Википедија

Кралството Унгарија (1526–1867)

Кралство Унгарија — кралство кое опстојувало во периодот помеѓу 1526 и 1867 година како држава надвор од Светото Римско Царство, [б 1] но дел од земјите на Хабсбуршката Монархија која станала Австриско Царство во 1804 година. По Мохачката битка во 1526 година, земјата била управувана од двајца крунисани кралеви (Јован I и Фердинанд I). Првично, точната територија под владеење на Хабсбурговците била оспорена бидејќи и двајцата владетели го презеле целото кралство. Овој нерасчистен период траел до 1570 година кога Јован Сигизмунд Заполја (Јован II) абдицирал како крал на Унгарија во корист на царот Максимилијан II.

Кралство Унгарија
Magyar Királyság  (унгарски)
Königreich Ungarn  (германски)
Regnum Hungariae  (латински)
1526–1867
of Унгарија
Coat of arms
Motto: Regnum Mariae Patrona Hungariae[1]
"Кралство на Марија, Патронката на Унгарија"
Химна: Химнуз
Химна
Хабсбуршко Кралство на Унгарија (светлосино) во лична унија со Кралство Хрватска (црвено), двете во рамките на Хабсбуршка монархија (во нијанси на сина) во 1572 година.
Хабсбуршко Кралство на Унгарија (светлосино) во лична унија со Кралство Хрватска (црвено), двете во рамките на Хабсбуршка монархија (во нијанси на сина) во 1572 година.
СтатусЗемја на Хабсбуршка монархија и од 1804 година Австриското Царство
Во личен сојуз со Кралство Хрватска
Главен градБудим
(1526–1536, 1784–1873)
Пресбург
(1536–1783)
Говорени јазициОфицијални јазици:
Латински
(пред 1784; 1790–1844)
Германски
(1784–1790; 1849–1867)
Унгарски
(1836–1849)
Останати говорни јазици:
Романски, Словачки, Хрватски, Словенечки, Српски, Италијански, Русински
Вероисповед
Католичка, Калвинизам, Лутеранска, Православна, Унитаријанство, Јудаизам
Демоним(и)Унгарски
УредувањеАпсолутна монархија
Апостолски Крал 
• 1526–1564 (прв)
Фердинанд I
• 1848–1867 (последен)
Франц Јосиф I
Палатин 
• 1526–1530 (прв)
Стефан Батори
• 1847–1848 (последен)
Надвојвода Стефан
LegislatureКралски парламент
Историски периодРан нов век
29 август 1526
24 февруари 1538
26 јануари 1699
1703–1711
15 март 1848
30 март 1867
ВалутаФоринт
Претходници		 Наследници
Кралство Унгарија (1301–1526)
Унгарска Држава
Австроунгарија
Земји на Круната на Свети Стефан

Во раните фази, земјите со кои владееле унгарските кралеви Хабсбурговци го сметале и како „Кралство Унгарија“ и како „Царство Унгарија“.[2][3][4] Кралска Унгарија била симбол на континуитетот на формалното право [5] по отоманската окупација, бидејќи можела да ги зачува своите правни традиции,[6] но генерално, таа де факто била хабсбуршка провинција.[7] Унгарското благородништво ја принудило Виена да признае дека Унгарија е специјална единица на хабсбуршките земји и дека мора да се управува во согласност со нејзините посебни закони.[8] Меѓутоа, унгарската историографија ја позиционирала Трансилванија во директен континуитет со средновековното Кралство Унгарија во следење на унапредувањето на унгарските интереси.[9]

Според условите на Договорот од Карловци, со кој завршила Големата турска војна во 1699 година, Османлиите ја отстапиле речиси цела Отоманска Унгарија. Новите територии биле обединети со територијата на Кралството Унгарија, и иако нејзините овластувања биле главно формални,  Унгарскиот Парламент во Пресбург владеел со земјите.

Двете големи унгарски востанија, војната за независност на Ракоци во почетокот на 18 век и Унгарската револуција од 1848 година, означиле важни промени во еволуцијата на државата. Кралството станало двојна монархија во 1867 година, познато како Австроунгарија.

Царска Унгарија (1526-1699)

уреди
 
Капетанија на Кралството Унгарија околу 1572 година

Кралска Унгарија (1526–1699),[10] (унгарски: Királyi Magyarország, германски: Königliches Ungarn), била името на делот од средновековното Кралство Унгарија каде што Хабсбурговците биле признати како кралеви на Унгарија [11] во пресрет на османлиската победа во битката кај Мохач (1526) и последователната поделба на земјата.

