Википедија

Сретково

село во Општина Маврово и Ростуше

Сретково (дијалектно Среткоо) — село во Општина Маврово и Ростуше, во областа Горен Полог, во околината на градот Гостивар.

Сретково

Воздушен поглед на селото Сретково

Сретково во рамките на Македонија
Сретково
Местоположба на Сретково во Македонија
Сретково на карта

Карта

Координати 41°42′18″N 20°50′44″E / 41.70500° СГШ; 20.84556° ИГД / 41.70500; 20.84556
Регион  Полошки
Општина  Маврово и Ростуше
Област Горен Полог
Население 22 жит.
(поп. 2021)[1]

Пошт. бр. 1230
Повик. бр. 042
Шифра на КО 07075
Надм. вис. 1.000 м
Слава Мала Богородица
Сретково на општинската карта

Атарот на Сретково во рамките на општината
Сретково на Ризницата

Географија и местоположба

уреди
 
Дел од селото со Сретковски мост

Селото се наоѓа во источниот дел на територијата на Општина Маврово и Ростуше, во јужниот дел на Горни Полог, сместено веднаш од левата страна на магистралниот автомобилски пат А2 помеѓу Гостивар и Кичево.[2] Селото е планинско, сместено на надморска височина од околу 1.000 метри. Од градот Гостивар, селото е оддалечено 14 километри.[2]

До селото води локален асфалтен пат, кој се издвојува од магистралниот автомобилски пат А2, благодарение на кој има значајна местоположба. Планинскиот превој Стража е на самата атарска граница на Сретково.

Селото се наоѓа на падините на планината Буковиќ, сместено високо на околу 1.000 метри. Се граничи со селата Церово, Симница и Горна Ѓоновица. Во минатото, мештаните пиеле вода од чешми и од два бунари. Во рамки на атарот извираат изворите Студенче, Шупески Извор, Ѓуров Извор, Ѓуршобаец, Ѓонов Дол, Мала Река, Голема Река и други.[3]

Месностите во атарот на селото ги носат следниве имиња: Лоишта, Ѓонов Дол, Рид, Лисец, Срејни Пат, Ливаѓе, Коштањ, Петреец, Срејни Буки, Крушица, Поличка, Краста, Петреа Падина, Кукачеец, Јела Бразда, Зорни Букоиќ, Арамиски Камен, Дејаноец и Над Краста.[3]

Сретково се дели на четири маала, кои се едно до друго. Маалата се наречени Срејно, Долно, Бежеско и Шутеско Маало.[3]

Историја

уреди

Според одредени историски извори датира од 1307 година. Како што раскажуваат мештаните, Сретково било рамничарско село и населението се занимавало претежно со сточарство, различни видови занаетчиство, ги негувале културата и паганските обичаи, култот кон црквата.

Селото се споменува во турските пописни дефтери од 1467/68 година, како дел од Скопскиот Вилает и имало 23 христијански семејства.[4]

Порано, Сретково било големо село и имало околу 300 до 400 македонски домови. Тогаш, селото се наоѓало еден километар југоисточно од денешната местоположба. Куќите биле во долина, во која некогаш се наоѓала теснолиниската железничка пруга кон Кичево.[3]

Старите сретковчани биле дервенџии, односно го чувале преминот преку Буковиќ помеѓу Полог и Кичевијата. Кога би имало опасност за патување, тие тоа би го најавиле со тапани. Во замена за оваа служба, Турците ги ослободувале од други вонредни и војни даноци.[3]

Старото село имало две цркви и гробишта на две места. Едната црква се наоѓала стотина метри пониско од теснолиниската железничка пруга, покрај јужниот дел на некогашното село. Храмот бил посветен на Светите Петар и Павле. Во 1920-тите, мештаните на тоа место каде имало рушевини подигнале нова капела. Таму се познаваат остатоци од стари гробови (плочи и крстови). Втората црква била во месноста Крс, каде исто така се познаваат остатоци од некогашни гробови. Темели на некогашните куќи се сретнуваат во месностите Стари Куќи, Дедој Куќи и други места.[3]

Кон крајот на XVIII и почетокот на XIX век, старото Сретково било раселено, бидејќи било уништено од азбии и Тоски од Албанија. Селаните биле убиени и раселени, а еден дел од нив се скрил во шумските делови на Буковиќ. Таму во почетокот живееле во колиби, а потоа почнале да ја сечат шумата и така го основале денешното село. Некои други семејства избегале во полошките села Стенче и Волковија, како и во другите соседни држави како Бугарија, Србија (Белград), Романија и Украина (Одеса). Веројатно во тоа време е иселен и големиот македонски род Стеровци (22 к.), кој се иселил во кичевското село Орланци.[3]

Сретково се споменува во книгата „Крвава пруга“ издадена во 1965 од авторката Катерина Гогова која сведочи за виорот на Втора рата светска војна, кога мештаните родољуби несебично се жртвуваат и го даваат својот придонес во народноослободителната борба против фашизмот до конечното ослободување на градот Гостивар на 18 ноември 1944 година.

