Белоруска Народна Република
Белоруска Народна Република (БНР[3]) (белоруски: Беларуская народная республика, руски: Белорусская народная республика) — држава која постоела во периодот од 1918 до 1919 година и претставувала неуспешен обид да се создаде белоруска држава на територијата контролирана од Германската Царска Армија за време на Првата светска војна.
Белоруска Народна Република Белару́ская Наро́дная Рэспу́бліка Белорусская народная республика Bielaruskaja Narodnaja Respublika | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1918–1919 | |||||||||||||
 Coat of arms
| |||||||||||||
| Химна: белоруски: Ваяцкі марш „Марш на воините“ | |||||||||||||
| Статус | Делумно признаена Влада во егзил од 1919 година | ||||||||||||
| Главен град | 1918 Минск · Вилнус 1918–1919 Гродно | ||||||||||||
| Capital-in-exile | 1919–1923 Каунас 1923–1945 Прага 1948–1970 Париз 1970–1983 Торонто 1983–денес Ванкувер | ||||||||||||
| Говорени јазици | белоруски јазици на малцинствата признати за службена употреба: полски јидиш руски | ||||||||||||
| Уредување | Република | ||||||||||||
| Претседател на Советот | |||||||||||||
• 1918–1919 | Јан Серада | ||||||||||||
• 1919 | Петар Кречевски | ||||||||||||
| Претседавач во егзил | |||||||||||||
• 1919–1928 (first) | Петар Кречевски | ||||||||||||
• 1997–present | Ивонка Сурвила | ||||||||||||
| Историски период | Прва светска војна | ||||||||||||
• Основање[1] | 9 март 1918 | ||||||||||||
| 1919 | |||||||||||||
| Валута | Ruble | ||||||||||||
| |||||||||||||
| Денес дел од |  Белорусија Русија Литванија Полска Латвија | ||||||||||||
.svg)
БНР била прогласена на 9 март 1918 година во Минск од страна на членовите на Извршниот комитет на Првиот Белоруски конгрес, а две недели подоцна, на 25 март 1918 година, била прогласена за независноста[4]. Во 1919 година таа постоела со алтернативната комунистичка влада на Советска Социјалистичка Република Белорусија, која подоцна станала дел од Литванско-Белоруска Советска Социјалистичка Република, преместувајќи го своето седиште на владата во Вилнус и Гродно[5], но престанала да постои окупирањето на целата белоруска територија од страна на полските и болшевичките сили за време на Полско-советската војна[2]. Во моментов, нејзината влада во егзил, Рада, е најстарата влада која сè уште функционира.
Историја
уредиБелоруската Народна Република прогласена на територијата на денешна Белорусија три недели по потпишувањето на Брест-литовскиот договор на 3 март 1918 година помеѓу новата болшевичка влада на Советска Русија и Централните сили во граничниот град Брест-Литовск[6].
По Февруарската револуција во Русија во 1917 година, започнале активни дискусии во Белорусија за добивање автономија во новата демократска Русија или за прогласување независност. Претставниците на повеќето белоруски региони и различните (главно левичарски) политички сили, вклучувајќи го и Белоруското Социјалистичко Собрание, Христијанското Демократско Движење и еврејското движење Бунд, формирале Белоруски национален совет кон крајот на 1917 година. Советот започнал да работи на воспоставување белоруски владини институции. И Болшевиците и Германците одбиле да го признаат и се мешале во неговата активност. Сепак, Германците ја виделе независна Белорусија како дел од спроведувањето на нивниот план за тампон држави во рамките на Мителевропа. Болшевиците имале преговори со Белоруската Демократска Република во врска со евентуалното признавање, но подоцна одлучиле да формираат просоветска влада на Белорусија - Советска Социјалистичка Република Белорусија.
