Википедија

Црвен плоштад

Координати: 55°45′15″N, 37°37′12″E

Црвен плоштад (руски: Красная площадь) — еден од најстарите и најголемите плоштади во Москва, главниот град на Русија. Се наоѓа во историскиот центар на Москва, во источните ѕидови на кремљ. Плоштадот е градско обележје на Москва, со познати градби како што се катедралата Свети Василиј, мавзолејот на Ленин и Државната универзална стоковна куќа. Покрај тоа, од 1990 година е дел од светското наследство на УНЕСКО[1][2][3].

Црвен плоштад
Красная площадь
светско наследство на УНЕСКО
Поглед кон црквата Свети Василиј
КритериумCultural: i, ii, iv, vi
Навод545
Запис1990 (14-та сесија заседание)

Од античко време, плоштадот служел како трговско место, каде што се подигале привремени и постојани трговски центри многу векови по ред. За време на советскиот период, на плоштадот се одржувале воени паради и демонстрации; по распаѓањето на СССР, започнал да се користи за јавни настани и концерти[4][5][6][7][2][8].

Вкупната должина е 330 метри, ширината е 75 метри, површината е 24.750 м². Поплочен со камења од кримски габро-дијабаз[1][9][10][4].

Местоположба

уреди
 
Карта на Црвениот плоштад од 1917 година

Црвениот плоштад има речиси правоаголна форма и е широк 70 метри и долг 330 метри. Се протега по должина од северозапад кон југоисток по дел од ѕидот на Кремљ што ја формира неговата граница на југозападната страна. На североисток, плоштадот е ограничен со зградата на стоковната куќа ГУМ и старата област Китај-город[1][11][12][5][13][14], на северозапад со Државниот историски музеј и Портата на Воскресението и на југоисток со катедралата Свети Василиј. Улицата Тверскаја започнува северозападно од плоштадот зад зградата на Државниот историски музеј, а на југоисток се наоѓа таканаречената Василевска падина, која води до реката Москва, која пак се спушта надолу и преку мост до округот Замоскворечие. Две улици се разгрануваат на североисток од Црвениот плоштад: улицата Николскаја, која го носи името на Николаевата кула во Кремљ, која е директно спротивна, и Илинка (Ильинка), и двете постоеле од 14 век и некогаш биле важни артерии на стара Москва. Денес самиот плоштад, со исклучок на пристапниот пат кој низ него води до Портата на Спасителот на Кремљ, е пешачка зона.

Потекло и име

уреди

Главните плоштади во руските градови, како оние во Суздал, Јелец и Переслављ Залески, често се нарекуваат Краснаја плошчад, или Убав плоштад. Архаично, рускиот збор красная (краснаја) значел „убав“, но сега значи „црвено“, при што сегашниот збор за „убава“, красивая („красиваја“) е изведен од него.

Во Москва, името Црвен плоштад првично ја опишувала малата област помеѓу катедралата Свети Василиј, кулата Спаска во Кремљ и платформата на предвесникот на Лобноје Место. Царот Алексеј Михајлович официјално го проширил името за да го опфати целиот плоштад, кој претходно се нарекувал Пожар, или „опожарено место“, што одразува дека претходните згради што го заземале местото изгореле.

Историја

уреди

Историјата на Црвениот плоштад се рефлектира во сликите на Василиј Суриков, Константин Јуон и други. Плоштадот требало да служи како главен пазар во Москва. Исто така, тоа било место на разни јавни церемонии и прогласи, а повремено се одржувало крунисување на руските цареви. Плоштадот постепено се градел оттогаш и бил користен за официјални церемонии од сите руски влади од неговото формирање.

Пред 18 век

уреди

Источната страна на триаголникот на Кремљ, која се наоѓа во непосредна близина на Црвениот плоштад и се наоѓа помеѓу реките Москва и сега подземната река Неглинаја, се сметала за најранлива страна на Кремљ на напад, бидејќи не била ниту заштитена од реките, ниту која било друга природна бариера, како што биле останатите страни. Затоа, ѕидот на Кремљ бил изграден до својата најголема висина од оваа страна, а италијанските архитекти вклучени во изградбата на овие утврдувања го убедиле Иван Велики да ја исчисти областа надвор од ѕидовите за да создаде поле за пукање. Соодветните декрети биле издадени во 1493 и 1495 година. Тие повикале на уривање на сите згради на 110 сажини (234 метри) од ѕидот.