Вкупно 4 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.[5]

Стопанство

уреди

Атарот на селото е голем и зафаќа простор од 23,4 км2, при што преовладуваат шумите со површина од 1.823 хектари, на пасиштата отпаѓаат 300 хектари, а на обработливото земјиште 90 хектари.[2]

Селото, во основа, има мешовита земјоделска функција.[2]

Население

уреди
Население во минатото
ГодинаНас.±%
1948251—    
1953282+12.4%
1961230−18.4%
1971110−52.2%
198144−60.0%
ГодинаНас.±%
199127−38.6%
199428+3.7%
200225−10.7%
202122−12.0%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 година, селото имало 280 жители, сите Македонци христијани.[6] Според секретарот на Бугарската егзархија Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Сретково имало 440 Македонци под врховенството на патријаршисти и во него работело српско училиште.[7]

Според Афанасиј Селишчев, во 1929 година, Сретково припаѓало на Општина Церово во Горнополошкиот срез и имало 41 куќа со 221 жител, сите Македонци.[8]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 200 Македонци.[9]

Селото е мало и во фаза на раселување, населено со македонско население. Така, тоа во 1961 година имало 230, а во 1994 година, само 28 жители.[2]

По крајот на Втората светска војна, периодот од крајот на четириесеттите сѐ до почетокот на шеесеттите години на минатиот век, се случуваат масовни демографски промени кога мнозинството од работоспособното население масовно мигрира во Гостивар во потрага по издршка, работа и подобри услови[10] додека помал дел останале да живеат и водат грижа за селото.

Според пописот на населението на Македонија од 2002 година, селото имало 25 жители, сите Македонци.[11]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 22 жители, сите Македонци.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година 1900 1905 1948 1953 1961 1971 1981 1991 1994 2002 2021
Население 280 440 251 282 230 110 44 27 28 25 22
Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.[12]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.[13]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.[14]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.[15]

Родови

уреди

Сретково е македонско село, чии жители се староседелци, односно се преселиле од Старо Сретково, додека другите се доселеници од останатите села или области.[3]

Според истражувањата од 1947 година, родови во селото биле:

  • Староседелци: Ѓиновци (2 к.), живееле во Старо Сретково. Го знаат следното родословие: Аврам (жив на 56 г. во 1947 година) Бошко-Манојло-Исајл-Ѓино, основачот на родот. Имаат иселеници во Сушица и во Белград (две семејства); Бежовци (5 к.), живееле во Старо Сретково. Го знаат следното родословие: Никола (жив на 55 г. во 1947 година) Илија-Марко-Бежо, основачот на родот. Имаат иселеници во Вруток и во Истанбул (едно семејство); Пандиловци (5 к.), живееле во Старо Сретково. Имаат иселеници во Смедерево (едно семејство), Белград (едно семејство), и во Видин (едно семејство); Ристевци (2 к.), живееле во Старо Сретково; Арсевци (1 к.), живееле во Старо Сретково; Самојловци (2 к.), живееле во Старо Сретково; Гавевци (3 к.), живееле во Старо Сретково. Имаат иселеници во Белград (едно семејство); Бојчиновци (2 к.), живееле во Старо Сретково. Имаат иселеници во Свилајнац (едно семејство), Белград (едно семејство) и во Видин (едно семејство); Дојчиновци (6 к.), живееле во Старо Сретково. Имаат иселеници во Романија (едно семејство), Одеса (едно семејство) и во Истанбул (едно семејство); Бибовци (6 к.), живееле во Старо Сретково. Имаат иселеници во Леуново; Мацановци (2 к.), живееле во Старо Сретково. Имаат иселеници во Романија (две семејства); Анковци (2 к.), живееле во Старо Сретково. Имаат иселеници во Видин (едно семејство) и Змејковци (2 к.), живееле во Старо Сретково.
  • Доселеници Нафит (1 к.), потекнуваат од предок кој дошол од селото Врбен, Горна Река; Марко (1 к.), доселени се од соседното село Ново Село и Трпевци (1 к.), доселени се од селото Церово, каде имаат роднини, таму биле староседелци.

