Википедија

Близуземски тела

(Пренасочено од Околуземско тело)

Близуземско тело (БЗТ) или близуземски објект — вид мали тела во Сончевиот Систем чија орбита ги носи во близина на Земјата. По дефиниција, близуземско тело е тело од Сончевиот Систем ако најмалото растојание на телото до Сонцето (перихел) е помал од 1,3 астрономски единици (ае).[2] Доколку орбитата на близуЗемјиниот астероид минува низ Земјината орбита и има пречник поголем од 140 m, се смета за потенцијално опасно тело (ПОТ).[3] Најпознати БЗТ и ПОТ се астероидите.[1]

Radar-imaging of (388188) 2006 DP14 Very Large Telescope image of the very faint near-Earth asteroid 2009 FD
Near-Earth comet Hartley 2 visited by the space probe Deep Impact (December 2010)
  • Горе лево: Близуземскиот астероид 2006 DP14 снимен од радарската антена ДВМ
  • Горе десно: Слаб близуземски астероид 2009 FD (означен со круг) снимен од телескопот МГТ
  • Средина: Близуземскиа комета 103P/Хартли снимена од сондата на НАСА Дип Импакт
  • Доле: Познати се околу 18.243 БЗТ, поделени во неколку орбитални подгрупи од 10 мај 2018

[1]

Близуземски астероиди#Близуземски кометиАтирски астероидиАтонски астероидиАполонски астероидиАморски астероиди

Постојат повеќе од 17.000 близуземски астероиди, од кои стотина се краткопериодични близуземски комети,[1] и бројни околусончеви летала и метеороиди доволно големи за да се следат во вселената пред да се судрат со Земјата. Денес е прифатено дека судирите во минатото имале значајна улога во образувањето на геолошката и биолошката историја на Земјата.[4] Близуземските астероиди поттикнале зголемен интерес од почетокот на 1980-ите поради зголемената свесност за потенцијалната опасност од астероидите или кометите, и се изнаоѓаат начини за избегнување или намалување на опасноста.[5]

Засновано на орбиталните пресметки на БЗТ, ризикот од идните судири се проценува според две скали, Торинската скала и посложената Палермска скала, при што и двете го проценуваат ризикот со вредности поголеми од 0. Некои БЗТ имале позитивни почетни вредности на Торинската или Палермската скала по нивните откривања, но од март 2018 година со попрецизните пресметки и постепени набљудувања во повеќето случаи доведува до намалување на вредностите до или под 0.[6]

Од 1998 година, САД, ЕУ, и другио земји го набљудуваат небото во потрага на БЗТ преку проект наречен Спејсгард.[7] Основната цел е да се каталозираат најмалку 90% од БЗТ кои се со пречник поголем од 1 км, односно астероид кој би предизвикал катастрофа од светски размери доколку се судри со Земјата.[8] Подоцна, проектот е проширен на тела[9] со пречник поголем од 140 m,[10] кои сепак можат да предизвикаат штети од големи размери, но не во светски рамки.

Поради нивните орбити слични на онаа на Земјата и малата површинска гравитација, БЗТ се лесни мети за вселенските летала.[11][12] Од март 2018 година од стрнана на вселенски летала се посетени пет близуземски комети[13][14][15] и три близуземски астероиди[16][17][18] а кон две тела сè уште патуваат две сонди.[19][20] Постојат и планови од приватни компании за рударско искоритување на астероидите.

Дефиниции

уреди
 
Графички приказ на орбитите на потенцијално опасните тела (со пречник поголем од 140 м и кои од почетокот на 2013 година се на растојание од 7,6×106 km од Земјината орбита).

Близуземските тела (БЗТ) се мали тела од Сончевиот Систем чии орбити околу Сонцето се на растојанија од 0,983 и 1,3 астрономски единици (ае) од Сонцето.[21] Ова значи дека БЗТ не се тела кои се во близина на Земјата, туку тела кои може потенцијално да се приближат на мошне мали растојанија.

Кога ќе се забележи БЗТ, како и сите останати мали тела во Сончевиот Систем, се поднесува до МАС, односно до Центарот за мали тела (MPC) за да се каталогизира. Самиот каталог содржи посебни списоци за потврдени БЗТ и потенцијални БЗТ.[22] Некои од орбитите на БЗТ ја пресекуваат Земјината орбита и можен е судир со Земјата.[3] Овие тела се сметаат за потенцијално опасни тела (ПОТ). За астероидите меѓу ПОТ, потенцијално опасните астероиди (ПОА), центарот за мали тела води посебни списоци.[23] БЗТ се исто така каталогизирани од две посебни тела на САД, Лабораторијата за реактивен погон (ЛРП) и од (НАСА): центарот за изучување на близуземски тела (ЦИБЗТ)[24] и Динамичката група на Сончевиот Систем.[25]

ПОА моментално се дефинирани според параметрите кои ја одредуваат потенцијалната опасност за судир при блиското преминување кон Земјата.[2] Поголемиот број на тела со минимално пресечно орбитално растојание (МПОР) од 0,05 ае или помалку и апсолутна ѕвездена величина од 22,0 или посветли (груб показател за нивната големина) се сметаат за потенцијални ПОА. Телата кои не можат да се приближат поблиску до Земјата (т.е. МПОР) од 0.05 ае (7,500,000 kм), или се со пречник помал од 140 m (т.е. H = 22, или албедо од 14%), не се сметаат за ПОА.[2] Каталогот на НАСА за близуземските тела ги вклучува и приближувачките растојанија за астероидите и кометите изразени во месечеви растојанија.[26]

Историја на човековата свесност за БЗТ

уреди
 
Цртеж од патеката на Халеевата Комета од 1910 година.

Првите БЗТ набљудувани од луѓето се кометите. Нивнотом вонземска природа била призната и потврдена по обидите на Тихо Брахе да го определи растојанието до кометата од 1577 година, а периодичноста на кометите била утврдена во 1705 година од страна на Едмонд Халеј кој тогаш ги објавил неговите орбитални пресметки за повратното тело денес познато како Халеева Комета.[27] Појавата на Халеевата Комета во 1758-1759 година било првото однапред предвидено појавување на комета.[28]

Првиот БЗТ кој бил откриен е 433 Ерос во 1898 година.[29] Астероидот бил цел на многубројни акции за набљудување, бидејќи мерењата на неговата орбита овозможиле прецизно определување на растојанието на Земјата од Сонцето.[30]

Во 1937 година, бил откриен астероидот 69230 Хермес кога минал на растојание двапати поголемо од растојанието меѓу Земјата и Месечината.[31] Хермес се сметал за потенцијално опасен астероид бидејќи бил загубен по неговото првично набљудување, односно прецизно не се знаеле неговата орбита и потецијалната можност за судир со Земјата.[32] Хермес е повторно откриен во 2003 година и е утврдено дека не претставува моментална опасност за Земнјата.[31]

На 14 јуни 1968 година, астероидот со пречник од 1,4 км 1566 Икар поминал покрај Земјата на растојание од 0.042482 ае (6,355,200 kм), или на растојание 16 пати поголемо од растојанието Земја-Месечина.[33] Во текот на своето приближување, Икар била првата мала планета набљудувана со употреба на радар, а мерењата била определени од Хајстаковата опсерваторија[34] и од Голдстоновата опсерваторија.[35] Ова било првото блиско приближување кое било предвидено години однапред (Икар е откриен во 1949 година), и привлекол значајно внимание од јавноста, поради вознемирувачките вести.[32] Година дена пред приближувањето, студентите на МИТ го започнале проектот Икар, осмислувајќи план за поместување на астероидот со помош на ракети доколку истиот се приближува и ќе се судри со Земјата.[36] Проектот Икар бил централна вест на информативните гласила, и бил инспирација за филмот Метеор од 1979 година, во кој САД и СССР се здружени во целта да уништат парче на астероид кој ќе се судрел со Земјата, а претходно се судрил со комета.[37]

На 23 март 1989 година Аполонскиот астероид 4581 Асклепиј со прелник од 300 m ја промашил Земјата за 700.000 км. Доколку астероидот се судрел со Земјата ќе ја создадел најголемата забележана експлозија, со сила од 20.000 мегатони ТНТ. Го привлекол вниманието на јавноста бидејќи бил забележан откако поминал покрај Земјата.[38]

Во март 1998 година, првичните орбитални пресметки за скоро откриениот астероид (35396) 1997 XF11 дае резултат за близок поремин во 2028 година на растојание од 0.00031 ае (46,000 kм) од Земјата, односно на растојание помало од орбитата на Месечината, но со голема грешка дека ќе има судир со Земјата. Со понатамошното прибирање на податоци утврдено едека астероидот во 2028 година ќе мине на растојание од 0.0064 ае (960,000 kм), при што не постои можност за судир. Но додека да се дојде до овој податок првичните прогнози создале голема паника во јавните гласила.[32]

 
Познати близуземски тела од јануари 2018 година.
Video (0:55; July 23, 2018)

Опасност

уреди
 
Asteroid 4179 Тевтат е потенцијално опасно тело кое минало на 2,3 месечеви растојанија од Земјата.

Кон крајот на 1990-ите, вообичаен појдовен систем за пронаоѓање на БЗТ, бил преку научната замисла опасност. Во оваа рамка, опасноста од БЗТ вообичаено се разгледува преку функција од културата и технологијата на општеството. Низ историјата, луѓето ги поврзувале БЗТ со променливатан опасност заснована на верувањата, филозовските и научни погледи, како и технолошката и економската способност на човештвото да се справи со овие опасности.[5] Затоа, дел од БЗТ се сметале за предвесници за природните катастрофи или војни, безопасен набљудувач од непроменливиот универзум, изворот на настани кои го промениле светот[5] или пак извор на отровни испарувања (како на пример за време на преминот на Земјата низ опашката на Халеевата Комета во 1910 година),[39] и конечно како причина за создавањето на кратери и удари кои биле причина за масовните истребувања.[5]

За близуземските комети, потенцијалот од катастрофални удари бил препознаен веднаш кога орбиталните пресметки обезбедиле разбирање за нивните орбити, во 1694 година, Едмонд Халеј претставил теорија дека Ноевата поплава во Библијата била предизвикана од удар на комета.[40] Човековото восприемање на БЗТ како безопасни тела за набљудување до тела убијци со голема опасност за општеството предизвикало повлекување или поплава во кусиот период на човековата историја во која БЗТ биле научно изучувани.[12] Современата свесност за опасноста од ударите кои создаваат кратери поголеми од самото тело и имаат индиректни ефекти на поголем дел од областа се пројавиле во научната заедница во 1980-ите, по потврдувањето на теоријата за ударот пред 65 милиони години причина за масовно изумирање (при кој диносаурсите изумреле) бил предиузвикан од голем астероиден удар.[5][41]

