Википедија

Креатин

хемиско соединение

Креатин[1] ― органско соединение со номинална формула (H2N)(HN)CN(CH3)CH2CO2H. Постои во различни модификации (тавтомери) во растворот. Креатинот се наоѓа кај ’рбетниците каде што го олеснува рециклирањето на аденозин трифосфат, првенствено во мускулното и мозочното ткиво. Рециклирањето се постигнува со претворање на аденозин дифосфат назад во аденозин трифосфат преку дарување на фосфатни групи. Креатинот делува и како пуфер.[2]

Креатин
Skeletal formula of creatine
Ball and stick model of creatine
Систематско име 2-[Карбамимидоил(метил)амино]ацетна киселина
Други називи

Н-карбамимидоил-Н-метилглицин; метилгванидоацетна киселина

Назнаки
57-00-1 Ок
3DMet B00084
Бајлштајн 907175
ChEBI CHEBI:16919 Ок
ChEMBL ChEMBL283800 Ок
ChemSpider 566 Ок
DrugBank DB00148 Ок
EC-број 200-306-6
240513
3Д-модел (Jmol) Слика
KEGG C00300 Ок
MeSH Creatine
PubChem 586
RTECS-бр. MB7706000
UNII MU72812GK0 Ок
Својства
Хемиска формула
Моларна маса 0 g mol−1
Изглед Бели кристали
Мирис Без мирис
Точка на топење
13.3 g L−1 (at 18 ℃)
log P −1.258
Киселост (pKa) 3.429
Константа на базицитет (pKb) 10.568
Изоелектрична точка 8.47
Термохемија
Ст. енталпија на
образување ΔfHo298 		−538.06–−536.30 kJ mol−1
Ст. енталпија на
согорување ΔcHo298 		−2.3239–−2.3223 MJ mol−1
Стандардна моларна
ентропија So298 		189.5 J K−1 mol−1
Специфичен топлински капацитет, C 171.1 J K−1 mol−1 (на 23.2 ℃)
Pharmacology
ATC код C01EB06
Фармакокинетика:
3 часа
Опасност
GHS-ознаки:
Пиктограми
 GHS07: Извичник
Сигнални зборови
 ПРЕДУПРЕДУВАЊЕ
Изјави за опасност
 H315, H319, H335
Изјави за претпазливост
 P261, P305+P351+P338
Дополнителни податоци
 Ок(што е ова?)  (провери)
Освен ако не е поинаку укажано, податоците се однесуваат на материјалите во нивната стандардна состојба (25 °C, 100 kPa)
Наводи

Историја

уреди

Креатинот првпат бил идентификуван во 1832 година кога Мишел Ежен Шеврeл го изолирал од воден екстракт на скелетните мускули. Подоцна го нарекол кристализираниот талог по грчкиот збор за месо, κρέας (креас). Во 1928 година, се покажало дека креатинот постои во рамнотежа со креатининот.[3] Студиите во 1920-тите покажале дека консумирањето на големи количини креатин не резултирало со негово излачување. Овој резултат укажал на способноста на телото да складира креатин, што пак навело на неговата употреба како додаток во исхраната.[4]

Во 1912 година, истражувачите од Универзитетот Харвард, Ото Фолин и Вили Гловер Денис пронашле докази дека внесувањето креатин може драматично да ја зголеми содржината на креатин во мускулите.[5] Во доцните 1920-ти, откако откриле дека интрамускулните резерви на креатин може да се зголемат со внесување на креатин во поголеми од нормалните количини, научниците откриле фосфокреатин (креатин фосфат) и утврдиле дека креатинот е клучен играч во метаболизмот на скелетните мускули. Супстанцијата креатин природно се образува кај ’рбетниците.[6]

Откривањето на фосфокреатинот[7][8] било објавено во 1927 година.[8][9][10] Во 1960-тите, било покажано дека креатинската киназа го фосфорилатизира аденозин дифосфатот користејќи фосфокреатин за да создаде аденозин трифосфат. Следи дека аденозин трифосфат, а не фосфокреатинот директно се троши во мускулната контракција. Креатинската киназа користи креатин за да го „тампонира“ односот аденозин трифосфат/аденозин дифосфат.[11]