Привремената територијална поделба помеѓу ривалските владетели Јован I и Фердинанд I се случила дури во 1538 година, според Договорот од Нагиварад [12] кога Хабсбурговците ги добиле северните и западните делови на земјата (Кралска Унгарија), со новиот главен град Пресбург (Посони)., денес Братислава). Јован I го обезбедил источниот дел од кралството (познат како Источно Унгарско Кралство). На хабсбуршките монарси им била потребна економската моќ на Унгарија за османлиските војни. За време на отоманските војни, територијата на поранешното Кралство Унгарија била намалена за околу 60%. И покрај овие огромни територијални и демографски загуби, помалата и тешко разурната од војна Кралска Унгарија била исто толку важна како и австриските наследнички земји или земјите на бохемиската круна кон крајот на 16 век.[13]

Територијата на денешна Словачка и северозападна Трансдунавија биле дел од оваа држава, додека контролата на регионот на североисточна Унгарија често се менувала помеѓу Кралската Унгарија и Кнежевството Трансилванија. Централните територии на средновековното унгарско кралство биле припоени од Отоманското Царство 150 години (види Отоманска Унгарија).

Во 1570 година, Јован Сигизмунд Заполја абдицирал како крал на Унгарија во корист на Максимилијан II според условите на Спајерскиот договор.[14]

Терминот „Кралска Унгарија“ паднал во употреба по 1699 година, а Хабсбуршките кралеви ја нарекуваат новопроширената земја со поформалниот термин „Кралство Унгарија“.

Хабсбуршки кралеви

уреди

Хабсбурговците, влијателна династија на Светото Римско Царство, биле избрани за кралеви на Унгарија.[15][16][17]

Кралска Унгарија станала дел од Хабсбуршката Монархија и уживала мало влијание во Виена.[18] Хабсбуршкиот крал директно ги контролирал финансиските, воените и надворешните работи на Кралската Унгарија, а царските трупи ги чувале нејзините граници.[18] Хабсбурговците избегнувале да ја пополнат канцеларијата на Палатин за да ги спречат носителите да соберат премногу моќ.[18] Покрај тоа, таканареченото турско прашање ги поделило Хабсбурговците и Унгарците: Виена сакала да го одржи мирот со Османлиите; Унгарците сакале Османлиите да бидат соборени. Како што Унгарците ја препознале слабоста на нивната позиција, многумина станале анти-хабсбуршко настроени.[18] Тие се жалеле на странска власт, однесувањето на странските гарнизони и признавањето на Хабсбурговците на турската власт во Кнежеството Трансилванија. Трансилванија обично била под власта на Отоманското Царство но честопати имала двојно вазалство - отомански турски султани и хабсбуршки унгарски кралеви - во 16 и 17 век).[19] Сепак, протестантите, кои биле прогонувани во Кралска Унгарија,[18] ја сметале Контрареформацијата за поголема закана од Турците. На австрискиот огранок на хабсбуршките монарси му била потребна економската моќ на Унгарија за османлиските војни. За време на отоманските војни, територијата контролирана од Кралството Унгарија се намалила за околу 60%. И покрај овие огромни територијални и демографски загуби, помалата, тешко разурната од војна Кралска Унгарија останала економски важна за хабсбуршките владетели како и австриските наследни земји или бохемиските круни дури и кон крајот на 16 век.[20] Од сите негови земји, исцрпеното Кралство Унгарија било, во тоа време, најголемиот извор на приходи на Фердинанд I.[21]

Реформација

уреди
 
Кралска Унгарија, Кнежество Горна Унгарија, Кнежество Трансилванија и Отомански ејалети околу 1683 година

Реформацијата брзо се проширила, а до почетокот на 17 век речиси и да немало благородничко семејство кое останало католичко.[22] Во Кралска Унгарија, мнозинството од населението станало лутеранско до крајот на 16 век.[7]

Архиепископот Петер Пазмани ја реорганизирал Римокатоличката црква на Кралската Унгарија и ја предводел контрареформацијата што ги променила придобивките на протестантите во Кралска Унгарија, користејќи убедување наместо заплашување.[22] Реформацијата предизвикала несогласувања помеѓу католиците, кои често застанувале на страната на Хабсбурговците,[22] и протестантите, кои развиле силен национален идентитет и станале бунтовници во австриските очи.[22] Исто така, се развиле несогласувања и помеѓу претежно католичките магнати и главно протестантските помали благородници.[22]