Од 1508 до 1516 година, италијанскиот архитект Алевис Новиот договорил изградба на ров пред источниот ѕид, кој требало да ги поврзе Москва и Неглинаја и просторот да се наполни со вода од Неглинаја. Овој ров, познат како Алевисов ров со должина од 541 метри должина и ширина од 36 метри, како и длабочина од 9,5–13метри бил обложен со варовник и, во 1533 година, ограден од двете страни со ниски, дебели запчани ѕидови од тули од 4 метри. Од оваа страна на ѕидот постоеле три квадратни порти, кои во 17 век биле познати како: Константино-Еленски, Спаски, Николски (заради нивните имиња на иконите на Константин и Елена, како и на Христос Спасителот и Св. Никола кој висел над нив). Последните две се директно спроти Црвениот плоштад, додека портата Константино-Еленски се наоѓала зад катедралата Свети Василиј. Во почетокот на 19 век, портата на Арката Константино-Еленски била поплочена со тули, но портата Спаски била главната предна порта на Кремљ и се користела за кралски влезови. Од оваа порта низ ровот се протегале дрвени и (по подобрувањата во 17 век) камени мостови. На овој мост се продавале книги, а во близина биле изградени камени платформи за пушки – „раскати“. Царскиот топот се наоѓал на платформата на местото Лобноје.

Плоштадот се нарекувал Велики Торг (Голем пазар) или едноставно Торг (Пазар), потоа Троицкаја по името на малата црква Троицкаја (Троица), изгорена во големиот пожар за време на татарската инвазија во 1571 година. После тоа, плоштадот го добил името Пожар, што значи „изгорено“. Дури во 1661–1662 година првпат се споменува со неговото современо име Краснаја - „Црвен“.

 
Московски Кремљ (завршен 1495 година)

Црвениот плоштад тогаш претставувал најважната сцена за пристигнување и трговски центар за Москва. И покрај тоа што Иван Велики наредил трговијата да се врши само од човек на човек, со текот на времето, овие правила биле олабавени и на плоштадот почнале да се појавуваат постојани пазарни згради. По пожарот во 1547 година, Иван Грозни ги реорганизирал дрвените продавници што ја обложувале неговата источна страна во пазарни линии. Улиците Илинка и Варварка биле поделени на горните линии (денес стоковна куќа ГУМ), средните линии и Долните линии, иако Долните линии веќе биле во Зарјадје.

По неколку години, на ровот под власта на Иван IV била изградена катедралата на Посредувањето на Богородица, попозната како катедрала Свети Василиј. Таа била првата зграда што му ја дало на плоштадот денешната карактеристична силуета (пирамидалните покриви сè уште не биле изградени на кулите на Кремљ). Во 1595 година, дрвените пазарни линии биле заменети со камен. Во тоа време, била изградена и платформа од тули за прогласување на царските едикти, позната како Лобноје Место.

Црвениот плоштад се сметал за свето место. Таму се одржувале разни празнични поворки, а за време на Цветници била организирана познатата „поворка на магаре“ во која патријархот, седнат на магаре, придружуван од царот и народот излегувал од катедралата Свети Василиј во Кремљ.

За време на протерувањето на полската војска од Москва во 1612 година, принцот Дмитриј Пожарски влегол во Кремљ преку плоштадот. Во спомен на овој настан, тој ја изградил Казанската катедрала во чест на „Казанската икона на Богородица“, која ја следела неговата војска во поход.

Во исто време (1624–1625), кулата Спаска добила современи шаторски покриви. Ова било направено на предлог и последователен нацрт на Кристофер Галовеј од Шкотска, кој бил повикан да го дизајнира часовникот на новата кула и предложил уредување на покривот на шаторот преку часовникот. Во средината на векот, на врвот на кулата бил поставен позлатен двоглав орел. По ова, плоштадот станал познат како Красиваја („убав“).

Кон крајот на 17 век (1679-1680) плоштадот бил исчистен од сите дрвени структури. Тогаш сите кули на Кремљ добиле покриви од шатори, освен Николскаја. Еден шатор бил подигнат на ѕидот над Црвениот плоштад (т.н. Царска кула, за да може царот од ова место да ги следи церемониите на плоштадот). Покриви од шатори биле изградени и кај Воскреренските (ибериски) порти, распоредени во ѕидот на Китај-город. Тоа биле утврдените порти на мостот Воскресенски над реката Неглинаја.

18 век

уреди

Во 1702 година, во близина на портата Николски бил изграден првиот јавен театар во Русија. Тој постоел до 1737 година, кога бил уништен во пожар. Во 1730-тите, пред стариот објект била изградена нова зграда на ковница, наречена Губернское праволение (Провинциски одбор).

За време на нејзиното владеење, Екатерина Велика решила да направи подобрувања на плоштадот. Во 1786 година, горниот кат на пазарните линии бил направен од камен. Оваа линија била изградена на спротивната страна на плоштадот, во близина на ров помеѓу кулите Спаска и Николаева. Тогаш архитектот Матвеј Казаков го изградил (во старите форми) новото место Лобноје од делкан камен, малку позападно од местото каде што било порано.