Додека влијанието на креатинот врз физичките изведби е добро документирано од почетокот на дваесеттиот век, тој се појавил во јавноста по Олимписките игри 1992 во Барселона. Една статија од 7 август 1992 година во Times објавила дека Линфорд Кристи, освојувачот на златниот медал на 100 метри, користела креатин пред Игрите. Една статија во Bodybuilding Monthly ја именувал Сали Ганел, која била добитник на златен медал на 400 метри спринт со пречки, како уште еден корисник на креатин. Покрај тоа, Times, исто така, забележале дека спринтерот со пречки на 100 метри, Колин Џексон, почнал да зема креатин пред Игрите.[12][13]

 
Фосфокреатинот го пренесува фосфатот до аденозин дифосфат.

Во тоа време, додатоците на креатин со ниска моќност биле достапни во Обединетото Кралство, но додатоците на креатин дизајнирани за подобрување на јачината не биле комерцијално достапни до 1993 година кога стопанското друштво наречено Experimental and Applied Sciences (EAS) го претставиле соединението на пазарот за спортска исхрана под името Фосфаген.[14] Истражувањата направени потоа покажале дека потрошувачката на високо гликемиските јаглехидрати во врска со креатин ги зголемува резервите на креатин во мускулите.[15]

 
Цикличниот дериват креатинин постои во рамнотежа со неговиот тавтомер и со креатинот.

Метаболичка улога

уреди

Креатинот е природно небелковинско соединение и е примарна состојка на фосфокреатинот, кој се користи за регенерирање на аденозин трифосфат во клетката. 95% од вкупните резерви на креатин и фосфокреатин во човечкото тело се наоѓаат во скелетните мускули, додека остатокот се распределува во крвта, мозокот, тестисите и во другите ткива.[16][17] Вообичаената содржина на креатинот во скелетните мускули (како креатинот и фосфокреатинот) е 120 mmol на килограм сува мускулна маса, но може да достигне и до 160 mmol/kg преку користење суплементи.[18] Приближно 1-2% од интрамускулниот креатин се разградува дневно и на поединецот би му било потребно околу 1-3 грама креатин дневно за да се одржи просечно (недополнето) складирање на креатин.[18][19][20] Сештојадната исхрана обезбедува приближно половина од оваа вредност, а остатокот се синтетизира во црниот дроб и бубрезите.[16][17][21]

Креатинот не е суштинска хранлива материја.[22] Тоа е дериват на аминокиселина, природно произведен во човечкото тело од аминокиселините, глицин и аргинин, со дополнително барање за S-Аденозил метионин (дериват на метионин) за да ја катализира преобразбата на гванидиноацетат во креатин. Во првиот чекор од биосинтезата, ензимот аргинин:глицин амидинотрансфераза (AGAT, EC:2.1.4.1) посредува во реакцијата на глицин и аргинин за да се образува гванидиноацетат. Овој производ потоа се метилира со гванидиноацетат N -метилтрансфераза (GAMT, EC:2.1.1.2 ), користејќи S -аденозил метионин како метил донатор. Самиот креатин може да се фосфорилира со креатин киназа за да формира фосфокреатин, кој се користи како енергетски пуфер во скелетните мускули и мозокот. Цикличен облик на креатинот, наречена креатинин, постои во рамнотежа со неговиот тавтомер и со креатинот.

 

Фосфокреатински систем

уреди
 
Предложен енергетски пренос на креатин киназа/фосфокреатин. CRT = преносник на креатин; ANT = прекупронаоѓач на аденин нуклеотид; АТП = аденин трифосфат; ADP = аденин дифосфат; OP = оксидативна фосфорилација; mtCK = митохондријална креатин киназа; G = гликолиза; CK-g = креатин киназа поврзана со гликолитички ензими; CK-c = цитозолна креатин киназа; CK-a = креатин киназа поврзана со субклеточни места на искористување на аденозин трифосфат; 1 – 4 места на интеракција CK/ATP.

