Википедија

Фомалхаут

(Пренасочено од Формалхаут)

Фомалхаут (α PsA / α Piscis Austrini[12]) — најсјајната ѕвезда во соѕвездието Јужна Риба и е осумнаесеттата најсјајна ѕвезда на ноќното небо. Ја има Бајеровата ознака Алфа Јужна Риба, што е алтернативна форма на α Јужна Риба и скратено Алфа PsA или α PsA. Ова е ѕвезда од класа А на главната низа оддалечена приближно 25 светлосни години (7,7 пс) од Сонцето, мерено со сателитот за астрометрија Хипаркос.[13] Од 1943 година, спектарот на оваа ѕвезда служи како една од стабилните точки според која другите ѕвезди се класифицирани.[14]

Фомалхаут

DSS слика на Фомалхаут, видно поле 2,7×2,9 степени.
НАСА, ЕСА и дигитализирано истражување на небото 2. Признание: Давиде Де Мартин (ЕСА/Хабл)
Податоци од набљудување
Епоха J2000      Рамноденица J2000
Соѕвездие Јужна Риба (Фомалхаут A+B), Водолија (Фомалхаут C)
Водолија
Ректасцензија 22ч 57м &1000000000039046500000039,0465с[1]
Деклинација −29° 37′ &1000000000002005000000020,050″[1]
Привидна величина (V) 1.16[2]
TW Јужна Риба
Ректасцензија 22ч 56м &1000000000240525600000024,05256с[3]
Деклинација −31° 33′ &1000000000056030600000056,0306″[3]
Привидна величина (V) 6.48[4]
LP 876-10
Ректасцензија 22ч 48м &1000000000000044700000004,47с[5]
Деклинација −24° 22′ &1000000000000007500000007,5″[5]
Привидна величина (V) 12.618[5]
Особености
Спектрален тип A3 V / K5Vp / M4V[5][6]
U−B Боен показател 0.08 / 1.02 / ?[7]
B−V Боен показател 0.09 / 1.10 / 1.683[5][7]
Променлив тип нема / BY Змеј / ?
Астрометрија
Fomalhaut
Сопствено движење (μ) Рект: +328.95[1] млс/г
Дек.: −164.67[1] млс/г
Паралакса (π)129.81 ± 0.47[1] млс
Оддалеченост25,13 ± 0,09 сг
(7,70 ± 0,03 пс)
Апсолутна величина (MV)1.72[8]
TW Јужна Риба
Радијална брзина (Rv)+6.79[3] км/с
Сопствено движење (μ) РА: +330.203[3] млс/г
Дек.: −158.98[3] млс/г
Паралакса (π)131.5525 ± 0.0275[3] млс
Оддалеченост24,793 ± 0,005 сг
(7,602 ± 0,002 пс)
Апсолутна величина (MV)7.08[8]
Податоци
Фомалхаут
Маса1,92 ± 0,02[8] M☉
Полупречник1,842 ± 0,019[8] R☉
Површ. грав. (log g)4.21[9]
Сјајност16,63 ± 0,48[8] L☉
Температура8,590[8] K
Вртежна брзина (v sin i)93[9] км/с
TW Јужна Риба
Маса0,704 ± 0,016[10] M☉
Полупречник0,658 ± 0,009[10] R☉
Сјајност0.19[8] L☉
Температура4.610 ± 67[10] K
Вртење10.3[11] days
Вртежна брзина (v sin i)2.93[6] км/с
Старост440[8] Мг.
Други ознаки
Наводи во бази
SIMBAD— AC
— AB
— A (Фомалхаут)
— B (TW PsA)
— C (LP 876-10)
— планета b
Архив на вонсончеви планети— податоци
ARICNSA (Фомалхаут)
B (TW PsA)
Енциклопедија на
вонсончеви планети		податоци
Fomalhaut A, B are located in the constellation Piscis Austrinus; Fomalhaut C is located in the constellation Aquarius.
A
A
B
B
C
C
Местоположба на Фомалхаут A, B, C

Таа е класифицирана како ѕвезда слична на Вега која емитира вишок инфрацрвено зрачење,[15][16] што покажува дека е опкружена со остаточен диск.[17] Фомалхаут, ѕвездата од главната низа од типот К TW Јужна Риба и М-тип, црвено џуџестата ѕвезда LP 876-10 сочинуваат троен систем, иако придружниците се одвоени за приближно 8 степени.[18][19]

Фомалхаут станал првиот ѕвезден систем со кандидат за екстрасончева планета снимена на видливи бранови должини, означена како Фомалхаут b. Сепак, анализите во 2019 и 2023 година на постоечките и новите набљудувања покажуваат дека Фомалхаут b не е планета, туку е растечко подраќје на остатоци од масивен планезимален судир.[16][20]

Номенклатура

уреди
 
Фомалхаут е најсветлата ѕвезда во соѕвездието Јужна Риба (во средината).