Паралелно со преговорите што започнале меѓу Германците и Болшевиците, Белорускиот совет активно барал признавање на автономниот статус на Белорусија, со продолжување на внатрешните дискусии за тоа дали треба да стане автономија во рамките на Русија или да се прогласи национална независност.
.jpg)
Во својата прва конститутивна повелба, донесена на 21 февруари 1918 година, белорускиот совет се прогласил за единствена легитимна сила на територијата на Белорусија. На 9 март, по потпишувањето на Брест-литовскиот договор помеѓу Германците и болшевиците, Белорускиот Совет издал втора повелба каде што прогласил формирање на Белоруска Народна Република. Белорускиот совет станал привремена влада на Белорусија и бил преименуван во Совет на Белоруска Народна Република.
На 25 март 1918 година, Белорускиот конгрес ја прогласил независноста на Белоруска Народна Република. Владата на БНР го напуштила Минск во декември 1918 година, а пролетта на 1919 година веќе била во егзил[7].
Територија
уредиВо својата трета конститутивна повелба, за БНР се барале следните територии: Могиљовската губернаторска област (провинција), како и белоруските делови на Минската губернаторска област, Гродненската губернаторска област, вклучувајќи го и Бјалисток, Вилнушката губернаторска област, Витебската губернаторска област и Смоленската губернаторска област, како и делови на граничи губернаторски области населени со Белоруси, отфрлајќи го тогаш поделениот дел од белоруските земји меѓу Германија и Русија[8]. Областите биле прифатливи за властите поради белоруското мнозинство или големо малцинство во овие делови, иако имало и бројни Литванци, Полјаци, Евреи итн. Некои од Евреите зборувале руски како мајчин јазик, други зборувале јидиш.
Воени сили
уреди
Во текот на своето постоење, властите направиле обиди создадат редовни вооружени сили[9]. Белоруските воени единици започнале да се формираат во рамките на неорганизирана руска армија веќе во 1917 година.
Според историчарот Олег Латишонок, околу 11 илјади луѓе, претежно доброволци, служеле во армијата на Белоруска Народна Република[10].
Генералот Станислав Булак-Балахович ја поддржал владата на БНР и отворено ја позиционирал својата армија како белоруска национална армија, исто така дејствувајќи како прв претседател на Белоруската привремена влада кратко време по падот на БНР, пред повторно да им ја предаде власта на народот. Поради неговиот отпор против болшевичките сили, припадниците на белоруското малцинство во Полска го сметаат за свој национален херој.
Главната воена акција на Белоруска Народна Република била одбранбената акција на Слуцк кон крајот на 1920 година. Советот на БНР, заснован во тоа време во Литванија, испратил офицери да помогнат во организирање на вооружен отпор против болшевиците во градот Слуцк. Белоруската армија успеала да се спротивстави еден месец против поголемата сила на Црвената Армија.
Други дејства
уредиЗа време на нејзиното кратко постоење, владата на Белоруска Народна Република воспоставила блиски врски со Украинската Народна Република, организирала резерви на храна за Белорусија од Украина и на тој начин спречила глад во земјата[11]. Дипломатски претставништва на Белорусија биле отворени во Германија, Естонија, Украина и други земји за да лобираат за белоруските интереси или за поддршка на белоруските војници и бегалци кои пристигнувале во различни делови на поранешното Руско Царство.
Почнувајќи од 1918 година, Антон Луцкевич, премиер на Белорусија, се состанал со Владимир Ленин надевајќи се дека ќе добие признание за независноста на Белорусија од Советска Русија. Белоруската делегација дури предложила формирање на федерација со Руска Советска Федеративна Социјалистичка Република и усвојување на Советскиот Устав во Белорусија, во замена за признавање на независниот статус на Белорусија, но Ленин не се согласил со овие предлози[12].
Владата, исто така, успеала да создаде помеѓу 150 и 350 училишта и започнала со подготовки за формирање на универзитет во Минск[13].