Кралството Унгарија до 1848 година

уреди

18 век

уреди
 
Раст на хабсбуршките територии
 
Кралството Унгарија на оригиналната карта на Josephinische Landesaufnahme, 1782–1785

Како што започнала да се зголемува контролата на Хабсбурговците врз турските територии, министрите на Леополд I тврделе дека тој треба да владее со Унгарија како освоена територија.[23] На парламентот на „Кралска Унгарија“ во Пресбург, во 1687 година, царот ветил дека ќе ги почитува сите закони и привилегии. Сепак, наследното наследство на Хабсбурговците било признаено, а правото на отпор на благородниците било укинато. Во 1690 година Леополд почнал да ги прераспределува земјиштето ослободени од Турците. Протестантските благородници и сите други Унгарци кои се сметале за нелојални од Хабсбурговците ги загубиле своите имоти, кои им биле дадени на странци. Виена ги контролирала надворешните работи, одбраната, тарифите и другите функции.

Репресијата на протестантите и одземањето земјиште ги фрустрирале Унгарците, поради кое во 1703 година селанското востание предизвикало осумгодишен бунт против владеењето на Хабсбурговците. Во Трансилванија, која повторно станала дел од Унгарија на крајот на 17 век [24] (како провинција наречена „Кнежество Трансилванија“ со парламент со седиште во Алба Јулија), народот се обединил под Франциско II Ракоци, римокатолички магнат. Поголемиот дел од Унгарија набргу го поддржала Ракоци, а унгарскиот парламент гласал за поништување на правото на престолот на Хабсбурговците. Меѓутоа, среќата се свртела против Унгарците кога Хабсбурговците склучиле мир на Запад и ја свртеле целата своја сила против нив. Војната завршила во 1711 година, кога грофот Кароли, генерал на унгарските армии се согласил со Договорот од Сату Маре.[25] Договорот содржел овластување царот повторно да го свика парламентот во Пресбург и да се даде амнестија за бунтовниците.

Наследникот на Леополд, кралот Карло III (1711–40), започнал да гради функционални односи со Унгарија по Договорот од Сату Маре. Карло побарал одобрување од парламентот за прагматична санкција, според која хабсбуршкиот монарх требало да владее со Унгарија не како цар, туку како крал кој подлежи на ограничувањата на унгарскиот устав и закони. Тој се надевал дека прагматичната санкција ќе го задржи Хабсбуршкото Царство недопрено доколку неговата ќерка Марија Терезија го наследи. Парламентот ја одобрил прагматичната санкција во 1723 година, и на тој начин Унгарија се согласила да стане наследна монархија под Хабсбурговците сè додека постоела нивната династија. Меѓутоа, во пракса, Карло и неговите наследници владееле речиси автократски, контролирајќи ги надворешните работи, одбраната и финансиите на Унгарија, но немале моќ да ги оданочуваат благородниците без нивно одобрение.

Карло ја организирал земјата под централизирана управа и во 1715 година основал постојана војска под негова команда, која била целосно финансирана и управувана од неблагородните жители. Оваа политика ја намалила воената обврска на благородниците без да го укине нивното ослободување од оданочување. Карло, исто така, забранил преобраќање во протестантизам, барал од државните службеници да исповедаат католицизам и им забранил на протестантските студенти да студираат во странство.

Марија Терезија (1741–80) се соочила со непосреден предизвик од прускиот Фредерик II кога станала шеф на Домот на Хабсбурговците, соочувајќи се со Првата шлеска војна. Во 1741 година, таа се појавила пред парламентот во Пресбург држејќи го новородениот син и ги молела унгарските благородници да ја поддржат. Тие застанале зад неа и помогнале да се обезбеди нејзиното владеење. Марија Терезија подоцна презела мерки за зацврстување на врските со унгарските магнати. Таа основала специјални училишта за да ги привлече унгарските благородници во Виена.