α Piscis Austrini или Алфа Јужна Риба, е Бајерова ознака на системот. Го носи и Флрмстидовата ознака на 24 Piscis Austrini. Класичниот астроном Птоломеј ја вклучил во соѕвездието Водолија, заедно со остатокот од Јужна Риба. Во 17 век, Јохан Бајер цврсто ја ставил во примарната местоположба на Јужна Риба. Следејќи го Птоломеј, Џон Фламстид во 1725 година дополнително ја означил како 79 Aquarii. Денешната ознака го одразува современиот консензус за одлуката на Бајер, дека ѕвездата припаѓа на Јужна Риба.[21] Според правилата за именување објекти во системи со повеќе ѕвезди, трите компоненти - Фомалхаут, TW Јужна Риба и LP 876-10 - се означени соодветно како A, B и C.[22]

Традиционалното име на ѕвездата потекнува од Fom al-Haut од арапското فم الحوت fam al-ḥūt (al-janūbī) „устата на [јужната] риба“ (буквално, „устата на китот“), превод на тоа како Птоломеј ја означил.[23][24] Фам на арапски значи „уста“, ел - „на“ и ḥūt - „риба“ [25] или „кит“.[26] Во 2016 година, Меѓународниот астрономски сојуз организирал Работна група за имиња на ѕвезди (РГИЅ) [27] за да ги каталогизира и стандардизира соодветните имиња за ѕвездите. Првиот билтен на РГИЅ од јули 2016 година [28] вклучувал табела со првите две групи на имиња одобрени од РГИЅ, кој го вклучил и името „Фомалхаут“ за оваа ѕвезда.

Во јули 2014 година, Меѓународниот астрономски сојуз (МАС) го започнал проектот NameExoWorlds, процес за давање соодветни имиња на одредени вонсончеви планети.[29] Процесот вклучува јавно номинирање и гласање за новите имиња.[30] Во декември 2015 година, МАС го објавил името „Дагон“ како победничко име за Фомалхаут b.[31] Победничкото име било предложено од Тод Вакаро и проследено од Планетариумот на Државниот универзитет Сент Клауд во Сент Клауд, Минесота, Соединетите Американски Држави, до МАС на разгледување.[32] Дагон бил семитско божество, често претставено како получовек, полуриба.[33]

Фомалхаут А

уреди
 
Прстен од прав околу Фомалхаут од Големата милиметарска/подмилиметарска низа Атакама (ALMA) [34]

Со деклинација од −29,6°, Фомалхаут се наоѓа јужно од небесниот екватор и затоа најдобро се гледа од јужната полутопка. Сепак, нејзината јужна деклинација не е толку голема како онаа на ѕвездите како што се Алфа Јужен Крст, Алфа Кентаур и Канопус, што значи дека, за разлика од нив, Фомалхаут е видлив и од голем дел од северната полутопка, а најдобро се гледа на есен. Нејзината деклинација е поголема од онаа на Сириус и слична на онаа на Антарес. На 40°С, Фомалхаут се издигнува над хоризонтот осум часа и достигнува само 20° над хоризонтот, додека Капела, која се издига приближно во исто време, ќе остане над хоризонтот дваесет часа. Фомалхаут може да се наоѓа во северните географски широчини со фактот што западната (десната) страна на Пегаз покажува кон неа. Продолжувајќи ја линијата од Бета до Алфа Пегаз кон јужниот хоризонт, Фомалхаут е околу 45˚ јужно од Алфа Пегаз, без светли ѕвезди меѓу нив.[35]

Својства

уреди

Фомалхаут е млада ѕвезда, за која многу години се сметало дека е стара само 100 до 300 милиони години, со потенцијален животен век од милијарда години.[36][37] Набљудувањето од 2012 година покажало малку повисока возраст од 440 ± 40 милиони години.[8] Температурата на површината на ѕвездата е околу 8,590 K (8,320 °C) . Масата на Фомалхаут е околу 1,92 пати поголема од масата на Сонцето, нејзината сјајност е околу 16,6 пати поголема, а нејзиниот пречник е приближно 1,84 пати поголем.[8]

Фомалхаут има малку металичност во споредба со Сонцето, што значи дека е составена од помал процент на други елементи освен водород и хелиум.[9] Металичноста обично се одредува со мерење на изобилството на железо во фотосферата во однос на изобилството на водород. Спектроскопското испитување од 1997 година измерило вредност еднаква на 93% од изобилството на железо на Сонцето.[38][nb 1] Второто испитување од 1997 година заклучило вредност од 78%, претпоставувајќи дека Фомалхаут ја има истата металичност како и соседната ѕвезда TW Јужна Риба, за која оттогаш се тврди дека е физички придружник.[8][39] Во 2004 година, ѕвездениот развоен модел на Фомалхаут дал металичност од 79%.[9] Конечно, во 2008 година, спектроскопското мерење дало значително помала вредност од 46%.[40]

Се тврди дека Фомалхаут е една од приближно 16-те ѕвезди кои припаѓаат на движечката група Кастор. Ова е здружение на ѕвезди кои делат заедничко движење низ вселената и за кои се тврди дека се физички поврзани. Други членови на оваа група се Кастор и Вега. Движечката група има проценета возраст од 200 ± 100 милиони години и потекнува од истата местоположба. Поновите испитувања покажале дека наводните членови на движечката група Кастор не само што имаат широк опсег на возрасти, туку и нивните брзини се премногу различни за да може да се поврзуваат една со друга во далечното минато. Оттука, „членството“ во оваа динамична група нема никакво значење за староста на системот Фомалхаут.[18]

Остаточни дискови и сомнителни планети

уреди
 
Слика од астероидниот појас од вселенскиот телескоп Џејмс Веб [41] со прибелешки од НАСА.
 
