Скребатно
- Оваа статија се однесува за селото во Република Македонија. За истоименото село во Пиринска Македонија, видете Скребатно (Пиринско).
Скребатно — село во Општина Охрид, во околината на градот Охрид.
| Скребатно | |
Поглед на селото | |
  Скребатно Местоположба на Скребатно во Македонија
Скребатно на карта
| |
| Координати 41°9′10″N 20°53′29″E / 41.15278° СГШ; 20.89139° ИГД | |
| Регион |  Југозападен
|
| Општина |  Охрид
|
| Област | Охридско |
| Население | 1 жит. (поп. 2021)[1]
|
| Пошт. бр. | 6306 |
| Повик. бр. | 046 |
| Шифра на КО | 19045 |
| Надм. вис. | 960 м |
|
Скребатно на општинската карта  Атарот на Скребатно во рамките на општината | |
 Скребатно на Ризницата
| |
Потекло на името
уредиПретпоставка за името на селото е дека потекнува од „скреба“ или бела лоза, која обично расте до пет метри, но не се качува на дрвја, туку густо ги покрива околните грмушки. Старите велат дека од скреба се варело чај за смирување на организмот.[2]
Географија и местоположба
уреди
Ова село се наоѓа во Охридското Поле, во источниот дел на Општина Охрид, чиј атар се издига до сртот на Петринска Планина и таму се допира со подрачјето на Општина Ресен.[3] Селото е планинско, на надморска височина од 960 метри. Од градот Охрид селото е оддалечено 16 километри.[3]
Селото е сместено во долината на Скребатинска Река, притока на Коселска Река, меѓу ридовите Самарница и Илинец. Тоа е особено планинско село, сместено на источниот крај на Охридската Котлина. Во непосредна близина нема ниедно друго село. Во минатото, мештаните со вода за пиење се снабдувале од чешми, снабдувани од извори.[4] Денес, селото поседува водовод изградена во 1953 година со каптажа од месноста Бела Вода.[5]
Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Завој, Шаренец, Долга Краста, Виришта, Самарница, Бигла, Два Гроба, Присој и други.[4]
Селото во основа има збиен тип. Одредени делови од селото се нарекуваат по родови, како што родовските куќи се поблиску една до друга.[4] Така, познати се Котеска маала, Цајлеска маала, Лолеска маала, Чулеска маала и Зенгоска маала. Исто така, се користат и називите: Горна маала, Средна маала и Долна маала или Одавде река (од левата страна на реката) и Оданде река (од десната страна на реката).[5]
Селото се граничи со Опеница и Завој на север, со Петрино и Болно на исток, со Велгошти на југ и со Лескоец на запад.[5]
До селото води асфалтиран пат од селото Лескоец, кој бил пуштен во употреба во 2012 година.[6]
Историја
уредиНа атарот на Скребатно има остатоци од стари населби. Тоа се гробови и остатоци на куќи. Сместени се на месностите Старо Гумно, Шаренец, Два Гроба и други. Не се знае како се уништиле тие населби.[4]
Преданието кажува дека некогаш селото имало само 7-8 куќи. Луѓето тука се засолнувале од турските власти, па затоа никој род не се смета за старински. Селото отсекогаш се наоѓало на истата положба.[4]
Во XIX век, Скребатно било село во Охридската каза на Отоманското Царство.
