Шишево

Шишево — село во Општина Сарај, во околината на градот Скопје. Според пописот од 2002 година, селото имало 3.376 жители.

Шишево
Поглед на селото Шишево од патот за Горна Матка
Шишево Местоположба на Шишево во Македонија Шишево на карта
Координати 41°58′27″N 21°18′38″E
Општина	Сарај
Население	3.958 жит. (поп. 2021)
Шифра на КО	25161, 25661
Надм. вис.	483 м
Слава	Атанасовден Зимски
Шишево на општинската карта Атарот на Шишево во рамките на општината
Шишево на Ризницата

Географија и местоположба

Поглед на селото Шишево од црквата Свети Атанасиј

Шишево се наоѓа во западниот дел на Скопската Котлина на 13 километри оддалеченост од центарот на градот Скопје. Селото се наоѓа во источниот дел на Општина Сарај и е споено со селото Глумово од кое е одделено само со мостот и реката Треска. Шишево е сместено во алувијалната рамнина на десниот брег на реката Треска, на нејзиниот излез од кањонот Матка поради што селото има благопријатна клима во текот на целата година. Дел од селото (заедно со неколку викенд-куќи) е распослано и на ридовите кои се дел од масиовот на планините Водно и Буковиќ.

Историја

Поглед на селото Шишево од ридовите над Глумово и Долна Матка

Геодетска карта на Шишево.

Селото Шишево постои уште од средновековниот период. За тоа сведочат и остатоците и рушевините од средновековни манастири во месноста Манастириште која се наоѓа североисточно високо на ридовите над селото на патот кон Горни Грчец, како и пишаните докази во кои се споменува селото Шишево од кои најстариот потекнува од XIV век. Со доаѓањето на Турците, се менува етничкиот состав на селото со населување на неколку турски семејства но селото сепак го задржува својот македонски и христијански карактер кој го држи и ден денеска. Во текот на отоманскиот период, Шишево било село во Сарајот на Скопскиот бег кој тука имал изградено своја кула и конаци (од кои денес нема никакви остатоци) поради благопријатната клима и местоположба на селото на излезот од кањонот Матка, а во овој период селото го носело името „Качепури“. Доста стари пишани докази за Шишево се наоѓаат во турските пописни дефтери од XV век, односно од опширниот пописен дефтер бр. 12 за Скопскиот вилает од 1452/53 година, каде за селото Шишево е запишано дека во него живееле со 21 христијански македонски семејства кои произведувале пченица, јачмен, овес, 'рж, просо, грав, бостан, лен, одгледувале лозја, чувале свињи и пчели и работеле една воденица со три камења и една валавница за што се остварувал севкупен обрт од приходи и давачки од 3151 акче. Подоцна во XIV век во пописните дефтери од 1544 година Шишево имало 57 македонски христијански и 1 исламизирано муслиманско семејство, а во 1568 година биле регистрирани 72 христијански семејства. Во пописните дефтери од 1544 и 1568 година има податоци дека ова село од султанот Бајазит ѝ било доделено на жена му на Мустафа паша како мулк. Подоцна, таа го увакуфила ова село при завието што го изградила близу мостот, за што населението од Шишево било задолжено да го одржува и чува мостот, поради што било ослободено од сите редовни и вонредни државни даноци, како и од давање на војници - азапи, черахари, улаци, јаничари и сегбани, а исто така биле ослободени и од давање работници за поправки на тврдини (хисари).

Во XIX век, селото е дел од нахијата Каршијак во Скопската каза во Отоманското Царство.

Македонскиот просветител Јордан Хаџи-Константинов - Џинот во својот напис „Јужна страна скопска“ од 21 мај 1855 година, во „Цариградски весник“ за селото Шишево (кај него стои Шешево) запишал дека е основано на реката Треска до манастирите Свети Никола и Свети Андреја. Понатаму тој запишал дека во селото има стара црква со едно кубе, храм Свети Никола (т.е. денешната Свети Атанасиј), со славјански ракописи, како и 6 цркви разорени и други старини. Кон почетокот на XX век се забележуваат првите населувања на Албанци на местото од Турците.

Потекло и значење на името

Најстариот запис во кои се споменува селото со името Шишево потекнува од црковните манастирски записи од XIV век, а со тоа име се среќава и во манастирскиот поменик на манастирот Матка и турските документи од XVI век. Постојат неколку научни претпоставки кои сметаат дека името на селото Шишево потекнува од човечко (антропонимско) именување: 1. заштитно име; 2. скратен и нагален облик (хипокористица) од личното име Шишман < Шиш(е)-ман или од тур. şişman со значење на 'дебелко'; 3. придавно образување од старото лично име Шише или Шишо од Шишман.

Стопанство

Селото Шишево е економски развиена средина пред сè поради својата близина до градот Скопје и својата специфична местоположба. Главна стопанска гранка на жителите на Шишево е земјоделството. На плодните ниви во алувијалната рамнина на реката Треска под голем број на пластеници и стакленици и на отворено се одгледува познатиот сочен шишевски домат, пиперки, краставици, кромид, лук, морков, зелка и др. Во помала мера се одгледува и пченка. Застапено е и сточарството преку одгледување на ситен и крупен добиток (овци, крави и телиња, свињи итн.). На блиските ридови на кои се изградени и повеќе викенд-куќи застапено е и овоштарството (јаболки, круши, сливи) и лозарството (постојат повеќе лозја од кои населението произведува домашни вино и ракија). Покрај земјоделството дел од населението на Шишево има или е вработено и свои приватни фирми во градежништвото, техниката, моторните масла и автомобилите кои успешно работат. Во Шишево постојат и неколку колонијални продавници и кафеани.