Оваа слика ги прикажува карактеристиките на откритието во остаточниот диск на Фомалхаут од вселенскиот телескоп „Џејмс Веб“ (ВТЏВ), како и преклопувањата на податоците од вселенскиот телескоп „Хабл“ (ВТХ) и Големата милиметарска/подмилиметарска низа Атакама (ГМНА).
 
Остаточен диск околу ѕвездата
 
Остатоци кружат околу Фомалхаут што ја покажува местоположбата на Фомалхаут b — снимена со коронографот на вселенскиот телескоп „Хабл“. (8 јануари 2013 година;НАСА).

Фомалхаут е опкружен со неколку остаточни дискови.

Внатрешниот диск е ситно зрно со висока состав на јаглерод (10–300 nm) диск со пепел, групиран на 0,1 АЕ од ѕвездата. Следен е диск со поголеми честички, со внатрешен раб 0,4-1 АЕ од ѕвездата. Највнатрешниот диск засега е необјаснет.

Најнадворешниот диск е на радијално растојание од 133 AU (1.99×1010 km; 1.24×1010 mi), во тороидална форма со многу остар внатрешен раб, сите наклонети за 24 степени од работ нагоре.[42][43] Прашината се распространува во појас широк околу 25 АЕ. Геометриското средиште на дискот е поместено за околу 15 AU (2.2×109 km; 1.4×109 mi) од Фомалхаут.[44] Дискот понекогаш се нарекува „Кајперовиот појас на Фомалхаут“. Се верува дека правливиот диск на Фомалхаут е протопланетарен,[45] и емитира значително инфрацрвено зрачење. Мерењата на вртењето на Фомалхаут покажуваат дека дискот се наоѓа во екваторијалната рамнина на ѕвездата, како што се очекува од теориите за формирање на ѕвезди и планети.[46]

Сликите на вселенската опсерваторија Хершел на Фомалхаут, анализирани во 2012 година, откриваат дека во надворешниот појас е присутна голема количина на мека прашина со големина на микрометар. Бидејќи таквата прашина се очекува да биде издувана од системот со притисок од зрачење на ѕвездите на кратки временски размери, неговото присуство укажува на постојано надополнување со судири на планетезимали. Пената морфологија на зрната сугерира кометско потекло. Стапката на судир се проценува на комети со големина од приближно 2000 километри дневно.[47] Набљудувањата на овој надворешен прстен од прашина од Големата милиметарска низа Атакама, исто така, сугерирало можно постоење на две планети во системот.[48] Доколку има дополнителни планети од 4 до 10 АЕ, тие мора да бидат под 20 MJ; доколку е од 2,5 нанадвор, тогаш 20 MJ.[49]

На 13 ноември 2008 година, астрономите објавиле кандидат за екстрасончева планета, која орбитира веднаш во внатрешноста на надворешниот прстен со остатоци. Ова било првиот екстрасончев објект кој орбитира директно во видлива светлина, снимен од вселенскиот телескоп „Хабл“ .[50][51] Масата на пробната планета, Фомалхаут b, се проценува дека е помала од три пати поголема од масата на Јупитер, а најмалку од масата на Нептун. Сепак, снимките од М-бендот направени од опсерваторијата ММТ поставуваат силни ограничувања на постоењето на гасни џинови на оддалеченост од 40 АЕ од ѕвездата,[52] и снимките од вселенскиот телескоп „Спицер“ сугерираат дека телото Фомалхаут b е поверојатно да биде облак од прашина.[53] Подоцнежната синтеза на нови и постојни директни набљудувања на објектот во 2019 година потврдила дека тоа се шири, губи сјајност, нема доволно маса за да може да го вознемири надворешниот прстен додека го преминува, и веројатно е распрснувачки облак од остатоци од масивен планетаристички судир на хиперболична орбита предодредена да го напушти системот на Фомалхаут[54]. Понатамошните набљудувања од 2022 година со вселенскиот телескоп „Џејмс Веб“ во средно инфрацрвена светлина не успеале да го решат објектот во 25,5 опсег на бранови должини на широкопојасен филтер MIRI, пријавен од истиот тим дека е конзистентен со претходниот резултат.[16]

Истите податоци за сликање на вселенскиот телескоп „Џејмс Веб“ од 2022 година открииле друга очигледна карактеристика на надворешниот диск, наречена „Големиот облак од прашина“.[16] Меѓутоа, анализата на друг тим, која вклучувала и други постоечки податоци, претпочитела нејзино толкување како случајна позадина, а не како дел од надворешниот прстен.[55] Друго испитување од 2023 година открило 10 точки извори околу Фомалхаут; сите освен еден од овие се објекти во позадина, вклучувајќи го и „Големиот облак од прашина“, но природата на последниот е непозната. Тоа може да биде позадински објект или планетарен придружник на Фомалхаут.[56]