За време на Карло и Марија Тереза, Унгарија доживеала дополнителен економски пад. Вековната отоманска окупација и војната драстично го намалиле населението на Унгарија, а големи делови од јужната половина на земјата биле речиси напуштени. Недостаток на работна сила се развило кога земјопоседниците ги вратиле своите имоти. Како одговор на тоа, Хабсбурговците започнале да ја колонизираат Унгарија со голем број селани од цела Европа, особено Словаци, Срби, Хрвати и Германци. Многу Евреи, исто така, емигрирале од Виена и од полските земји на царството кон крајот на 18 век. Населението на Унгарија се зголемило повеќе од тројно на 8 милиони помеѓу 1720 и 1787 година. Меѓутоа, само 39% од луѓето биле Унгарци, кои живееле главно во центарот на земјата.

Во првата половина на 18 век, Унгарија поседувала земјоделска економија во која биле вработени 90% од населението. Благородниците не користеле ѓубрива, патиштата биле стари и тешко преодни и реките блокирани, а методите за складирање на сурова нафта предизвикале огромни загуби на жито. Бартер ги заменил паричните трансакции, а мала трговија постоела меѓу градовите и кметовите. По 1760 година се развил вишок на работна сила. Населението на градските средини растело, притисокот врз земјата се зголемил, а животниот стандард на кметовите се намалил. Сопствениците на земјиште почнале да поставуваат поголеми барања за новите станари и почнале да ги прекршуваат постоечките договори. Како одговор на тоа, Марија Терезија го издала својот <i>Урбариум</i> од 1767 година за да ги заштити кметовите со враќање на нивната слобода на движење и ограничување на кулукот. И покрај нејзините напори и неколку периоди на силна побарувачка за жито, ситуацијата се влошила. Помеѓу 1767 и 1848 година, многу кметови ги напуштиле своите имоти. Повеќето станале земјоделци без земја бидејќи недостатокот на индустриски развој значело малку можности за работа во градовите.

Јосиф II (1780–1790), динамичен водач под силно влијание на периодот на просветителството, ја потресел Унгарија од нејзината малаксаност кога го наследил престолот од неговата мајка, Марија Терезија. Во рамките на Џозефинизмот, Јосиф се обидел да ја централизира контролата врз царството и да управува со него со декрет како просветлен деспот. Тој одбил да ја положи унгарската заклетва за крунисување за да избегне да биде ограничен со уставот на Унгарија. Во 1781-1782 година издал патент за толеранција, по што следел едикт за толеранција со кој на протестантите и православните христијани им биле доделени целосни граѓански права и на Евреите слобода на богослужба. Тој наредил германскиот да го замени латинскиот како официјален јазик на кралството и им дал на селаните слобода да ги напуштат своите имоти, да се венчаат и да ги ставаат своите деца во занаетите. Унгарија, Славонија, Хрватска, Воена Краина и Трансилванија станале единствените царски територии под една управа, наречена Кралство Унгарија или „Земји на круната на Свети Стефан“. Кога унгарските благородници повторно одбиле да се откажат од нивното ослободување од оданочување, Јосиф го забранил увозот на унгарски произведени стоки во Австрија и започнал истражување за да се подготви за наметнување општ данок на земја.

Реформите на Јосиф ги налутиле благородниците и свештенството на Унгарија, а селаните во земјата станале незадоволни од даноците, регрутирањето и реквизициите на залихите. Унгарците ја сфатиле јазичната реформа на Јосиф како германска културна хегемонија, и тие реагирале со инсистирање на правото да го користат својот јазик. Како резултат на тоа, унгарските помали благородници предизвикале ренесанса на унгарскиот јазик и култура, а култот на националниот танц и носија го достигнал својот врв. Помалите благородници ја доведувале во прашање лојалноста на магнатите, од кои помалку од половината биле етнички Унгарци, па дури и тие станале дворјани кои зборуваат француски и германски. Унгарското национално повторно будење последователно предизвикло национални преродби меѓу словачкото, романското, српското и хрватското малцинство во Унгарија и Трансилванија, кои се чувствувале загрозени и од германската и од унгарската културна хегемонија. Овие национални преродби подоцна процветале во националистичките движења од 19 и 20 век кои придонеле за крајниот колапс на царството.

Кон крајот на неговото владеење, Јосиф водел скапа, несреќна кампања против Турците што го ослабнало неговото царство. На 28 јануари 1790 година, три недели пред неговата смрт, царот издал декрет со кој се откажале сите негови реформи освен Патентот за толеранција, селските реформи и укинување на верските наредби.

