Википедија

Базилика на Исусовото раѓање

Црквата на Христовото раѓање или базиликата на Христовото раѓање [б 1] — базилика која се наоѓа во Витлеем во државата Палестина, на Западниот Брег. Гротото има истакнато религиозно значење за христијаните од различни деноминации како родно место на Исус. Гротото е најстарото место кое постојано се користи како место за богослужба во христијанството, а базиликата е најстарата голема црква во Светата земја.[3]

Базилика на Исусовото раѓање
Фасада на црквата Рождество Христово (лево) и ерменскиот манастир (десно), 2012 година
Основни податоци
МестоВитлеем, Западен Брег
Координати31°42′15.5″N 35°12′27.3″E / 31.704306° СГШ; 35.207583° ИГД / 31.704306; 35.207583
ПрипадностКатоличка црква, Ерменска апостолска црква и Грчка православна црква, со Коптска православна црква, Етиопска православна црква Тевахедо и Сириска православна црква [1]
ЗемјаПалестина
Статусактивна
Мреж. местоcustodia.org/en/sanctuaries/bethlehem
Архитектонски опис
Архитектонски типвизантиска (Константин I и ЈустинијанI)
Архитектонски стилРоманска архитектура
Поставен темел326
Завршенок. 565
Службен назив: Родното место на Исус: Црква на Рождеството Христово и пат место за аџилак, Витлеем
ТипСветско наследство
Условиiv, vi
Прогласен2012[2]
Број1433
State PartyПалестина
РегионЗападна Азија

Црквата првично била нарачана од Константин Велики кратко време по посетата на неговата мајка Елена на Ерусалим и Витлеем во 325–326 година, на местото кое традиционално се сметало за родно место на Исус.[4][5] Таа оригинална базилика најверојатно била изградена помеѓу 330 и 333 година, веќе спомената во 333 година и била посветена на 31 мај 339 година [4][5] Најверојатно била уништена од пожар за време на самарјанските бунтови од 6 век, веројатно во 529 година, а нова базилика била изградена неколку години подоцна од византискиот цар Јустинијан (527–565), кој додал трем или нартекс, и го заменил октогоналното светилиште со крстовиден трансепт комплетиран со три апсиди, но во голема мера го зачувал оригиналниот карактер на објектот, со атриум и базилика составена од наос со четири странични патеки.[5]

Храмот на Христовото раѓање, иако останал во основа непроменет од Јустинијановата реконструкција, доживеал бројни поправки и доградби, особено од периодот на крстоносците, како што се две камбанарии (денеска не постојат), ѕидни мозаици и слики (делумно сочувани). Со текот на вековите, околниот комплекс бил проширен, а денес зафаќа приближно 12.000 квадратни метри, опфаќајќи три различни манастири: еден католички, еден ерменски апостолски и еден грчки православен,[6] од кои првите две содржат камбанарии изградени во текот на современиот период.[7]

Сребрената ѕвезда што го означува местото каде се родил Христос, испишана на латински, била украдена во октомври 1847 година од грчки монаси кои сакале да го отстранат овој католички предмет. Некои тврдат дека тоа било фактор кој придонесувал во Кримската војна против Руското Царство.[8] Други тврдат дека војната произлегла од пошироката европска ситуација.[9]

Од 2012 година, црквата на Христовото раѓање е светско наследство и била прва што ставена на списокот на УНЕСКО од Палестина.[10][11]

Од 1852 година со правата на трите верски заедници владее статус кво.[1][12]

Свето писмо

уреди

Од четирите канонски евангелија, Матеј и Лука го спомнуваат раѓањето на Исус, и двајцата го ставаат во Витлеем.[13][14] Лука спомнува: „И го роди својот Син, првенец, па Го пови и Го положи во јасли, зашто за нив немаше место во гостилницата“.[15]

Варијанта на наративот е содржана во Евангелието по Јаков, апокрифно евангелие за детството.

Историја

уреди

Пред Константин

уреди

Се смета дека светото место познато како пештера на Рождеството е пештерата во која е роден Исус. Во 135 година, царот Адријан наредил локацијата над гротото да се претвори во место за обожавање на Адонис, смртниот љубовник на Афродита, грчката божица на убавината и желбата.[16] Јероним тврдел во 420 година дека гротото било посветено на обожавање на Адонис и дека таму била засадена света шумичка со цел целосно да се избрише споменот на Исус од светот.[16][17]

Околу 248 година од нашата ера, грчкиот филозоф Ориген од Александрија го напишал следново:

Во Витлеем е посочена пештерата каде што се родил и јаслите во пештерата каде што бил завиткан. И на тие места, и меѓу странците на верата, се зборува дека навистина во оваа пештера е роден Исус, кого христијаните го обожаваат и почитуваат.[18]

Константинова базилика (326 - 529 или 556)

уреди

Првата базилика на ова место била изградена од царот Константин I, на местото идентификувано од неговата мајка, царицата Елена [19] и епископот Макариј Ерусалимски.[20] Изградбата започнала во 326 година [19] под надзор на Макариј кој ги следел наредбите на Константин,[21] и била посветена на 31 мај 339 [22] - сепак, веќе била посетена во 333 година од Бордо аџија,[23][24] во кое време тој веќе бил во употреба.[23]

Изградбата на оваа рана црква била изведена како дел од поголем проект по Првиот собор во Никеја за време на владеењето на Константин, со цел да се изградат цркви на местата за кои во тоа време се претпоставувало дека биле сведоци на клучните настани во животот на Исус. Дизајнот на базиликата се центрирал на три главни архитектонски делови:[25]