Планетарен систем Фомалхаут[17][54][57]
Придружници Маса Голема полуоска
(ае) 		Орбитален период
(денови) 		Занесеност Наклон Полупречник
Внатрешен топол диск 0.08–0.11 AU — —
Надворешен топол диск 0.21–0.62 АЕ или 0.88–1.08 АЕ — —
10 АЕ појас 8–12 AU — —
Меѓупојасен диск 35–133 AU — —
Главен појас 133–158 AU −66.1° —
Надворешен ореол на главниот појас 158–209 AU — —

Формалхаут B

уреди

Фомалхаут формира двојна ѕвезда со ѕвездата од типот К4 TW Јужна Риба (TW PsA), која се наоѓа на 0.28 парсеци или 0.91 светлосни години од Фомалхаут, а нејзината вселенска брзина се согласува со онаа на Фомалхаут во рамките на 0,1 ± 0,5 км/сек., во согласност со тоа да се биде врзан придружник. Неодамнешна проценка на возраста на TW PsA (400 ± 70 милиони години) многу добро се согласува со изохроната старост за Фомалхаут ( 450 ± 40 милиони години), дополнително се расправаат за двете ѕвезди кои формираат физичка двојност.

Ознаката TW Јужна Риба е астрономска номенклатура за променлива ѕвезда. Фомалхаут B е болскотна ѕвезда од типот позната како променлива BY Змеј. Малку варира по привидна магнитуда, во опсег од 6,44 до 6,49 во период од 10,3 дена. Иако е помало од Сонцето, тоа е релативно големо за блескава ѕвезда. Повеќето блескави ѕвезди се црвени џуџиња од типот М.

Во 2019 година, тим од истражувачи кои ја анализирале астрометријата, мерењата на радијалната брзина и сликите на Фомалхаут В, предложиле постоење на планета која орбитира околу ѕвездата со маса од 1,2+0,7
0,6 јупитерови маси и слабо дефиниран орбитален период со проценка слабо центрирана околу 25 години.[58]

Фомалхаут C (LP 876-10)

уреди

LP 876-10 е исто така поврзана со системот Фомалхаут, што ја прави тројна ѕвезда. Во октомври 2013 година, Ерик Мамајек и соработниците од конзорциумот RECONS објавиле дека претходно познатата ѕвезда со високо правилно движење LP 876-10 има растојание, брзина и местоположба на големината на бојата во согласност со тоа што е уште еден член на системот Фомалхаут. LP 876-10 првично била каталогизирана како ѕвезда со високо соодветно движење од Вилем Лујтен во неговиот ѕвезден каталог од 1979 година; сепак, прецизна тригонометриска паралакса и радијална брзина биле измерени само неодамна. LP 876-10 е црвено џуџе од спектрален тип M4V и се наоѓа уште подалеку од Фомалхаут A отколку TW PsA - околу 5,7° оддалечена од Фомалхаут A на небото, во соседното соѕвездие Водолија, додека и Фомалхаут A и TW PsA се наоѓаат во соѕвездието Јужна Риба. Нејзиното сегашно одвојување од Фомалхаут А е околу 0,77 парсеци (2,5 светлосни години), а моментално се наоѓа на 0,987 парсеци (3,22 светлосни години) од TW PsA (Фомалхаут В). LP 876-10 се наоѓа добро во плимниот полупречник на системот Фомалхаут, што е 1,9 парсеци (6,2 светлосни години). Иако LP 876-10 самата е каталогизирана како двојна ѕвезда во Вашингтонскиот каталогот со двојни ѕвезди (наречен „WSI 138“), немало знаци на близок ѕвезден придружник во сликите, спектралните или астрометриските податоци според проучувањето на Мамајек и неговите соработници. Во декември 2013 година, Кенеди и сор. објавиле откритие на ладен остаточен диск поврзан со Фомалхаут C, користејќи инфрацрвени слики од вселенската опсерваторија Хершел. Системите со повеќе ѕвезди кои хостираат повеќе остаточни дискови се исклучително ретки [59].

Етимологија и културно значење

уреди

Фомалхаут имала различни имиња кои и се припишувале низ времето и била распознавана од многу култури на северната полутопка, вклучувајќи ги Арапите, Персијците и Кинезите. Таа ја одбележала краткоденицата во 2500 година п.н.е. и била маркер за обожавањето на Деметра во Елевсида.

  • Се смета дека е една од четирите „ кралски ѕвезди“ на Персијците.[60]
  • Латинските имиња се ōs piscis merīdiāni, ōs piscis merīdionālis, ōs piscis notii „Устата на јужната риба“.[60]
  • Народното име кај раните Арапи било Дифди'ал Аввал (الضفدع الأول, al-ḍifdiʿ al-awwal ) „првата жаба“ (втората жаба е Бета Кит). Кинеското име北落師門/北落师门значи Северна порта на воениот логор, бидејќи оваа ѕвезда се означува и стои сама во северната порта на воениот логор астеризам, замок во заробеништво.[61]北落师门 или Pi Lo Sze Mun, име латинизирано од Р. Ален.
  • За абориџините од Јужна Австралија, тоа е машко суштество наречено Буунџил .[62] Народот Вардаман од Северната Територија ја нарекле Фомалхаут Менгген — бел какаду.[63]