Наследникот на Јосиф, Леополд II (1790–1792), повторно ја вовел бирократската техничност која ја гледала Унгарија како посебна земја под хабсбуршкиот крал. Во 1791 година, парламентот го донел Законот X, кој го нагласувал статусот на Унгарија како независно кралство со кое управува само крал легално крунисан според унгарските закони. Законот X подоцна станал основа за барањата на унгарските реформатори за државност во периодот од 1825 до 1849 година. Новите закони повторно барале одобрение и од хабсбуршкиот крал и од парламентот, а латинскиот бил вратен како официјален јазик. Сепак, селските реформи останале на сила, а протестантите останале еднакви пред законот. Леополд починал во март 1792 година токму кога Француската револуција требала да дегенерира во владеењето на теророт и да испрати шокантни бранови низ кралските куќи во Европа.

Прва половина на 19 век

уреди

Просветениот апсолутизам завршил во Унгарија за време на наследникот на Леополд, Франц II (владеел 1792–1835), кој развил речиси ненормална аверзија кон промените, што и донело на Унгарија децениска политичка стагнација. Во 1795 година, унгарската полиција го уапсила Игњат Мартиновиќ и неколку водечки мислители во земјата за заговор за јакобинска револуција за инсталирање на радикален демократски, егалитарен политички систем во Унгарија. Потоа, Франц реши да ја задуши секоја искра на реформи што би можела да запали револуција. Егзекуцијата на наводните заговорници ги замолчило сите застапници за реформи меѓу благородниците и околу три децении реформските идеи останале ограничени на поезијата и филозофијата. Магнатите, кои исто така се плашеле дека приливот на револуционерни идеи може да предизвика народно востание, станале орудие на круната и ја искористиле својата шанса дополнително да ги оптоваруваат селаните.

Во 1804 година Франц II, кој исто така бил светоримски цар и владетел на другите династички земји од династијата Хабсбурговци, го основал Австриското Царство, во кое биле вклучени Унгарија и сите негови други династички земји. Притоа, тој создал формална сеопфатна структура за Хабсбуршката Монархија, која функционирала како композитна монархија околу триста години претходно. Тој самиот станал Франц I, првиот цар на Австрија (Kaiser von Österreich), кој владеел од 1804 до 1835 година, а па подоцна бил именуван за еден и единствен Допелкајзер (двоен цар) во историјата.[26] Работата на севкупната структура и статусот на новите земји-компоненти на Кајзертум најпрво останале како што биле под композитната монархија што постоела пред 1804 година. Ова особено се покажало со статусот на Кралството Унгарија, чии работи останале да ги раководат нејзините сопствени институции (Кралот и Парламентот), бидејќи тие биле под композитната монархија, во која отсекогаш се сметала за посебно царство. Членот X од 1790 година, кој бил додаден во уставот на Унгарија за време на фазата на композитната монархија, ја користи латинската фраза „Regnum Independens“. Според тоа, во новонастанатата ситуација, во нејзината внатрешна власт не биле вклучени царски институции.[27][28][29]

 
Костими на жителите на Кралството Унгарија во 1855 година: етнички Романци, Унгарци (Маџари), словачки и германски селани

До почетокот на 19 век, целта на унгарските земјоделски производители се префрлила од егзистенцијално земјоделство и мало производство за локална трговија кон генерирање пари и големо производство за поширок пазар. Подобрувањата на патиштата и водните патишта ги намалиле транспортните трошоци, додека урбанизацијата во Австрија, Бохемија и Моравија и потребата од залихи за Наполеоновите војни ја зголемиле побарувачката за храна и облека. Унгарија станала главен извозник на жито и волна. Новите земјишта биле исчистени, а приносите се зголемиле како што се подобрувале земјоделските методи. Меѓутоа, Унгарија не ја искористила целосната корист од бумот, бидејќи најголемиот дел од профитот заминувал кај магнатите, кои го сметале профитот не како капитал за инвестирање, туку како средство за додавање луксуз во нивните животи. Како што се зголемувале очекувањата, стоките како што се постелнината и сребрените садови, кои некогаш се сметале за луксуз, станале неопходни. Богатите магнати имале мали проблеми да ги балансираат своите приходи и расходи, но многу помали благородници, плашејќи се да не ја загубат својата социјална положба, се задолжиле за да ги финансираат своите трошоци.