Свесноста на пошироката јавност опасноста од удар, се зголемила по набљудувањето на ударот на деловите на кометата Шумејкер-Леви 9 во Јупитер во јули 1994 година.[5][41] Во 1998 година, филмовите, Длабок удар и Армагедон го популаризирале гледиштето дека БЗТ можат да предизвикаат катастрофални удари.[41] Исто така во овој период, се појавува и теоријата на заговор за можниот судир во 2003 година со замислената планета Нибиру, којам опстпјувала на интернетот како што датумот за можниот судир бил поместен во 2012 година а подоцна во 2017 година.[42]

Скали за опасност

уреди

Постојат два начини за научно класифицирање на опасноста од судири со БЗТ:

  • едноставната Торинска скала, со која се мерат опасностите од судири во следните 100 години според ударната енергија и веројатноста за судир, користејќи цели броеви помеѓу 0 и 10;[43] и
  • сложената Палермска скала, која им доделува ранкови кои можат да бидат цели позитивни или негативни броеви, и е функција од позадинската судирна честота, веројатноста за судир и времето до судирот.[44]

На двете скали, опасностите за загриженост се означени со вредности поголеми од нула.[43][44]

Годишната позадинска честота на судири која се користи во Палермската скала е проценета на долгогодишните просечни честоти на судири, како функција од судирната енергија.[44] Палермската скала користи една определена проценка за оваа функција, но точната функција поседува голема несигурност, и други проценки биле објавени во тој период при самото создавање на скалата.[45]

Високоозначени опасности

уреди

НАСА одржува автоматизиран систем за да ја процени заканата од познатите БЗТ во текот на следните 100 години, по што се создава постојано надградуваната табела на опасности наречена Сентри.[6] Сите или скоро сите тела имаат голема веројатност да бидат отстранети од списокот, како што пристигнуваат повеќе податоци добиени преку набљудувањата, со што се намалуваат неодреденостите и се добиваат попрецизни орбитални предвидувања.[6][46]

Во март 2002 година, (163132) 2002 CU11 станува првиот астероид со позитивно рангирање на Торинската скала, со веројатност 1 од 9.300 за можен судир во 2049 година.[47] По повеќе набљудувања, ризикот за судир е намален на 0 и астероидот бил отстранет од табелата за опасности во април 2002 година.[48] Денес се знае дека во следните два века, 2002 CU11 че мине покрај Земјата на 31 август 2080 година на безбедно растојание од 0.00425 ае (636,000 kм).[49]

 
Радарска слика од астероидот 1950 DA

Атероидот 1950 DAбил загубен по неговото откривање3 во 1950 година, бидејќи набљудувањата во текот на 17 дена биле недоволни за да се оппредели неговата орбита, и повторно бил откриен на 31 декември 2000 година. Неговиот пречник е околу еден километар. Истот така бил набљудуван со радар за време на неговото минување близу Земјата во 2001 година, со што се добиени попрецизни орбитални пресметки. Иако овој астероид нема да се судри со Земјата во наредните 800 години и од таа причина го нема на Торинската скала, бил додаденм на Сентриевиот список во април 2002 година бидејќи бил првото тело со позитивна вредност на Палермската скала.[50][51] Тогаш пресметаната вредност од 1 во 300 за судир со Земјата и вредноста од +0,17на Палермската скала била за 50 % поголема од позадинскиот ризик за судир со слични големи тела сè до 2880 година.[52] Неопределеностите во орбиталните пресметки била намалени со понатамошните радарски снимања во 2012 година, со што се намалиле шансите за судир.[53] Земајќи ги предвид радарските и оптичките набљудувања сè до 2015 година дале веројатност за судир, од март 2018 , е 1 во 8.300.[6] Соодветната вредност од −1,42 е сè уште највисоката вредност во спиокот за опасни тела Сентри.[6] Од март 2018 , уште едно тело (2009 FD) има вредност од -2 на Палермската скала за можен судир.[6]

На 24 декември 2004 година, астероидот со пречнник од 370 m 99942 Апофис (тогаш познат по привремената ознака 2004 MN4) бил о вреднот 4 на Торинската скала, највисоката вредност која некогаш била одредена, и постоела шанса од 2,7 % за судир со Земјата на 13 април 2029 година. До 28 декември 2004 година дополнителните набљудувања довеле до намалување на неодреденостите со што не постоела можност за судир со Земјата при приближувањето во 2029 година. Ризикот за судир со Земјата во 2029 година се намалил на 0, но можноста за судир на Торинската скала и понатаму останува 1. Можноста за судир во 2036 година на Торинската скала е намален на 0 во август 2006 годеина. Од март 2018 , пресметките покажуваат дека Апофис нема шанси да се судри со Земјата пред 2060 година.[6]

Во февруари 2006 година, на (144898) 2004 VD17 му е определен ризик за судир со Земјата на Торинската скала од 2, што се должи на блиската средба предвидена за 4 мај 2012 година.[54] По попрецизните пресметки, ризикот е сведен на 1 во мај 2006 година и 0 во октомври 2006 година, и астероидот е отстранет од списокот на опасни тела Сентри во февруари 2008 година.[48]

Од март 2018 , 2010 RF12 е наведен на спиокот, клако астероид со најголема шанса за судир со Земјата, од 1 во 20 на 5 септември 2095 година. Но со пречник од само 7 m, астероидот не претставува сериозна закана: можната закана за Земјата во 2095 година е проценета на −3,32 на Палермската скала.[6]

Преокти за намалување на заканата

уреди
Главна статија: Избегнување на судири со астероидите
 
 
Годишниот број на откриени БЗТ: сите БЗТ (горе) и БЗТ поголеми од 1 км (доле)
 
ВИСЕ – податоците од првите четири години почнувајќи од декември 2013 година (анимирано; 20 април 2018 година)

Првата астрономска програма насочена кон откривањето на БЗТ била, Паломарското истражување за астероиди кои минуваат низ планетарните орбити, започнато во 1973 година од астрономите Јуџин Шумејкер и Елеонор Хелин.[12] Врската до опасноста од судир, потребата да се посветат телескопи за истражување и можностите за справување со можноста од судир за првпат биле тема на разговор на меѓудисциплинарната конференција во Сномас, Колорадо.[41] Плановите за подетално истражување, именувано како Спејсгард, биле развиени од страна на НАСА во 1992 година, под водство на САД.[55][56] За да се промовира на меѓународно ниво проектот, МАС организирала работилница во Вулкано, Италија во 1995 година,[55] и година подоцна е воспоставена фондацијата Спејсгард во Италија.[7] Во 1998 година, конгресот и дал дозвола на НАСА да пронајде 90% од БЗТ со пречник поголем од 1 км (оние со потенцијал за планетарно уништување) до 2008 година.[56][57]

Неколку истражувања ја продолжиле работата на „Спејсгард“, меѓу кои се Линколново близуземскио астероидно истражување (ЛИНЕАР), Спејсвач, Близуземскио астероидно следење (НЕАТ), Потрагата по близуземски тела на Ловеловата опсерваторија (ЛОНЕОС), Каталински небесен преглед (КСС), Преглед на близуземски тела Кампо Императоре (КИНЕОС), Јапонскиот спејсгардски сојуз, Преглед на астероиди на Асаиго-ДЛР (АДАС) и Широкопојасниот истражувачки инфрацрвен преглед (ВИСЕ). КАко резултат, односот на познатите од проценетиот вкупен број на БЗТ со пречник поголем од 1 км се зголемил од 20% во 1998 година до 65% во 2004 година,[7] 80% во 2006 година,[57] и 93% во 2011 година. Сом што била постигната првичната цел на Спејсгард.[8][58] Од 12 јуни 2018 година, откриенио се нови 893 БЗТ поголеми од 1 км,[1] или 97% од проценетите 920.[59]

Во 2005 година, првичната мисија на Спејсгард била продолжена од страна на Џорџ Браун, со Законот за преглед на близуземски тела, според кој НАСА треба да ги открие 90% од БЗТ чии пречници се поголеми од 140 m, до 2020 година.[9] Во јануари 2016 година, НАСА го објави создавањето на Планетарна одбранбена координациона канцеларија (ПДКО) за да се откријат астероидите со пречници од 30–50 m и да се осмисли соодветен одговор и справувливост со заканата.[10][60]

Во мај 2016 година, прецизноста за проценување на пречникот на астероидите на ВИСЕ и НЕОВИСЕ биле ставени под сомнеж од страна на технологот Нејтан Мирволд,[61][62][63] Иако првичната критика не поминала на рецензија[62][64] и бил соочен со критика за самата методологија,[65] овој труд подоцна бил објавен.[66][67]

Истражувачките програми имаат за цел да ги препознаат заканите години однапред, овозможувајќи му на човештвото да подготви соодветна вселенска мизија за да се избегне заканата.

„ Претставник, Стујарт: ... дали сме технолошки способни да лансираме нешто кое може да го пресретне астероидот? ... Професор. Ахерн: Не. Доколку имавме планови за вселенско летало ќе ни биде потреба година... Сакам да кажам за вообичаена мала мисија потребни се четири години од одобрување до лансирање ... “

— Крис Стујарт и Мајкл Ахерн, 10 април 2013 година, Конгрес на САД[68]

Проектот АТЛАС, за споредба,цели да ги најде сите судирни астероиди кус период пред судирот, премногу доцна за да се изведат техники за одбивање, но со доволен временски период за евакуација и намалување на загувбата на човечки животи во опфатената област на Земјата.[69] Друг проект, Цвикиевата преминувачка опсерваторија (ЦТФ), кој ги истражува телата кои брзо ја менуваат својата сјајност,[70] исто така ги забележува астероидите кои минуваат близу до Земјата.[71]

Научниците вклучени во истражувањата на БЗТ исто така разгледувале опции за активно пренасочување на заканата од тела кои се на пат да се судрат со Земјата.[41] Сите изводливи методи тежнеат кон поместување на орбитата наместо кон целосно уништување на телото, бидејќи деловите ќе предизвикаат уште поголемо уништување.[13] Поместувањето, односно промената на орбитата на телото месеци до години пред предвидениот судир, за изведбата, побарува помали количества енергија.[13]

Бројност и класификација

уреди
 
Збирни откритија на Близуземски астероиди познати по големина, 1980–2017 г.

Близуземските тела се класифицирани како метеороиди, астероиди или комети во зависност од големината или составот. Астероидите исто така може да бидат членови на некое астероидно семејство, додека пак кометите создаваат метероидни текови кои пак составаат метеорски дождови.

