Венецуела
Венецуела (официјално: Боливарска република Венецуела, шпански: República Bolivariana de Venezuela) — земја во северниот дел од Јужна Америка. На север излегува на Карипското Море, граничи со Гвајана на исток, со Бразил на југ и со Колумбија на запад. Нејзин главен град е Каракас.
Боливарска Република Венецуела[1]
|
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Гесло: Историсски:
Dios y Federación (шпански) "Господ и федерацијата" |
||||||
| Химна: Gloria al Bravo Pueblo (македонски: „Слава на храбрите луѓе“) |
||||||
 |
||||||
| Главен град (и најголем) | Каракас 10°30′N 66°58′W / 10.500° СГШ; 66.967° ЗГД | |||||
| Службен јазик | Шпански[2] | |||||
| Народности (2013) |
|
|||||
| Демоним | Венецуелец | |||||
| Уредување | федерална претседателска република под Авторитарен режим | |||||
| • | Претседател | Николас Мадуро (Легитимноста спорна)[1] | ||||
| • | Потпретседател | Делси Родригез | ||||
| Независност | ||||||
| • | од Шпанија | 5 јули 1811 | ||||
| • | од Голема Колумбија | 13 јануари 1830 | ||||
| • | Призната | 30 март 1845 | ||||
| Површина | ||||||
| • | Вкупна | 916,445 км2 (33та) | ||||
| • | Вода (%) | 3.2 | ||||
| Население | ||||||
| • | проценка за 2024 г. | ▼ 28,405,543 (53та) | ||||
| • | Густина | 33.7 жит/км2 (144та) | ||||
| БДП (ПКМ) | проценка за 2024 г. | |||||
| • | Вкупен | ▲ $224.526 Милијарди (73та) | ||||
| • | По жител | ▲ $8,486 (127ма) | ||||
| БДП (номинален) | проценка за 2024 г. | |||||
| • | Вкупно | ▲ $102.328 Милијарди (69та) | ||||
| • | По жител | ▲ $3,867 (128ма) | ||||
| Џиниев коеф. (2013) | 44.8 среден |
|||||
| ИЧР (2024) | ▼ 0.702[2] висок |
|||||
| Валута | Боливар[4] (VEF) |
|||||
| Часовен појас | UTC-4 | |||||
| Се вози на | десно | |||||
| НДД | .ve | |||||
| Повик. бр. | +58 | |||||
| ^ Ова целосно име е во употреба уште од усвојувањето на новиот устав во 1999. ^ Уставот ги признава и сите староседелски јазици во земјата. ^ Вкупната површина ја опфаќа површината под венецуелска управа. ^ На 1 јануари 2008 нов боливар бил воведен, боливар фуерте. |
||||||
.svg)
Денешниот официјалниот назив за Венецуела, Боливарска република Венецуела потекнува од 1999, кога беше донесен нов Устав на Венецуела. Тоа е дел од концептот за Боливарска револуција на венецуелскиот претседател Уго Чавес, а е инспириран од латино-американскиот борец за независност Симон Боливар.
Потекло на поимот
уредиВо 1498 г., за време на третото патување во Америка, Кристофер Колумбо се закотвил на делтата на реката Ориноко и заливот Парија. Колумбо бил запрепастен од убавината на земјата и во писмата до Изабела и Фердинанд пишал дека го пронашол рајот на земјата, особено бил восхитен од обилството на свежа вода.[3] Поради таа восхитеност, Колумбо ја именувал територијата како „Земја на привлечност“, прекар кој и денес се користи за Венецуела.
Како и да е, следната година, венецуелскиот брег бил посетен од Алонсо де Охеда. Тој го посетил езерото Маракаибо и таму забележал дека куќите биле изградени на вода, слично како во Венеција, Италија и територијата ја именувал како Венецуела (Venezuela) по градот Венеција (Venezia)"[4], што во буквален превод значи „Мала Венеција“ на италијански.
Покрај првата теорија, постои и втора теорија за потеклото на името на државата. Имено, Мартин Фернандес де Енкисо во книгата „Summa de Gografia“ запишал дека таму пронашле племе кое се нарекувало „Veneciuela“, па се претпоставува дека од нив потекнува и името на целата држава.[5]
Историја на Венецуела
уредиСе проценува дека човекот почнал да ја населува територијата на Венецуела пред околу 16.000 години.[6] Најбројни домородни племиња биле Чипчите, Карибите и Араваците.