Креатинот се пренесува преку крвта и се зема од ткива со високи потреби за енергија, како што се мозокот и скелетните мускули, преку активен преносен систем. Концентрацијата на аденозин трифосфат во скелетните мускули е обично 2-5 mM, што би резултирало со мускулна контракција од само неколку секунди.[23] За време на зголемените потреби за енергија, системот на фосфагенот (или аденозин трифосфат/фосфокреатин) брзо го ресинтетизира аденозин трифосфатот од аденозин дифосфат со употреба на фосфокреатин преку реверзибилна реакција катализирана од ензимот креатин киназа. Фосфатната група е прикачена на NH центарот на креатинот. Во скелетните мускули, концентрациите на фосфокреатин може да достигнат 20-35 mM или повеќе. Дополнително, кај повеќето мускули, капацитетот за регенерација на аденозин трифосфат на ЦК е многу висок и затоа не е ограничувачки фактор. Иако клеточните концентрации на аденозин трифосфат се мали, промените тешко би се детектирале бидејќи аденозин трифосфат следствено и ефикасно се надополнува од големите базени на фосфокреатин и креатин киназа.[23] Предложеното претставување е илустрирано од Krieder et al.[24] Креатинот има способност да ги зголеми мускулните резерви на фосфокреатин, потенцијално зголемувајќи ја способноста на мускулите да ресинтетизира аденозин трифосфат од аденозин дифосфат за да ги задоволи зголемените потреби за енергија.[25][26][27]

Се чини дека суплементацијата на креатин го зголемува бројот на мионуклеуси што сателитски клетки ќе ги „даруваат“ на оштетените мускулни влакна, што го зголемува потенцијалот за раст на тие влакна. Ова зголемување на мионуклеусите веројатно произлегува од способноста на креатинот да ги зголеми нивоата на миогениот транскрипциски фактор MRF4.[28]

Генетски недостатоци

уреди

Генетските недостатоци во биосинтетичкиот пат на креатин доведуваат до различни тешки невролошки дефекти.[29] Клинички, постојат три различни нарушувања на метаболизмот на креатин. Недостатоците во двата синтеза ензими може да предизвикаат дефицит на L-аргинин: глицин амидинотрансфераза предизвикан од варијанти во ГАТМ и недостаток на гванидиноацетат метилтрансфераза, предизвикан од варијанти во гванидиноацетат Н-метилтрансферанс. Двата биосинтетички дефекти се наследуваат на автосомно рецесивен начин. Третиот дефект, дефект на пренесувачот на креатин, е предизвикан од мутации во SLC6A8 и се наследува на X-поврзан начин. Оваа состојба е поврзана со пренесот на креатин во мозокот.[30]

Вегетаријанци

уреди

Некои студии навеле дека вкупниот мускулен креатин е значително помал кај вегетаријанците отколку кај невегетаријанците.[17][30][31][32] Се претпоставува дека ова откритие се должи на сештојадната исхрана која е главен извор на креатин. Истражувањата покажуваат дека е потребна суплементација за да се подигне концентрацијата на креатин во мускулите на лакто-ово вегетаријанците и веганите до невегетаријанско ниво.[31] Истражувањата покажаа дека тие имаат помала концентрација на креатин во мускулите и крвта, но не и во мозокот.[33][34][35][36][37][38] 

Фармакокинетика

уреди

Повеќето од досегашните истражувања за креатинот главно се фокусирале на фармаколошките својства на креатинот, но сепак има недостиг од истражување за фармакокинетиката на креатинот. Студиите не утврдиле фармакокинетски параметри за клиничка употреба на креатин, како што се волуменот на распространетост, јасноста, биорасположивоста, средното време на престој, стапката на впивање и полуживотот. Треба да се утврди јасен фармакокинетски профил пред оптималното клиничко дозирање.[39]

Дозирање

уреди

Фаза на вчитување

уреди
 

Предложено е приближно 0,3 kg/ден поделено во 4 еднакви интервали, бидејќи потребите за креатин може да варираат врз основа на телесната тежина.[18][24] Исто така, се покажа дека земањето помала доза од 3 грама на ден во тек на 28 дена, исто така, може да го зголеми вкупното складирање на креатин во мускулите до иста количина како и дозата за брзо оптоварување од 20 g/ден во тек на 6 дена.[18] Сепак, фазата на оптоварување од 28 дена не дозволува да бидат остварени ергогените придобивки од суплементацијата на креатин до целосно заситено складирање во мускулите.