19 и почеток на 20 век

уреди

Во 1804 година, на барање на трговците, плоштадот бил поплочен со камен. Во 1806 година, Николаевата кула била реконструирана во готски стил и добила шаторски покрив. Новата фаза на подобрување на плоштадот започнала по наполеоновата инвазија и пожар во 1812 година. Ровот бил пополнет во 1813 година и на негово место биле засадени дрвореди. Пазарната линија покрај ровот, дотраена по пожарот, била урната, а на источната страна, Осип Бове изградил нова зграда со линии во стилот на царството. Во 1818 година бил подигнат споменикот на Минин и Пожарски; неговата изградба го симболизирала подемот на патриотската свест за време на војната.

Во 1874 година, историската зграда на Земски Приказ била урната. На негово место бил изграден Царскиот историски музеј во псевдоруски стил. Откако линиите на Бове биле урнати, нови големи згради биле подигнати помеѓу 1888 и 1893 година, исто така во псевдоруски стил: горните линии (стоковна куќа) и средни линии. Горните линии биле наменети за малопродажба и заедно всушност ја сочинувале првата стоковна куќа во Москва. Средните линии биле наменети за трговија на големо. Во исто време (во 1892 година) плоштадот бил осветлен со електрични фенери. Во 1909 година за прв пат на плоштадот се појавил трамвај.

  •  
    Кремљ со ровот Алевизов и Николаевата кула напред. Од Фјодор Алексеев, 1800 година
  •  
    Црвениот плоштад со катедралата Свети Василиј и Московскиот кремљ во позадина, од Фјодор Алексеев, 1801 година
  •  
    Лево-десно: Земски приказ, порта Воскресенска, Покраински одбор и Казанска катедрала, 1802 година
  •  
    Лево-десно: пазарни линии од Бове, Свети Василиј и Кремљ. Поглед од 1816 година. Пазарните линии биле заменети со продавницата ГУМ во 1893 година
  •  
    Споменик Минин-Пожарски од 1818 година во чест на протерувањето на Полските сили од Москва, 19 век
  •  
    Катедрала Свети Василиј, споменик на Минин и Пожарски и кулата Спаска во 1908 година

Советска и современ период

уреди

За време на советскиот период, Црвениот плоштад го задржал своето значење, станувајќи фокусна точка за новата држава. Покрај тоа што бил официјална адреса на советската влада, плоштадот бил познат по местото каде се одржувале воени паради од 1919 година наваму. Мавзолејот на Ленин од 1924 година наваму ќе биде дел од комплексот на плоштадот, а исто така и како трибина за важните достоинственици на сите национални прослави. Во 1930-тите, Казанската катедрала и капелата Иверскаја со портите на Воскресението биле урнати за да се направи простор за тешки воени возила кои возат низ плоштадот (и двете подоцна биле обновени по распаѓање на Советскиот Сојуз). Постоеле планови да се урне најпознатата градба во Москва, катедралата Свети Василиј, како и да се направи простор за поголем Црвен плоштад, како и Државниот историски музеј. Легендата е дека Лазар Каганович, соработник на Сталин и директор на планот за реконструкција на Москва, подготвил посебен модел на Црвениот плоштад, во кој катедралата може да се отстрани и го претставил до Сталин за да покаже како катедралата била пречка за паради и сообраќај. Но, кога ја исфрлил катедралата од моделот, Сталин се спротивставил со неговиот прилично познат цитат: „Лазар! Врати ја!“. Сепак, не постојат документирани докази за оваа средба.[15]

Во 1990 година, Кремљ и Црвениот плоштад станале меѓу првите места во СССР додадени на списокот на светско наследство на УНЕСКО.[16]

Црвениот плоштад служел и како место за концерти од висок профил. Таму настапиле Linkin Park, The Prodigy, tATu, Шакира, Scorpions, Пол Макартни, Роџер Вотерс, Red Hot Chili Peppers и други познати личности. За прославите на Новата 2006, 2007 и 2008 година, на Црвениот плоштад било поставено лизгалиште. Настапот на Пол Макартни на плоштадот бил историски момент за многумина, бидејќи Битлси биле забранети во Советскиот Сојуз, спречувајќи било какви настапи во живо на некој од членовите на Битлси. Советскиот Сојуз исто така ја забранил и продажбата на плочите на Битлси. Иако настапот на Макартни бил историски, тој не бил првиот член кој настапил во Русија. Поранешниот член Ринго Стар и неговиот All Starr бенд настапиле во московската сала Русија во август 1998 година. На 4 декември 2008 година, KHL (Континентална лига по хокеј) објавил дека ќе го одржат својот прв ол-стар натпревар на отворено на 10 јануари на Црвениот плоштад.[17]

Место за паради

уреди
 
360° Панорама на Црвениот плоштад: Кремљ (насока: ЈИ), Свети Василиј со мавзолејот на Ленин (од 1930 година) напред, Државен историски музеј (СЗ) и продавница за ГУМ. Едвај се гледаат портите Воскресенски десно од музејот, Казанската катедрала лево од продавницата ГУМ и споменикот Минин-Пожарски пред Свети Василиј (првично била пред продавницата ГУМ).

