Википедија

Александар Караѓорѓевиќ (кнез)

(Пренасочено од Александар Караѓорѓевиќ (принц))

Александар Караѓорѓевиќ (Топола, 11 октомври 1806 - Темишвар, 3 мај 1885) бил владејачки принц на Србија од 1842 година до 1858 година и син на водачот на Првото српско востание Караѓорѓe Петровиќ.

Александар
Кнез Александар
Кнез Александар, слика на Урош Кнежевиќ
Кнез на Србија
На престол14 септември 1842 – 23 декември 1858
ПретходникМихајло Обреновиќ III
НаследникМилош Обреновиќ I
Роден(а)11 октомври 1806(1806-10-11)
Топола, Србија
Починал(а)3 мај 1885(1885-05-03) (возр. 78)
Темишвар, Австроунгарија
Почивалиште
Храм Св. Ѓорѓи
СопружникПерсида Ненадовиќ (в. 1830; d 1873)
Деца
ДинастијаКараѓорѓевиќ
ТаткоКараѓорѓе
МајкаЈелена Јовановиќ
ВероисповедПравославие
ПотписАлександар's signature
Кралскиот монограм на принцот Александар Караѓорѓевиќ од Србија
Кралскиот монограм на принцот Александар Караѓорѓевиќ од Србија
Грбот на кнежевската куќа Караѓорѓевиќ. Овој грб бил на некрологот на Андрија, синот на принцот Александар Караѓорѓевиќ
Грб на кнежевската куќа на Караѓорѓевиќ

По пропаѓањето на Првото српско востание, Александар ја напуштил Србија со својот татко и се вратил во неа во 1839 година. станува аѓутант на принцот Михаило Обреновиќ. На престолот го донеле уставобранителите по соборувањето на принцот Михаило Обреновиќ. Неговото владеење било обележано со влијанието на народниот правобранител, поради што целиот период се нарекувал омбудсмански режим. Во овој период биле започнати сериозни реформи во Србија и модернизација на земјата.

Биографија

уреди

Најмладиот син на Караѓорѓе и Јелена, Александар, е роден во Топола на 11 октомври 1806 година (според новиот календар). Се школувал во Хотин во Бесарабија (Русија), под покровителство на рускиот цар. Се оженил во 1830 година со Персида, ќерка на војводата Јеврем Ненадовиќ и Јованка Миловановиќ . Имале девет деца: ќерките Полексија, Клеопатра, Јелена и Јелисавета и синовите Алексије, Светозара, Андреј (сите тројца починале како деца), Петра и Арсена.

На крајот на 1839 г. по султанскиот декрет со кој се потврдува кнежевското достоинство на кнезот Михаило Обреновиќ, семејството Караѓорѓевиќ се вратило во Србија. Александар стапил на служба во Главниот штаб на српската војска.

По политичките конфликти предизвикани од непочитувањето на таканаречениот „ турски устав “ од 1838 г.[1] и абдикација на Милош, а потоа и на Михајло Обреновиќ, на Народното собрание одржано во Врачар, на 14 септември 1842 година, Александар Караѓорѓевиќ бил избран за принц на Србија. По признавањето на кнежевската титула од Русија и Турција, кнезот Александар се свртел кон реформи и воведување нови институции, со цел да го забрза развојот на српската држава. Донесен бил граѓански законик, воведена била постојана војска, а во Крагуевац е основана тополивница (1853 г.).

Во Унгарската револуција од 1848 година во Војводина, учествувале и чети на доброволци од Србија под команда на Стеван Книќанин, испратени од кнезот Александар Караѓорѓевиќ да им помогнат на Србите во нивната борба за автономија. Како продолжение на национално-политичкото движење во 1848 година, се развила сесловенска идеја за југословенското кралство, која е веднаш до „Начертаније“ Илија Гарашанин, четири години претходно напишана српска политичка програма, придонела за основите на српската надворешна политика.

Во домашната политика, принцот Александар влегол во конфликт со членовите на Државниот совет, што кулминирало со свикувањето на Националното собрание на Свети Андреј во декември 1858 година, што ја принудило неговата абдикација.[2]

По симнувањето од кнежескиот престол, принцот Александар се повлекол во својот имот во близина на Темишвар (денешна Романија). Неговиот мирен живот го нарушило обвинувањето дека обезбедувал пари и оружје за заговорниците во атентатот на принцот Михаило. Убедувањето за делото што не го направил длабоко го повредило. Династичките борби уште повеќе се разгореле и дури тогаш во нив активно учествувал кнезот Александар.