Се покажало дека дополнувањето на креатинот со јаглехидрати или јаглехидрати и белковини го зголемува задржувањето на креатинот.[15][40]

Покачување на складирањето на креатинот во мускулите е во корелација со ергогените придобивки е разговаран во делот за истражување. Сепак, повисоки дози за подолги временски периоди се проучуваат за да се надоместат недостатоците во синтезата на креатин и да се ублажат болестите.[30][41][42]

Фаза на одржување

уреди

По фазата на оптоварување од 5-7 дена, резервите на креатин во мускулите се целосно заситени и суплементирањето треба само да го покриваат количеството на креатин што се разложува дневно. Оваа доза на одржување првично била пријавена дека е околу 2-3 g/ден (или 0,03 g/kg/ден),[18] сепак, некои студии предложуваат 3-5 g/ден доза за одржување на заситениот мускулен креатин.[15][20][43][44]

Примање

уреди
 
Овој графикон ја прикажува средната концентрација на креатинот во плазмата (мерена во μmol/L) во период од 8 часа по венсувањето на 4,4 грами креатин во облик на креатин монохидрат, трикреатин цитрат или креатин пируват.[45]

Ендогените концентрации на креатин во серумот или плазмата кај здрави возрасни обично се во опсег од 2–12 mg/L. Единечни 5 грама (5000 mg) орална доза кај здрави возрасни резултира со максимално ниво на плазма креатин од приближно 120 mg/L на 1-2 часа по внесувањето. Креатинот има прилично краток полуживот на елиминација, во просек помалку од 3 часа, така што за да се одржи покачено ниво во плазмата, би било неопходно да се земаат мали орални дози на секои 3-6 часа во текот на денот.

Празнење

уреди

Докажано е дека штом ќе се престане внесувањето на креатин, резервите на креатин во мускулите се враќаат во нормала за 4-6 недели.[18][44][46]

Вежбање и спорт

уреди

Суплементот креатин се продава во облици на етил естер, гликонат, монохидрат и нитратни.[47]

Користењето на креатин за подобрување на спортските изведби се смета за безбеден за краткорочна употреба, но има недостаток на безбедносни податоци за долготрајна употреба или за употреба кај деца и адолесценти.[48]

Преглед на статија од 2018 година во Journal of the International Society of Sports Nutrition вели дека креатин монохидрат може да помогне во достапноста на енергија за вежбање со висок интензитет.[49]

Употребата на креатин може да ја зголеми максималната моќност и изведби во анаеробната повторлива работа со висок интензитет (периоди на работа и одмор) за 5% до 15%.[50][51][52] Креатинот нема значително влијание врз аеробната издржливост, но ќе ја зголеми моќта за време на кратки сесии на аеробни вежби со висок интензитет.[53][54] 

Истражувањето на 21.000 студенти спортисти, покажало дека 14% од спортистите го земаат суплементот креатин за да се обидат да ги подобрат изведбите.[55] Неспортистите пријавуваат дека земаат додатоци на креатин за да го подобрат изгледот.[55]

Истражување

уреди

Когнитивни изведби

уреди

Изјавено е дека креатинот има корисен ефект врз функцијата на мозокот и когнитивната обработка, иако доказите тешко се толкуваат систематски и соодветното дозирање е непознато.[56][57] Се чини дека најголемите ефекти се кај поединци кои се под стрес (на пример, поради потешкотии со спиењето) или когнитивно оштетени.[56][57]

Мускулна болест

уреди

Мета анализата покажа дека третманот со креатин ја зголемува мускулната сила кај мускулните дистрофии и потенцијално ги подобрува функционалните изведби.[58] Третманот со креатин не ја подобрува мускулната сила кај луѓето кои имаат метаболички миопатии.[58] Високите дози на креатин доведуваат до зголемена мускулна болка и нарушување на секојдневните активности кога се земаат предвид луѓе кои имаат МекАрдлова болест.[58]

Според клиничка студија која се фокусира на луѓе со различни мускулни дистрофии, користењето на чист облик на креатин монохидрат може да биде корисно за опоравување по повреди и неподвижност.[59]

Митохондријални заболувања

уреди

Паркинсонова болест

уреди

Влијанието на креатинот врз митохондријалната функција довело до истражување за неговата ефикасност и безбедност за забавување на Паркинсоновата болест. Почнувајќи од 2014 година, доказите не обезбедиле сигурна основа за носење одлуки за третман, поради ризикот од пристрасност, малите големини на примероци и краткото времетраење на испитувањата.[60]

Хантингтонова болест

уреди

Неколку примарни студии[61][62][63] биле завршени, но сè уште не е завршен систематски преглед на Хантингтоновата болест.