Стопанство
уредиАтарот зафаќа простор од 18,1 км2. На него преовладуваат шумите на површина од 740 хектари, на обработливото земјиште отпаѓаат 407 хектари, а на пасиштата 182 хектари.[3] Денес, состојбата во структурата на земјиштето е изменета во корист на шумите и пасиштата, со оглед на тоа што со иселувањето, голем дел од земјиштето не се обработува.[5]
Селото, во основа, има полјоделско-шумарска функција.[3]
До крајот на Втората светска војна, селаните се занимавале со сточарство и со земјоделство. Поради местоположбата, околу селото се огледувале планинските жита (’рж, овес и јачмен), како и компири. Исто така, се одгледувале кози, овци и говеда.[4]
Исто така, селото било особено познато по производството на вар.[5]
Население
уреди
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Во книгата „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. селото имало 55 домаќинства и 167 жители.[7]
Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Скребатно живееле 490 жители, сите Македонци.[8] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“), во 1905 година во Скребатно имало 640 жители, под врховенството на Бугарската егзархија.[9]
На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Скребатно е претставено како чисто македонско село во Охридската каза на Битолскиот санџак со 80 куќи.[10]
Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 550 Македонци.[11]
Селото преминало од средно во мало село по големина, населено со македонско население и се наоѓа во фаза на наполно раселување. Селото во 1961 година имало 549 жители, а во 1994 година, само 13 жители.[3]
Според пописот од 2002 година, во селото Скребатно живееле 6 жители, сите Македонци.[12]
Според последниот попис од 2021 година, во селото живеел 1 жител, Македонец.
Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:
| Година | 1900 | 1905 | 1948 | 1953 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 1994 | 2002 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Население | 490 | 640 | 601 | 655 | 549 | 271 | 45 | 13 | 13 | 6 | 1 |
- Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.[13]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.[14]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.[15]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.[16]
Родови
уредиСкребатно е чисто македонско православно село. Сите родови во селото се доселени, но не им се знае потеклото. Доселени се на почетокот на XIX век.[4]
Како родови во селото се спомнуваат: Котевци, Ѓормановци, Макриновци, Цајлевци, Џуклевци, Чулчевци, Жилевци, Зенговци и Сагламовци.[17]
За Зенговци има предание дека се доселени од истоименото село во Пиринска Македонија. За Чулчевци постојат две преданија. Според првото доселени се од некое село во Дебрца, преку селото Стар Завој, а според другото доселени се од Егејска Македонија.
Општествени установи
уреди- Поранешно основно училиште
Самоуправа и политика
уредиСелото влегува во рамките на Општина Охрид, која била проширена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година.
Во периодот од 1996 до 2004 година, селото било дел од некогашната рурална Општина Косел.
Во периодот од 1965 до 1996 година, селото било сместено во големата општина Охрид.
Во периодот од 1955 до 1965 година, селото било дел од тогашната општина Косел.
Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната Општина Галичица, во која покрај селото Скребатно, се наоѓале и селата Велгошти, Велестово, Елшани, Лескоец, Љубаништа, Коњско, Пештани, Рамне, Трпејца и Шипокно. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Велгошти, во која влегувале селата Велгошти, Лескоец, Рамне и Скребатно.
Избирачко место
уредиВо селото постои избирачкото место бр. 1335 според Државната изборна комисија, сместено во приватен објект.[18]
На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 4 гласачи.[19]
Културни и природни знаменитости
уреди
- Археолошки наоѓалишта[20]
- Кулишта — средновековна кула
- Цркви[21]
- Црква „Успение на Пресвета Богородица“ — главна манастирска црква, изградена во 1922 година од кршен камен. Фрескоживописот е од 1929 година, изработен од Крсте Николов и син му Рафаил од с. Лазарополе.
- Црква „Свети Константин и Елена" — камен-темелник е осветен и поставен на 10 септември 1999 година. Градењето е во завршна фаза и во тек е подготовка за нејзино осветување.
- Црква „Св. Недела" — темелите се осветени на 20 јули 2004 година. Градбата е во тек.
- Манастири
- Скребатински манастир — стар манастир над селото, спомнат уште во 1699 година
- Реки[22]
- Скребатинска Река — река на Петринска Планина, поминува низ селото
Редовни настани
уреди- Слави
- Голема Богородица (28 август) — главна селска и црковна слава, кога традиционално се одржува голем собир на граѓани. Учествуваат огромен број на верници од целиот свет, а манастирот дава ручек за сите присутни кои се седнати на големата ливада.