  1. На источниот крај, апсида во полигонална форма (скршен петаголник, а не некогаш предложениот, но неверојатен полн октагон), која заокружува подигната платформа со отвор на нејзиниот кат од околу. Пречник од 4 метри што овозможило директен поглед на местото на Христовото раѓање одоздола. Амбуланторијата со странични простории ја опкружувала апсидата.
  2. Петкорабна базилика во продолжение на источната апсида, еден залив пократок од сè уште постојната Јустинијанова реконструкција.[25]
  3. Атриум со трем.[25]

Структурата била изгорена и уништена во еден од Самарјанските востанија од 529 или 556 година, од кои во втората се смета дека Евреите им се придружиле на Самарјаните.[26][27]

Јустинијанова базилика (6 век)

уреди

Базиликата била повторно изградена во нејзината денешна форма во 6 век на иницијатива на византискиот цар Јустинијан I (527–565), по уништувањето или во 529 или 556 година. Веројатно градбата била завршена по смртта на царот, на што укажува датирањето на дрвените елементи вградени во ѕидовите на црквата помеѓу 545 и 665 година, што е обезбедено со дендрохронолошките анализи направени при неодамнешните реставраторски работи.

Персијците под команда на Хосров II ја нападнале Палестина и го освоиле блискиот Ерусалим во 614 година, но тие не ја уништиле структурата. Според легендата, нивниот командант Шахрбараз бил трогнат од приказот над влезот на црквата на тројцата мудреци облечени во облека на персиски зороастриски свештеници, па наредил да се поштеди зградата.[28][29]

Период на крстоносците (1099-1187)

уреди
 
Базиликата и теренот како што се прикажани во дело објавено во 1487 година

Црквата на Рождеството Христово била користена како примарна црква за крунисување на крстоносните кралеви, од вториот владетел на Латинското Ерусалимско Кралство во 1100 година и до 1131 година Во претходна фаза почнувајќи од ок. 1130, крстоносците го промовирале преуредувањето на зградата во медиумот на ѕидното сликарство: сликите на светците биле изложени во централните и јужните колонади на наосот, главно на иницијатива на приватни донатори, како што покажува честата употреба на посветени натписи и портрети. Остатоци од циклус на наративни сцени се зачувани во северозападниот столб на хорот и јужните трансепти, како и во капелата сместена под камбанаријата. Крстоносците презеле обемна декорација и реставрација на базиликата и теренот,[30] процес кој продолжил до 1169 година, од 1165 до 1169 година дури и преку еден вид „заеднички потфат“ помеѓу латинскиот бискуп од Витлеем, Раул, латинскиот Ерусалимскиот крал Амалрик I и византискиот цар Мануил I Комнин. Како што е наведено во двојазичниот грчки и латински натпис во олтарниот простор, мозаичната декорација била направена со тимска работа на чело со сликарот по име Ефрем. Друг двојазичен, латински и сириски, натпис сместен во долната половина на мозаичен панел на кој е прикажан ангел во северниот ѕид од наосот сведочи за работата на еден сликар по име Василиј, кој веројатно бил локален сириски мелкит. Двајцата уметници соработувале во рамките на истата работилница.

Периодот на Ајубидите и Мамелуците (1187-1516)

уреди
 
Дрвената ерменска врата во нартексот на Храмот Рождество, 1227 година

Ајубидското освојување на Ерусалим и неговата област во 1187 година било без последици за црквата Рождество Христово. Грчко-мелкитското свештенство добило право да служи во црквата, а слични отстапки биле дадени речиси веднаш и на другите христијански деноминации.

Во 1227 година црквата била украсена со елегантно врежана дрвена врата, чии остатоци се уште се гледаат во нартексот. Како што е наведено во неговиот двоен, ерменски и арапски натпис, таа била направена од двајца ерменски монаси, отец Аврам и отец Аракел, во времето на кралот Хетум I од Киликија (1224-1269) и емирот од Дамаск, и внукот на Саладин, ел-Муазам Иса. Во 1229 година, светиот римски цар Фридрих II потпишал договор со султанот ел-Камил кој довел до враќање на Светите места на крстоносците. Имотот на црквата Рождество Христово се вратил во сопственост на латинското свештенство под услов на муслиманските аџии да им биде дозволено да ја посетат светата пештера. Латинската хегемонија веројатно траела сè до упадот на Турците во април 1244 година. По тој повод, црковните богатства, денес зачувани во музејот Тера Санкта во Ерусалим, биле сокриени под земја и повторно откриени дури во 1863 година. Црквата била опустошена, но не и уништена, а најголемата штета била дотраеноста на нејзиниот покрив.[31]

Под владеење на Мамелуците, црквата ја користеле различни христијански деноминации, вклучувајќи Грци, Ерменци, Копти, Етиопјани и Сиријци. Во 1347 година, фрањевците од новоформираната старателство на Светата земја добиле сопственост на поранешниот манастир на редовните канони северно од базиликата. Браќата успеале да добијат хегемонистичка улога во Витлеем до османлискиот период.[32]

Почнувајќи од крајот на 13 век, аџиите се жалеле за дотраеноста на внатрешноста на црквата по наредба на властите на Мамелуците: особено, мермерните облоги на ѕидовите и подот постепено биле отстранети, сè додека целосно не исчезнале.[33]

Војводството Бургундија донирало ресурси за обновување на покривот во август 1448 година, и повеќе региони придонеле за поправка на покривот на црквата во 1480 година: Англија снабдувала олово, Второто кралство Бургундија го снабдувало дрвото и Република Венеција го обезбедила трудот.