Fomalhaut-Earthwork B, во државниот парк Маундс во близина на Андерсон, Индијана, се поредува со изгревањето на ѕвездата Фомалхаут во есенските месеци, според Одделот за природни ресурси на Индијана. Во 1980 година, астрономот Џек Робинсон предложил дека растечкиот азимут на Фомалхаут е означен со поставување на карин и на медицинското тркало Бигхорн во Вајоминг, САД и на медицинското тркало на планината Мус во Саскачеван, Канада.[64]

Списанието „New Scientist“ ѕвездата ја нарекла „Големото око на Сурон“, споредувајќи го нејзиниот облик и остаточниот прстен со гореспоменатото „око“ во филмовите на Господарот на прстените на Питер Џексон.[65]

USS Fomalhaut (AK-22) бил товарен брод на морнарицата на Соединетите држави .[66]

Поврзано

уреди

Белешки

уреди
  1. ↑ Пресметка на металичност: ако m = [Fe/H], тогаш односот на железо и водород за Фомалхаут поделен со односот на железо и водород за Сонцето е даден со 10m.

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 van Leeuwen, F. (November 2007). „Validation of the new Hipparcos reduction“. Astronomy and Astrophysics. 474 (2): 653–664. arXiv:0708.1752. Bibcode:2007A&A...474..653V. doi:10.1051/0004-6361:20078357. S2CID 18759600.
  2. ↑ Ducati, J. R. (2002). „VizieR Online Data Catalog: Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system“. CDS/ADC Collection of Electronic Catalogues. 2237: 0. Bibcode:2002yCat.2237....0D.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Vallenari, A.; и др. (Gaia collaboration) (2023). „Gaia Data Release 3. Summary of the content and survey properties“. Astronomy and Astrophysics. 674: A1. arXiv:2208.00211. Bibcode:2023A&A...674A...1G. doi:10.1051/0004-6361/202243940. S2CID 244398875 Проверете ја вредноста |s2cid= (help). Запис на Gaia DR3 за овој извор на VizieR.
  4. ↑ Hojjatpanah, S.; и др. (2019). „Catalog for the ESPRESSO blind radial velocity exoplanet survey“. Astronomy & Astrophysics. 629: A80. arXiv:1908.04627. Bibcode:2019A&A...629A..80H. doi:10.1051/0004-6361/201834729. S2CID 199552090.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 „LP 876-10 – Double or multiple star“. SIMBAD. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Посетено на 2014-07-30.
  6. ↑ 6,0 6,1 Demory, Brice-Olivier; Ségransan, Damien; Forveille, Thierry; Queloz, Didier; Beuzit, Jean-Luc; Delfosse, Xavier; Di Folco, Emmanuel; Kervella, Pierre; Le Bouquin, Jean-Baptiste; Perrier, Christian; Benisty, Myriam; Duvert, Gilles; Hofmann, Karl-Heinz; Lopez, Bruno; Petrov, Romain (October 2009). „Mass-radius relation of low and very low-mass stars revisited with the VLTI“. Astronomy and Astrophysics. 505 (1): 205–215. arXiv:0906.0602. Bibcode:2009A&A...505..205D. doi:10.1051/0004-6361/200911976. S2CID 14786643.
  7. ↑ 7,0 7,1 Johnson, H. L.; Iriarte, B.; Mitchell, R. I.; Wisniewskj, W. Z. (1966). „UBVRIJKL photometry of the bright stars“. Communications of the Lunar and Planetary Laboratory. 4 (99): 99. Bibcode:1966CoLPL...4...99J.
  8. ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 Mamajek, E.E. (August 2012). „On the Age and Binarity of Fomalhaut“. Astrophysical Journal Letters. 754 (2): L20. arXiv:1206.6353. Bibcode:2012ApJ...754L..20M. doi:10.1088/2041-8205/754/2/L20. S2CID 119191190.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Di Folco, E.; Thévenin, F.; Kervella, P.; Domiciano de Souza, A.; Coudé du Foresto, V.; Ségransan, D.; Morel, P. (November 2004). „VLTI near-IR interferometric observations of Vega-like stars. Radius and age of α PsA, β Leo, β Pic, ɛ Eri and τ Cet“. Astronomy and Astrophysics. 426 (2): 601–617. Bibcode:2004A&A...426..601D. doi:10.1051/0004-6361:20047189. This paper lists [Fe/H] = −0.10 dex.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Gomes da Silva, J.; Santos, N. C.; Adibekyan, V.; Sousa, S. G.; Campante, T. L.; Figueira, P.; Bossini, D.; Delgado-Mena, E.; Monteiro, M. J. P. F. G.; de Laverny, P.; Recio-Blanco, A.; Lovis, C. (2021-02-01). „Stellar chromospheric activity of 1674 FGK stars from the AMBRE-HARPS sample. I. A catalogue of homogeneous chromospheric activity“. Astronomy and Astrophysics. 646: A77. arXiv:2012.10199. Bibcode:2021A&A...646A..77G. doi:10.1051/0004-6361/202039765. ISSN 0004-6361. Tw piscis austrini's database entry at VizieR.