Од 25 јуни 2018 , според статистиките одржувани од КНЕОС, досега се откриени 18.445: 107 близуземски комети и 18.338 близуземски астероиди. Постојат 1.914 БЗТ кои се класифицирани како потенцијално опасни астероиди (ПОА).[1]

Од 30 јуни 2018 , имаме 847 БЗТ кои се на страницата на Сентри на мрежната страница на НАСА.[6] Значаен број на БЗТ се со пречници од околу или помали од 50 m и ниту еден од наведените астероиди не е сместен ниту во "зелената зона" (Торинска скала 1), што значи дека ниту еден не го заега јавното внимание.[43]

Близуземски астероиди

уреди
 
Астероидот Тевтат снимен од Паранал

Ова се тела во орбита блиска до Земјината при што истите немаат опашка или кома на комета. Од 10 мај 2018 , познати се 18.136 близуземски астероиди.[1]

Овие БЗТ опстојуваат во своите орбити само неколку години.[21] Тие со текот на времето се отстранети од планетарните растројувања, кои може да предизвикаат астероидите да бидат исфрлени од Сончевиот Систем или пак да настане судир со Сонцето или некоја планета.[21] Со орбитални животни периоди значително пократки од со староста на Сончевиот Систем, новите астероиди мора постојано да се внесуваат во близуземска орбита за да се објасни постоењето на набљудуваните астероиди. Прифатената теорија за нивното потекло е дека тие се поместени од главниот астероиден појас во внатрешниот Сончев Систем преку орбиталните резонанции од Јупитер.[21] Заемодејството со Јупитер преку резонанција предизвикува растроеност во орбитата на астероидот и тој се упатува кон внатрешниот Сончев Систем. Астероидниот појас има празнини, познати како Керквудови јазови, каде појавата на резонанција предизвикала астероидите да ја напуштат првичната орбита. Нови астероиди се поместуваат во овие резонансни појаси благодарение на Јарковскиевиот ефект кој обезбедува постојана залиха на близуземски астероиди.[72] Споредено со целата маса на астероидниот појас, загубата на маса потребна да се поддржува населеноста на БЗТ е релативно многу мала, збирно е помала од 6% во минатите 3,5 милијарди години.[21] Составот на близуземските астероиди е споредлив со астероидите од астероидниот појас, што значи дека има голем број на астероидни спектрални типови.[73]

Мал број на БЗТ се згаснати комети кои ги изгубиле испарливите површински материи, иако имаат слаба или непосредна налик на комета опашка, не значи дека истата ќе се класифицира како близуземска комета, штоја отежнува класификацијата. Остатокот од близуземските астероиди се отстранети од главниот астероиден појас преку гравитациските заемодејства со Јупитер.[21][74]

Многу астероиди имаат природни сателити (месечини). Од 15 март 2017 , познати се 66 БЗТ кои имаат по една месечина, вклучувајќи ги тука и трите кои имаат две месечини.[75] Астероидот 3122 Флоренс, еден од најголемите ПОА[23] со пречник од 4,5 км, има две месечини со пречници од 100–300 m, кои се откриени со радарско набљудување за време на приближувањето на астероидот близу до Земјата во 2017 година.[76]

Распределба по големина

уреди
 
Познати астероиди подредени по големина

Големината на повеќето астероиди може да се процени врз основа на нивниот сјај и соодветното албедо на астероидот или површинскиот отсјај, за кој вообичаено се претпоставува дека изнесува 14%.[24] Ваквите проценки за големината имаат значајни неопределености за поединечните астероиди, поради можноста албедото на астероидите да се движи од 0,05 па сè до 0,3. Користејќи го овој метод, апсолутната ѕвездена величина од 17,75 грубо соодвествува на пречник од 1 км[24] ик апсолутна ѕвездена величина од 22 соодвествува на пречник од 140 m.[2] Од мај 2018 година користејќи го овој груб метод, 889 БЗТ наброени во КНЕОС, вклучувајќи ги тука и 155 ПОА, имаат пречник од најмалку 1 км, и 8.148 познати БЗТ се со пречници поголеми од 140 m.[1] На мал дел од овие астероиди прецизно им се одредени пречниците со директно мерење, со помош на радарски набљудувања, од површината на астероидите, или пак од ѕвездените прикривања.

Најмалиот познат близуземски астероид е 2008 TS26 со апсолутна ѕвездена величина од 33,2,[25] што соодвествува на пречник од околу 1 m.[77] Најголемиот близуземски астероид е 1036 Ганимед,[25] со апсолутна ѕвездена величина од 9,45 и пречник од околу 38 км.[78]

Во 2000 година, НАСА ја намали бројноста на постоечките близуземски астероиди со пречник поголем од 1 км од 1.000–2.000 на 500–1.000.[79][80] Краток временски период подоцна, прегледот од ЛИНЕАР обезбеди алтернативна претпоставка од 1.227+170
−90.[81] Во 2011 година, врз основа на набљудувањата на ВИСЕ, проценетата бројност на еднокилометарските БЗТ се свела на 981 ± 19 (од кои 93% биле откриени до тој датум), додека пак бројноста на БЗТ со пречници поголеми од 140 m се проценува на 13.200 ± 1.900.[8][58] Проценката на ВИСЕ се разликувала од останатите проценки бидејќи се користела значително пониска просечна вредност за албедото, што довело да се добијат поголеми проценки за пречниците на некои астероиди за истата сјајност. Ова довело бројноста на астероидите со пречник од околу 1 км да се сведе на 911, што е поголема вредност од 830 астероиди наведени од КНЕОС.[82] Во 2017 година, користејќи подобрен статистички метод, двете мерења го намалиле бројот на проценети БЗТ со апсолутна ѕвездена величина посветла од 17,75 (со просечна големина од 1 км) изнесувал 921 ± 20.[59][83] Проценетата бројност на астероиди со пречник поголем од 140 m се зголемила на 27.100 ± 2.200, дупло поголема од проценката на ВИСЕ.[83]

Бројот на астероидите посјајни од H = 25, што соодвествува на пречник од околу 40 m, се проценува дека изнесува 840.000 ± 23.000—од кои 1,3 проценти се откриени до февруари 2016 година, бројот на астероиди посјајни од H = 30 (со пречници поголеми од 3.5 м (11 ст)) се проценува дека изнесува околу 400 ± 100 милиони од кои се откриени само 0,003 проценти до февруари 2016 година.[83]

Орбитална класификација

уреди
 
Видови на близуземски орбити

Близуземските астероиди се поделени во групи според растојанијата на големата полуоска (a), перихелот (q), и афелот (Q):[2][21]

  • Атирите или Апохели имаат орбити кои се строго во внатрешноста на Земјината орбита: афелот на Атирите (Q) е помал од перихелот на Земјата (0,983 ае). Односно, Q < 0,983 ае. (Ова исто така значи дека астероидната голема полуоска е помала од 0,983 ае.)
  • Атоните имаат гоплема полуоска помала од 1 ае и минуваат низ Земјината орбита. Математички, a < 1 ае и Q > 0,983 ае.
  • Аполоните имаат голема полуоска поголема од 1 ае и минуваат низ Земјината орбита. Математички, a > 1 ае и q < 1,017 ае. (1,017 ае е афелот на Земјата.)
  • Аморите имаат орбита строго надвор од Земјината орбита: перихелот на Аморски астероид (q) е поголем од Земјиниот афел (1,017 ае). Аморските астероиди се исто така близуземски тела со q < 1,3 ае. Збирно, 1,017 ае < q < 1,3 ае. (Ова значи дека нивната голема полуоска (a) е поголема од 1,017 ае.) Некои од Аморските астероиди имаат орбити кои минуваат низ орбитата на Марс.

(Белешка: Некои од авторите ги дефинираат Атоните поинаку: ги дефинираат како астероиди чија голема полуоска е помала од 1 ае.[84][85] Според ова, Атирите се дел од Атоните.[85] Историски, сè до 1998 година, немаше познати или можни Атири, па немало потреба да се прави разлика.)

Атирите и Аморите не ја минуваат Земјината орбита и не претставуваат закана за животот на Земјата, но нивните орбити може да се променат и тие да станат астероиди кои во иднина би минувале низ Земјината орбита.[21]

Од 10 мај 2018 , се откриени и каталогизирани 17 Атири, 1.342 Атони, 9.964 Аполони и 6.813 Амори.[1]

Соорбитални астероиди

уреди
 
Петте Лангранжови точки релативно на Земјата и можните орбити по гравитациските контури.

БЗТ во соорбитална конфигурација го имаат орбиталниот период како и Земјата. Сите соорбитални астероиди имаат специјални орбити кои се релативно стабилни и парадоксно, може да бидат спречени да дојдат близу до Земјата:

  • Тројанци: во близина на Земјината орбита, постојат пет гравитациски рамнотежни точки, наречени Лагранжови точки, во кои астероидот ќе кружи околу Сонцето во непроменлива групација заедно со планетата. Две од овие, 60 степени пред и зад орбитата на планетата (означени како L4 и L5) се стабилни, односно, астероид во овие точки ќе остане таму милиони години иако ќе биде под влијание на гравитациски растројувања од други планети и негравитациски сили. Од март 2018

, единствениот потврден тројанец на Земјата е 2010 TK7, кој кружи околу Земјата во точката L4.[86]

  • Потковичести либратори: областа на стабилност околу точките L4 и L5 исто така ги вклучува и орбиталните и соорбиталнитеастероиди кои се движат меѓу L4 и L5. Гледани од Земјта, орбитата може да им наликува на отцртана потковица, или пак може да се состои од јамки кои се движат напред назад (либрираат) во област налик на потковица. Во двата случаи, Сонцето е во центарот на гравитацијата, Земјата е во празнината на потковицата, и L4 и L5 се внатре на краевите на потковицата, сега за сега откриени се 12 либратори во Земјината орбита.[87] Најизучуваниот и најголем со пречник од 5 км е 3753 Круитни, кој се движи по орбита налик на зрно грав и завршува еден круг на секои 770 до 780 години.[88][89] (419624) 2010 SO16 е астероид со релативно стабилна орбита налик на потковица, со период на либерација од околу 350 години.[90]
  • Квазимесечини: квазимесечините се соорбитални астероиди на нормална елиптична орбита со поголемо орбитално занесување од она на Земјта, кои патуваат на начин синхронизиран со Земјиното движење. Бидејжи астероидот кружи околу Сонцетп поспоро од Земјта кога е подалеку и побрзо кога е поблиску до Сонцето, набљудуван од Земјата, квазимесечината наликува како да кружи околу Земјта во повратна насока во една годинха, иако не е сврзан гравитациски. До 2016 година, познати беа 5 астероиди кои се квазимесечини на Земјата. (469219) 2016 HO3 е најблискиот квазимесечина на Земјата, во орбита која била стабилна скоро еден век.[91] Орбиталните пресметки до 2016 година покажале дека сите квазимесечини и 4 од либераторите за кои се знаело дека менуваат орбита меѓу потковица и квазимесечина.[91] Едно од овие тела, 2003 YN107, било забележано за време на својот премин од квазимесечинска орбита во потковичеста орбита во 2006 година, и се очекува да се врати повторно во квази сателитска орбита по 60 години.[92]
  • Привремени сателити: БЗТ исто така може да се префрлаат меѓу сончева орбита и далечна Земјина орбита, соп што стануваат гравитациско сврзани привремени сателити. Според симулациите, привремените сателити вообичаено се заробени кога минуваат низ Лангражните точки L1 и L2, и дека Земјата има еден привремен сателит со пречник од 1 m во секој момент, но тие се премногу мали за да бидат забележани со моменталната технологија.[93] Од март 2018

, единствениот набљудуван премин бил оној на астероидот 2006 RH120, кој бил привремен сателит од септември 2006 до јуни 2007 година[94][95] и оттогаш е во сончева орбита со период од 1003 години.[96] Според орбиталните пресметки, на својата сончева орбита, 2006 RH120 минува покрај Земјата при мали брзини на секои 20 до 21 година,[96] при што во тие периоди станува повторно привремен сателит.