Османлиски период (16 век - 18 век)

уреди
 
Гротото на Христовото раѓање, насликано од Лујџи Мајер, крајот на 18 век

По османлиското освојување на Палестина во 1516 година, црквата Рождество Христово страдала од долго распаѓање. Наосот во голема мера бил напуштен и користен за профани цели. Со цел да се спречат луѓето да влезат во црквата со коњи и говеда, главниот влез бил заѕидан и претворен во минијатурна врата, позната до нашите денови како „Врата на смирението“, бидејќи посетителите биле принудени да се наведнуваат за да поминат преку неа.[34] Подигнатиот презвитериум, обезбеден со три врати, темелно го одвојувала наосот од источниот крај на објектот, кој бил резервиран за литургиски активности. Отоманскиот период се карактеризира со зголемени тензии меѓу различните христијански деноминации. Во 1637 година, на Грците им била доделена хегемонија од возвишената порта, а Францисканците биле протерани од светата пештера. Во 1621 година, ерменскиот патријарх Григор Паронтер ги купил делумно уништените згради јужно од дворот и таму основал манастир и конак за аџиите. Во 1639 година, критскиот сликар Еремија Паладас бил нарачан од грчкиот патријарх да наслика нови икони за да ја разубави црквата. Понатамошни работи биле направени во 1671 година на иницијатива на патријархот Доситеос II. Во 1675 година, Доситеос успеал да добие контрола и врз наосот и промовирал реставрација на подот и покривот, како и изработка на нов иконостас. На Францисканците им биле вратени правата во 1690 година, но тие ја изгубиле својата хегемонија уште еднаш во 1757 година, кога на грчките православни христијани им била доделена целосна сопственост на горната црква и овластување да ги чуваат клучевите од гротото. Потоа било промовирано преуредување на црквата: наносот бил повторно поплочен, била обезбедена бемата со свечен иконостас и бил подигнат дрвен балдахин над главниот олтар.[35]

Поради непрекинато навлегување на вода од покривот, мозаиците на крстоносците започнале да се распаѓаат, според документираните извештаи на многу аџии од 16 век до 18 век.[36]

19 век

уреди
 
Северни скали до Гротото во 1880-тите

Земјотресите и нанеле значителна штета на црквата Рождество Христово во периодот помеѓу 1834 и 1837 година Ерусалимскиот земјотрес во 1834 година ја оштетил камбанаријата на црквата, покуќнината во пештерата на која била изградена црквата и други делови од нејзината структура. Мали штети биле дополнително нанесени од серија силни последователни потреси во 1836 година и земјотресот во Галилеја од 1837 година.[37] Како дел од поправките извршени од грчките православни христијани по добивањето ферман во 1842 година, бил изграден ѕид помеѓу наосот и патеките, користени во тоа време како пазар, и источниот дел од црквата во кој се наоѓал хорот, кој дозволувал богослужбата да се продолжи на тоа место.

Религиозно значајната сребрена ѕвезда што го означува точното родно место на Исус била отстранета во октомври 1847 година од гротото на Христовото Рождество од страна на грчките православни христијани. Црквата била под контрола на Отоманското Царство, но околу Божиќ 1852 година, Наполеон III ги принудил Османлиите да ја признаат католичка Франција како „суверена власт“ над христијанските свети места во Светата земја. Султанот ја заменил сребрената ѕвезда на гротото, комплетирана со латински натпис, но христијанското православно Руско Царство ја оспорило промената на власта. Тие го навеле Ќучуккајнарџискиот договор, а потоа распоредиле војски во областа Дунав. Како резултат на тоа, Османлиите издале фермани кои во суштина ја поништиле својата претходна одлука, се откажале од францускиот договор и им ја вратиле на православните христијани суверената власт над црквите во Светата земја, со што ги зголемиле локалните тензии - и сето тоа го поттикнал судирот помеѓу Руското и Отоманското Царство околу контролата на светите места низ регионот.

20 век до денес

уреди
 
Внатрешноста на базиликата во 1930-тите
 
Фасада, околу. 1940 година

Во 1918 година, британскиот гувернер, полковникот Роналд Сторс, го урнал ѕидот подигнат во 1842 година од страна на православните Грци помеѓу наосот и хорот.

Преминот што ги поврзува пештерата Свети Јероним и Пештерата на Христовото Рождество бил проширен во февруари 1964 година, овозможувајќи полесен пристап за посетителите. Американскиот стопанственик Стенли Слоткин во тоа време бил во посета и купил количество варовнички урнатини, повеќе од милион неправилни фрагменти. Ги продавал на јавноста обвиткани во пластични крстови, а во 1995 година биле рекламирани во информативните реклами [38]

За време на Втората интифада во април 2002 година, црквата била место на едномесечна опсада во која околу 50 вооружени Палестинци барани од израелските одбранбени сили (ИДФ) се засолниле во црквата. Христијаните во црквата им дале засолниште на борците, давајќи им храна, вода и заштита од израелските воени сили стационирани надвор. Израелските медиуми тврделе дека христијаните внатре биле држени како заложници,[39] сепак, парохијаните во црквата велат дека тие и црквата биле третирани со почит.[40]

Завесите биле запалени во гротото под црквата на 27 мај 2014 година, што резултирало со мала штета.[41]

Заедничките сопственици на црквата презеле големо реновирање почнувајќи од септември 2013 година,[42] веројатно да биде завршено во 2021 година.