  11. ↑ Mamajek, Eric E.; и др. (2013). „The Solar Neighborhood. XXX. Fomalhaut C“. The Astronomical Journal. 146 (6): 154–163. arXiv:1310.0764. Bibcode:2013AJ....146..154M. doi:10.1088/0004-6256/146/6/154. S2CID 67821813.
  12. ↑ Wells, John C. (2008). Longman Pronunciation Dictionary (3-ти. изд.). Longman. ISBN 978-1-4058-8118-0.
  13. ↑ Perryman, Michael (2010). The Making of History's Greatest Star Map. Astronomers' Universe. Heidelberg: Springer-Verlag. Bibcode:2010mhgs.book.....P. doi:10.1007/978-3-642-11602-5. ISBN 978-3-642-11601-8.
  14. ↑ Garrison, R. F. (December 1993). „Anchor Points for the MK System of Spectral Classification“. Bulletin of the American Astronomical Society. 25: 1319. Bibcode:1993AAS...183.1710G. Архивирано од изворникот на 2019-06-25. Посетено на 2012-02-04.
  15. ↑ Andrews, Robin George (8 May 2023). „Webb Telescope Finds a Star Cloaked in 3 Rings of Ruined Worlds - Astronomers have gained a new understanding of the chaos that wreathes the bright star Fomalhaut with the help of the powerful space observatory“. The New York Times. Архивирано од изворникот на 8 May 2023. Посетено на 8 May 2023.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Gáspár, András; Wolff, Schuyler Grace; и др. (8 May 2023). „Spatially resolved imaging of the inner Fomalhaut disk using JWST/MIRI“. Nature Astronomy. 7 (7): 790–798. arXiv:2305.03789. Bibcode:2023NatAs...7..790G. doi:10.1038/s41550-023-01962-6. S2CID 258558003 Проверете ја вредноста |s2cid= (help). Посетено на 8 May 2023.
  17. ↑ 17,0 17,1 Mennesson, B.; Absil, O.; Lebreton, J.; Augereau, J.-C.; Serabyn, E.; Colavita, M. M.; Millan-Gabet, R.; Liu, W.; Hinz, P. (2012). „An interferometric study of the Fomalhaut inner debris disk II. Keck Nuller mid-infrared observations“. Astrophysical Journal. 763 (2): 119. arXiv:1211.7143. Bibcode:2013ApJ...763..119M. doi:10.1088/0004-637X/763/2/119.
  18. ↑ 18,0 18,1 Mamajek, Eric E.; Bartlett, Jennifer L.; Seifahrt, Andreas; Henry, Todd J.; Dieterich, Sergio B.; Lurie, John C.; Kenworthy, Matthew A.; Jao, Wei-Chun; Riedel, Adric R.; Subasavage, John P.; Winters, Jennifer G.; Finch, Charlie T.; Ianna, Philip A.; Bean, Jacob (2013). „The Solar Neighborhood. XXX. Fomalhaut C“. The Astronomical Journal. 146 (6): 154. arXiv:1310.0764. Bibcode:2013AJ....146..154M. doi:10.1088/0004-6256/146/6/154. S2CID 67821813.
  19. ↑ Bob King (2014-10-01). „Fomalhaut: A crazy-wide triple stat“. Sky & Telescope. Посетено на 2020-06-13. When you next look at Fomalhaut twinkling above the fall leaves, put four fingers together and hold them up against the sky. They'll cover about 8°, or the amount of real estate spanned by the triple system.
  20. ↑ Andreoli, Claire (20 April 2020). „Exoplanet Apparently Disappears in Latest Hubble Observations“. NASA. Посетено на 21 April 2020.
  21. ↑ Wagman, M. (August 1987). „Flamsteed's Missing Stars“. Journal for the History of Astronomy. 18 (3): 212. Bibcode:1987JHA....18..209W. doi:10.1177/002182868701800305.
  22. ↑ Hartkopf, William I.; Mason, Brian D. „Addressing confusion in double star nomenclature: The Washington Multiplicity Catalog“. U.S. Naval Observatory. Архивирано од изворникот на 2011-05-17. Посетено на 2016-01-19.
  23. ↑ „Fomalhaut“.
  24. ↑ Couper, Heather; Henbest, Nigel (5 December 2011). The Story of Astronomy: How the universe revealed its secrets. Hachette UK. ISBN 9781844037261. Посетено на 25 May 2024. [...] Ptolemy [...] generally described stars by their positions in the constellation patterns: but this could get quite cumbersome, such as 'the northernmost of two stars close together over the little shield in the stern.' [...] The jewel in the constellation of Piscis Austrinus [...] is dubbed by Ptolemy as 'the mouth of the southern fish.' In Arabic, this became fam al-hut al-janub - our star Fomalhaut.
  25. ↑ فم الحوت
  26. ↑ حوت