Амиотрофична латерална склероза

уреди

Кретинот не е ефикасен како третман за амиотрофична латерална склероза.[64]

Несакани ефекти

уреди

Несаканите ефекти вклучуваат:[65][66]

  • Зголемување на телесната тежина поради дополнително задржување на водата во мускулите
  • Потенцијални мускулни грчеви / напрегања / повлекувања
  • Вознемирен стомак
  • Пролив
  • Вртоглавица

Еден добро документиран ефект на суплементацијата на креатин е зголемувањето на телесната тежина во првата недела од распоредот на додатоците, што веројатно се должи на поголемото задржување на водата поради зголемените концентрации на креатин во мускулите со помош на осмоза.[67]

Систематски преглед од 2009 година се спротивставил загриженоста дека дополнувањето на креатин може да влијае на статусот на хидратација и толеранцијата на топлина и да доведе до мускулни грчеви и пролив.[68][69]

Бубрежна функција

уреди

Систематски преглед од 2019 година објавен од Националната бубрежна фондација истражувала дали суплементацијата на креатин има негативни ефекти врз бубрежната функција.[70] Тие идентификувале 15 студии од 1997-2013 година кои ги разгледувале стандардните протоколи за полнење и одржување на креатин од 4-20 g/ден креатин наспроти плацебо. Тие користеле серумски креатинин, креатинин клиренс и нивоа на серумска уреа како мерка за бубрежно оштетување. Додека општата суплементацијата на креатин резултирала со малку покачени нивоа на креатинин кои останале во нормални граници, суплементацијата не предизвикала бубрежно оштетување (P вредност < 0,001). Специјалните населенија вклучени во Систематскиот преглед за 2019 година вклучиле пациенти со дијабетен тип 2[71] и жени во послеменопауза,[72] бодибилдери,[73] спортисти,[74] и тренирање со отпор.[75][76][77] Студијата, исто така, разговарала за 3 студии на случај каде што имаше извештаи дека креатинот влијае на бубрежната функција.[78][79][80]

Во заедничката статија помеѓу Американскиот колеџ за спортска медицина, Академијата за исхрана и диететика и диететичарите во Канада за стратегиите за исхрана за подобрување на изведбите, креатинот бил вклучен во нивниот список на ергогени помагала и тие не ја наведуваат бубрежната функција како грижа за употреба.[81]

Најновиот став за креатинот од Journal of International Society of Sports Nutrition вели дека креатинот е безбеден за внесување кај здраво население од доенчиња до постари лица до професионални спортисти. Тие исто така наведуваат дека долгорочната (5 години) употреба на креатин се смета за безбедна.[24]

Важно е да се спомене дека самите бубрези, за нормална физиолошка функција, имаат потреба од фосфокреатин и креатин и навистина бубрезите изразуваат значителни количини на креатин кинази (изоензими на BB-CK и u-mtCK).[82] Во исто време, првиот од двата чекори за ендогена синтеза на креатин се одвива во самите бубрези. Пациентите со бубрежно заболување и оние кои се подложени на третман на дијализа генерално покажуваат значително пониски нивоа на креатин во нивните органи, бидејќи патолошките бубрези се попречени во способноста за синтеза на креатин и се во повратна ресорпција на креатинот од урината во дисталните тубули. Дополнително, пациентите на дијализа губат креатин поради испирање со самиот третман на дијализа и на тој начин стануваат хронично осиромашени со креатин. Оваа ситуација се влошува со фактот што пациентите на дијализа воглавно консумираат помалку месо и риба, кои се прехранбени извори на креатин. Затоа, за да се олесни хроничното намалување на креатин кај овие пациенти и да се овозможи органите да ги надополнат резервите на креатин, неодамна било предложено да се дополни пациентите на дијализа со дополнителен креатин, по можност со интрадијалитичка администрација. Ваквото дополнување со креатин кај пациентите на дијализа се очекува значително да го подобри здравјето и квалитетот на пациентите преку подобрување на мускулната сила, координацијата на движењата, функцијата на мозокот и да ја ублажи депресијата и хроничниот замор кои се вообичаени кај овие пациенти.[83]