Две од најзначајните воени паради на Црвениот плоштад биле Парадата на Октомвриската револуција во 1941 година, кога градот бил опколен од Германците и војниците го напуштале Црвениот плоштад директно на фронтот, и Парадата на победата во 1945 година, кога биле поставени транспарентите на поразените нацистички војски фрлени во подножјето на Лениновиот мавзолеј. Советскиот Сојуз одржал многу паради на Црвениот плоштад за Први мај (до 1969 година), Денот на победата и Денот на Октомвриската револуција, кои се состоеле од пропаганда, знамиња, работни демонстрации, марширање на војници и покажување на тенкови и проектили. Поединечни паради се одржани на Денот на бранителот на татковината (23 февруари 1925 година),[18] Денот на танкерите (8 септември 1946 година),[19] и државниот погреб на Јосиф Сталин (9 март 1953 година). На Денот на победата во 1945, 1965, 1985 и 1990 година, имало и советски воени маршеви и паради, а од 1995 година на плоштадот се одржува годишната парада за Денот на победата во Москва, одбележувајќи ја годишнината од поразот на нацистичка Германија во Втората светска војна.

Во јануари 2008 година, Русија објавила дека ќе продолжи со парадирање на воени возила низ Црвениот плоштад,[20] иако неодамнешната реставрација на Иверската порта го комплицирала ова, со затворање на еден од постоечките премини долж Историскиот музеј за тешките возила. Во мај 2008 година, Русија ја одржала својата годишна парада на Денот на победата, за време на која за прв пат по распадот на СССР во 1991 година, руски воени возила продефилирале низ плоштадот. На 9 мај 2010 година, за да ја одбележат 65-годишнината од капитулацијата на Германија во 1945 година, вооружените сили на Франција, Обединетото Кралство и Соединетите Амрикански Држави марширале на парадата за Денот на победата во Москва за прв пат во историјата.[21]

Градби

уреди
 
Државен историски музеј, гледан од Црвениот плоштад

Во продолжение, сите градби сместени директно на Црвениот плоштад ќе бидат претставени во насока на стрелките на часовникот, почнувајќи од Државниот историски музеј на северозападниот крај на плоштадот.

Впечатливата темноцрвена зграда на Државниот историски музеј го формира крајот на Црвениот плоштад од северозападната страна. Изграден е во 1875-1883 година и затоа е една од помладите компоненти на архитектонскиот ансамбл на Црвениот плоштад. Пред да биде изградена, на ова место од почетокот на 18 век се наоѓала првата аптека во Москва, која била повторно изградена во 1755 година и две децении служела како прв кампус на тогаш новооснованиот Московски државен универзитет.

Денешниот музејски комплекс е изграден специјално за историскиот музеј, кој бил новооснован во 1872 година, а свечено бил предаден на неговата дестинација во мај 1883 година. Неговиот архитект бил Владимир Осипович Шервуд, кој се смета за еден од главните претставници на „рускиот стил“, варијанта на историцизам заснована на традиционалната руска архитектура, која била широко користена во тоа време. Зградата на музејот изгледа соодветно „староруски“: фасадите се украсени со заоблени прозорци и орнаменти кои потсетуваат на традиционалните руски православни цркви, неколку украсни кули кои потсетуваат на некои од Кремљинските кули се прикачени на страните, а обликот на покривот потсетува на Големиот Кремљски дворец во Кремљ, форма на руската палата што била особено претпочитана во 16 и 17 век.

Денес, Историскиот музеј е најголемиот и најпознат историски музеј во Русија. Во 16 специјализирани оддели, има околу 4,5 милиони експонати за руската историја од речиси сите периоди, а исто така организира тематски специјални изложби неколку пати годишно. Покрај вистинската музејска зграда, историскиот музејски комплекс ги вклучува и катедралата Свети Василиј и Новодевичкиот манастир, кој е вклучен во списокот за светско наследство на УНЕСКО.

Портата на Воскресението

уреди
 
Портата на Воскресението, свртена кон југоисток

Портата на Воскресението формира еден од двата влеза на Црвениот плоштад од северозападната страна. Оваа градба, изградена за прв пат во 1680 година, првично била дел од утврдувањата Китај-Город. Во својот основен дел се состои од два заоблени портали, кои симетрично се крунисани со две правоаголни кули, чии врвови силно потсетуваат на кулите на Московскиот кремљ. Првично, Портата на Воскресението претставувала дел од архитектонскиот ансамбл на северниот крај на Црвениот плоштад, кој, покрај портата, ја вклучувала и придружната зграда на владината администрација (види подолу) и веќе незачуваната зграда на аптеката, која морала да отстапи место за Историскиот музеј на крајот на 19 век. За време на Руското Царство, портата служела како симболична влезна порта во срцето на Москва, особено за време на големите прослави: царевите секогаш ја поминувале портата на прославата на крунисувањето пред да биде прогласено крунисувањето пред народот на Црвениот плоштад.