Светско наследство

уреди

Во 2012 година, црковниот комплекс станал првиот палестински локалитет кој бил наведен како светско наследство од страна на Комитетот за светско наследство на неговата 36-та седница на 29 јуни.[43] Тој бил одобрен со тајно гласање [44] од 13-6 во 21-члениот комитет, според портпаролката на УНЕСКО Сју Вилијамс,[45] и по итна процедура за кандидатура која го заобиколила 18-месечниот процес за повеќето локации, и покрај противењето на САД и Израел. Мрежното место било одобрено според критериумите четири и шест.[46] Одлуката била контроверзна и од технички и од политички аспект.[45][47] Црквата била ставена на списокот на светско наследство во опасност од 2012 до 2019 година, бидејќи претрпело оштетувања поради истекување на вода.[48]

Реставрација (2013–2019)

уреди
Загрозен статус
уреди

Базиликата била ставена на списокот за набљудување на 100 најзагрозени места во 2008 година од страна на Светскиот фонд за споменици:

Сегашната состојба на црквата е загрижувачка. Многу покривни дрва се изгниени и не се заменети од 19 век. Дождовницата што навлегува во зградата не само што го забрзува гниењето на дрвото и го оштетува структурниот интегритет на зградата, туку ги оштетува и ѕидните мозаици и слики од 12 век. Приливот на вода исто така значи дека постои постојана шанса за електричен пожар. Ако се случи уште еден земјотрес на скалата на оној од 1834 година, резултатот најверојатно ќе биде катастрофален. Се надеваме дека списокот ќе го поттикне неговото зачувување, вклучително и натерувањето на тројцата чувари на црквата - Грчката православна црква, Ерменската православна црква и Францисканскиот ред - да работат заедно, што не се случило стотици години. Израелската влада и палестинската управа, исто така, ќе треба да работат заедно за да ја заштитат.[49][50]

Во 2008 година бил назначен претседателски комитет за реставрација на Храмот Рождество Христово. Следната година, меѓународен конзорциумски тим од експерти од различни универзитети, под надзор на проф. Клаудио Алесандри (Универзитет во Ферара, Италија), добил задача да ги планира и координира реставраторските работи.

Логистика и организација
уреди

Во 2010 година, палестинските власти објавиле дека е неизбежна програма за реставрација од повеќе милиони долари. Иако е мнозинска муслиманска нација, иако со значително христијанско малцинство, Палестинците ја сметаат црквата за национално богатство и едно од нивните најпосетувани туристички места.[51] Претседателот Махмуд Абас е активно вклучен во проектот, кој го води Зијад ел-Бандак. Проектот е делумно финансиран од Палестинци и спроведен од тим од палестински и меѓународни експерти.[51]

Процес на реставрација
уреди

Почетната фаза од реставраторските работи била завршена на почетокот на 2016 година Поставени се нови прозорци, завршени се структурните поправки на покривот, а уметничките дела и мозаиците се исчистени и обновени.[51] Работите отишле понатаму со консолидација на нартексот, чистење и консолидација на сите дрвени елементи, чистење на ѕидни мозаици, мурални слики и подни мозаици. Работите завршиле во 2020 година.

Откритија
уреди

Италијанските работници за реставрација го откриле седмиот преживеан ангел со мозаик во јули 2016 година, кој претходно бил скриен под гипс.[52] Според италијанскиот реставратор Марчело Пјаченти, мозаиците „се направени од златен лист сместен меѓу две стаклени чинии“ и единствено „лицата и екстремитетите се исцртани со мали парчиња камен“.[53]

Имот и администрација

уреди

Правата на сопственост, литургиската употреба и одржувањето на црквата се регулирани со збир на документи и разбирања познати како статус кво.[1] Црквата е во сопственост на три црковни власти, грчката православна црква (поголемиот дел од зградата и покуќнината), католичката и ерменската апостолска (секоја од нив со помал имот).[1] Коптската православна и сириската православна црква имаат помали права на богослужба во ерменската црква во северниот трансепт и во олтарот на Рождеството Христово.[1] Постојано имало тепачки меѓу приправниците на монаси поради тивко почитување на туѓите молитви, химни, па дури и поделба на просторот за чистење.[54] Палестинската полиција честопати се повикува да го врати мирот и редот.[55]

Архитектура и распоред

уреди
 
План на црквата на Христовото раѓање од Енциклопедија Британика од 1911 година. (1) Нартекс; (2) наос; (3) патеки. Грото на Христовото раѓање се наоѓа веднаш под презвитериумот, со сребрената ѕвезда на нејзиниот источен крај (горната страна на планот). Северот е лево.

Централниот дел на комплексот Рождество Христово е гротото на Христовото Раѓање, пештера која го зачува местото каде што се вели дека е роден Исус.

Јадрото на комплексот поврзан со гротото се состои од самата црква на Христовото раѓање и соседната католичка црква Света Катерина северно од неа.

Надворешен двор

уреди

Главниот градски плоштад во Витлеем, плоштадот Мангер, е продолжение на големиот поплочен двор пред црквата Рождество Христово и Света Катерина. Овде народот се собира на Бадник за да пее Божиќни песни во пресрет на полноќните богослужби.

Базилика на Христовото раѓање

уреди
 
Внатрешност – северните патеки (лево) и предниот дел (десно) – пред најновото реновирање
 
Презвитериум со позлатен иконостас (2019)

Главната базилика на Христовото раѓање ја одржува Грчката православна патријаршија во Ерусалим. Дизајнирана е како типична римска базилика, со пет патеки формирани од коринтски столбови и апсида на источниот крај што го содржи светилиштето.

Во базиликата се влегува преку многу ниска врата наречена „Врата на понизноста“.[56]

Внатрешните ѕидови на црквата имаат средновековни златни мозаици кои некогаш ги покривале страничните ѕидови, кои денес во големи делови се изгубени.

Оригиналниот под на базиликата во римски стил е покриен со камени плочи, но на подот има стапица која се отвора за да открие дел од оригиналниот мозаичен тротоар од Константинската базилика.