Иселеништво

уреди

Покрај за иселените поединечни семејства од родовите, се знае и за следниве иселени родови: Крстиќи, живеат во околина на Белград, Стефановци (4 к.), живеат во Волковија и Чуљчевци (19 к.), живеат во Белград.[3]

Најголемиот дел од жителите кои потекнуваат од Сретково живеат во градовите Кичево, Гостивар, Тетово и Скопје, додека надвор од границите на Македонија населени се во соседна Србија, западноевропските земји Италија и Германија и прекуокеанските земји САД и Канада.

Општествени установи

уреди
 
Селскиот дом
  • Поранешно основно училиште
  • Селски дом

Самоуправа и политика

уреди

Кон крајот на XIX век, Сретково било село во Гостиварската нахија на Тетовската каза на Отоманското Царство.

Селото се наоѓа во рамките на новосоздадената Општина Маврово и Ростуше, која настанала со територијалната поделба на Македонија во 2004 година. Претходно селото припаѓало на поранешната Општина Маврови Анови, која со измените во Законот за територијална поделба на Македонија била припоена со Општина Ростуша, со што двете општини ја создале новата Општина Маврово и Ростуше, во која денес се наоѓа селото.

Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Гостивар, додека во периодот по војната од 1957 до 1965 година се наоѓала во некогашната општина Маврово. Во рамките на истата општина се наоѓало и во периодот 1955-1957.

Во периодот 1952-1955, селото било во рамките на Општина Бањица, во која покрај Сретково се наоѓале и Беловиште, Горна Бањица, Горна Ѓоновица, Долна Бањица, Долна Ѓоновица, Лакавица, Митрој Крсти, Симница, Сушица и Церово. Самата Општина Бањица била дел од Гостиварската околија. Во периодот 1950-1952 година, селото се наоѓало во Општина Симница, во која покрај Сретково се наоѓале: Горна Ѓоновица, Долна Ѓоновица, Митрој Крсти, Симница и Церово.

Избирачко место

уреди

Во селото се наоѓа избирачкото место бр. 0495 според Државната изборна комисија, сместено во простории на основното училиште. Во избирачкото место е опфатено и селото Церово.[16]

На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 29 гласачи.[17]

Културни и природни знаменитости

уреди
 
Главната селска црква „Рождество на Пресвета Богородица“
Археолошки наоѓалишта[18]
  • Јела — средновековна населба и некропола;
  • Крстови — средновековна некропола;
  • Реџов Гроб — утврдување од средниот век; и
  • Сотка — средновековна некропола.
Цркви[19]
Манастири

Редовни настани

уреди
Слави

Галерија

уреди
  •  
    Куќа во селото
  •  
    Воздушен поглед
  •  
    Дел од селото
  •  
    Влезот во селскиот дом

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија: географски, демографски, и аграрни обележја. Скопје: Патрија. стр. 282.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 Трифуноски, Јован (1976). Полог. Белград: САНУ. стр. 214–216.
  4. ↑ Турски документи за историјата на македонскиот народ кн.4, Методија Соколоски, д-р Александар Стојановски, Скопје 1971, стр.501
  5. ↑ „Попис на жртвите од војната 1941-1945, СР Македонија“ (PDF).
  6. ↑ Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900. стр. 213.
  7. ↑ Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 124-125.
  8. ↑ Селищев, Афанасий. „Полог и его болгарское население. Исторические, этнографические и диалектологические очерки северо-западной Македонии“. - София, 1929, стр. 26.
  9. ↑ „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
  10. ↑ Димовски, Зоран (13 октомври 2012). „Се враќа животот во Гостиварско Сретково“. KISS. Посетено на 19 јануари 2016.
  11. ↑ „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 24 март 2023.
  12. ↑ К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
  13. ↑ Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
  14. ↑ „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
  15. ↑ „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
  16. ↑ „Описи на ИМ“. Архивирано од изворникот на 2023-08-17. Посетено на 17 април 2023.
  17. ↑ https://ep.sec.mk/election/results/electionType/local/electionYear/2021/electionRound/21/municipality/544/pollingStation/21484. Посетено на 17 април 2023. Отсутно или празно |title= (help)
  18. ↑ Грозданов, Цветан; Коцо, Димче; и др. (1996). Археолошка карта на Република Македонија. Т. 2. Скопје: МАНУ. стр. 115. ISBN 9989-649-28-6.
  19. ↑ Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски (2011). Валентина Божиновска (уред.). Карта на верски објекти во Македонија. Менора - Скопје: Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи. ISBN 978-608-65143-2-7.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Сретково&oldid=5167590“