Во 1931 година, новите државни власти ја демонтирале портата за да не го попречува преминувањето на воената технологија за време на големите воени паради на Црвениот плоштад. Денешната порта во голема мера е копија на оригиналот и датира од 1996 година. Помеѓу двата портали на северната страна на портата, во исто време била обновена капелата на иконата на Богородица Ивиронска, првично изградена во 1781 година. Направена е нова копија на иконата за овој параклис на Света Гора, каде што се наоѓа манастирот Ивирон.

Поранешна владина администрација

уреди
 
Зградата во 2018 г

Зградата која се наоѓа помеѓу Портата на Воскресението и Казанската катедрала е една од помалку впечатливите згради на Црвениот плоштад. Изградена е помеѓу 1733 и 1740 година и оттогаш служела како седиште на управата на градот Москва и Московскиот гувернер (која делумно одговара на денешната Московска област). Зградата на владината администрација не била поштедена од војната против Наполеон во 1812 година, во која биле уништени големи делови од Москва. Во 1810-тите, таа била повторно изградена, под раководство на архитектот Осип Бове, кој бил клучен во реконструкцијата на градот во тоа време. Во текот на оваа реконструкција, на покривот на куќата била додадена кула, која долго време служела како кула за набљудување на противпожарна станица. Меѓутоа, на почетокот на 20 век оваа кула била демонтирана.

Во дворот на зградата на поранешната владина управа до денес е зачувана старата зграда на државната ковачница. Таа била изградена во 1697 година со декрет на Петар Велики и оттогаш има капацитет за производство на сребрени монети речиси четвртина век пред системот за издавање пари на Руското Царство во суштина да биде преместено во Санкт Петербург. По завршувањето на објектот, долниот дел од зградата, кој немал прозорци, привремено бил користен како затвор за несолвентните трговци кои должеле пари и слично. Денес, и поранешната владина зграда и старата ковачница му припаѓаат на соседниот историски музеј.

Казанската катедрала

уреди
 
Казанска катедрала

Казанската катедрала се наоѓа десно од зградата на поранешната владина администрација, на аголот на Црвениот плоштад и улицата Николскаја. Денешната катедрала претставува реплика од 1993 година; На ова место првично постоела црква од 1620-тите, првично дрвена, а потоа камена од 1636 година наваму.

Казанската катедрала своето име го должи на иконата на Пресвета Богородица од Казањ, која со векови била почитувана од верниците на Руската православна црква. Според една легенда, токму оваа икона на Руската народна армија, предводена од националните херои Кузма Минин и Дмитри Пожарски, ја поразиле војската на Полско-литванскиот Комонвелт во 1612 година. Неколку години по победата, побожниот принц Пожарски ја основал катедралата посветена на оваа икона. Тоа одговарало на тогашната вообичаена руска традиција на градење цркви во спомен на историско важните победи во Русија.

Во 1936 година, катедралата, како и многу други московски места за богослужба, била урната по одобрение на Јосиф Сталин. Дури на почетокот на 1990-тите започнала реконструкцијата, на која јавноста во неколку наврати барала и таа била завршена во 1993 година. Ова ја направило Казанската катедрала едно од првите места за богослужба во Москва која била уништена за време на советската ера, која беше повторно изградена во 1990-тите.

Стоковна куќа

уреди
 
ГУМ

Државна универзална стоковна куќа (ГУМ), која се наоѓа на источната страна на плоштадот, го зафаќа целиот дел помеѓу улиците Николскаја и Илинка. Поради нејзината местоположба директно на Црвениот плоштад и нејзината значителна големина, продажната површина е околу 35.99 квадратни метри. Благодарение на впечатливата архитектура на зградата, ГУМ е најпознатиот трговски центар во Русија.

Изградена во 1893 година, таа ја заменила зградата во царски стил во која биле сместени Горните трговски рангови од 1815 година, кои обединиле голем дел од трговските активности на Китај-Город под еден покрив. Откако оваа зграда почнала да се расипува во средината на 19 век, имало планови за нејзина замена. Меѓутоа, поради организациски тешкотии, тие можеле да се спроведат дури во 1890-тите, за што било основана посебна компанија и бил објавен конкурс за идеи меѓу архитектите. Конкурсот на проектот го освоил професорот по архитектура Александар Померанзевас, како и малку познатиот инженер Владимир Шучов. Изградбата на новите трговски редови траело од 1890 до 1893 година. Кога биле свечено отворени на 2 декември 1893 година, новата структура можела да ја импресионира руската и странската јавност, не само со невиден асортиман на сите видови стоки за широка потрошувачка, туку и со целосно нова стаклена покривна конструкција на трите премини дизајнирани од Шучов и изградени со околу 60.000 стакла. Архитектонскиот стил на зградата, како и соседниот Историски музеј една деценија порано, била во историски „руски стил“ со покривен фронтон заснован на типичните болјарски палати од 16 век, две украсни кули базирани на Кремљ и главна фасада што потсетува на историски руски згради.

