1616), Бербајс (1627) и Демерара (1752). Во текот на втората половина на XVIII век, контролата околу територијата на денешна Гвајана преминале во раце на Англичаните, а официјално Холандија се повлекла во 1814 година. Така, трите колонии станале под официјална контрола на британската круна, позната под името Британска Гвајана од 1831 година.

По забраната на ропството во 1834 година, црнците започнале да основат нови села и градови. Во тој период од Индија, Кина и Португалија пристигнале голем број на работници. Тоа културно разнообразие е зачувано до денес и е едно од причините за бурниот политички живот на земјата. Гвајана својата независност ја добила од Обединетото Кралство во 1966 година, а како кооперативна република била објавена во 1970 година. Во 1978 година земјата влегла во светските медиуми при масовното самоубиство на над 900 луѓе од сектата Џон Џонс.

Географија и клима

Карта на Гвајана.

Гвајана, географски, е поделена на пет региони и тоа: рамнина покрај брегот на Атлантскиот Океан каде живее најголем дел од населението, веднаш под оваа рамнина е песокливиот појас, потоа следува прашумата во средината на земјата, саваната на запад и висорамнините во пределот на границите на Бразил. Најголем, а воедно и главен град на Гвајана е Џорџтаун, каде живее голем дел од населението на државата т.е. 239.227 жители. Вкупната површина на Гвајана е 214.999 км² и има население од 772.298 жители.

Некои од највисоките планински врвови во Гвајана се Ајангана со 2.042 метри, Кабураи со 1.465 метри и Рораима со 2.835 метри надморска височина. За планината Рораима се верува дека била инспирација на шкотскиот познат писател Артур Конан Дојл за неговата книга „Изгубен свет“.

Политички систем

Политиките на Гвајана се одвиваат во рамките на полупретседателска република, каде престедателот е на чело на државата и на повеќепартискиот систем. Извршната власт е во рацете на владата, додека законодавната власт е во рацете на владата и на Националното собрание на Гвајана. Историски, политиката во Гвајана била извор на голем број тензии и насилства. Во 1992 година, за првпат биле одржани „слободни и фер“ избори.

Административна поделба

Регионите на Гвајана.

Гввајана е поделена на 10 региони и тоа:^[6]^[7]

бр.	регион	површина км²	население	население на км²
1	Барима-Ваини	20,339	24,275	1.2
2	Померон-Супенам	6,195	49,253	8.0
3	Острови Есегвибо - Западна Демерара	2,232	103,061	46.2
4	Демерара-Махаика	1,843	310,320	168.4
5	Махаика-Бербисе	3,755	52,428	14.0
6	Источно Бербисе-Корентин	36,234	123,695	3.4
7	Кујуни-Мазаруни	47,213	17,597	0.3
8	Потаро-Сипаруни	20,051	10,095	0.5
9	Горно Такуту - Горно Есквибо	57,750	19,387	1.3
10	Горбо Демерара - Бербисе	19,387	41,112	2.1
	Гвајана	214,999	751,223	3.49

Регионите се поделени на 27 окрузи.^[8]

Стопанство

Оризови полиња.

Главната економска активност на Гвајана е земјоделството, како на пример шеќер, но има и ископување на боксит, злато, сеча на шума и риболов. Економијата на Гвајана има сериозни проблеми со недоволно образована работна сила и недостаток на инфраструктура. Во 2008 година, економијата забележала 3% развој.

Индустријата со шеќер е застапена со околу 28% од извозот на земјата. Во овој индустриски сектор се вработени најмногу луѓе од работоспособното население на државата. Покрај оваа индустриска гранка, во Гвајана има и останати поразвиени индустриски гранки кои во последно време забележуваат и странски инвестиции.

Население, јазик и религија

Демографија на Гвајана.

Населението на Гвајана изнесува 770.000 жители каде 90% од населението живее во крајбрежниот дел. Денешното население на Гвајана е хетерогено во расна и етничка смисла. Голем дел од населението се потомци на робови од Африка или донесени работници од Индија, Ирска, Холандија или Германија. Сите различни етнички групи кои опстојуваат во Гвајана заедно ги држи заедничкиот англиски јазик и локалниот гвајански креолски јазик.

Најголемата етничка група во државата се Индијците кои сочинуваат околу 43.5% од населението, потоа следуваат потомците на африканските робови со околу 30.2%, мешаните жители со 16.7% и староседелците се 10% од населението.

Службен јазик во државата е англискиот јазик, но доста се зборува и гвајанскиот креолски јазик. Според пописот од 2002 година религиски Гвајана е составена од: христијани со 57%, хиндуси со 23.4%, муслимани со 7.3% и останати помали религиски заедници.^[9]

Култура

Гвајана, заедно со Суринам, Француска Гвајана и Бразил се четирите не-хиспански нации во Јужна Америка. Културата на Гвајана е доста слична со културата на англофонските карипски држави и историски била поврзана со англиската империјална култура. Во оваа култура забележителни се и старите културни традиции на народите кои ја населуваат територијата.

Наводи

↑ ^1,0 ^1,1 „Constitution of the Co-operative Republic of Guyana Act“ (PDF). March 1998. Архивирано од изворникот (PDF) на 2011-08-21. Посетено на 17 февруари 2010.
↑ ^2,0 ^2,1 „The World Factbook: Guyana“. CIA. Архивирано од изворникот на 2018-12-23. Посетено на 2009-10-18.
↑ Guyana 2002 Census Bureau of Statistics – Guyana. Retrieved 25 June 2009.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 „Guyana“. International Monetary Fund. Посетено на 18 April 2013.
↑ „Human Development Report 2010“ (PDF). United Nations. 2010. Архивирано од изворникот (PDF) на 2010-11-21. Посетено на 5 November 2010.
↑ Bureau of Statistics - Guyana, CHAPTER III: POPULATION REDISTRIBUTION AND INTERNAL MIGRATION, Table 3.4: Population Density, Guyana: 1980 - 2002
↑ Guyana - Government Information Agency Архивирано на 14 август 2007 г., National Profile
↑ „Government of Guyana, Statistics“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-05-17. Посетено на 2010-04-17.
↑ International Religious Freedom Report 2007

Поврзано

Надворешни врски

Повеќе за Guyana на збратимените проекти на Википедија
	Дефиниции и преводи на Викиречник ^?
	Податотеки на Ризницата ^?
	Образовни ресурси на Викиуниверзитет ^?
	Новинарски известувања на Викивести ^?
	Мисли на Викицитат ^?
	Изворни текстови на Викиизвор ^?
	Прирачници на Викикниги ^?
^?	Информации за патување во Википатување ^? ^?