- Свети Константин и Елена (3 јуни) — селска слава, кога се изнесуваат крстите од црквата „Св. Богородица“, застанувале кај помалата црква „Св. Константин и Елена“, завртувале околу големиот орев, потоа слегувале низ селото, го обиколувале селото и повторно се враќале во црквата.
Личности
уреди- По потекло од Скребатно
- Вангел Наумовски (1922-2006) — сликар
- Димитрија Вревезоски (р. 1957) — политичар и пратеник[23]
- Кирил Аслимовски (р. 1971) — Музичар,композитор,аудио и видео продуцент,автор на музички дела (ора и песни).
- Разме Џуклески — македонски револуционер од ВМОРО.[24]
- Вангел Мечески — македонски партизан.
- Никола Базгалоски — македонски партизан.
- Тоде Лупески — македонски партизан.
- Јонче Чулески — македонски партизан.
Иселеништво
уредиОд ова село има големо иселеништво, така што денес селото е речиси празно. Иселеници највеќе има во блиското село Лескоец. Потоа во Охрид, Преспа, Австралија, Војводина, Бугарија, САД, Канада, Аргентина, Битола и Битолско, Скопје, Белград, Германија и други.[17]
Скребатно како мотив во книжевноста
уреди- „Траги низ минатото“ — расказ на македонската писателка Христина Аслимоска од 2005 година.[25]
Наводи
уреди- ↑ „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
- ↑ „Скребатно | Zelenaberza“. zelenaberza.com.mk. Посетено на 2019-12-08.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија (PDF). Скопје: Патрија. стр. 273. Посетено на 7 декември 2019.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Трифуноски, Јован Ф. (1992). Охридско-струшка област : антропогеографска проучавања. Београд: Српска академија наука и уметности. ISBN 8670251582. OCLC 27418468.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 „Скребатно“. Рурален развој Охрид (англиски). 2018-10-26. Архивирано од изворникот на 2019-12-09. Посетено на 2019-12-09.
- ↑ „Свечено пуштен во употреба патот од Лескоец до Скребатно | ТелевизијА ТВМ“. tvm.mk. Посетено на 2019-12-08.
- ↑ „Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г.“ Македонски научен институт, София, 1995, с. 100-101.
- ↑ Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 252.
- ↑ D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, рр. 162-163.
- ↑ Михајловски, Роберт, уред. (2017). Етнографска карта на Битолскиот вилает (PDF). Каламус. стр. 29.
- ↑ „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
- ↑ „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 7 декември 2019.
- ↑ К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
- ↑ Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
- ↑ „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
- ↑ „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
- ↑ 17,0 17,1 Смилески, Димитар (2011). Скребатно. Струга: Ирис.
- ↑ „Описи на ИМ“. Архивирано од изворникот на 2023-08-17. Посетено на 7 декември 2019.
- ↑ „Претседателски избори 2019“. Архивирано од изворникот на 2019-12-07. Посетено на 7 декември 2019.
- ↑ Коцо, Димче (1996). Археолошка карта на Република Македонија. Скопје: МАНУ. ISBN 9789989101069
- ↑ Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски (2011). Валентина Божиновска (уред.). Карта на верски објекти во Македонија. Менора - Скопје: Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи. ISBN 978-608-65143-2-7.
- ↑ Петрушевски, Илија; Маркоски, Благоја (2014). Реките во Република Македонија (PDF). Скопје: Геомап. стр. 66. ISBN 978-9989-2117-6-8.
- ↑ „Пратенички состав“. Собрание на Македонија. Посетено на 2010-12-09.
- ↑ . Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски (2017). Илинденски сведоштва. том IV, дел II. Скопје: Државен архив на Република Македонија. Отсутно или празно
|title=(help)CS1-одржување: друго (link) - ↑ Христина Аслимоска, Разделба со детството. Скопје: Детска радост, 2005, стр. 24-26.
_1941.jpg){kind=link}