За време на советскатскиот период, новите горни трговски рангови имале историја со настани. Во 1921 година, тие го добиле нивното сегашно име ГУМ (Государственный универсальный магазин - „Главна стоковна куќа“). Во раните 1930-ти, тие биле затворени две децении и служеле како канцелариски и станбени згради, а од крајот на 1953 година до распадот на Советскиот Сојуз, ГУМ се сметал за модел на стоковна куќа во средината на реалната социјалистичка економија со недостиг. Во 1990-тите ГУМ бил приватизиран и темелно реновиран, а денес пред локалното население и туристите се претставува како благороден трговски центар кој се карактеризира со бутици во горните ценовни опсези.

Средни трговски редови

уреди
 
Средни трговски редови

Зградата на најисточната точка на плоштадот, на аголот на улицата Илинка, се наоѓа токму на местото каде што биле средните трговски редови во 17 век. Тие формирале, заедно со Горните трговски редови, каде што се наоѓа денешната стоковна куќа ГУМ, дел од пошироката пазарна трговска област што помогнало да се обликува областа Китај-город, во непосредна близина на Црвениот плоштад. Ова огромно пространство од различни пазарни тезги и самоизработени дрвени колиби за прв пат беше заменето на крајот на 18 век, со градежен комплекс специјално изграден за трговија, чие авторство му се припишува на италијанскиот градител Џакомо Кваренги. Меѓутоа, во војната од 1812 година, овие згради биле запалени и биле заменети со зградата на средните трговски редови, обновена од Озсип Бове, која е зачувана до денес и се наоѓа на улицата Илинка, неколку стотини метри источно од Црвениот плоштад.

Средните трговски редови не биле изградени дури во 1894 година, како и стоковната куќа ГУМ. Планирани од самиот почеток како дополнување на ГУМ, горните редови требало да ја сместат трговијата на мало, додека просториите од нив десно биле резервирани за трговија на големо, поради што и двете згради архитектонски изгледаат многу слични. Архитект на зградата бил Роман Клајн, кој дизајнирал и бројни други познати московски структури кон крајот на 19 век, вклучувајќи го и Пушкинскиот музеј.

Откако болшевиците дошле на власт, зградата повеќе не се користела како трговска куќа, туку станала седиште на разни јавни тела. До неодамна им припаѓала на руските вооружени сили. На почетокот на 2007 година, четири внатрешни структури од поранешните трговски редови биле срушени, додека биле направени планови за реконструкција на целата зграда доследна на оригиналот за да се смести ексклузивен хотел. Овие планови биле критикувани и од руските и од странските медиуми дека го заобиколуваат налогот за зачувување со паметно искористување на дупката во законот. Во моментов се работи на поставување музеј во внатрешниот простор на зградата, според дизајни на Меганом и Nowadays Office. Новиот музеј ќе биде дел од ансамблот на московските музеи на Кремљ под заштита на УНЕСКО, а ќе донесе дел од колекцијата на палатата на оруќјето надвор од ѕидините на Кремљ.[22]

Лобное Место

уреди
 
Лобноје Место во центарот

Лобное Место е тркалезна градба налик на трибина направена од бел камен во југоисточниот дел на плоштадот, и се наоѓа пред катедралата Свети Василиј. Воедно, таа е една од најстарите градби на плоштадот што е документирана до денес. Лобноје Место првпат се споменува во 1549 година, кога тогаш 19-годишниот цар Иван Грозни одржал говор на тоа место. Така, од почетокот можеби била замислена како платформа од која пред сè, на народот му се објавувале царски декрети. Името Лобное Место буквално може да значи „чело“ или „череп“ (а со тоа и буквален превод на Голгота), меѓутоа, според други хипотези, тоа нема никаква врска со челото, туку со неговата местоположба со стрмниот брег на реката кој бил наречен во средновековна Русија.

Според традицијата, трибината на Црвениот плоштад првично била направена од дрво, а денешниот камен објект со капија направен од железна решетка датира од доцните 1590-ти. Со текот на времето, Лобное Место не се користел само како платформа за државни соопштенија, туку и како центар на свечени настани; Патријарсите на Руската православна црква одржувале говори пред толпата на тоа место, на свечените богослужби на Црвениот плоштад. Во исто време, Лобное Место станало озлогласено како место за егзекуции, како онаа на Стенка Расин во 1671 година, и многу други. Иако, овие егзекуции не биле извршени директно на трибина, туку на неколку метри.