Во 1919 година делегација на Белоруската Демократска Република на чело со Антон Луцкевич учествувала на Париската мировна конференција, обидувајќи се да добие меѓународно признавање на независноста на Белорусија. На патот кон конференцијата, делегацијата била примена од претседателот на Чехословачка, Томаш Масарик, во Прага. За време на конференцијата, Луцкевич имал средби со протераната руска влада на адмирал Александар Колчак, министерот за надворешни работи Сергеј Сазонов и премиерот на Полска, Игнаци Јан Падеревски[14].
Главно поради своите моќни соседи и поради немање сојузници, БНР бргу ја изгубила својата независност и не станала вистинска држава со устав или дефинирана територија. Сепак, многу современи белоруски историчари сугерираат дека создавањето на Белоруска Народна Република е причина за болшевиците да ја создадат марионетската Белоруска Советска Социјалистичка Република и да дозволат некои елементи на националниот културен живот во 1920-тите.
Прогонство
уредиВо декември 1918 година, германската војска се повлекла од територијата на Белорусија, а Црвената Армија започнала со формирање на Социјалистичка Советска Република Белорусија. Радата (Совет) на БНР се преселил во Гродно, центарот на полуавтономниот белоруски регион во рамките на Република Литванија[9]. За време на последователната полска инвазија во 1919 година, Советот заминал во егзил и ја олеснил антикомунистичка борба во земјата во текот на 1920-тите.
Во 1925 година, протераната влада на Белоруска Народна Република разговарала за откажување од својот авторитет во корист на Белоруска Советска Социјалистичка Република која го контролирала источниот дел на Белорусија. И покрај многуте членови на демократската влада кои се залагале за оваа идеја, предлогот не бил одобрен[15].
За време на Втората светска војна, белоруската влада во егзил, со седиште во Прага, одбила да соработува со Нацистичка Германија или со Белоруската Централна Рада, прогерманската марионетска влада и направила изјави за поддршка на западните сојузници.
Напредокот на Црвената Армија во 1945 година ја принудила на Радата на БНР да се пресели во западниот дел на Германија, окупиран од британски и американски војници. Во февруари 1948 година, Рада донела специјален манифест, со кој го прогласила своето враќање во активност. Во април 1948, заедно со претставниците на белоруските повоени бегалци, одржала конференција во Остерхофен, Баварија.
По распадот на Советскиот Сојуз во 1990-тите, слични влади во егзил на соседните земји (Литванија, Полска и други) им ги предале своите мандати на соодветните независни влади.
По прогласувањето независност на Белоруската Советска Социјалистичка Република во 1990 година, било кажано дека Рада е подготвена да го предаде својот статус на демократски избран парламент на Белорусија. Парламентот на Белорусија од тоа време бил избран под советско владеење. Сепак, овие планови биле отфрлени откако претседателот Александар Лукашенко, избран во 1994 година, воспоставил авторитарен режим придружен со враќање на советската политика во однос на белорускиот јазик и култура[16].
Рада сè уште постои како влада во егзил и се обидува да лобира за интересите на белоруската дијаспора во земјите каде што има свои претставници.
Од доцните 1980-ти, 25 март, Денот на независноста на Белоруската Демократска Република, широко ја слави белоруската национална демократска опозиција како Ден на слободата (белоруски: Дзень волі). Обично е придружувана од масовни опозициски митинзи во Минск и од дијаспората кои ја поддржува белоруската влада во егзил.
Наводи
уреди- ↑ Druhaja Ŭstaŭnaja Hramata da narodaŭ Bielarusi [The Second Constituent Charter to the Peoples of Belarus]. (n.d.). Retrieved December 29, 2017, from http://www.radabnr.org/usthramaty/hramata2/
- ↑ 2,0 2,1 Ladysieŭ, U. F., & Bryhandzin, P. I. (2003). BNR: stanaŭliennie, dziejnasć. Ministerstva bielaruskich spraŭ pry Litoŭskaj Tarybie [BNR, its formation and activities. The Ministry for Belarusian Affairs under the Council of Lithuania]. In Pamiž Uschodam i Zachadam. Stanaŭliennie dziaržaŭnasci i terytaryjaĺnaj celasnasci Bielarusi (1917-1939) [Between the East and the West. The formation of statehood and territorial integrity of Belarus (1917-1939)] (pp. 117-119). Minsk: Belarusian State University.