Метеороиди

уреди

Во 1961 година, МАС ги дефинирал метеороидите како цврсти меѓупланетарни тела кои се разликуваат од астероидите по својот многу мал пречник.[97] Оваа дефиниција била од корист во тој период, со исклучок на Тунгуската експлозија, сите историски набљудувани метеори се добиени од тела со значително помали димензии од најмалите астероиди забележанни од телескопите.[97] Како што разликата започнала да бледнее со откривањет на се помали астероиди и се јавила поголема разноликост во набљудуваните БЗТ удари, ревидирани се дефинициите за граничните големини од почетокот на 1990-ите.[97] Во април 2017 година, МАС усвоила нова дефиниција која воопштено ги ограничува метеороидите до големина на пречниците од 30 µm до 1 m, но се дозволува употребата на зборот метеор за секое тело, со која и да е големина што ќе биде метеор, со што границата меѓу астероидите и метеороидите останала заматена.[98]

Близуземски комети

уреди
 
Халеевата Комета за време на нејзиното минување на 0,10 ае[99] од Земјата во мај 1910 година.

Близуземските комети (БЗК) се тела во блискуземска орбита кои имаат опашка или кома. Јадрата на кометите се вообичаено поретки од астероидите но минуваат покрај Земјата со повисоки релативни брзини, па така ударната енергија на кометното јадро е малку поголема од астероид со слична големина.[100] БЗК може да претставуваат дополнителна закана поради нивниот распад: метеорските потоци кои создаваат метеорски дождови можно е да вклучуваат и големи инертни парчиња, кои всушност се БЗТ.[101] Иако досега во историјата не е потврден удар од комета на Земјата, Тунгуската експлозија можно е да била предизвикана од дел кој припаѓал на кометата Енке.[102]

Кометите вообичаено се поделени на краткопериодични и долгопериодични комети. Краткопериодичните комети, со орбитален период помал од 200 години, по потекло од Кајперовиот Појас, зад орбитата на Нептун, додека пак долгопериодичните комети потекнуваат од Ортовиот Облак, во надворешните делови од Сончевиот Систем.[13] Разликата во орбиталните периоди е од важност за проценување на ризикот од близуземските комети, бидејќи кусопериодичните БЗК може почесто да се набљудуваат за време на нивните чести прелети и на тој начин прецизно да се определи орбитата, додека пак долгопериодичните БЗК може да се каже дека се виодени за прв и последен пат кога започнала ерата на науката, со тоа не може прецизно да се утврди нивната орбита.[13] Бидејќи заканата од долгопериодичните БЗК се проценува дека е само 1% од заканата на БЗТ, и дополнително долгопериодичните комети се многу темни и тешко се забележуваат на тие далечини од Сонцето, па така Спејсгард ги фокусира своите напори кон краткопериодичните комети и астероидите.[55][100] КНЕОС дополнително ги ограничува дефинициите за БЗК како краткопериодични комети[2]—од 10 мај 2018 , забележани се 107 вакви тела.[1]

Од март 2018 , забележани се само 20 комети кои минале на растојание од 0,1 ае (15.000.000 км) од Земјата, меѓу кои 10 се краткопериодичним комети.[103] Две од овие комети, Халеевата Комета и 73P/Швасман–Вахманoвата комета, биле забележани за време на бројните приближувања.[103] Најблиското набљудувано приближување било на 0,0151 ае (5,88 МД) за Лекселовата комета на 1 јули 1770 година.[103] По промената на орбитата поради блиската средба со Јупитер во 1779 година, ова тело повеќе не е близуземска комета. Најблискиот премин кој бил некогаш набљудуван за моментална краткопериодична близуземска комета е 0,0229 ае (8,92 МД) за кометата Темпел–Тател во 1366 година.[103] Оваа комета е родното тело на Леонидскиот метеорски дожд, кој исто така е причина за големиот метеорски дожд во 1833 година.[104] Орбиталните пресметки покажале дека P/1999 J6 (СОХО), слаба околусончева комета и потврдена краткопериодична БЗК набљудувана само за време на нејзините блиски средби со Сонцето,[105] поминала покрај Земјата без да биде забележана на растојание од 0,0121 ае (4,70 МД) на 12 јуни 1999 година.[106]

Свифт-Татловата комета, која исто така е родно тело на Персеидскиот метеорски дожд кој ја погодува Земјата секоја година во август, има период од 130 години која минува близу до Земјата. По повторниот премин на кометата во 1992 година, и дополнително се познати набљудувањата од 1862 и 1737 година, орбиталните пресметки покажале дека кометата ќе мине блиску до Земјата за време на преминот во 2126 година, и се сметало дека ќе се судри со Земјата. До 1993 година, биле откриенио дополнителни набљудувања (наназад сè до 188 година), и орбиталните пресметки го отстраниле ризикот за судир, предвидувајќи дека кометата ќе мине покрај Земјата во 2126 година на растојание од 24 милиони километри. Во 3044 година, се очекува кометата да мине покрај Земјата на растојание помало од 1,6 милиони километри.[107]

Вештачки близуземски тела

уреди
 
Снимки снимени на 3 септември 2002 година од J002E3. J002E3 е заокруженото тело

Отфрлените вселенски сонди и крајните фази од летовите можно е да се најдат во орбита околу Сонцето, и да бидат забележани од страна на прегледите за БЗТ кога ќе се вратат во близина на Земјата.

Во септември 2002 година, астрономите откриле тело со ознака J002E3. Телото било во привремена сателитска орбита околу Земјата, преминувајќи во сончева орбита во јуни 2003 година. Пресметките покажуваат дека телото било во сончева орбита пред 2002 година, но било блиску до Земјата во 1971 година. J002E3 е препознаено како дел од третата фаза на ракетата Сатурн V која го носела Аполо 12 на Месечината.[108][109] Во 2006 гоедина, се забележани два привремени сателити за кои се верувало дека се вештачки тела.[109] Едно од телата е потврдено дека е астероид и е класифицирано како привремен сателит 2006 RH120.[109] Другото тело, 6Q0B44E, е потврдено дека е вештачко тело, но не се знае неговото потекло.[109] Друго потврдено вештачко тело како привремен сателит со непознато потекло е 2013 QW1.[109]

Во некои случаи, активните вселенки сонди во сончева орбита била набљудувани од страна на прегледите за БЗТ и по грешка биле каталогизирани како астероиди пред да се утврди нивното потекло. За време на прелетот близу Земјата во 2007 година, на својот пат кон кометата вселенската сонда на ЕСА, Розета била забележана непрепознатливо и класифицирана како астероидот 2007 VN84, со можмност за судир поради блискиот премин.[110] Исто така ознаката 2015 HP116 била отстранета од каталозите кога се утврдило дека станува збор за вселенското летало Гаја, вселенска опсерваторија на ЕСА за астрометрија.[111]

Удари

уреди
Главна статија: Судирен настан

Кога близуземско тело ќе се судри со Земјата, оние кои се со големина од неколку дестина метри вообичаено експлодираат во горната атмосфера (безопасно), од кои повеќето или скоро сите цврсти тела испариле, додека пак поголемите тела се судираат со водената површина, создавајќи бранови, или пак со копното каде создаваат кратери.[112]

Честотата на судири на телата со различни големини се проценува на основа на симулациите на орбитите на БЗТ, честотата на ударните кратери на Земјата и Месечината, и честотата за блиски средби.[113][114] Изучувањето на ударните кратери покажува со која честота повеќе или помалку имало удари на површината во последните 3,5 милијарди години, што би значело пак дека е потребно постојано преминување на астероиди од Главниот астероиден појас.[21] Еден ударен модел заснован на широко прифатените БЗТ модели на населеност проценуваат дека времето потребно за судир на два каменести астероиди со пречник од најмалку 4 m, е еден годишно, за астероиди со пречник од 7 m (кој има ударна енергија слична на енергијата на атомската бомба фрлена на Хирошима, приближно 15 килотони ТНТ) еднаш на пет години, за астероиди со пречник од asteroids 60 m (со ударна енергија од 10 мегатони, споредливо со Тунгуската експлозија во 1908 година) еднаш на 1.300 години, за астероиди со пречник од 1 км еднаш на 0,5 милиони години и за астероиди со пречник од 5 км еднаш на 18 милиони години.[115] Некои други моделипредвидуваат слични честоти на удари,[21] додека пак други предвидуваат поголеми честоти.[114] За удари сличи на Тунгускиот (10-мегатони), постојат пресметки дека се случуваат еднаш на секои 2.000–3.000 години и еднаш на секои 300 години.[114]

 
Местоположба на ударната енергија на мали астероиди кои се судираат со Земјината атмосфера.

Втората по големина набљудувана воздушна експлозија од 1,1 мегатони по Тунгуската експлозија е онаа која се случила во 1963 година во близина на Островите Принц Едвард недалеку од брегот од Јужна Африка, и бил забележан само од иинфразвучните детектори.[116] Третата по јачина и најнабљудувана експлозија била онаа од Чељабински метеор на 15 февруари 2013 година. Експлодирал метеор со пречник од 20 m со јачина од 400–500 килотони.[116] Пресметаната орбита пред ударот е слична со онаа на еден од Аполонските астероиди, 2011 EO40, што може да значи дека е родното тело на овој метеор.[117]

На 7 октомври 2008 година, 19 часа откако е првично забележан, астероидот 2008 TC3 со пречник од 4 m експлодирал на висина од 37 км над Нубиската пустина во Судан. За првпат бил набљудуван астероид и неговиот удар бил предвиден пред да навлезе во атмосферата како метеор.[118] По ударот биле собрани метеорити со маса од 10,7 кг.[119]

На 2 јануари 2014 година, само 21 час откако е прогласен за прв астероид откриен во 2014 година, астероидот со пречник од 2–4 m 2014 AA експлодирал во Земјината атмосфера над Атлантскиот Океан. Далеку од копното, експлозијата била нбабљудувана само од три инфразвучни детектори на Организацијата за сеопфатна забрана на јадрени тестирања. Ова е вториот однапред предвиден удар.[120].