Откако Санкт Петербург станал главен град на Царска Русија, Лобное Место ја изгубила функцијата на царска трибина и оттогаш е споменик. Во 1786 година, таа била повторно изградена според дизајнот на архитектот Матвеј Казаков и се преселила неколку метри на исток.

Споменик на Минин и Пожарски

уреди
 
Споменик на Минин и Пожарски

Споменикот на двајцата руски национални херои Кузма Минин и принцот Дмитриј Пожарски, подигнат помеѓу 1812 и 1818 година, се наоѓа директно пред катедралата Свети Василиј. Исто како Казанската катедрала која била донирана и се наоѓа на северниот дел на плоштадот, овој споменик го одбележува и ослободувањето на Москва од полско-литванските окупациски трупи во 1612 година, на што народната армија предводена од Минин и Пожарски направила одлучувачки придонес.

Бронзениот споменик, тежок 20 тони и целосно финансиран од донации во тоа време, го дизајнирал скулпторот Иван Мартос . По речиси 15 години планирање и изградба, тој бил откриен на свечена церемонија во февруари 1818 година. Бидејќи во тоа време, поминале пет години откако Русија успешно ја запрела француската инвазија предводена од Наполеон, а обновата на Москва штотуку била завршена, споменикот бил прославен кога бил подигнат како симбол на непобедливоста на Русија и херојството од нејзините синови. Првично, сепак, скулптурата не стоела пред катедралата Свети Василиј, туку пред денешната стоковна куќа ГУМ на ниво на главниот влез. Таа била преместена на нејзиното сегашна место во 1930 година, за да се направи повеќе простор за воени паради и големи демонстрации.

Катедрала Свети Василиј

уреди
 
Катедрала Свети Василиј

Катедралата Свети Василиј, која го ограничува плоштадот на неговата јужна страна, несомнено е најпознатата зграда на плоштадот и една од културните икони на Русија. Некогаш црквата била главно место за богослужба во Москва, но денес катедралата главно функционира како музеј кој е дел од комплексот на Државниот историски музеј кој се наоѓа од спротивната страна. Од почетокот на 1990-тите, богослужбите се одржуваат во катедралата во нередовни интервали.

Во средината на 16 век, дрвената црква Света Троица, стоела токму на местото на катедралата Свети Василиј. Во 1555 година, царот Иван Грозни наредил да се изгради монументална црква на тоа место, што било знак на победата на Русија над Казанското ханство три години претходно. Ова било според традицијата од тоа време да се градат цркви за да се одбележат воените победи. Дрвената црква потоа била урната и денешната катедрала била изградена на ова место до 1561 година, што ја прави една од најстарите градби на плоштадот. Името на катедралата, кое и денес е позастапено, го добило во спомен на Блажениот Василиј, кој во тоа време бил почитуван од цар Иван, а по неговата смрт во 1522 година, тој бил погребан во близина на катедралата. Иван Барма и Постник Јаковлев биле меѓу најпопуларните архитекти на црквата.

Од завршувањето на катедралата до преместувањето на главниот град на Русија од Москва во Санкт Петербург, таа останала најважната црква во градот и место за свечени богослужби на сите големи православни фестивали. Во својата историја, на катедралата неколку пати и се заканувало уништување; Легендата вели дека Наполеон наредил да се разнесе катедралата кога се повлекувал од Москва во 1812 година, но ненадеен дожд ги изгаснал веќе запалените осигурувачи. Во 1918 година, по Октомвриската револуција, катедралата била затворена од болшевиците и главата на црквата бил погубен. Во исто време, постоеле планови за уривање на катедралата, само личната посветеност на архитектот Пјотр Барановски, кој бил нарачан да го подготви уривањето наспроти плановите, на крајот го спречило нивното спроведување.

Она што е особено впечатливо за катедралата е нејзиниот асиметричен и уникатен архитектонски стил, кој во голема мера ја разликува од повеќето други руски православни црковни градби. Централниот елемент на куќата се нејзините девет црковни кули со светло обоени куполи во облик на кромид, од кои некои се многу различни по големина и боја. Последново исто така има ефект зградата да нема главна фасада и затоа на гледачот му нуди необичен поглед од секоја страна. Првично изградена од бел камен, катедралата била украсена на места со црвени тули за време на реновирањето во средината на 17 век, што и ја дава својата впечатлива хетерогеност на боите до ден-денес. Внатрешноста на катедралата е исто така многу импозантна со лавиринтски систем на коридори и галерии.