Има 44 столбови кои ги делат патеките еден од друг и од наосот, од кои некои се насликани со слики на светци, како што е ирскиот монах Каталд (од VII век), патронот на сицилијанските Нормани, Кануте IV (в. 1042–1086), крал на Данска и Олаф II (995–1030), крал на Норвешка.[22]

Источниот крај на црквата се состои од подигнат презвитериум, затворен со апсида во која се наоѓа главниот олтар и одвоена од храмот со голем позлатен иконостас.

Комплексна низа кандила е поставена низ целата зграда.

Отворениот таван ги изложува дрвените рафтери, неодамна реставрирани. Претходната реставрација од 15 век користела греди донирани од англискиот крал Едвард IV, кој исто така донирал олово за покривање на покривот; сепак, ова водство го презеле Турците Османлии, кои го стопиле за муниција за да ја употребат во војната против Венеција.

Скалите од двете страни на презвитериумот водат до Гротото.

Грото на Христовото раѓање

уреди
 
Гротото на Христовото раѓање, сребрена ѕвезда со четиринаесет точки под главниот олтар што го означува традиционалното место на раѓањето на Исус

Гротото на Рождеството Христово, местото каде што се вели дека е роден Исус, е подземен простор што ја формира криптата на храмот на Христовото раѓање. Сместено е под неговиот главен олтар, а до него вообичаено се пристапува со две скали од двете страни на презвитериумот. Гротото е дел од мрежата на пештери, до кои се пристапува од соседната црква Света Катерина. Коридорот сличен на тунел што го поврзува Гротото со другите пештери е нормално заклучен.

Пештерата има источна ниша за која се вели дека е местото каде што се родил Исус, кој го содржи олтарот на Рождеството. Точното место каде што е роден Исус е означено под овој олтар со 14-крака сребрена ѕвезда со латински натпис Hic De Virgine Maria Jesus Christus Natus Est-1717 („Овде Исус Христос е роден од Дева Марија“ - 1717 година). Тој бил поставен од католиците во 1717 година, отстранет - наводно од Грците - во 1847 година и заменет од турската влада во 1853 година. Ѕвездата била поставена на мермерниот под и опкружена со 15 сребрени светилки кои ги претставуваат трите христијански заедници: шест им припаѓаат на грчките православни христијани, четири на католиците и пет на ерменската апостолска црква. Олтарот на Христовото раѓање го одржуваат Грчката православна црква и ерменската апостолска црква. Значењето на 14-те точки на ѕвездата е да ги претстават трите групи од 14 генерации во генеалогијата на Исус Христос. Првото од Авраам до Давид, потоа од Давид до вавилонското заробеништво, потоа уште до Исус Христос. Во средината на ѕвездата со 14 краци има кружна дупка, преку која може да се допре каменот за кој се вели дека е оригиналниот камен на кој легнала Марија кога го родила Исус.

Католиците се задолжени за делот од гротото познат како „Грото на јаслите“, означувајќи го традиционалното место каде Марија го положила новороденото бебе во јаслите. Олтарот на мудреците се наоѓа директно спроти местото на јаслите.

Црква Света Катерина

уреди

Соседната црква Света Катерина е католичка црква посветена на Катерина од Александрија, изградена во современ неоготски стил. Дополнително е модернизирана според литургиските трендови што го следеле Вториот ватикански собор.

Ова е црквата во која латинскиот патријарх на Ерусалим слави полноќна миса на Бадник. Одредени обичаи во оваа полноќна миса му претходат на Вториот ватикански собор, но мора да се задржат бидејќи статус квото било законски утврдено со ферман (декрет) во 1852 година под Отоманското Царство, кој сè уште е на сила денес.

Барелјефот на Дрвото е 3,75 х 4 метри, скулптура од Чеслав Джвигај која неодамна била вградена во црквата Света Катерина како подарок на папата Бенедикт XVI за време на неговото патување во Светата земја во 2009 година. Претставува маслиново дрво, прикажувајќи ја генеалогијата на Исус од Авраам преку Јосиф, како и симболиката од Стариот завет. Во горниот дел доминира крунисаната фигура на Христос Царот во поза со отворени раце, која ја благословува Земјата. Сместено е покрај преминот што го користат аџиите кои патуваат до гротото на Христовото раѓање.[57]

Пештери до кои се пристапува од Света Катерина

уреди

Неколку капели биле пронајдени во пештерите до кои се пристапува од Света Катерина, вклучувајќи ја и капелата на Свети Јосиф во спомен на појавувањето на ангелот на Јосиф, заповедајќи му да побегне во Египет;[58] капелата на невините, во спомен на децата убиени од Ирод;[59] и капелата на Свети Јероним, во подземната ќелија каде што ја држи традицијата тој живеел додека ја преведувал Библијата на латински (Вулгата).

Гробници

уреди

Традиционални гробници на светци

уреди

Според традицијата која не ја одржува историјата, се вели дека гробовите на четворица католички светци се наоѓаат под црквата Рождество Христово, во пештерите до кои може да се пристапи од црквата Света Катерина:

  • Јероним, чии останки се вели дека се пренесени во базиликата Санта Марија Маџоре во Рим
  • Паула, ученичка и добродетел на Јероним
  • Евстохија, ќерката на Паула
  • Евсебиј од Кремона, ученик на Јероним. Поинаква традиција вели дека тој е погребан во Италија.

Антички погребувања

уреди

Голем број на древни гробници може да се видат во пештерите во сопственост на католиците во непосредна близина на Христовото раѓање и пештерата Свети Јероним, некои од нив во капелата на невините; повеќе гробници може да се видат на јужната, грчко-православна страна на базиликата Рождество Христово, исто така претставени како оние на доенчињата убиени од Ирод.