Астероидното ударно предвидување сè уште е во своите зачетоци и успешно предвидените астероидни удари се реткост. Поголемиот број на удари се забележани од инфразвучните детектори на организациите за забрана на јадрени тестирања:[121] и истите не се предвидени однапред.

Набљудуваните удари не се ограничени на површината и атмосферата на Земјата. БЗТ со големина на прашинки се судираат со леталата во Земјината орбита, меѓу кои е и Долгопериодичниот изложен сателит на НАСА, кој собирал меѓупланетарна прашина во нискоземската орбита во период од 6 години, почнувајќи од 1984 година.[97] Ударите на Месечината може да се набљудуваат како блесоци на светлина со вообичаено траење од дел од секунда.[122] Првите месечеви удари биле забележани при Леонидскиот метеорски рој во 1999 година.[123] Последователно, биле лансирани неколку програми за следење на ударите.[122][124][125] Од март 2018 , најголемиот удар на Месечината се случил на 11 септември 2013 година, траел 8 секунди и најверојатно бил предизвикан од тело со пречник од 0,6–1,4 m.[124]

Блиски средби

уреди
Главна статија: Список на астероиди близуприближувачи

На 10 август 1972 година, метеор кој станал познат како Големата дневна огнена топка од 1972 година забележан од голем број на луѓе, се движел северно над Карпестите планини од САД кон југозападна Канада. Станувало збор за земскоатмосферски метеороид кој поминал на растојание од 57 км од Земјината атмосфера, и бил снимен од турист во Гранд Титон во Вајоминг со 8-mm камера во боја.[126]

На 13 октомври 1990 година, земскоатмосферскиот метеороид EN131090 бил набљудуван над Чехословачка и Полска, движејќи се со брзина од 41,74 км/с, во должина од 409 км од југ кон север. Нјаблиску до површината на Земјата бил на растојание од 98,67 км. Бил снимен од страна на две панорамски камери на Европската огненичка мрежа, која за првпат обезбедила геометриски пресметки за орбитата на ова тело.[127]

На 18 март 2004 година, од ЛИНЕАР објавиле дека астероид со пречник од 30 m, 2004 FH, ќе мине на растојание од Земјата од 42,600 км, околу една десетина од растојанието до Месечината, и најблиското промашување на Земјата дотогаш забележано. Тие процениле дека астероидите со овие големини се приближуваат на Земјата на секои две години.[128]

На 31 март 2004 година, две недели по 2004 FH, 2004 FU162 постави нов рекорд за најблиско приближување над атмосферата, минувајќи над Земјината површина на растојание од 6,500 км (околу еден Земјин полупречник или една шестнаестина од растојанието до Месечината). Бидејќи бил многу мал астероид со пречник од 6 m, FU162 бил забележан неколку часа пред блискиот премин. Доколку се судрел соп Земјата, најверојатно безопасно ќе се распаднел во атмосферата32.[129]

На 4 февруари 2011 година, астероидот 2011 CQ1, со проценет пречник од 0,8 - 2,6 m, поминал на растојание од 5,500 км од Земјата, поставувајќи нов рекорд за блиска средба бес судирен настан,[130] и сè уште е најблискиот премин од септември 2018 .[131]

На 8 ноември 2011 година, астероидот (308635) 2005 YU55, со просечен пречник од околу 360 m, поминал на растојание од 324600 км (0,85 месечеви растојанија) од Земјата.[132]

На 15 февруари 2013 година, астероидот со пречник од 30 m 367943 Дуенде (2012 DA14) минал на растојание од 27700 км над површината на Земјата, поблиску од геосинхроните сателити во орбита околу Земјата.[133] Астероидот не бил видлив за човековото око. Станува збор за прв премин кој бил однапред определен бидејќи веќе постоеле поатоци за орбитата од претходните набљудувања.[134]

Истражувачки мисии

уреди

Некои од БЗТ се од особен интерес, бидејќи можат да бидат посетени од мисии со брзини помали од оние до Месечината, од причина што имаат мала брзина и слаба гравитација во однос на Земјата. Тие множе да бидат интересни научни можности за директно геохемиско и астрономско истражување, и може да бидат и економски извори за вонземски материјали за понатамошно истражување на вселената.[11] Сето ова ги прави да бидат интересни за истражување.[135]

Мисии до БЗТ

уреди
 
433 Ерос снимен од страна на сондата НЕАР
Повеќе информации: Список на астероиди и комети посетени од вселенски летала

МАС одржала работилница за астероиди во Тусон, Аризона, во март 1971 година. Во тој период, се сметало дека е прерано да се лансира вселенско летало до астероидите, на работилницата се добила инспирација за првиот астрономски преглед кој целел кон БЗТ.[12] Мисиите кон астероидите повторно биле разгледани на работилница, организирана од Канцеларијата за вселенска наука при НАСА во Чикашкиот универзитет во јануари 1978 година. Од сите близуземски астероиди кои биле откриени до средината на 1977 година, се проценувало дека вселенско летало може да се припои со и врати од 1 во 10 астероиди користејќи помалку енергија отколку што е потребна за да се стигне на Марс. Било познато дека поради малата површинска гравитација на БЗТ, движењето по нивната површина ќе побарува мала енергија, и на тој начин вселенските сонди можат да соберат бројни примероци.[12] Се на сè, било проценето дека околу еден процент од сите БЗТ се погодни за мисии со човечки екипаж, или не повеќе од 10 дотогаш познати БЗТ. Потебно било да се зголеми бројот на откривање на нови астероиди петкратно, за да биде исплатлива мисија со човечки екипаж во следните 10 години.[12]

Првиот близуземски астероид посетен од вселенско летало, бил астероидот 433 Ерос со пречник од 17 км, кога сондата на НАСА НЕАР направила орбита во 2001 година, слетувајќи на површината на астероидот во 2002 година.[16] Вториот астероид кој бил посетен во септември 2005 година од сондата на ЈЦВИ Хајабуса, налик на кикирика со пречник од 535 m, е 25143 Итокава,[17] при што успешно се земени примероци кои се вратени назад на Земјата. Третиот близуземски астероид истражуван со вселенски прелет во декември 2012 година, од сондата на КНВА Чане-2, е 4179 Тевтат кој имал пречник од 2,26 км.[18][50]

 
Радарски слики од астероидот 101955 Бену, снимени од сондата ОСИРИС-РЕкс на НАСА.

Аполонскиот астероид со пречник од 980 m 162173 Рјугу бил цел на сондата на ЈЦВИ Хајабуса-2. Вселенската сонда била лансирана во декември 2014 година, и било очекувано да пристигне на астероидот во јуни 2018 година, и да се врати со примероци на Земјата во декември 2020 година.[19] Аполонскиот астероид 101955 Бену со пречник од 500 m, кој, од март 2018 , го има вториот највисок ранг на Палермската скала од (−1,71 за неколку блиски средби во 2175 и 2199 година),[6] бил цел на сондата на НАСА ОСИРИС-РЕкс. Мисијата Нови граници била лансирана во септември 2016 година.[20] На своето двегодишно патување до Бену, сондата же трага по астероиди-земски тројанци,[136] се очекува да слета на Бену во август 2018 година, и да се врати од астероидот со примероци во септември 2023 година.[20]

Во април 2012 година, компанијата Планетарни ресурси ги најави своите планови за комерцијални ископи на астероидите. Во првата фаза, компанијата ги прегледала податоците и ги избрала потенцијалните мети од бројните БЗТ. Во втората фаза, ќе се ипратат вселенски сонди до одбраните БЗТ, додека пак ископните летала ќе се испратат во третата фаза.[137] Компанијата лансирала два пробни сателити во април 2015 година[138] и јануари 2018 година,[139] и првиот сателит за втората фаза се планира да се лансира во 2020 година.[138]

Мисии до БЗК

уреди
 
67P/Чурјумов–Герасименко снемена од сондата Розета на ЕСА.

Првата близуземска комета посетена од вселенска сонда е 21P/Џијакобини–Цинер во 1985 година, кога сондата на НАСА/ЕСА Меѓународен кометски истражувач (МКИ) поминала низ комата на кометата. Во март 1986 година, МКИ, заедно со советските сонди Вега 1 и Вега 2, сондите на ИСАС, Сакигаке и Суисеи и сондата на ЕСА Џиото прелетале покрај јадрото на Халеевата Комета. Во 1992 година, Џиото повторно попсетила друга близуземска комета, 26P/Григ–Скјелеруп.[13]

Во ноември 2010 година, сондата на НАСА Дип Импакт прелетало покрај близуземската комета 103P/Хартли. Порано, во јули 2005 година, оваа сонда прелетала покрај кометата Темпел 1, судирајќи ја со големо метално парче од бакар.[14]

Во август 2014 година, сондата на ЕСА Розета започнала да кружи околу близуземската комета 67P/Чурјумов–Герасименко,а пак нејзиниот слетувач Филе слетало на нејзината површина во ноември 2014 година. По крајот на својата мисија, Розета била судрена со кометата во 2016 година.[15]