Источен ѕид на Кремљ

уреди

Веднаш зад мавзолејот на Ленин, покрај ѕидовите на Кремљ, има големи гробишта на честа. Тие биле создадени во ноември 1917 година, кога околу 250 војници паднале за време на Октомвриската револуција во Москва. Своето последно почивалиште го нашле во две колективни гробници во близина на кулата на Сенатот. Традицијата на погребување на револуционерите на Црвениот плоштад, крајниот симбол на болшевичката револуција, продолжила веднаш: уште во пролетта 1919 година, водечкиот другар на Ленин Јаков Свердлов бил погребан на ѕидот на Кремљ и примен со мавзолејот на Ленин, кој бил завршен во 1930 година. Оттогаш, мавзолејот и околните гробишта колективно се нарекуваат Револуционерна некропола.

Од 1920-тите до 1980-тите, на Црвениот плоштад биле погребани стотици луѓе кои се сметале за најзаслужните синови и ќерки на Советскиот Сојуз, односно револуционери, херои на Советскиот Сојуз, државници и воени лидери од највисок ред. Погребот во некрополата на ѕидините на Кремљ всушност се сметало за највисока постхумна чест која била резервирана само за неколкумина. Вкупно дванаесет државници; вклучително и Свердлов, Михаил Калинин, Климент Ворошилов, Леонид Брежњев и Сталин, кој бил положен во мавзолејот до 1961 година, биле погребани во индивидуални гробници, а тука почиваат голем број револуционери во вкупно 15 колективни гробници. Повеќето од погребените овде, сепак, се ниши прес ѕидините на Кремљ, во кои се заѕидани над 100 урни со останки на револуционери, херои или главни идеолози. Меѓу луѓето чии урни се наоѓаат во Кремљ се, меѓу другите, придружничката на Ленин Надежда Крупскаја, првиот космонаут Јуриј Гагарин, револуционерниот писател Максим Горки, развивачот на нуклеарно оружје Игор Курчатов, но и странските политичари Клара Цеткин и Фриц Хекерт.

Некрополата е споменик од 1974 година. По погребот на шефот на државата Константин Черненко во 1985 година, нема погреби на тоа место. Гробниците на некрополата денес можат да се посетат истовремено со мавзолејот.

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Романюк, «Сердце Москвы. От Кремля до Белого города» 2013.
  2. ↑ 2,0 2,1 Зеленецкий 1851.
  3. ↑ Муравьёв 2007.
  4. ↑ 4,0 4,1 Москва в далёком прошлом 1962.
  5. ↑ 5,0 5,1 Сытин 1958.
  6. ↑ Гейнике 1917.
  7. ↑ Славянская энциклопедия 2001.
  8. ↑ Быков, Деркач. «Книга Москвы. Биографии улиц, памятников, домов и людей» 2017.
  9. ↑ Александр Воронов (2008-02-29). „От Красной площади не оставят камня на камне“. Коммерсантъ. Архивирано од изворникот на 2018-09-26. Посетено на 2018-05-25. Занемарен непознатиот параметар |deadlink= (се препорачува |url-status=) (help)
  10. ↑ Бартенев, «Московский Кремль в старину и теперь» 1912.
  11. ↑ Рахматуллин. Точки силы 2001.
  12. ↑ Жуков. История Москвы в датах 2013.
  13. ↑ Бондаренко 2006.
  14. ↑ Рачинский 2011.
  15. ↑ Shevchenko, Nikolay (2017-12-04). „How did an architect convince Stalin to spare St. Basil's Cathedral from destruction?“. www.rbth.com (англиски). Посетено на 2019-05-06.
  16. ↑ „Kremlin and Red Square, Moscow“. UNESCO World Heritage Centre (англиски). Посетено на 2020-10-14.
  17. ↑ Sports.espn.com[мртва врска][мртва врска]
  18. ↑ „Доступ закрито - LIBRARIA - Цифровий архів періодики“. Libraria.ua. Архивирано од изворникот на October 22, 2021. Посетено на 2022-03-14.
  19. ↑ Soviet Military Parade | Day of Tankmen, 8 September 1946 (англиски), Посетено на 2020-06-13
  20. ↑ Aksyonov, Pavel (January 21, 2008). „Tanks to return to Red Square“. BBC News. Посетено на June 14, 2009.
  21. ↑ Chance, Matthew (May 9, 2010). „Western troops join Russia's Victory Day parade“. CNN. Архивирано од изворникот на 2022-11-22. Посетено на May 9, 2010.
  22. ↑ „The Kremlin museum“. Nowadays. Посетено на 2021-05-10.

Извори

уреди
  • Јуриј Федосюк. Москва в кольце Садовых. М. , Московский рабочий, 1991 година. ISBN 5-239-01139-7
  • П. В. Сытин. Из истории московских улиц (очерки). М.. Московский рабочий, 1958 г

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Црвен_плоштад&oldid=5292991“