Безбедност

уреди

Контаминација

уреди

Истражувањето од 2011 година на 33 комерцијално достапни суплементи во Италија покажа дека над 50% од нив ги надминале препораките на Европската управа за безбедност на храна во најмалку еден загадувач. Најзастапен од овие загадувачи бил креатининот, производ на распаѓање на креатинот, исто така, произведен од телото.[84] Креатининот бил присутен во повисоки концентрации од препораките на Европската управа за безбедност на храната во 44% од примероците. Околу 15% од примероците имале забележливи нивоа на дихидро-1,3,5-триазин или висока концентрација на дицијандијамид. Контаминацијата со тешки метали не е загрижувачка, при што може да бидат забележани само мали нивоа на жива. Две студии разгледани во 2007 година не откриле нечистотии.[85]

Интеракции

уреди

Креатинот земен со лекови кои можат да му наштетат на бубрегот може да го зголеми ризикот од оштетување на бубрезите:[86]

Студијата на Националниот институт за здравје наведува дека кофеинот општи со креатинот за да ја зголеми стапката на напредок на Паркинсоновата болест.[87]

Храна и готвење

уреди

Кога креатинот се меша со белковини и шеќер на високи температури (над 148 ℃), добиената реакција произведува ракородни хетероциклични амини).[88] Таквата реакција се случува при печење на скара или пржење на месо.[89] Содржината на креатин (како процент од сирова белковина) може да се користи како показател за квалитетот на месото.[90]

Размислувања за диетата

уреди

Креатин-монохидрат е погоден за вегетаријанци и вегани, бидејќи суровините што се користат за производство на додатокот немаат животинско потекло.[91]