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 „Discovery Statistics – Cumulative Totals“. NASA/JPL CNEOS. May 14, 2018. Посетено на May 10, 2018.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 „NEO Basics. NEO Groups“. NASA/JPL CNEOS. Посетено на 2017-11-09.
  3. ↑ 3,0 3,1 Clark R. Chapman (May 2004). „The hazard of near-Earth asteroid impacts on earth“. Earth and Planetary Science Letters. 222 (1): 1–15. Bibcode:2004E&PSL.222....1C. doi:10.1016/j.epsl.2004.03.004.
  4. ↑ Richard Monastersky (March 1, 1997). „The Call of Catastrophes“. Science News Online. Архивирано од изворникот на 2004-03-13. Посетено на 2017-11-09.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Fernández Carril, Luis (May 14, 2012). „The evolution of near Earth objects risk perception“. The Space Review. Архивирано од изворникот на 2017-06-29. Посетено на 2017-11-15.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 „Sentry Risk Table“. NASA/JPL CNEOS. Архивирано од изворникот на 2018-03-09. Посетено на 2018-03-09.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 „NASA on the Prowl for Near-Earth Objects“. NASA/JPL. May 26, 2004. Архивирано од изворникот на 2021-10-01. Посетено на 2018-03-06.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 „WISE Revises Numbers of Asteroids Near Earth“. NASA/JPL. September 29, 2011. Архивирано од изворникот на 2017-12-05. Посетено на 2017-11-09.
  9. ↑ 9,0 9,1 „Public Law 109–155–DEC.30, 2005“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-12-01. Посетено на 2017-11-09.
  10. ↑ 10,0 10,1 Graham Templeton (January 12, 2016). „NASA is opening a new office for planetary defense“. ExtremeTech. Архивирано од изворникот на July 6, 2017. Посетено на 2017-11-10.
  11. ↑ 11,0 11,1 Dan Vergano (February 2, 2007). „Near-Earth asteroids could be 'steppingstones to Mars'“. USA Today. Архивирано од изворникот на 2012-04-17. Посетено на 2017-11-18.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 Portree, David S. (March 23, 2013). „Earth-Approaching Asteroids as Targets for Exploration (1978)“. Wired. Архивирано од изворникот на 2014-01-12. Посетено на 2017-11-09. People in the early 21st century have been encouraged to see asteroids as the interplanetary equivalent of sea monsters. We often hear talk of “killer asteroids,” when in fact there exists no conclusive evidence that any asteroid has killed anyone in all of human history. … In the 1970s, asteroids had yet to gain their present fearsome reputation … most astronomers and planetary scientists who made a career of studying asteroids rightfully saw them as sources of fascination, not of worry.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 Report of the Task Force on potentially hazardous Near Earth Objects (PDF). London: British National Space Centre. September 2000. Посетено на 2018-03-13.
  14. ↑ 14,0 14,1 Beatty, Kelly (4 ноември 2010). „Mr. Hartley's Amazing Comet“. Sky & Telescope. Архивирано од изворникот на 2010-11-10. Посетено на 2018-03-19.
  15. ↑ 15,0 15,1 Aron, Jacob (September 30, 2016). „Rosetta lands on 67P in grand finale to two year comet mission“. New Scientist. Посетено на 2018-03-19.
  16. ↑ 16,0 16,1 Donald Savage & Michael Buckley (January 31, 2001). „NEAR Mission Completes Main Task, Now Will Go Where No Spacecraft Has Gone Before“. Press Releases. NASA. Архивирано од изворникот на 2016-06-17. Посетено на 2017-11-09.
  17. ↑ 17,0 17,1 Don Yeomans (August 11, 2005). „Hayabusa's Contributions Toward Understanding the Earth's Neighborhood“. NASA/JPL Near Earth Object Program. Архивирано од изворникот на 2005-09-05. Посетено на 2017-11-07.
  18. ↑ 18,0 18,1 Emily Lakdawalla (December 14, 2012). „Chang'e 2 imaging of Toutatis“. Blog. The Planetary Society. Архивирано од изворникот на 2017-07-07. Посетено на 2017-11-10.
  19. ↑ 19,0 19,1 Stephen Clark (December 3, 2014). „Hayabusa 2 launches on audacious asteroid adventure“. Spaceflight Now. Архивирано од изворникот на 2016-07-22. Посетено на 2017-11-14.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Wall, Mike (September 9, 2016). „'Exactly Perfect'! NASA Hails Asteroid Sample-Return Mission's Launch“. Space.com. Архивирано од изворникот на 2017-10-26. Посетено на 2017-11-14.
  21. ↑ 21,00 21,01 21,02 21,03 21,04 21,05 21,06 21,07 21,08 21,09 Morbidelli, Alessandro; Bottke Jr., William F.; Froeschlé, Christiane; Michel, Patrick (January 2002). W. F. Bottke Jr.; A. Cellino; P. Paolicchi; R. P. Binzel (уред.). „Origin and Evolution of Near-Earth Objects“ (PDF). Asteroids III. University of Arizona Press: 409–422. Bibcode:2002aste.book..409M. Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-08-09. Посетено на 2017-11-09.
  22. ↑ „The NEO Confirmation Page“. IAU/MPC. Посетено на 2017-11-09.
  23. ↑ 23,0 23,1 „List Of The Potentially Hazardous Asteroids (PHAs)“. IAU/MPC. Посетено на 2018-01-19.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 „Discovery Statistics. Introduction“. NASA/JPL CNEOS. January 5, 2018. Архивирано од изворникот на 2018-02-06. Посетено на 2018-02-08.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 „JPL Small-Body Database Search Engine. Constraints: asteroids and NEOs“. JPL Small-Body Database. March 8, 2018. Архивирано од изворникот на 2018-03-09. Посетено на 2018-03-09.
  26. ↑ „NEO Earth Close Approaches“. NASA/JPL CNEOS. Архивирано од изворникот на 2017-10-19. Посетено на 2017-11-09.
  27. ↑ Halley, Edmund (1705). A synopsis of the astronomy of comets. London: John Senex. Архивирано од изворникот на 2017-12-01.
  28. ↑ Stoyan, Ronald (2015). Atlas of Great Comets. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 101–103. ISBN 978-1-107-09349-2. Архивирано од изворникот на 2018-03-01.
  29. ↑ Scholl, Hans; Schmadel, Lutz D. (2002). „Discovery Circumstances of the First Near-Earth Asteroid (433) Eros“. Acta Historica Astronomiae. 15: 210–220. Bibcode:2002AcHA...15..210S.
  30. ↑ „Eros comes on stage, finally a useful asteroid“. Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory. Посетено на 2017-11-14.
  31. ↑ 31,0 31,1 „Radar observations of long-lost asteroid 1937 UB (Hermes)“. Cornell University, Arecibo Observatory. Архивирано од изворникот на 2017-05-24. Посетено на 2017-11-14.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 Brian G. Marsden (March 29, 1998). „How the Asteroid Story Hit: An Astronomer Reveals How a Discovery Spun Out of Control“. Boston Globe. Архивирано од изворникот на March 15, 2012. Посетено на 2017-11-14.
  33. ↑ „1566 Icarus (1949 MA). Close-Approach Data“. NASA/JPL. June 13, 2017. Архивирано од изворникот на 2018-03-01. Посетено на 2017-11-10.
  34. ↑ Pettengill, G. H.; Shapiro, I. I.; Ash, M. E.; Ingalls, R. P.; Rainville, L. P.; Smith, W. B.; и др. (May 1969). „Radar observations of Icarus“. Icarus. 10 (3): 432–435. Bibcode:1969Icar...10..432P. doi:10.1016/0019-1035(69)90101-8. ISSN 0019-1035.
  35. ↑ Goldstein, R. M. (November 1968). „Radar Observations of Icarus“. Science. 162 (3856): 903–904(SciHomepage). Bibcode:1968Sci...162..903G. doi:10.1126/science.162.3856.903. PMID 17769079.
  36. ↑ Dwayne A. Day (July 5, 2004). „Giant bombs on giant rockets: Project Icarus“. The Space Review. Архивирано од изворникот на 2016-04-15. Посетено на 2017-11-14.
  37. ↑ „MIT Course precept for movie“ (PDF). The Tech. MIT. October 30, 1979. Архивирано од изворникот (PDF) на 2014-08-11. Посетено на 2017-11-15.
  38. ↑ Warren E. Leary (April 20, 1989). „Big Asteroid Passes Near Earth Unseen In a Rare Close Call“. The New York Times. Архивирано од изворникот на 2017-11-09. Посетено на 2017-11-14.
  39. ↑ Stuart Clark (December 20, 2012). „Apocalypse postponed: how Earth survived Halley's comet in 1910“. The Guardian. Архивирано од изворникот на 2017-12-22. Посетено на 2017-11-18.
  40. ↑ Jason Colavito. „Noah's Comet. Edmond Halley 1694“. Архивирано од изворникот на 2017-10-01. Посетено на 2017-11-16.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 41,4 Clark R. Chapman (October 7, 1998). „History of The Asteroid/Comet Impact Hazard“. Southwest Research Institute. Посетено на 2018-03-18.
  42. ↑ Molloy, Mark (September 22, 2017). „Nibiru: How the nonsense Planet X Armageddon and Nasa fake news theories spread globally“. The Daily Telegraph. Посетено на 2018-03-18.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 „Torino Impact Hazard Scale“. NASA/JPL CNEOS. Посетено на 2017-11-09.
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 „Palermo Technical Impact Hazard Scale“. NASA/JPL CNEOS. Архивирано од изворникот на 2017-11-14. Посетено на 2017-11-09.
  45. ↑ P. Brown; и др. (November 2002). „The flux of small near-Earth objects colliding with the Earth“. Nature (journal). 420 (6913): 294–296. Bibcode:2002Natur.420..294B. doi:10.1038/nature01238.
  46. ↑ David Chandler (May 2, 2006). „Big new asteroid has slim chance of hitting Earth“. New Scientist. Архивирано од изворникот на 2015-05-31. Посетено на 2017-11-10.
  47. ↑ Andrea Milani; Giovanni Valsecchi; Maria Eugenia Sansaturio (March 12, 2002). „The problem with 2002 CU11“. Tumbling Stone. 12. NEODyS. Архивирано од изворникот на 2016-03-04. Посетено на 2018-01-29.
  48. ↑ 48,0 48,1 „Date/Time Removed“. NASA/JPL CNEOS. Архивирано од изворникот на 2017-10-17. Посетено на 2018-02-26.
  49. ↑ „163132 (2002 CU11). Close-Approach Data“. NASA/JPL. April 6, 2017. Посетено на 2018-01-29.