  27. ↑ „IAU Working Group on Star Names (WGSN)“. Посетено на 22 May 2016.
  28. ↑ „Bulletin of the IAU Working Group on Star Names, No. 1“ (PDF). Посетено на 28 July 2016.
  29. ↑ NameExoWorlds: An IAU Worldwide Contest to Name Exoplanets and their Host Stars.
  30. ↑ „NameExoWorlds The Process“. Архивирано од изворникот на 2015-08-15. Посетено на 2015-09-05.
  31. ↑ Final Results of NameExoWorlds Public Vote Released, International Astronomical Union, 15 December 2015.
  32. ↑ „SCSU planetarium names an exoplanet“.
  33. ↑ „NameExoWorlds The Approved Names“. Архивирано од изворникот на 2018-02-01. Посетено на 2016-09-09.
  34. ↑ „ALMA Reveals Workings of Nearby Planetary System“. ESO Press Release. Посетено на 13 April 2012.
  35. ↑ „Shallow Sky Object of the Month: Fomalhaut“. Houston Astronomical Society. August 2013. Посетено на 2014-07-30.
  36. ↑ Barrado y Navascues, D. (1998). „The Castor moving group. The age of Fomalhaut and VEGA“. Astronomy and Astrophysics. 339: 831–839. arXiv:astro-ph/9905243. Bibcode:1998A&A...339..831B.
  37. ↑ „Elusive Planet Reshapes a Ring Around Neighboring Star“. HubbleSite - newscenter. Space Telescope Science Institute (STScI). June 22, 2005.
  38. ↑ Dunkin, S. K.; Barlow, M. J.; Ryan, Sean G. (April 1997). „High-resolution spectroscopy of Vega-like stars - I. Effective temperatures, gravities and photospheric abundances“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 286 (3): 604–616. Bibcode:1997MNRAS.286..604D. doi:10.1093/mnras/286.3.604. This paper lists [Fe/H] = −0.03 dex.
  39. ↑ Barrado y Navascues, David; Stauffer, John R.; Hartmann, Lee; Balachandran, Suchitra C. (January 1997). „The Age of Gliese 879 and Fomalhaut“. Astrophysical Journal. 475 (1): 313. arXiv:astro-ph/9704021. Bibcode:1997ApJ...475..313B. doi:10.1086/303518. S2CID 15434275. This paper lists [Fe/H] = −0.11 dex.
  40. ↑ Saffe, C.; Gómez, M.; Pintado, O.; González, E. (October 2008). „Spectroscopic metallicities of Vega-like stars“. Astronomy and Astrophysics. 490 (1): 297–305. arXiv:0805.3936. Bibcode:2008A&A...490..297S. doi:10.1051/0004-6361:200810260. S2CID 15059920. This paper lists [Fe/H] = −0.34 dex.
  41. ↑ Adkins, Jamie (2023-05-08). „Webb Looks for Fomalhaut's Asteroid Belt and Finds Much More“. NASA. Посетено на 2023-05-08.
  42. ↑ Kalas, Paul; Graham, James R.; Clampin, Mark (2005). „A planetary system as the origin of structure in Fomalhaut's dust belt“. Nature. 435 (7045): 1067–1070. arXiv:astro-ph/0506574. Bibcode:2005Natur.435.1067K. doi:10.1038/nature03601. PMID 15973402. S2CID 4406070.
  43. ↑ The disc was reported by Holland, Wayne S.; и др. (1998). „Submillimetre images of dusty debris around nearby stars“. Nature. 392 (6678): 788–791. Bibcode:1998Natur.392..788H. doi:10.1038/33874. S2CID 4373502. They noted that the disc was centered on a cavity, which they suggested might have been swept out by planets.
  44. ↑ „Fomalhaut's Kuiper Belt“. Sky & Telescope. 2005-06-22. Архивирано од изворникот на 2014-03-18. Посетено на October 16, 2007.
  45. ↑ „Hubble Directly Observes a Planet Orbiting Another Star“. Посетено на November 13, 2008.
  46. ↑ Le Bouquin, Jean-Baptiste; и др. (2009). „The spin-orbit alignment of the Fomalhaut planetary system probed by optical long baseline interferometry“. Astronomy and Astrophysics. 498 (3): L41–L44. arXiv:0904.1688. Bibcode:2009A&A...498L..41L. doi:10.1051/0004-6361/200911854.
  47. ↑ B. Acke; и др. (2012). „Herschel images of Fomalhaut. An extrasolar Kuiper belt at the height of its dynamical activity“. Astronomy & Astrophysics (class: astro-ph). 540: A125. arXiv:1204.5037. Bibcode:2012A&A...540A.125A. doi:10.1051/0004-6361/201118581.
  48. ↑ Boley, A.; и др. (2012). „Constraining the Planetary System of Fomalhaut Using High-Resolution ALMA Observations“. The Astrophysical Journal (class: astro-ph). 750 (1): L21. arXiv:1204.0007. Bibcode:2012ApJ...750L..21B. doi:10.1088/2041-8205/750/1/L21.
  49. ↑ Kenworthy, Matthew A.; Meshkat, Tiffany; Quanz, Sascha P.; Girard, Julien H.; Meyer, Michael R.; Kasper, Markus (2012). „Coronagraphic Observations of Fomalhaut at Solar System Scales“. Astrophysical Journal (class: astro-ph). 764 (1): 7. arXiv:1212.1459. Bibcode:2013ApJ...764....7K. doi:10.1088/0004-637X/764/1/7.