Принцот Александар Караѓорѓевиќ починал во Темишвар на 3 мај 1885 година (според новиот календар), а бил погребан во Виена, каде во 1911 година бил осквернавен неговиот гроб, а черепот му бил украден.[3] Набрзо черепот бил пронајден на гробишта во грмушка, а посмртните останки на Александар и неговата сопруга Персида биле пренесени на 22 декември 1911 година. (според јулијанскиот календар) со дарувањето на кралот Петар I во Опленац.[4][5]

Добитник е на високи отомански одликувања, Орден за достоинство за воени заслуги и Голем орден на слава, како и значка на Маршал, портрет на Падишах и Нишан Имтијаз (Значка на достоинството) од прв степен.[6][7]

Замокот на принцот Александар Караѓорѓевиќ се наоѓа во Брестовачка Бања.

Семејство

уреди

Сопружник

уреди
Име сликањето Дата на раѓање датум на смрт
Принцезата Персида
 
 15 февруари 1813 година 29 март 1873 година

Деца

уреди
Име слика Дата на раѓање датум на смрт брачен другар
Принцеза Полексија 1 февруари 1833 година 5 декември 1914 година Константин Николајевиќ ; Александар Пречерн
Принцеза Клеопатра 26 ноември 1835 година 13 јули 1855 година Милан Петронијевиќ
Принц Алексиј 23 март 1836 година 21 април 1841 година умрел во детството
принц Светозар 1841 година 17 март 1847 година умрел во детството
Крал Петар I
 
 29 јуни 1844 година 16 август [1921 година Зорка Караѓорѓевиќ
Принцеза Јелена 18 октомври 1846 година 26 јули 1867 година Ѓорѓе Симиќ
Принц Андреј 15 септември 1848 година 12 јули 1864 година починал во младоста
Принцеза Елизабета 27 февруари 1850 година 1 јуни 1850 година умрел во детството
принц Ѓорѓе 11 октомври 1856 година 5 јануари 1889 година не бил женет, умрел во пристаништето Груж, Дубровник, на бродот на кнезот Никола [8]
Принц Арсен
 
 16 април 1859 година 19 октомври 1938 година Грофицата Аурора Павловна Демидова

Галерија

уреди
  •  
    Фотографија на принцот Александар Караѓорѓевиќ.
  •  
    Фотографија на Александар и Персида Караѓорѓевиќ
  •  
    Споменик на принцот Александар Караѓорѓевиќ пред зградата на окружната управа во Горен Милановац во строгиот центар на градот. Автор на скулптурата е вајарот Небојша Савовиќ Нес.

Наводи

уреди

 

  1. ↑ Историја за 7. разред основне школе; Радош Љушић; Завод за уџбенике и наставна средства; Београд; 2008.
  2. ↑ Jelavich & Jelavich 1986.
  3. ↑ Цетињски вјесник, Цетиње 21. децембра, број 100, укуцати бр. стр. 405. Цетиње. 1911. Архивирано од изворникот на 2016-04-22. Посетено на 2022-01-28.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
  4. ↑ Цетињски вјесник, Цетиње 25. децембра, број 101, укуцати бр. стр. 409. Цетиње. 1911. Архивирано од изворникот на 2016-04-22. Посетено на 2022-01-28.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
  5. ↑ Цетињски вјесник, Једна тужна свечаност, број 20. и 22, укуцати бр. стр. 79, 85. Цетиње. 1912. Архивирано од изворникот на 2016-07-30. Посетено на 2022-01-28.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
  6. ↑ Acović, Dragomir (2012). Slava i čast: Odlikovanja među Srbima, Srbi među odlikovanjima. Belgrade: Službeni Glasnik. стр. 78.CS1-одржување: ref=harv (link)
  7. ↑ Acović, Dragomir (2017). „Šest vekova odlikovanja među Srbima“. Politikin zabavnik. 3438: 8.
  8. ↑ Глас Црногорца, бр. 51 (PDF). Цетиње. 1888. стр. 1.

Литература

уреди

Надворешни врски

уреди
Александар Караѓорѓевиќ (кнез)
Роден(а): 11 октомври 1806 Починал(а): 3 мај 1885
Владејачки титули
Претходник
Михајло Обреновиќ III 		Кнез на Србија
1842–1858 		Наследник
Милош Обреновиќ I
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Александар_Караѓорѓевиќ_(кнез)&oldid=5213500“