  50. ↑ 50,0 50,1 „The IAU and Near Earth Objects“. February 2010. Посетено на May 14, 2018.
  51. ↑ „Asteroid 1950 DA“. NASA/JPL CNEOS. Посетено на 2017-11-09.
  52. ↑ Giorgini, J. D.; Ostro, S. J.; Benner, L. A. M.; Chodas, P. W.; Chesley, S. R.; Hudson, R. S.; Nolan, M. C.; Klemola, A. R.; и др. (April 5, 2002). „Asteroid 1950 DA's Encounter with Earth in 2880: Physical Limits of Collision Probability Prediction“ (PDF). Science (journal). 296 (5565): 132–136. Bibcode:2002Sci...296..132G. doi:10.1126/science.1068191. PMID 11935024. Посетено на 2017-11-09.
  53. ↑ Farnocchia, Davide; Chesley, Steven R. (2013). „Assessment of the 2880 impact threat from asteroid (29075) 1950 DA“. Icarus. 229: 321–327. arXiv:1310.0861. Bibcode:2014Icar..229..321F. doi:10.1016/j.icarus.2013.09.022.
  54. ↑ David Morrison (March 1, 2006). „Asteroid 2004 VD17 classed as Torino Scale 2“. Asteroid and Comet Impact Hazards. NASA. Архивирано од изворникот на 2011-10-14. Посетено на 2017-11-10.
  55. ↑ 55,0 55,1 55,2 Vulcano Workshop. Beginning the Spaceguard Survey. Vulcano, Italy: IAU. September 1995. Архивирано од изворникот на 2016-03-13. Посетено на 2018-03-13.
  56. ↑ 56,0 56,1 Clark R. Chapman (May 21, 1998). „Statement on The Threat of Impact by Near-Earth Asteroids before the Subcommittee on Space and Aeronautics of the Committee on Science of the U.S. House of Representatives at its hearings on "Asteroids: Perils and Opportunities"“. Southwest Research Institute. Посетено на 2018-03-06.
  57. ↑ 57,0 57,1 Shiga, David (June 27, 2006). „New telescope will hunt dangerous asteroids“. New Scientist. Архивирано од изворникот на 2015-06-26. Посетено на 2018-03-06.
  58. ↑ 58,0 58,1 A. Mainzer; T. Grav; J. Bauer; и др. (December 20, 2011). „NEOWISE Observations of Near-Earth Objects: Preliminary Results“. The Astrophysical Journal. 743 (2): 156. arXiv:1109.6400. Bibcode:2011ApJ...743..156M. doi:10.1088/0004-637X/743/2/156.
  59. ↑ 59,0 59,1 Matt Williams (October 20, 2017). „Good News Everyone! There are Fewer Deadly Undiscovered Asteroids than we Thought“. Universe Today. Архивирано од изворникот на 2017-11-04. Посетено на 2017-11-14.
  60. ↑ „Planetary Defense Coordination Office“. NASA. Посетено на 2018-03-09.
  61. ↑ Chang, Kenneth (May 23, 2016). „How Big Are Those Killer Asteroids? A Critic Says NASA Doesn't Know“. The New York Times. Архивирано од изворникот на 2017-08-28. Посетено на 2017-11-09.
  62. ↑ 62,0 62,1 Myhrvold, Nathan (May 23, 2016). „Asteroid thermal modeling in the presence of reflected sunlight with an application to WISE/NEOWISE observational data“. arXiv:1605.06490.
  63. ↑ Billings, Lee (May 27, 2016). „For Asteroid-Hunting Astronomers, Nathan Myhrvold Says the Sky Is Falling“. Scientific American. Архивирано од изворникот на 2017-08-29. Посетено на 2017-11-09.
  64. ↑ NASA Content Administrator (May 25, 2016). „NASA Response to Recent Paper on NEOWISE Asteroid Size Results“. News. NASA. Архивирано од изворникот на 2016-11-11. Посетено на 2017-11-10.
  65. ↑ Phil Plait (May 27, 2016). „A Physics Outsider Says NASA Asteroid Scientists Are All Wrong. Is He Right? (Spoiler: No)“. Slate (magazine). Архивирано од изворникот на 2017-08-14. Посетено на 2017-11-09.
  66. ↑ Myhrvold, Nathan (May 22, 2018). „An empirical examination of WISE/NEOWISE asteroid analysis and results“. Icarus (journal). Bibcode:2018Icar..314...64M. doi:10.1016/j.icarus.2018.05.004. Посетено на June 14, 2018.
  67. ↑ Chang, Kenneth (June 14, 2018). „Asteroids and Adversaries: Challenging What NASA Knows About Space Rocks - Two years ago, NASA dismissed and mocked an amateur's criticisms of its asteroids database. Now Nathan Myhrvold is back, and his papers have passed peer review“. The New York Times. Посетено на June 14, 2018.
  68. ↑ U.S.Congress (March 19, 2013). „Threats From Space: a Review of U.S. Government Efforts to Track and mitigate Asteroids and Meteors (Part I and Part II) – Hearing Before the Committee on Science, Space, and Technology House of Representatives One Hundred Thirteenth Congress First Session“ (PDF). United States Congress. стр. 147. Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-03-10. Посетено на 2017-11-09.
  69. ↑ University of Hawaii at Manoa's Institute for Astronomy (February 18, 2013). „ATLAS: The Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System“. Astronomy Magazine. Архивирано од изворникот на 2017-08-02. Посетено на 2017-11-18.
  70. ↑ Kulkarni, S.R.; и др. (February 7, 2018). „The Zwicky Transient Facility (ZTF) begins“. The Astronomer's Telegram (11266). Архивирано од изворникот на February 9, 2018. Посетено на 2018-02-08.
  71. ↑ Ye, Quan-Zhi; и др. (February 8, 2018). „First Discovery of a Small Near Earth Asteroid with ZTF (2018 CL)“. The Astronomer's Telegram (11274). Архивирано од изворникот на February 9, 2018. Посетено на 2018-02-08.
  72. ↑ A. Morbidelli; D. Vokrouhlický (May 2003). „The Yarkovsky-driven origin of near-Earth asteroids“. Icarus. 163 (1): 120–134. Bibcode:2003Icar..163..120M. CiteSeerX 10.1.1.603.7624. doi:10.1016/S0019-1035(03)00047-2.
  73. ↑ D.F. Lupishko & T.A. Lupishko (May 2001). „On the Origins of Earth-Approaching Asteroids“. Solar System Research. 35 (3): 227–233. Bibcode:2001SoSyR..35..227L. doi:10.1023/A:1010431023010.
  74. ↑ D.F. Lupishko; M. di Martino & T.A. Lupishko (September 2000). „What the physical properties of near-Earth asteroids tell us about sources of their origin?“. Kinematika i Fizika Nebesnykh Tel Supplimen. 3 (3): 213–216. Bibcode:2000KFNTS...3..213L.
  75. ↑ „Asteroids with Satellites“. Johnston's Archive. Посетено на 2018-03-17.
  76. ↑ Lance Benner; Shantanu Naidu; Marina Brozovic; Paul Chodas (September 1, 2017). „Radar Reveals Two Moons Orbiting Asteroid Florence“. News. NASA/JPL CNEOS. Архивирано од изворникот на 2017-09-03. Посетено на 2018-01-19.
  77. ↑ „Asteroid Size Estimator“. CNEOS NASA/JPL. Посетено на May 14, 2018.
  78. ↑ „1036 Ganymed (1924 TD)“. NASA/JPL. March 9, 2018. Посетено на 2018-03-09.
  79. ↑ Jane Platt (January 12, 2000). „Asteroid Population Count Slashed“. Press Releases. NASA/JPL. Архивирано од изворникот на 2017-05-09. Посетено на 2017-11-10.
  80. ↑ David Rabinowitz; Eleanor Helin; Kenneth Lawrence & Steven Pravdo (January 13, 2000). „A reduced estimate of the number of kilometer-sized near-Earth asteroids“. Nature. 403 (6766): 165–166. Bibcode:2000Natur.403..165R. doi:10.1038/35003128. PMID 10646594. Архивирано од изворникот на 2008-02-05. Посетено на 2017-11-09.
  81. ↑ J. S. Stuart (November 23, 2001). „A Near-Earth Asteroid Population Estimate from the LINEAR Survey“. Science. 294 (5547): 1691–1693. Bibcode:2001Sci...294.1691S. doi:10.1126/science.1065318. Архивирано од изворникот на November 8, 2017. Посетено на 2017-11-14.
  82. ↑ Kelly Beatty (September 30, 2011). „WISE's Survey of Near-Earth Asteroids“. Sky & Telescope. Посетено на 2018-02-08.
  83. ↑ 83,0 83,1 83,2 Tricarico, Pasquale (March 1, 2017). „The near-Earth asteroid population from two decades of observations“ (PDF). Icarus. 284: 416–423. arXiv:1604.06328. Bibcode:2017Icar..284..416T. doi:10.1016/j.icarus.2016.12.008. Архивирано од изворникот (PDF) на 2018-03-10. Посетено на 2018-03-09.
  84. ↑ „Unusual Minor Planets“. IAU/MPC. March 8, 2018. Посетено на 2018-03-09.
  85. ↑ 85,0 85,1 J. L. Galache (March 5, 2011). „Asteroid Classification I – Dynamics“. IAU/MPC. Архивирано од изворникот на 2016-03-03. Посетено на 2018-03-09.
  86. ↑ „NASA's WISE Mission Finds First Trojan Asteroid Sharing Earth's Orbit“. News. NASA. July 27, 2011. Архивирано од изворникот на 2017-12-20. Посетено на 2017-11-13.
  87. ↑ de la Fuente Marcos, C.; de la Fuente Marcos, R. (April 2016). „A trio of horseshoes: past, present and future dynamical evolution of Earth co-orbital asteroids 2015 XX169, 2015 YA and 2015 YQ1“. Astrophysics and Space Science. 361 (4): 121–133. arXiv:1603.02415. Bibcode:2016Ap&SS.361..121D. doi:10.1007/s10509-016-2711-6.
  88. ↑ Wiegert, Paul A.; Innanen, Kimmo A.; Mikkola, Seppo (June 12, 1997). „An asteroidal companion to the Earth (letter)“ (PDF). Nature. 387 (6634): 685–686. doi:10.1038/42662. Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-06-26. Посетено на 2017-11-13.
  89. ↑ „Cruithne: Asteroid 3753“. Western Washington University Planetarium. Архивирано од изворникот на 2012-07-09. Посетено на 2017-11-13.
  90. ↑ Christou, A. A.; Asher, D. J. (July 11, 2011). „A long-lived horseshoe companion to the Earth“ (PDF). Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 414 (4): 2965–2969. arXiv:1104.0036. Bibcode:2011MNRAS.414.2965C. doi:10.1111/j.1365-2966.2011.18595.x. Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-08-08. Посетено на 2017-11-13.
  91. ↑ 91,0 91,1 de la Fuente Marcos, C.; de la Fuente Marcos, R. (November 11, 2016). „Asteroid (469219) (469219) 2016 HO3, the smallest and closest Earth quasi-satellite“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 462 (4): 3441–3456. arXiv:1608.01518. Bibcode:2016MNRAS.462.3441D. doi:10.1093/mnras/stw1972.
  92. ↑ Tony Phillips (June 9, 2006). „Corkscrew Asteroid“. Science@NASA. NASA. Архивирано од изворникот на 2006-09-29. Посетено на 2017-11-13.
  93. ↑ Camille M. Carlisle (December 30, 2011). „Pseudo-moons Orbit Earth“. Sky & Telescope.
