Биљановце
Биљановце (познато и како Биљановци) — село во Општина Куманово, во областа Жеглигово, во околината на градот Куманово.
| Биљановце Биљановци | |
Воздушен поглед на селото Биљановце | |
  Биљановце Местоположба на Биљановце во Македонија
Биљановце на карта
| |
| Координати 42°6′32″N 21°43′58″E / 42.10889° СГШ; 21.73278° ИГД | |
| Регион |  Североисточен
|
| Општина |  Куманово
|
| Област | Жеглигово |
| Население | 1.423 жит. (поп. 2021)[1]
|
| Пошт. бр. | 1300 |
| Повик. бр. | 031 |
| Шифра на КО | 17010, 17510 |
| Надм. вис. | 367 м |
| Слава | Духовден |
|
Биљановце на општинската карта  Атарот на Биљановце во рамките на општината | |
 Биљановце на Ризницата
| |
Потекло и значење на името
уредиИмето на селото првпат е забележано во XVI век (1519 г.) како Билјановци. Името на селото потекнува од личното име Билјан, што пак се поврзува со зборот билје што означува „растение, лековита тревка“.[2]
Географија и местоположба
уреди
Селото се наоѓа во средишниот дел на територијата на Општина Куманово, недалеку од градот Куманово, во јужна насока, на оддалеченост од околу три километри. Поради ова, селото припаѓа на рурбалната зона на централното место.[3] Селото е рамничарско, сместено на надморска височина од 370 метри.[3]
Селото е поврзано со асфалтирани локални патишта со самиот град Куманово, но и со соседното село Доброшане.
Селото се наоѓа на суво ридско земјиште, југоисточно од Куманово. Околни села се Доброшане, Проевце, Куманово (град) и Романовце. Во минатото, мештаните се снабдувале со вода за пиење од извори и бунари. Надвор од селото извираат послаби извори Бабин Дол и Куртов Кладенец.[4]
Месностите во атарот на селото ги носат следниве имиња: Ќумковица, Дервен, Брест, Ценкова Рупа, Џамиште, Салиште, Средни Расје, Мало Ридче, Краста, Новине, Ќуље, Аџина Рупа, Влашки Трла, Зелени Рид, Кумла Баир и други.[4]
Биљановце има разбиен тип, раздвоено на две маала: Дервен и Село. Растојанието меѓу двете маала е околу еден километар. Првото и поголемо маало се наоѓа на југ, додека другото на север.[4]
Историја
уредиНиз Биљановце поминувал стариот пат Скопје-Кратово, кој доаѓал од југозапад од Романовце и потоа продолжувал на североисток кон Шупљи Камен и понатаму преку Клечевце кон Кратово. На тој пат, недалеку од денешното село (источна страна) се наоѓа месноста Аниште. Поради тоа и поради релативно погодните стопански прилики, на земјиштето на Биљановце отсекогаш постоела населба. Најстари траги на населба може да се најдат на месностите Дервен и Ќумковица, кои се наоѓаат јужно од денешното село. На тие месноста денес има ниви. При орање на нивите, селаните наоѓале темели на градби, ќерамиди и ќумци. За населбата кај Дервен се пренесува дека имало „старо село“, нарекувано уште и како „римјанско“.[4]
Одредени антички старини во Биљановце ги проучил Милован Кокиќ по Првата светска војна. Тој запишал дека во целата околина на подножјето на ридот Краста се наоѓаат делови од црепови, цигли и земјени садови. Месностите Селиште и Џамиште исто така наведуваат дека некогаш таму имало населба. Тие се наоѓаат во близина на денешното маало Село. Поради нивните имиња (особено на Џамиште, од џамија) можеби во нив имало и муслиманско население.[4]