Според истражувачот Хејтам Дик, гробниците и фрагментите од коски во една ограничена просторија на црквата датираат од 1 век од нашата ера. Во друга тајна комора, Пештерата на Светите невини, черепи и други коски од дури 2.000 луѓе (според Дијк) се собрани, но очигледно не се инфантилни.

Божиќ во Витлеем

уреди

Постојат три различни датуми за прослава на Бадник и Божиќ во Витлеем:

  • 24 и 25 декември за католиците (латините), кои го користат Општиот римски календар (грегоријански);
  • 6 и 7 јануари за грчките православни христијани, заедно со сириските православни, етиопските и коптските православни христијани, кои го користат јулијанскиот календар ;
  • 18 и 19 јануари за Ерменската апостолска црква,[60] која го комбинира празнувањето на Рождеството со крштевањето на Исус во Ерменскиот празник Богојавление на 6 јануари, според раните традиции на источното христијанство, но ги следи правилата на Ерменската патријаршија во Ерусалим во нејзините пресметки (6 јануари Јулијанскиот стил одговара на 19 јануари грегоријанскиот стил).[61]

Латински и протестантски божик

уреди

Католичката полноќна миса во Витлеем на Бадник се емитува низ целиот свет. Свеченостите започнуваат неколку часа порано кога достоинствениците го пречекуваат латинскиот патријарх на Ерусалим на влезот во градот, во близина на гробот на Рахила. Придружуван од дефиле на младински организации, тој потоа се упатува кон плоштадот Мангер, каде чека толпата. Конечно, тој влегува на миса во католичката црква Света Катерина, по што го води патот до соседната црква Рождество Христово. Патријархот ја носи фигурата на бебето Исус и ја става на сребрената ѕвезда во гротото Рождество под базиликата. 

Протестантите се поклонуваат или во лутеранската црква или во црквата на Христовото раѓање. Меѓутоа, некои протестантски собранила одат во Бејт Сахур, село во близина на Витлеем.[62]

Грчки православен божик

уреди

На православниот Бадник, 13 дена подоцна, многу посетители и верници повторно го полнат плоштадот Мангер, овој пат за да гледаат поворки и приеми за верските водачи на различните источни православни заедници.

Ерменски божик

уреди

Членовите на ерменската заедница се последните кои го слават Божиќ, на 18 и 19 јануари, во нивниот сопствен дел од црквата Рождество Христово. Тамошните олтари се користат и од помалите деноминации за време на нивните соодветни божиќни прослави.[60]

Галерија

уреди
  •  
    Бадник 2006 година на плоштадот Мангер
  •  
    Вратата на понизноста, главен влез во црквата
  •  
    Мозаичниот под на Константин од 4 век, повторно откриен во 1934 година
  •  
    Внатрешноста на храмот на Христовото внимание околу 1936 година, фотографирана одЛуис Ларсон
  •  
    Икона на Марија и Исус („Марија од Витлеем“) во близина на скалите до гротото Рождество
  •  
    Горниот дел на олтарот
  •  
    Олтарот на Христовото лице, под која е ѕвездата што го означува местото каде што традицијата вели дека е роден Исус