  94. ↑ „2006 RH120 ( = 6R10DB9) (A second moon for the Earth?)“. Great Shefford Observatory. September 14, 2017. Архивирано од изворникот на 2015-02-06. Посетено на 2017-11-13.
  95. ↑ Roger W. Sinnott (April 17, 2007). „Earth's "Other Moon"“. Sky & Telescope. Архивирано од изворникот на 2012-08-27. Посетено на 2017-11-13.
  96. ↑ 96,0 96,1 „2006 RH120. Close-Approach Data“. NASA/JPL. April 6, 2017. Архивирано од изворникот на February 11, 2017. Посетено на 2017-11-13.
  97. ↑ 97,0 97,1 97,2 97,3 Rubin, Alan E.; Grossman, Jeffrey N. (January 2010). „Meteorite and meteoroid: New comprehensive definitions“. Meteoritics & Planetary Science. 45 (1): 114–122. Bibcode:2010M&PS...45..114R. doi:10.1111/j.1945-5100.2009.01009.x. Архивирано од изворникот на 2018-01-22. Посетено на 2018-01-22.
  98. ↑ Vincent Perlerin (September 26, 2017). „Definitions of terms in meteor astronomy (IAU)“. News. International Meteor Organization. Архивирано од изворникот на 2018-01-23. Посетено на 2018-01-22.
  99. ↑ Donald K. Yeomans (April 2007). „Great Comets in History“. JPL/NASA. Архивирано од изворникот на 2017-07-06. Посетено на 2018-01-11.
  100. ↑ 100,0 100,1 Study to Determine the Feasibility of Extending the Search for Near-Earth Objects to Smaller Limiting Diameters (PDF). NASA. August 22, 2003. Посетено на 2018-03-13.
  101. ↑ Jenniksens, Peter (September 2005). „Meteor Showers from Broken Comets“. Workshop on Dust in Planetary Systems (ESA SP-643): 3–6. Bibcode:2007ESASP.643....3J.
  102. ↑ Kresak, L'.l (1978). „The Tunguska object – A fragment of Comet Encke“. Astronomical Institutes of Czechoslovakia. Astronomical Institutes of Czechoslovakia. 29: 129. Bibcode:1978BAICz..29..129K.
  103. ↑ 103,0 103,1 103,2 103,3 „Closest Approaches to the Earth by Comets“. IAU/MPC. Посетено на 2018-03-09.
  104. ↑ Mason, John W. (1995). „The Leonid meteors and comet 55P/Tempel-Tuttle“. Journal of the British Astronomical Association. 105 (5): 219–235. Bibcode:1995JBAA..105..219M. Посетено на 2018-01-19.
  105. ↑ Sekanina, Zdenek; Chodas, Paul W. (December 2005). „Origin of the Marsden and Kracht Groups of Sunskirting Comets. I. Association with Comet 96P/Machholz and Its Interplanetary Complex“ (PDF). The Astrophysical Journal Supplement Series. 151 (2): 551–586. Bibcode:2005ApJS..161..551S. doi:10.1086/497374. Архивирано од изворникот (PDF) на 2018-12-16. Посетено на 2018-01-11.
  106. ↑ „P/1999 J6 (SOHO). Close-Approach Data“. NASA/JPL. May 7, 2012. Посетено на 2017-11-10.
  107. ↑ Sally Stephens (1993). „What about the comet that's supposed to hit the Earth in 130 years?“. Cosmic Collisions. Astronomical Society of the Pacific. Архивирано од изворникот на 2017-08-24. Посетено на 2017-11-14.
  108. ↑ Chesley, Steve; Chodas, Paul (October 9, 2002). „J002E3: An Update“. News. NASA. Архивирано од изворникот на 2003-05-03. Посетено на 2017-11-14.
  109. ↑ 109,0 109,1 109,2 109,3 109,4 Azriel, Merryl (September 25, 2013). „Rocket or Rock? NEO Confusion Abounds“. Space Safety Magazine. Архивирано од изворникот на 2017-11-15. Посетено на 2017-11-14.
  110. ↑ Justin Mullins (November 13, 2007). „Astronomers defend asteroid warning mix-up“. New Scientist. Архивирано од изворникот на 2017-03-07. Посетено на 2017-11-14.
  111. ↑ „MPEC 2015-H125: Deletion Of 2015 HP116“. Minor Planet Electronic Circular. April 27, 2015. Посетено на 2017-11-14.
  112. ↑ Clark R. Chapman & David Morrison (January 6, 1994). „Impacts on the Earth by asteroids and comets: assessing the hazard“. Nature. 367 (6458): 33–40. Bibcode:1994Natur.367...33C. doi:10.1038/367033a0.
  113. ↑ Collins, Gareth S.; Melosh, H. Jay; Marcus, Robert A. (June 2005). „Earth Impact Effects Program: A Web-based computer program for calculating the regional environmental consequences of a meteoroid impact on Earth“ (PDF). Meteoritics & Planetary Science. 40 (6): 817–840. Bibcode:2005M&PS...40..817C. doi:10.1111/j.1945-5100.2005.tb00157.x. Посетено на 2018-03-19.
  114. ↑ 114,0 114,1 114,2 Asher, D. J.; Bailey, M.; Emel'Yanenko, V.; Napier, W. (2005). „Earth in the Cosmic Shooting Gallery“ (PDF). The Observatory. 125 (2): 319–322. Bibcode:2005Obs...125..319A. Архивирано од изворникот (PDF) на 2015-07-25. Посетено на 2018-03-19.
  115. ↑ Marcus, Robert; Melosh, H. Jay & Collins, Gareth (2010). „Earth Impact Effects Program“. Imperial College London / Purdue University. Архивирано од изворникот на 2017-10-01. Посетено на 2017-11-09. (solution using 2600kg/m^3, 17km/s, 45 degrees)
  116. ↑ 116,0 116,1 David, Leonard (October 7, 2013). „Russian Fireball Explosion Shows Meteor Risk Greater Than Thought“. Space.com. Архивирано од изворникот на 2017-08-19. Посетено на 2017-11-14.
  117. ↑ de la Fuente Marcos, C.; de la Fuente Marcos, R. (September 1, 2014). „Reconstructing the Chelyabinsk event: pre-impact orbital evolution“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. 443 (1): L39–L43. arXiv:1405.7202. Bibcode:2014MNRAS.443L..39D. doi:10.1093/mnrasl/slu078. Архивирано од изворникот на 2015-01-02. Посетено на 2017-11-14.
  118. ↑ Roylance, Frank (October 7, 2008). „Predicted meteor may have been sighted“. Maryland Weather. Архивирано од изворникот на 2008-10-10. Посетено на 2017-11-09.
  119. ↑ Shaddad, Muawia H.; и др. (October 2010). „The recovery of asteroid 2008 TC3“ (PDF). Meteoritics & Planetary Science. 45 (10–11): 1557–1589. Bibcode:2010M&PS...45.1557S. doi:10.1111/j.1945-5100.2010.01116.x. Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-03-04. Посетено на 2018-01-19.
  120. ↑ Beatty, Kelly (January 2, 2014). „Small Asteroid 2014 AA Hits Earth“. Sky & Telescope. Посетено на 2017-11-14.
  121. ↑ „JPL - Fireball and bolide reports“. Jet Propulsion Laboratory. NASA. Архивирано од изворникот на 2013-03-17. Посетено на 22 August 2018.
  122. ↑ 122,0 122,1 „About Lunar Impact Monitoring“. NASA. August 4, 2017. Архивирано од изворникот на 2017-07-13. Посетено на 2018-01-22.
  123. ↑ Rubio, Luis R. Bellot; Ortiz, Jose L.; Sada, Pedro V. (2000). „Observation and Interpretation of Meteoroid Impact Flashes on the Moon“. Во Jenniskens, P.; Rietmeijer, F.; Brosch, N.; Fonda, M. (уред.). Leonid Storm Research. Leonid Storm Research. Dordrecht: Springer. стр. 575–598. doi:10.1007/978-94-017-2071-7_42. ISBN 978-90-481-5624-5.
  124. ↑ 124,0 124,1 Robert Massey; José Maria Madiedo (February 24, 2014). „Astronomers spot record-breaking lunar impact“. News. Royal Astronomical Society. Архивирано од изворникот на 2018-01-22. Посетено на 2018-01-22.
  125. ↑ „About. Project“. ESA/NELIOTA. Посетено на 2018-01-22.
  126. ↑ „Grand Teton Meteor Video“. YouTube. Архивирано од изворникот на 2017-02-14. Посетено на 2017-11-09.
  127. ↑ Borovička, J.; Ceplecha, Z. (April 1992). „Earth-grazing fireball of October 13, 1990“. Astronomy and Astrophysics. 257 (1): 323–328. Bibcode:1992A&A...257..323B. ISSN 0004-6361. Посетено на 2017-11-09.
  128. ↑ Steven R. Chesley & Paul W. Chodas (March 17, 2004). „Recently Discovered Near-Earth Asteroid Makes Record-breaking Approach to Earth“. News. NASA/JPL CNEOS. Посетено на 2017-11-09.
  129. ↑ W. A. Allen (August 22, 2004). „Closest by far“. The Asteroid/Comet Connection. Архивирано од изворникот на 2016-11-05. Посетено на 2017-11-10.
  130. ↑ Don Yeomans & Paul Chodas (February 4, 2011). „Very Small Asteroid Makes Close Earth Approach on February 4, 2011“. News. NASA/JPL Near-Earth Object Program Office. Архивирано од изворникот на 2011-09-02. Посетено на 2017-11-09.
  131. ↑ „Closest Approaches to the Earth by Minor Planets“. IAU/MPC. Посетено на 2018-03-09.
  132. ↑ „308635 (2005 YU55). Close-Approach Data“. NASA/JPL. September 11, 2017. Архивирано од изворникот на February 1, 2012. Посетено на 2017-11-10.
  133. ↑ Jason Palmer (February 15, 2013). „Asteroid 2012 DA14 in record-breaking Earth pass“. BBC News. Архивирано од изворникот на 2018-02-17. Посетено на 2018-01-29.
  134. ↑ Paul Chodas; Jon Giorgini & Don Yeomans (March 6, 2012). „Near-Earth Asteroid 2012 DA14 to Miss Earth on February 15, 2013“. News. NASA/JPL CNEOS. Архивирано од изворникот на 2017-12-22. Посетено на 2018-01-29.
  135. ↑ Rui Xu; Pingyuan Cui; Dong Qiao & Enjie Luan (March 18, 2007). „Design and optimization of trajectory to Near-Earth asteroid for sample return mission using gravity assists“. Advances in Space Research. 40 (2): 200–225. Bibcode:2007AdSpR..40..220X. doi:10.1016/j.asr.2007.03.025.
  136. ↑ Morton, Erin; Neal-Jones, Nancy (February 9, 2017). „NASA's OSIRIS-REx Begins Earth-Trojan Asteroid Search“. News. NASA. Архивирано од изворникот на 2018-07-07. Посетено на 2017-11-14.
  137. ↑ Kelly Beatty (April 24, 2012). „Asteroid Mining for Fun and Profit“. Sky & Telescope. Посетено на 2017-11-18.
  138. ↑ 138,0 138,1 Alan Boyle (November 13, 2017). „Planetary Resources' Arkyd-6 prototype imaging satellite has left the building“. GeekWire. Архивирано од изворникот на November 14, 2017. Посетено на 2017-11-18.
  139. ↑ „Planetary Resources Launches Latest Spacecraft in Advance of Space Resource Exploration Mission“. News. Planetary Resources. January 12, 2018. Архивирано од изворникот на January 13, 2018. Посетено на 2018-01-13.

Надворешни врски

уреди
Центар за мали планети


  Статијата „Близуземски тела“ е избрана статија. Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите избрана статија (останати избрани статии).
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Близуземски_тела&oldid=5273439#Близуземски_астероиди“