Колонизација
уредиЕвропејците ја откриваат Венецуела на третото патување на Кристофер Колумбо, на 2 август 1498 година. Првата населба што ја основаат шпанските колонизатори е основана во 1522 година во она што денес е градот Кумана. Во прво време територијата на Венецуела потпаѓа под Вицекралството Перу, но потоа најголемиот дел од денешна Венецуела припаѓа на Вицекралството Нова Гренада, а дел од источна Венецуела е инкорпориран во Нова Андалусија.
Независност
уреди
По неуспешните обиди за осамостојување од Шпанија во 1811 и 1813 година, Венецуела конечно се осамостојува од Шпанија во 1821 година кога војската предводена од Симон Боливар ја добива Битката на Карабобо. Боливар ја продолжува борбата против шпанските колонизатори и ослободува неколку латино-американски земји, формирајќи ја Голема Колумбија. Венецуела е дел од Голема Колумбија до 1830 година кога Хосе Антонио Паез ја прогласува Венецуела за независна држава.
Најголемиот дел од 19-от век во Венецуела има диктаторски режими и политички немири, а истото важи и за првата половина на 20-от век. Војската конечно конечно е принудена да се повлече од политиката во 1958 година, кога во Венецуела е воведена демократија. Во следните години Венецуела станува една од најстабилните демократски држави во Латинска Америка, во време кога во многу латино-американски држави се случуваат воени удари и диктаторски режими.
Периодот на мир во Венецуела нагло е нарушен во февруари 1989 година, кога избувнуваат масовни немири во Каракас и некои други градови на Венецуела, како резултат на неолибералистичките мерки на претседателот Карлос Андрес Перес. Во овие немири, познати како Каракасо, се проценува дека се убиени до 3.000 лица.
Како резултат на непопуларното владеење на Перес, во 1992 година се извршени два обиди за државен удар, од кои првиот бил предводен од Уго Чавес.
На претседателските избори во 1998 година победа извојува Уго Чавес (1954-2013), кој откако доаѓа на власт почнува да спроведува социјални реформи во прилог на сиромашното мнозинство во Венецуела. Во април 2002 е извршен неуспешен воен удар против него, по чиј неуспешен крај, владата на Чавес почнува да спроведува уште порадикални социјални реформи, насочени кон воведување демократски социјализам и партиципативна демократија во Венецуела.
Географија и клима
уреди
Венецуела е сместена во северниот дел на Јужна Америка. Геолошки нејзината копнена површина се наоѓа на јужноамериканската плоча. Тоталната површина на Венецуела е 916.445 км2, а копнената површина изнесува 882.050 км2, што ја прави Венецуела триесет и трета држава во светот по големина на површина.
Венецуела со целата своја територија се наоѓа во тропскиот појас. Просечната температура е до 35 °C. Климата во Венецуела е тропска, најчесто влажна и многу топла, за нијанса поблага во планинските предели. Најголема река е реката Ориноко која се влева во Карипското Море.
Политички систем
уредиАдминистративна поделба
уредиСтопанство
уредиСо економијата доминира нафтената индустрија со една третина од Бруто Домашниот Производ, 80% од извозните приходи и повеќе од половина од вкупните буџетски приходи. Најголеми економски проблеми се зависноста од цената на нафтата на светскиот пазар, високата невработеност и инфлацијата.
БДП за 2004 година е проценет на 5.800 американски долари по жител.
Население, јазик и религија
уредиКултура
уредиНадворешни врски
уредиНаводи
уреди- ↑ „Latin America & Caribbean“. BBC News. BBC. 2024-08-16. Посетено на 2024-08-16.
- ↑ „2014 Human Development Report Summary“ (PDF). United Nations Development Programme. 2014. стр. 21–25. Посетено на 27 јули 2014.
- ↑ Zamora, Margarita (© 1993 The Regents of the University of California). Reading Columbus. Berkeley and Los Angeles, California: UNIVERSITY OF CALIFORNIA PRESS. стр. Voyage to Paradise. ISBN 0-520-08297-4. Посетено на 23 April 2010. Проверете ги датумските вредности во:
|date=(help) - ↑ Dydyński, Krzysztof, K; Beech, Charlotte, C (2004). Venezuela. Lonely Planet. ISBN 9781741041972. Посетено на 10 March 2007. Укажано повеќе од еден
|surname1=и|author1=(help); Укажано повеќе од еден|surname2=и|author2=(help). p. 177. - ↑ „Cuadernos Hispanoamericanos“ (шпански). Instituto de Cultura Hispánica (Agencia Española de Cooperación Internacional). 1958: 386. Наводот journal бара
|journal=(help) - ↑ Kipfer 2000, p. 172.