  50. ↑ „Hubble snaps first optical photo of exoplanet“. Berkeley News. 2008-11-13. Посетено на 2017-10-03.
  51. ↑ Kalas, Paul; и др. (2008). „Optical Images of an Exosolar Planet 25 Light-Years from Earth“. Science. 322 (5906): 1345–1348. arXiv:0811.1994. Bibcode:2008Sci...322.1345K. doi:10.1126/science.1166609. PMID 19008414. S2CID 10054103.
  52. ↑ Kenworthy, Matthew A.; и др. (2009). „MMT/AO 5 micron Imaging Constraints on the Existence of Giant Planets Orbiting Fomalhaut at ~13–40 AU“. The Astrophysical Journal. 697 (2): 1928–1933. arXiv:0811.2443. Bibcode:2009ApJ...697.1928K. doi:10.1088/0004-637X/697/2/1928.
  53. ↑ Markus, J.; и др. (2012). „Infrared Non-detection of Fomalhaut b—Implications for the Planet Interpretation“. The Astrophysical Journal. 747 (2): 116. arXiv:1201.4388. Bibcode:2012ApJ...747..116J. doi:10.1088/0004-637X/747/2/116.
  54. ↑ 54,0 54,1 András Gáspár; George H. Rieke (2020-05-05). „New HST data and modeling reveal a massive planetesimal collision around Fomalhaut“. Proceedings of the National Academy of Sciences. 117 (18): 9712–9722. arXiv:2004.08736. Bibcode:2020PNAS..117.9712G. doi:10.1073/pnas.1912506117. PMC 7211925. PMID 32312810.
  55. ↑ Kennedy, Grant M.; Lovell, Joshua B.; и др. (May 2023). „ALMA and Keck analysis of Fomalhaut field sources: JWST's Great Dust Cloud is a background object“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 524 (2): 2698–2704. arXiv:2305.10480. doi:10.1093/mnras/stad2058.
  56. ↑ Ygouf, Marie; Beichman, Charles; и др. (October 2023). „Searching for Planets Orbiting Fomalhaut with JWST/NIRCam“. The Astronomical Journal. 167 (1): 26. arXiv:2310.15028. Bibcode:2024AJ....167...26Y. doi:10.3847/1538-3881/ad08c8.
  57. ↑ Kalas, Paul; Graham, James R.; Fitzgerald, Michael P.; Clampin, Mark (2013). „STIS Coronagraphic Imaging of Fomalhaut: Main Belt Structure and the Orbit of Fomalhaut b“. The Astrophysical Journal. 775 (1): article id. 56. arXiv:1305.2222. Bibcode:2013ApJ...775...56K. doi:10.1088/0004-637X/775/1/56. S2CID 62877509.
  58. ↑ De Rosa, Robert J.; Esposito, Thomas M.; Hirsch, Lea A.; Nielsen, Eric L.; Marley, Mark S.; Kalas, Paul; Wang, Jason J.; Macintosh, Bruce (7 October 2019). „The Possible Astrometric Signature of a Planetary-mass Companion to the Nearby Young Star TW Piscis Austrini (Fomalhaut B): Constraints from Astrometry, Radial Velocities, and Direct Imaging“. Astronomical Journal. 158 (6): 225. arXiv:1910.02965. Bibcode:2019AJ....158..225D. doi:10.3847/1538-3881/ab4c9b.
  59. ↑ Kennedy, Grant M.; и др. (2013-12-17). „Discomapvery of the Fomalhaut C debris disc“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 438 (1): L96–L100. arXiv:1312.5315. Bibcode:2014MNRAS.438L..96K. doi:10.1093/mnrasl/slt168. S2CID 53600511.
  60. ↑ 60,0 60,1 Allen, R.H. (1963). „Piscis Australis, the Southern Fish“. Star Names — Their Lore and Meaning (reprint. изд.). Dover Books. стр. 344–347 – преку Penelope, U Chicago.Allen, R.H. (1963).
  61. ↑ 天文教育資訊網 [Astronomy Education Information Network]. Activities of Exhibition and Education in Astronomy (AEEA) (кинески). 7 July 2006. Архивирано од изворникот на 21 May 2011. Посетено на 24 August 2012.
  62. ↑ Dawson, James (1881). Australian Aborigines. Sydney, AU: George Robertson. стр. 100. ISBN 0-85575-118-5.
  63. ↑ Harney, Bill Yidumduma; Cairns, Hugh C. (2004) [2003]. Dark Sparklers (revised. изд.). Merimbula, New South Wales: Hugh C. Cairns. стр. 204. ISBN 0-9750908-0-1.
  64. ↑ Robinson, J.H. (September 1980). „Fomalhaut and cairn D at the Big Horn and Moose Mountain medicine wheels“. Bulletin of the Astronomical Society. 12: 887. Bibcode:1980BAAS...12..887R.
  65. ↑ Semeniuk, Ivan (22 June 2005). „Hubble spies lord of the stellar rings“. New Scientist.
  66. ↑ „Attack cargo ship Fomalhaut (AE-20)“. navsource.org. 2005-10-02. Посетено на 2020-01-25.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Фомалхаут&oldid=5277730“