Население

Според опширните османлиски дефтери за населението на Скопската Каза од 1832/33 година, селото било мешано со христијанско и муслиманско население, каде имало 20 христијански и 8 муслимански домаќинства. На овој попис биле забележани 80 мажи христијани, со 8 новороденчиња и 31 мажи муслимани со 1 новороденче. Се проценува дека селото во тој период имало 240 жители.

Стефан Верковиќ во 1857 го бележи со 181 жител.

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија во 1931 година, селото имало 200 Македонци и 200 Албанци.

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 540 —     1953 618 +14.4% 1961 676 +9.4% 1971 — —     1981 — —	Година Нас. ±% 1991 — —     1994 — —     2002 3.376 —     2021 3.958 +17.2%

Шишево е едно од ретките села во Општина Сарај кое е етнички мешано и во кое Македонците претставуваат значаен дел од населението. Демографската слика на селото е поволна. Покрај традиционално високиот наталитет кај албанската заедница, забележлив е наталитетот и кај македонската, а во повеќе македонски куќи имаат 3 или 4 деца. Покрај старото население во селото е забележлив големиот број на помладо население.

На пописот од 2002 година, селото имало 3.376 жители.

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 3.958 жители, од кои 505 Македонци, 3.294 Албанци, 2 Турци, 87 Роми, 4 Власи, 3 Срби, 2 Бошњаци, 3 останати и 58 лица без податоци.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	167	—	540	618	676	—	—	—	—	3.376	3.958

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.

Родови

Во Шишево во минатото живееле само Македонци, а подоцна етапно почнале да се доселуваат и Албанци од Северна Албанија и околните блиски села од пределот Скопски Дервен. Денес во Шишево, Македонците живеат во северниот дел на селото, а Албанците во јужниот дел на селото кон селската црква.

• Македонските родови во Шишево се староседелци и сите се преселени во денешното Шишево, од старото Шишево кое се наоѓало малку понајуг во ридскиот предел, а положбата ја променило по насилното почиифлигување од Хамзи-паша околу половината на XIX век. Македонски родови се: Златановци, Прмевци, Јандриовци, Крстевчиња, Радичовци, Кицеви, Мекановци, Бутинаровци, Ацевчиња, Ангелевски. Подоцна се доселени и некои македонски родови со потекло од селото Кучково, а денес во селото живеат и семејствата Спиркови, Цветковски.
• Албански родови се: Барук (доселени околу средината на XIX век, од областа Љума во северна Албанија) и Заке (доселени веднаш после претходниот род, од некое место „во Грција“, веројатно во областа Епир во јужна Албанија)

Општествени установи

Во селото Шишево работи основно училиште до четврто одделение, кое се наоѓа помеѓу куќите на подножјето на ридот. Во училиштето се одржува настава на македонски (во 1 паралелка) и албански јазик. Децата од Шишево што се од македонска националност претежно ги посетуваат основното училиште во селото Сарај или училиштето „Мирче Ацев“ во населбата Ѓорче Петров во Скопје.

Самоуправа и политика

Шишево административно е споено со селото Глумово (заеднички се води статистика за двете села), но сепак селото претставува посебна катастарска општина и месна заедница на територијата на Општина Сарај.

Културни и природни знаменитости

Манастирската црква „Св. Никола“

Во селото Шишево постојат неколку постари македонски куќи со традиционална македонска архитектура од овој крај кои и покрај тоа што се во доста запуштена (и руинирана) состојба, сепак се населени и во нив живеат луѓе. Поради специфичната архитектура неопходно е заводот за заштита на културните споменици да ги земе овие куќи во својата заштита. Во селото постои и џамија.

Цркви и манастири

• Шишевски манастир „Свети Никола“. Се наоѓа високо на стрмните падини на кањонот Матка на реката Треска, од нејзината десна страна.
• Црква „Свети Атанасиј“. Се наоѓа во самото село односно на ридот во непосредна близина на последните куќи селото во југоисточен правец на десниот брег на реката Треска.

Редовни настани

• Селската слава „Свети Атанасиј“ (31.1) во селската црква.
• Прослава на патрониот празник на Шишевскиот манастир „Свети Никола“ - летен (18.5).

Личности

Личности родени во Шишево

• Костадин Ацевски (1922-1945) — македонски партизан, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ
• Милан Трпчевски (1924-1945) — македонски партизан, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ
• Имер Селмани, поранешен потпретседател на Владата на Македонија и министер за здравство, како и поранешен градоначалник на Општина Сарај.

Култура и спорт

• ФК Треска - клуб кој денес постои под името ФК Македонија Ѓорче Петров 1932 кој моментално е прволигаш. Кога функционирал во Шишево, седиштето и неговото фудбалско игралиште се наоѓало на самиот почеток на селото од десната страна спроти последната автобуска постојка на автобусот број 12.

Младото население на селото активно спортувало и во поранешната првичната Македонија Ѓорче Петров, а денес во Македонија Ѓорче Петров 1932 која е духовен наследник на стариот клуб, и во повеќе пливачки клубови во Скопје.

Поврзано

• Општина Сарај
• Скопје

Надворешни врски

• Сателитска снимка на Шишево, на Карти на Гугл