Не се знае кога е основано Биљановце. Пред крајот на отоманскиот период, тоа било мало чифличко село со само пет македонски домаќинства. Мештаните ја обработувале земјата на чифлизите. Тие домаќинства биле Величкови, Кимеви, Нешови, Севдеви и Тошини. Сопственик на таа земја бил Амед-бег од Кратово. Во селото имало кула и амбари за жито (во маалото Село).[4]
По ослободувањето од турските власти, македонските семејства со помош на аграрната реформа добиле своја обработлива земја. По Првата светска војна, овде се населувале и сиромашни семејства од разни поблиски и подалечни села. Поради тоа, бројот на население денес е прилично висок. Доселениците, меѓу кои имало и Шопи, живееле во поновото и поголемо маало Дервен. Поради близината на селото на Куманово, доселувањето на селото продолжило и во поново време.[4]
Стопанство
уредиАтарот на селото зафаќа простор од 9,8 км2, при што преовладува обработливото земјиште со површина од 497 хектари, на пасиштата отпаѓаат 238,3 хектари, а на шумите само 70,4 хектари.[3]
Во основа, селото има полјоделска функција.[3]
По Првата светска војна и населувањето на многу нови жители, во селото голем дел од пустата земја се преобразила во ниви, каде се садело жито, но и се одгледувале овци.[4]
Население
уреди
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Биљановце живееле 88 жители, сите Македонци.[5] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Биљановце имало 64 Македонци, под врховенството на Бугарската егзархија.[6]
Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство Југославија во 1931 година, селото имало 25 до 50 Македонци.[7]
Поради близината на селото до самиот град Куманово, тоа станало динамично имиграциско место, односно примило многу доселеници, па затоа во него се зголемил бројот на населението. Така, во 1961 година селото броело 354 жители, а во 1994 година бројот се зголемил дури на 829 жители, од кои 791 Македонец и 37 Срби.[3]
Според пописот од 2002 година, во селото Биљановце живееле 1.231 жител, од кои 1.195 Македонци, 32 Срби и 4 останати.[8]
Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 1.423 жители, од кои 1.251 Македонец, 2 Роми, 40 Срби, 13 останати и 117 лица без податоци.[9]
Низ годините ова било вкупното население и етничка припадност на населението во Биљановце:
| Година | Македонци | Албанци | Турци | Роми | Срби | Ост. | б.п. | Вкупно |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1948 | — | — | — | — | — | — | — | 212 |
| 1953 | 237 | 0 | 6 | 0 | 18 | 5 | — | 266 |
| 1961 | 349 | 0 | 0 | - | 2 | 3 | - | 354 |
| 1971 | 368 | 0 | 0 | 0 | 2 | 2 | - | 372 |
| 1981 | 572 | 1 | 0 | 0 | 11 | 1 | - | 585 |
| 1991 | 814 | 0 | 0 | 0 | 12 | 37 | - | 863 |
| 1994 | 791 | 0 | 0 | 0 | 37 | 1 | - | 829 |
| 2002 | 1.195 | 0 | 0 | 0 | 32 | 4 | - | 1.231 |
| 2021 | 1.251 | 0 | 0 | 2 | 40 | 13 | 117 | 1.423 |
* Извор: Државен завод за статистика на Република Македонија (1948-2021), според податоци од официјалните пописи во соодветните години
Родови
уредиБиљаковце е македонско село, во кое се населиле жители од разни села во околината на Куманово и од соседните планински области.[4]
Според истражувањата од 1965 година, родови во селото се:
- Родови пред крајот на отоманскиот период: Деда Тошини (1 к.), едно нивно семејство заминало во Куманово; Кимеви (2 к.), деленици на првиот род; Севдини (5 к.), доселени од Агино Село, имаат роднини во соседното Доброшане.