Последниот пораз на Наполеон довел до појава на рецесија. Цените на житото паднале како што побарувачката опаднала, а долговите заробиле голем дел од помалото благородништво на Унгарија. Сиромаштијата принудила многу помали благородници да работат за да заработат егзистенција, а нивните синови влегле во образовните институции за да се обучуваат за државна служба или професионални кариери. Падот на помалото благородништво продолжило и покрај фактот што до 1820 година извозот на Унгарија ги надминал нивоата за време на војната. Како што се зголемувал бројот на помалите благородници кои заработиле дипломи, бирократијата и професиите станале заситени, оставајќи мноштво незадоволни дипломци без работа. Членовите на оваа нова интелигенција брзо станале вљубеници во радикални политички идеологии кои произлегувале од Западна Европа и се организирале за да извршат промени во политичкиот систем на Унгарија.

Франци ретко го повикувал парламентот на седница (обично само за да побара мажи или залихи за војна) без да слуша поплаки. Економските тешкотии го згоолемиле незадоволството на помалите благородници до 1825 година, кога Франц конечно го свикал парламентот по четиринаесетгодишна пауза. Биле изразени поплаки и биле упатени отворени повици за реформи, вклучително и барања за помало мешање на кралот во работите на благородниците и за поширока употреба на унгарскиот јазик.

Првата голема фигура на реформскиот период дошол до израз за време на свикувањето на парламентот во 1825 година. Грофот Иштван Шечењи, магнат од едно од најмоќните семејства во Унгарија, го шокирал парламентот кога го одржал првиот говор на унгарски изговорен во горната комора и го поддржал предлогот за создавање на унгарска академија за уметности и науки со ветување за една година приходи за да го поддржат. Во 1831 г. гневните благородници ја запалиле книгата на Сечењи, Хител (Кредит), во која тој тврдел дека привилегиите на благородниците биле и морално неодбранливи и економски штетни за самите благородници. Сечењи повикал на економска револуција и тврдел дека единствено магнатите се способни да спроведат реформи. Сечењи се залагал за силна врска со Хабсбуршкото Царство и повикал на укинување на повлекувањето и крепосништвото, оданочување на земјопоседниците, финансирање на развојот со странски капитал, формирање на национална банка и воведување на наемниот труд. Тој ги инспирирал таквите проекти како што е изградбата на синџирниот мост што ги поврзува Буда и Пешта. Реформските иницијативи на Сечењи на крајот пропаднале бидејќи биле насочени кон магнатите, кои не биле склонети да ги поддржат промените, и затоа што темпото на неговата програма била премногу бавно за да ги привлече незадоволните помали благородници.

Најпопуларниот од големите унгарски лидери на реформи, Лајош Кошут, упатил страсни повици за промени до помалите благородници. Кошут бил син на безземен, помал благородник со протестантско потекло. Тој се занимавал со адвокатура со својот татко пред да се пресели во Пешта. Таму тој објавил коментари за активностите на парламентот, што го направил популарен помеѓу младите, реформски настроени луѓе. Кошут бил затворен во 1836 година поради предавство. По неговото ослободување во 1840 година, тој бргу се прославил како уредник на либерален партиски весник. Кошут тврдел дека единствено политичкото и економското одвојување од Австрија ќе ја подобри маката на Унгарија. Тој повикал на поширока парламентарна демократија, брза индустријализација, општо оданочување, економска експанзија преку извоз и укинување на привилегиите (еднаквост пред законот) и крепосништвото. Но, Кошут биле и унгарски патриот, чија реторика предизвикала силно незадоволство на малцинските етнички групи во Унгарија. Кошут добил поддршка помеѓу либералните помали благородници, кои сочинувале опозициско малцинство во парламентот. Тие барале реформи со зголемен успех по смртта на Франц во 1835 година и наследувањето на Фердинанд V (1835–48). Во 1844 година бил донесен закон со кој унгарскиот е ексклузивен официјален јазик на земјата.

1848–1867

уреди
 
The Battle of Buda in May 1849 by Mór Than

По Унгарската револуција од 1848 година, царот го отповикал уставот на Унгарија и презел апсолутна контрола. Царот Франц Јосиф ја поделил земјата на четири различни територии: Унгарија, Трансилванија, Хрватска-Славонија и Војводина. Германските и боемските администратори раководеле со владата, а германскиот станал јазик на администрацијата и високото образование. Малцинствата кои биле Унгарци во самата Унгарија добиле малку за нивната поддршка на Австрија за време на превирањата. Наводно, Хрват му рекол на Унгарец: „Го добивме како награда она што Унгарците го добија како казна“.