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Stout JR, Antonio J, Kalman E, уред. (2008). Essentials of Creatine in Sports and Health. Humana. ISBN 978-1-59745-573-2.
  2. ↑ „Creatine and the Liver: Metabolism and Possible Interactions“. Mini Reviews in Medicinal Chemistry. 16 (1): 12–8. 2016. doi:10.2174/1389557515666150722102613. PMID 26202197. The process of creatine synthesis occurs in two steps, catalyzed by L-arginine:glycine amidinotransferase (AGAT) and guanidinoacetate N-methyltransferase (GAMT), which take place mainly in kidney and liver, respectively. This molecule plays an important energy/pH buffer function in tissues, and to guarantee the maintenance of its total body pool, the lost creatine must be replaced from diet or de novo synthesis.
  3. ↑ „The creatine-creatinine equilibrium. The apparent dissociation constants of creatine and creatinine“. The Biochemical Journal. 22 (4): 920–9. 1928. doi:10.1042/bj0220920. PMC 1252207. PMID 16744118.
  4. ↑ Volek JS, Ballard KD, Forsythe CE (2008). „Overview of Creatine Metabolism“. Во Stout JR, Antonio J, Kalman E (уред.). Essentials of Creatine in Sports and Health. Humana. стр. 1–23. ISBN 978-1-59745-573-2.
  5. ↑ Folin, Otto; Denis, W (1912). „Protein metabolism from the standpoint of blood and tissue analysis“. Journal of Biological Chemistry. 12 (1): 141–61. doi:10.1016/S0021-9258(18)88723-3. Архивирано од изворникот на 3 May 2018. Посетено на 8 May 2018.
  6. ↑ „The metabolic burden of creatine synthesis“. Amino Acids. 40 (5): 1325–31. May 2011. doi:10.1007/s00726-011-0853-y. PMID 21387089.
  7. ↑ Saks, Valdur (2007). Molecular system bioenergetics: energy for life. Weinheim: Wiley-VCH. стр. 2. ISBN 978-3-527-31787-5.
  8. ↑ 8,0 8,1 Ochoa, Severo (1989). Sherman, E. J.; National Academy of Sciences (уред.). David Nachmansohn. Biographical Memoirs. 58. National Academies Press. стр. 357–404. ISBN 978-0-309-03938-3.
  9. ↑ „The Inorganic Phosphate and a Labile Form of Organic Phosphate in the Gastrocnemius of the Frog“. The Biochemical Journal. 21 (1): 190–5. 1927. doi:10.1042/bj0210190. PMC 1251888. PMID 16743804.
  10. ↑ „The nature of the 'inorganic phosphate' in voluntary muscle“. Science. 65 (1686): 401–3. April 1927. Bibcode:1927Sci....65..401F. doi:10.1126/science.65.1686.401. PMID 17807679.
  11. ↑ Wallimann T (2007). „Introduction – Creatine: Cheap Ergogenic Supplement with Great Potential for Health and Disease“. Во Salomons GS, Wyss M (уред.). Creatine and Creatine Kinase in Health and Disease. Springer. стр. 1–16. ISBN 978-1-4020-6486-9.
  12. ↑ „Supplement muscles in on the market“. National Review of Medicine. 2004-07-30. Архивирано од изворникот на 2006-11-16. Посетено на 2011-05-25.
  13. ↑ Passwater, Richard A. (2005). Creatine. стр. 9. ISBN 978-0-87983-868-3. Архивирано од изворникот на 19 June 2022. Посетено на 27 декември 2022.
  14. ↑ Stoppani, Jim (May 2004). Creatine new and improved: recent high-tech advances have made creatine even more powerful. Here's how you can take full advantage of this super supplement. Muscle & Fitness. Архивирано од изворникот на 11 July 2012. Посетено на 27 декември 2022.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 „Carbohydrate ingestion augments skeletal muscle creatine accumulation during creatine supplementation in humans“. The American Journal of Physiology. 271 (5 Pt 1): E821-6. November 1996. doi:10.1152/ajpendo.1996.271.5.E821. PMID 8944667.
  16. ↑ 16,0 16,1 „Creatine supplementation with specific view to exercise/sports performance: an update“. Journal of the International Society of Sports Nutrition. 9 (1): 33. July 2012. doi:10.1186/1550-2783-9-33. PMC 3407788. PMID 22817979. Creatine is produced endogenously at an amount of about 1 g/d. Synthesis predominately occurs in the liver, kidneys, and to a lesser extent in the pancreas. The remainder of the creatine available to the body is obtained through the diet at about 1 g/d for an omnivorous diet. 95% of the bodies creatine stores are found in the skeletal muscle and the remaining 5% is distributed in the brain, liver, kidney, and testes [1].
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 „The role of dietary creatine“. Amino Acids. 48 (8): 1785–91. August 2016. doi:10.1007/s00726-016-2188-1. PMID 26874700. The daily requirement of a 70-kg male for creatine is about 2 g; up to half of this may be obtained from a typical omnivorous diet, with the remainder being synthesized in the body ... More than 90% of the body’s creatine and phosphocreatine is present in muscle (Brosnan and Brosnan 2007), with some of the remainder being found in the brain (Braissant et al. 2011). ... Creatine synthesized in liver must be secreted into the bloodstream by an unknown mechanism (Da Silva et al. 2014a)
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 „Muscle creatine loading in men“. Journal of Applied Physiology. 81 (1): 232–7. July 1996. doi:10.1152/jappl.1996.81.1.232. PMID 8828669.