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Cust, L. G. A. (1929). The Status Quo in the Holy Places. H.M.S.O. for the High Commissioner of the Government of Palestine. Архивирано од изворникот на 5 December 2020. Посетено на 5 July 2017.
  2. ↑ „Unesco, Birthplace of Jesus: the Church of the Nativity and the Pilgrimage Route, Bethlehem“. UNESCO World Heritage Centre. Архивирано од изворникот 1 July 2012. Посетено на 1 July 2012.
  3. ↑ For a detailed introduction to the history of the site and its architectural, spatial, and figural mise-en-scène since Antiquity to the present cf. Bacci, Michele (2017), The Mystic Cave. A History of the Nativity Church in Bethlehem Архивирано на {{{2}}}., Rome-Brno, Viella
  4. ↑ 4,0 4,1 Cohen, Raymond (2011). „Conflict and Neglect: Between Ruin and Preservation at the Church of the Nativity“. Во Melanie Hall (уред.). Towards world heritage: International origins of the preservation movement 1870–1930. Routledge. стр. 91–108. ISBN 978-1-4094-0772-0. Архивирано од изворникот 2 August 2023. Посетено на 15 October 2019.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Madden, Andrew (2012). „A Revised Date for the Mosaic Pavements of the Church of the Nativity, Bethlehem“. Ancient West & East. 11: 147–190. doi:10.2143/AWE.11.0.2175882. Архивирано од изворникот на 9 August 2021. Посетено на 23 June 2019.
  6. ↑ Shomali, Qustandi. „Church of the Nativity: History & Structure“. Архивирано од изворникот на 11 April 2018. Посетено на 8 April 2018. Денес, комплексот на црквата Рождество Христово зафаќа површина од приближно 12.000 квадратни метри и ги вклучува, покрај базиликата, латинскиот манастир на север, грчкиот манастир на југоисток и ерменскиот манастир на југозапад. До југоисточниот агол на базиликата биле изградени камбанарија.
  7. ↑ Custodia terrae sanctae, Bethlehem Sanctuary: Crusader bell towers Архивирано на 31 мај 2015 г.
  8. ↑ LaMar C. Berrett (1996). Discovering the World of the Bible. Cedar Fort. стр. 188. ISBN 978-0-910523-52-3. Архивирано од изворникот на 29 July 2020. Посетено на 2 September 2018.
  9. ↑ Clive Ponting (2011). The Crimean War: The Truth Behind the Myth. Random House. стр. 2–3]. ISBN 978-1-4070-9311-6. Архивирано од изворникот на 29 July 2020. Посетено на 2 September 2018.
  10. ↑ Lazaroff, Tovah (29 June 2012). „UNESCO: Nativity Church heritage site in 'Palestine'“. The Jerusalem Post. Архивирано од изворникот на 29 June 2012. Посетено на 29 June 2012.
  11. ↑ „Birthplace of Jesus: Church of the Nativity and the Pilgrimage Route, Bethlehem“. UNESCO. Архивирано од изворникот на 1 July 2012. Посетено на 7 July 2019.
  12. ↑ UN Conciliation Commission (1949). United Nations Conciliation Commission for Palestine Working Paper on the Holy Places. Архивирано од изворникот на 8 March 2021. Посетено на 6 July 2017.
  13. ↑ „Bible Gateway passage: Matthew 2 - New International Version“. Bible Gateway (англиски). Архивирано од изворникот на 15 July 2022. Посетено на 2022-07-15.
  14. ↑ Luke 2:1–7 {{{3}}}
  15. ↑ Luke 2:7, New International Version [NIV]
  16. ↑ 16,0 16,1 Ricciotti, Giuseppe (1948). Vita di Gesù Cristo. Tipografia Poliglotta Vaticana. стр. 276 n.
  17. ↑ Craveri, Marcello (1967). The Life of Jesus. Grove Press. стр. 35–37.
  18. ↑ Contra Celsum, book I, chapter LI
  19. ↑ 19,0 19,1 Roth, Leland M. (1993). Understanding Architecture: Its Elements, History and Meaning (First. изд.). Boulder, CO: Westview Press. стр. 278, 282. ISBN 0-06-430158-3. Архивирано од изворникот на 9 August 2021. Посетено на 2020-03-15.
  20. ↑ Pearlman, Moshe (1980). Digging up the Bible. New York: William Morrow and Co. стр. 33–34. Архивирано од изворникот на 9 January 2020. Посетено на 2020-03-16 – преку Church of the Holy Sepulchre, 325 CE: Center for Online Judaic Studies (COJS).
  21. ↑ Празен навод (help)
  22. ↑ 22,0 22,1 Jerome Murphy-O'Connor (2008). The Holy Land: An Oxford Archaeological Guide from Earliest Times to 1700. Oxford Archaeological Guides. Oxford: Oxford University Press. стр. 229–237. ISBN 978-0-19-923666-4. Архивирано од изворникот на 24 October 2023. Посетено на 10 April 2018.
  23. ↑ 23,0 23,1 „Anonymous of Bordeaux“. Custodia terrae sanctae, Bethlehem Sanctuary. Архивирано од изворникот на 31 May 2015. Посетено на 16 March 2020.
  24. ↑ „Bethlehem: The Roman-Byzantine period“. Custodia terrae sanctae. Архивирано од изворникот на 28 July 2020. Посетено на 2020-03-15.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Peter Gemeinhardt; Katharina Heyden, уред. (2012). Heilige, Heiliges und Heiligkeit in spätantiken Religionskulturen. Walter de Gruyter. ISBN 9783110283976. Архивирано од изворникот на 2 August 2023. Посетено на 8 April 2018.
  26. ↑ Crown, Alan D.; и др. (1993). A Comparison to Samaritan Studies. стр. 55.
  27. ↑ Hoyland, Robert G.; Williamson, H. G. M. (2018). The Oxford Illustrated History of the Holy Land. Oxford University Press. стр. 163. ISBN 9780198724391. Архивирано од изворникот на 29 July 2020. Посетено на 2020-03-15.
  28. ↑ „The Church of the Nativity, Bethlehem: Early Christian Period After 529“. The Palestine Exploration Fund. Архивирано од изворникот на 28 January 2020. Посетено на 2020-03-15.
  29. ↑ Runciman, Steven (1987). A History of the Crusades Vol. I: The First Crusade and the Foundations of the Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. стр. 10. ISBN 9780521347709. Архивирано од изворникот на 29 July 2020. Посетено на 2020-03-15.
  30. ↑ Hazzard, Harry W. (1977). A History of the Crusades. IV.Предлошка:Full citation needed
  31. ↑ „After Centuries, Bethlehem's Church of the Nativity to Get New Roof“. 27 November 2011. Архивирано од изворникот на 13 March 2016. Посетено на 29 August 2016.