- ↑ Editorial (24 March 2005). „Belarusian Language Society greets nation on forthcoming BNR (Belarusian National Republic) anniversary“. Charter'97 Press Center. Архивирано од изворникот на 2012-02-12. Посетено на 15 December 2012. Не се допушта закосување или задебелување во:
|publisher=(help) - ↑ Treciaja Ŭstaŭnaja Hramata Rady BNR [The Third Constituent Charter of the Council of the BNR]. (n.d.). Retrieved December 28, 2017, from http://www.radabnr.org/usthramaty/hramata3/
- ↑ Ladysieŭ, U. F., & Bryhandzin, P. I. (2003). BNR: stanaŭliennie, dziejnasć. Ministerstva bielaruskich spraŭ pry Litoŭskaj Tarybie [BNR, its formation and activities. The Ministry for Belarusian Affairs under the Council of Lithuania]. In Pamiž Uschodam i Zachadam. Stanaŭliennie dziaržaŭnasci i terytaryjaĺnaj celasnasci Bielarusi (1917-1939) [Between the East and the West. The formation of statehood and territorial integrity of Belarus (1917-1939)] (pp. 84-88). Minsk: Belarusian State University.
- ↑ Spencer Tucker & Priscilla Mary Roberts (2005). World War One. ABC-CLIO. стр. 225. ISBN 1851094202.
- ↑ Nadson, Alexander. March 25 and All That. The Journal of Belarusian Studies. Centre for Transition Studies & Anglo-Belarusian Society, Lulu.com. стр. 113. ISBN 1291419942.
- ↑ „3rd Constituent Charter of the BNR Rada“. The Belarusian Democratic Republic official web site. Посетено на 15 March 2017.
- ↑ 9,0 9,1 „Selected Bibliography of works on the struggle for Belarusian Independence 1900–1921 in the Francis Skaryna Belarusian Library in London“. The Belarusian Democratic Republic official web site. Архивирано од изворникот на 27 September 2013. Посетено на 15 March 2015.
- ↑ „25 пытанняў і адказаў з гісторыі БНР“ [25 questions and answers on history of BNR] (белоруски). Euroradio.fm. 24 March 2014. Архивирано од изворникот на 2015-09-12. Посетено на 15 March 2015.
- ↑ Сергей Крапивин (24 March 2009). „Баба с красным обозом перед "Европой"“ [A woman with a red baggage in front of "Europa"]. Naviny.by. Архивирано од изворникот на 2 April 2015. Посетено на 15 March 2015.
- ↑ Анатоль Грыцкевіч [ Anatol Hrytskievich ]. „Яго імя — сімвал нашай незалежнасці“ [His name is the symbol of our independence] (белоруски). Zbsb.org. Посетено на 15 March 2015.
- ↑ „95th anniversary of BNR“ [The Belarusian People's Republic was declared on March 25, 1918.] (англиски). charter97.org. Посетено на 24 September 2017.
- ↑ „Чатыры ўрады БНР на міжнароднай арэне ў 1918–1920 г.“ [Four governments on international Arena in 1918-1920] (белоруски). Архивирано од изворникот на 2013-07-03.
- ↑ Уладзімер Арлоў (11 May 2006). „Васіль Захарка“ (белоруски). Radio Free Europe/Radio Liberty.
- ↑ „The March 20, 2006 Memorandum of the BNR Rada“. The Belarusian Democratic Republic official web site. Посетено на 15 March 2017.