- Доселеници по 1921 година: Алексини (2 к.), Ангеловци (2 к.), Јосимовци (2 к.), Стојчевци (2 к.), Апостоловци (1 к.), Лазаревци (1 к.), Спасовци (1 к.), Цветковци (1 к.) и Кипријановци (1 к.), доселени се од селото Дренок; Додевци (1 к.), Богдановци (2 к.), Костадиновци (2 к.), Алексовци (1 к.), Јовановци (1 к.), Митковци (1 к.) и Савевци (1 к.), доселени се од селото Гулинци кај Крива Паланка; Јовановци (2 к.), Марковци (2 к.), Петрушевци (2 к.) и Митевци (1 к.), доселени се од селото Ранковце кај Крива Паланка; Трајановци (2 к.) и Додевци (1 к.), доселени се од селото Жељувино; Младеновци (4 к.) и Стојановци (4 к.), доселени се од селото Милутинце кај Крива Паланка; Зафировци (2 к.), доселени се од селото Липково; Арсовци (1 к.), доселени се од селото Отља; Блажиновци (1 к.), доселени се од селото Коњух; Мишаци (1 к.), доселени се од селото Отошница кај Крива Паланка; Пендаканци (1 к.), доселени се од селото Пендак кај Кратово; Антовци (2 к.), доселени се од селото Љубинци кај Крива Паланка и Петрушевци (1 к.), доселени се од селото Пчиња.
Иселеништво
уредиОд ова село целосно се иселиле родовите Нешини и Величкови, кои се иселиле во Куманово, а кои во Биљановце биле уште од отоманскиот период. За нивното подалечно потекло не се знае ништо. Биљановчани и Ѓорчеви се иселиле во селото Зубовце. Станковски се иселиле во селото Проевце.[4]
Општествени установи
уреди- Основно училиште „Кочо Рацин“, подрачно основно училиште во состав на ОУ „Кочо Рацин“ - Куманово
Самоуправа и политика
уредиКон крајот на XIX век, Биљановце било село во Кумановската каза на Отоманското Царство.
Селото влегува во рамките на Општина Куманово, која била променета со новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било дел од некогашната Општина Куманово.
Во периодот од 1955 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Куманово.
Во периодот 1952-1955, селото било во рамките на тогашната Општина Романовце, во која покрај селото Биљановце, се наоѓале и селата Агино Село, Брзак, Романовци и Студена Бара. Во периодот 1950-1952 година селото влегувало во рамки на некогашната Општина Доброшане, во која влегувале селата Биљановце, Доброшане, Проевце и Шупљи Камен.
Избирачко место
уредиВо селото постојат избирачките места бр. 1091 и 1091/1 според Државната изборна комисија, сместени во просториите на основното училиште.[10]
На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 1.416 гласачи.[11]
Културни и природни знаменитости
уреди- Археолошки наоѓалишта[12]
- В’рла Страна — средновековен сакрален објект;
- Дервен — викус од римско време;
- Кале — средновековно градиште;
- Краста — сакрален објект од римско време; и
- Леска — средновековна населба.
Редовни настани
уреди- Селски слави[4]
- Духовден — главна селска слава
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
- ↑ Иванова, Олга (2014). Речник на имињата на населените места во Р Македонија : (Б,Ѓ,Е,Ј,Н,Р,Т,Ќ,У,Ф,Х,Џ,Ш). Скопје: Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“. стр. 53. ISBN 978-608-220-026-2.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија: географски, демографски, и аграрни обележја. Скопје: Патрија. стр. 28.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 Трифуноски, Јован (1974). Кумановска област. Скопје: САНУ. стр. 57–59.
- ↑ Кънчов, В. Македония. Етнография и статистика, София, 1900, с. 215
- ↑ D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, р. 126-127.
- ↑ „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
- ↑ „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 12 ноември 2022.
- ↑ „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
- ↑ „Описи на ИМ“. Архивирано од изворникот на 2023-08-17. Посетено на 3 ноември 2019.
- ↑ „архивска копија“. Архивирано од изворникот на 2023-11-12. Посетено на 12 ноември 2023.
- ↑ Грозданов, Цветан; Коцо, Димче; и др. (1996). Археолошка карта на Република Македонија. Т. 2. Скопје: МАНУ. стр. 205. ISBN 9989-649-28-6.