  32. ↑ Bacci, Michele (2017), The Mystic Cave. A History of the Nativity Church in Bethlehem Архивирано на 4 јули 2022 г., Rome-Brno, Viella, pp. 223-237
  33. ↑ Bacci, Michele (2017), The Mystic Cave. A History of the Nativity Church in Bethlehem Архивирано на 4 јули 2022 г., Rome-Brno, Viella, p. 214
  34. ↑ Michele Bacci, The Mystic Cave. A History of the Nativity Church in Bethlehem Архивирано на 4 јули 2022 г., Brno-Rome, Viella, 2017, p. 241
  35. ↑ Bacci, Michele (2017), The Mystic Cave. A History of the Nativity Church in Bethlehem Архивирано на 4 јули 2022 г., Rome-Brno, Viella, pp. 237-258.
  36. ↑ Bacci, Michele (2015). „Old Restorations and New Discoveries in the Nativity Church, Bethlehem“. Convivium. 2 (2): 36–59. doi:10.1484/J.CONVI.5.111177. Архивирано од изворникот на 24 October 2023. Посетено на 7 August 2022.
  37. ↑ Black, Aden (1851). A Cyclopedia of Biblical Literature. I.Предлошка:Full citation needed
  38. ↑ Dart, John (12 October 1996). „Rocks of Faith“. Los Angeles Times (англиски). ISSN 0458-3035. Архивирано од изворникот на 21 April 2016. Посетено на 27 May 2016.
  39. ↑ „The Nativity Sin“. National Review. 24 April 2002. Архивирано од изворникот на 2011-08-17.
  40. ↑ „Franciscan Proposal to End Siege of Bethlehem Basilica“. Zenit. 11 April 2002. Архивирано од изворникот на 20 December 2019. Посетено на 20 December 2019.
  41. ↑ „Fire breaks out at Bethlehem's Church of Nativity“. WKBN. Associated Press. 27 May 2014. Архивирано од изворникот на 1 January 2018. Посетено на 24 December 2015.
  42. ↑ „Church of Nativity restoration“. United Press International. Washington. Архивирано од изворникот на 3 January 2017. Посетено на 17 December 2016.
  43. ↑ „Bethlehem's Church of the Nativity Could Be Israel's First World Heritage Site“. Global Heritage Fund. 15 June 2012. Архивирано од изворникот на 6 July 2012. Посетено на 29 June 2012.
  44. ↑ „UNESCO urgently lists Church of Nativity as world heritage“. IBN Live News. 29 June 2012. Архивирано од изворникот на 26 January 2013. Посетено на 29 June 2012.
  45. ↑ 45,0 45,1 „UNESCO makes Church of Nativity as endangered site“. Ynetnews. Ynetnews.com. 29 June 2012. Архивирано од изворникот на 1 July 2012. Посетено на 29 June 2012.
  46. ↑ „Birthplace of Jesus: Church of the Nativity and the Pilgrimage Route, Bethlehem“. UNESCO World Heritage Centre. Архивирано од изворникот на 1 July 2012. Посетено на 26 March 2013.
  47. ↑ „UN grants Nativity Church 'endangered' status“. Al Jazeera English. Архивирано од изворникот на 6 September 2012. Посетено на 26 March 2013.
  48. ↑ „The site of the Birthplace of Jesus in Bethlehem (Palestine) removed from the List of World Heritage in Danger“. UNESCO. Архивирано од изворникот на 2 July 2019. Посетено на 7 July 2019.
  49. ↑ „Church of the Holy Nativity“. World Monuments Fund. Архивирано од изворникот на 5 January 2012. Посетено на 22 December 2011.
  50. ↑ Kumar, Anugrah (28 November 2011). „Bethlehem's Nativity Church to Get Overdue Repairs“. The Christian Post. Архивирано од изворникот на 31 December 2011. Посетено на 22 December 2011.
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 „Sci/Tech – Science & Technology: Breaking news and opinions“. Архивирано од изворникот 21 February 2016. Посетено на 24 February 2016.Предлошка:Full citation needed
  52. ↑ „Italians find Church of Nativity's 7th angel“. Agenzia Nazionale Stampa Associata. Rome. 5 July 2016. Архивирано од изворникот на 8 July 2016. Посетено на 8 July 2016.
  53. ↑ „Bethlehem church mosaics sparkle again, in time for Christmas“. The Straits Times. December 16, 2018. Архивирано од изворникот на 28 April 2021. Посетено на April 28, 2021.
  54. ↑ „Cleaning turns into a broom-brawl at the Church of the Nativity“. MSNBC. 28 December 2011. Архивирано од изворникот на 29 January 2013. Посетено на 26 March 2013.
  55. ↑ „Police sweep through Bethlehem church to break up scuffles between rival clerics“. The Guardian. 28 December 2011. Архивирано од изворникот (video) на 28 July 2020. Посетено на 13 January 2020.
  56. ↑ Madden, A. M. (2012). „A Revised Date for the Mosaic Pavements of the Church of the Nativity, Bethlehem“. Ancient West and East. 11: 147–190.
  57. ↑ „Płaskorzeźba w dare“. Dziennik Polski (полски). 13 May 2009. Архивирано од изворникот на 26 April 2015. Посетено на 15 May 2009.
  58. ↑ Matthew 2:13 {{{3}}}
  59. ↑ Matthew 2:16–18 {{{3}}}
  60. ↑ 60,0 60,1 Tania Kraemer for Deutsche Welle, 23 December 2022. Bethlehem is ready for its long Christmas season Архивирано на {{{2}}}.. Accessed 24 December 2022.
  61. ↑ Tajerian, Ardem A. „When Is Easter This Year?“. ChurchArmenia.com. Архивирано од изворникот на 2012-03-11. Посетено на 2014-10-13.
  62. ↑ Rapp, David (2015). The Church of the Nativity in Bethlehem. Apogee. стр. 28–36.

Белешки

уреди
  1. ↑ хебрејски: כנסיית_המולד; арапски: كَنِيسَةُ ٱلْمَهْد; грчки: Βασιλική της Γεννήσεως; ерменски: Սուրբ Ծննդեան տաճար; латински: Basilica Nativitatis

Дополнителна литература

уреди
  • Хјуг Винсент и Феликс-Мари Абел, Витлеем. Le sanctuaire de la Nativité, Париџи, 1914 година.
  • Bellarmino Bagatti, Gli antichi edifici sacri di Betlemme in seguito agli scavi e restauri praticati dalla Custodia di Terra Santa, Ерусалим, 1952 година.
  • Микеле Бачи, Мистичната пештера. Историја на црквата Рождество во Витлеем, Рим-Брно, Виела, 2017 година.
  • Бјанка и Густав Кинел, Црквата на Христовото раѓање во Витлеем. Крстоносната постава на ранохристијанска базилика, Регенсбург, 2019 година.
  • Алесандри, Клаудио (уред.), Обнова на црквата Рождество во Витлеем, Бока Ратон, 2020 година.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Базилика_на_Исусовото_раѓање&oldid=5275119“