Унгарското јавно мислење се поделило околу односите на земјата со Австрија. Некои Унгарци се надевале за целосно одвојување од Австрија; други сакале сместување со Хабсбурговците, под услов да ги почитуваат уставот и законите на Унгарија. Ференц Деак станал главен застапник за сместување. Деак ја потврдил законитоста на законите од април и тврдел дека нивната измена бара согласност од унгарскиот парламент. Тој исто така сметал дека детронизацијата на Хабсбурговците е неважечка. Сè додека Австрија владеела апсолутно, според Деак, Унгарците не треба да сторат ништо повеќе од пасивно спротивставување на незаконските барања.

Првата пукнатина во неоапсолутистичкото владеење на Франц Јосиф се развила во 1859 година, кога силите на Сардинија-Пиемонт и Франција ја поразиле Австрија во битката кај Солферино. Поразот го убедил Франц Јозеф дека националното и социјалното противење на неговата влада е премногу силно за да може да се управува со декрет од Виена. Постепено ја увидел потребата од отстапки кон Унгарија, а Австрија и Унгарија на тој начин тргнале кон компромис.

Во 1866 година, Прусите ги поразиле Австријците во Австро-пруската војна, дополнително нагласувајќи ја слабоста на Хабсбуршкото Царство. Преговорите меѓу царот и унгарските водачи биле интензивирани и конечно резултирале со компромис од 1867 година, со кој била создадена Двојната монархија на Австроунгарија, позната и како Австроунгарско Царство.

Демографија

уреди
Етничките групи на Кралството Унгарија според унгарскиот статистичар Елек Фењес [30] Број на население
од

1840 година

Проценти
Унгарци (вклучувајќи ги и Цигани (75,107) [31] затоа што зборувале унгарски) 4,812,759 37,36 %
Словени (Словаци, Рутени, Бугари, Срби, Хрвати итн.) 4,330,165 33,62 %
Власи 2,202,542 17.1 %
Германци (Трансилвански Саксонци, Дунавски Шваби, итн.) 1,273,677 9,89 %
Евреи 244,035 1,89 %
Французи (најмногу од Лорена и Алзас) [32] 6,150 0,05 %
Грци 5,680 0,04 %
Ерменци 3,798 0,03 %
Албанци 1,600 0,01 %
Вкупно 12,880,406 100 %

Белешки

уреди
  1. ↑ Иако Хабсбурговците владееле со Унгарија, таа останала посебна земја управувана во лична унија и со царската титула и со различните земји во рамките на царството (види Хабсбуршка Монархија за детали), и таа не била ниту припоена ниту инкорпорирана во царството.

Наводи

уреди
  1. ↑ Adeleye, Gabriel G. (1999). World Dictionary of Foreign Expressions. Ed. Thomas J. Sienkewicz and James T. McDonough, Jr. Wauconda, IL: Bolchazy-Carducci Publishers, Inc. ISBN 0-86516-422-3.
  2. ↑ Katalin Péter, Beloved Children: History of Aristocratic Childhood in Hungary in the Early Modern Age, Central European University Press, 2001, p. 22
  3. ↑ Howell A. Lloyd, Glenn Burgess, European political thought 1450–1700: religion, law and philosophy, Yale University Press, 2007, pp. 177–189
  4. ↑ Július Bartl, Slovak History: Chronology & Lexicon, Bolchazy-Carducci Publishers, 2002, p. 60
  5. ↑ Lajos Besenyei, Géza Érszegi, Maurizio Pedrazza Gorlero, De bulla aurea Andreae II regis Hungariae, 1222, Valdonega, 1999, p. 222
  6. ↑ Hajdú, Zoltán, DISCUSSION PAPERS No. 44, Carpathian Basin and the Development of the Hungarian Landscape Theory Until 1948, CENTRE FOR REGIONAL STUDIES OF HUNGARIAN ACADEMY OF SCIENCES, p. 10
  7. ↑ 7,0 7,1 Raphael Patai The Jews of Hungary: History, Culture, Psychology, Wayne State University Press, 1996, p. 153
  8. ↑ Peter F. Sugar, Péter Hanák, A History of Hungary, Indiana University Press, 1994, p. 91
  9. ↑ István Keul, Early Modern Religious Communities in East-Central Europe: Ethnic Diversity, Denominational Plurality, and Corporative Politics in the Principality of Transylvania (1526-1691), Brill, 2009, p. 253
  10. ↑ Giambattista Vico, Statecraft: The Deeds of Antonio Carafa, Peter Lang, 2004, p. 400
  11. ↑ "... the Estates of the realm have submitted themselves not only to His Majesty's, but also his heirs' power and rule for ever .
  12. ↑ István Keul, Early Modern Religious Communities in East-Central Europe: Ethnic Diversity, Denominational Plurality, and Corporative Politics in the Principality of Transylvania (1526–1691), BRILL, 2009, p. 40
  13. ↑ Robert Evans, Peter Wilson (2012). The Holy Roman Empire, 1495-1806: A European Perspective. van Brill's Companions to European History. 1. BRILL. стр. 263. ISBN 9789004206830.
  14. ↑ István Keul, Early Modern Religious Communities in East-Central Europe: Ethnic Diversity, Denominational Plurality, and Corporative Politics in the Principality of Transylvania (1526–1691) 2009, pp. 61-255
  15. ↑ David J. Sturdy (2002). Fractured Europe, 1600–1721. Wiley-Blackwell. стр. 17. ISBN 978-0-631-20513-5. Посетено на 2009-04-12.
  16. ↑ Peter George Wallace (2004). The long European Reformation: religion, political conflict, and the search for conformity, 1350–1750. Palgrave Macmillan. стр. 102. ISBN 978-0-333-64450-8. Посетено на 2009-04-12.
  17. ↑ Peter N. Stearns, William Leonard Langer (2001). The Encyclopedia of world history: ancient, medieval, and modern, chronologically arranged. Houghton Mifflin. стр. 309. ISBN 978-0-395-65237-4. Посетено на 2009-04-12.[мртва врска]
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 Library of Congress Country Studies (September 1989). „A Country Study: Hungary: Royal Hungary“. United States federal government. Посетено на 2009-04-12.
  19. ↑ Dennis P. Hupchick, Conflict and chaos in Eastern Europe, Palgrave Macmillan, 1995, p. 62
  20. ↑ Robert Evans, Peter Wilson (2012). The Holy Roman Empire, 1495–1806: A European Perspective Volume 1 van Brill's Companions to European History. Brill. стр. 263. ISBN 978-9004206830.
  21. ↑ Dr. István Kenyeres: The Financial Administrative Reforms and Revenues of Ferdinand I in Hungary, English summary at p- 92 Link1: Link2:
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 Library of Congress Country Studies (September 1989). „A Country Study: Hungary: Partition of Hungary“. United States federal government. Посетено на 2009-04-12.
  23. ↑ De Puy, Henry Walter (1858). „IV: Kossuth the Reformer“. The History of Hungary and the Late Hungarian War: Kossuth and His Generals (англиски) (First. изд.). Phinney. стр. 152–153. Посетено на 14 March 2022. The language of the Austrian ministers daily assumed a far more imperative tone. They declared ominously that they were "preparing an official document, in which they would so fully clear up their relation to Hungary, as to enable their Diet to form a correct view on the subject."
  24. ↑ „Transylvania - Location & History“. britannica.com. Посетено на 19 March 2018.
  25. ↑ Richard C. Frucht, Eastern Europe: an introduction to the people, lands, and culture / edited by Richard Frucht, Volume 1, ABC-CLIO, 2005, p. 348
  26. ↑ Posse, Otto, ed. (1909–13).
  27. ↑ " From the perspective of the Court since 1723, regnum Hungariae had been a hereditary province of the dynasty’s three main branches on both lines.
  28. ↑ "Vor dem Jahr 1848 is das Kaisertum Österreich verfassungsrechtlich als ein monarchischer Einheitsstaat auf differenziert föderalistischer Grundlage zu sehen, wobei die besondere Stelung Ungarns im Rahmen dieses Gesamtstaates stets offenkundig war.
  29. ↑ József Zachar, Austerlitz, 1805. december 2. Архивирано на 22 декември 2019 г.
  30. ↑ (in Hungarian) Elek Fényes, Magyarország' statistikája, Pest : Trattner-Kérolyi Tulajdona, 1842 (page 33).
  31. ↑ (in Hungarian) Elek Fényes, Magyarország' statistikája, Pest : Trattner-Kérolyi Tulajdona, 1842 (page 34).
  32. ↑ (in French) Louis-Emile Hecht, Les colonies lorraines et alsaciennes en Hongrie, Nancy : Berger-Levrault et Cie, 1879.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Кралството_Унгарија_(1526–1867)&oldid=5240392“