  19. ↑ „Creatine in humans with special reference to creatine supplementation“. Sports Medicine. 18 (4): 268–80. October 1994. doi:10.2165/00007256-199418040-00005. PMID 7817065.
  20. ↑ 20,0 20,1 „Elevation of creatine in resting and exercised muscle of normal subjects by creatine supplementation“. Clinical Science. 83 (3): 367–74. September 1992. doi:10.1042/cs0830367. PMID 1327657.
  21. ↑ „The metabolic burden of creatine synthesis“. Amino Acids. 40 (5): 1325–31. May 2011. doi:10.1007/s00726-011-0853-y. PMID 21387089. Creatinine loss averages approximately 2 g (14.6 mmol) for 70 kg males in the 20- to 39-year age group. ... Table 1 Comparison of rates of creatine synthesis in young adults with dietary intakes of the three precursor amino acids and with the whole body transmethylation flux
    Creatine synthesis (mmol/day)   8.3
  22. ↑ „Creatine“. Beth Israel Deaconess Medical Center. Архивирано од изворникот на 28 January 2011. Посетено на 27 декември 2022.
  23. ↑ 23,0 23,1 „Intracellular compartmentation, structure and function of creatine kinase isoenzymes in tissues with high and fluctuating energy demands: the 'phosphocreatine circuit' for cellular energy homeostasis“. The Biochemical Journal. 281 ( Pt 1) (Pt 1): 21–40. January 1992. doi:10.1042/bj2810021. PMC 1130636. PMID 1731757.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 „International Society of Sports Nutrition position stand: safety and efficacy of creatine supplementation in exercise, sport, and medicine“. Journal of the International Society of Sports Nutrition. 14: 18. 2017. doi:10.1186/s12970-017-0173-z. PMC 5469049. PMID 28615996.CS1-одржување: display-автори (link)
  25. ↑ „The effects of creatine ethyl ester supplementation combined with heavy resistance training on body composition, muscle performance, and serum and muscle creatine levels“. Journal of the International Society of Sports Nutrition. 6 (1): 6. February 2009. doi:10.1186/1550-2783-6-6. PMC 2649889. PMID 19228401.
  26. ↑ „The creatine kinase system and pleiotropic effects of creatine“. Amino Acids. 40 (5): 1271–96. May 2011. doi:10.1007/s00726-011-0877-3. PMC 3080659. PMID 21448658..
  27. ↑ T. Wallimann, M. Tokarska-Schlattner, D. Neumann u. a.: The Phosphocreatine Circuit: Molecular and Cellular Physiology of Creatine Kinases, Sensitivity to Free Radicals, and Enhancement by Creatine Supplementation. In: Molecular System Bioenergetics: Energy for Life. 22. November 2007. doi:10.1002/9783527621095.ch7C
  28. ↑ „Creatine supplementation: exploring the role of the creatine kinase/phosphocreatine system in human muscle“. Canadian Journal of Applied Physiology. 26 Suppl: S79-102. 2001. doi:10.1139/h2001-045. PMID 11897886.
  29. ↑ „L-Arginine:Glycine Amidinotransferase“. Архивирано од изворникот на 24 August 2013. Посетено на 27 декември 2022.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 „Creatine deficiency syndromes and the importance of creatine synthesis in the brain“ (PDF). Amino Acids. 40 (5): 1315–24. May 2011. doi:10.1007/s00726-011-0852-z. PMID 21390529. Архивирано од изворникот (PDF) на 10 March 2021. Посетено на 27 декември 2022.
  31. ↑ 31,0 31,1 „Effect of creatine and weight training on muscle creatine and performance in vegetarians“. Medicine and Science in Sports and Exercise. 35 (11): 1946–55. November 2003. doi:10.1249/01.MSS.0000093614.17517.79. PMID 14600563.
  32. ↑ „The influence of creatine supplementation on the cognitive functioning of vegetarians and omnivores“. The British Journal of Nutrition. 105 (7): 1100–5. April 2011. doi:10.1017/S0007114510004733. PMID 21118604.
  33. ↑ Lukaszuk JM, Robertson RJ, Arch JE, Moore GE, Yaw KM, Kelley DE, et al. Effect of Creatine Supplementation and a Lacto-Ovo-Vegetarian Diet on Muscle Creatine Concentration. International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism 2002;12:336–48. https://doi.org/10.1123/IJSNEM.12.3.336 Архивирано на {{{2}}}..
  34. ↑ Burke DG, Chilibeck PD, Parise G, Candow DG, Mahoney D, Tarnopolsky M. Effect of Creatine and Weight Training on Muscle Creatine and Performance in Vegetarians. Medicine and Science in Sports and Exercise 2003;35:1946–55. https://doi.org/10.1249/01.MSS.0000093614.17517.79 Архивирано на {{{2}}}..
  35. ↑ Blancquaert L, Baguet A, Bex T, Volkaert A, Everaert I, Delanghe J, et al. Changing to a vegetarian diet reduces the body creatine pool in omnivorous women, but appears not to affect carnitine and carnosine homeostasis: a randomised trial. The British Journal of Nutrition 2018;119:759–70. https://doi.org/10.1017/S000711451800017X Архивирано на {{{2}}}..
  36. ↑ Watt KKO, Garnham AP, Snow RJ. Skeletal muscle total creatine content and creatine transporter gene expression in vegetarians prior to and following creatine supplementation. International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism 2004;14:517–31. https://doi.org/10.1123/IJSNEM.14.5.517 Архивирано на {{{2}}}..
  37. ↑ Yazigi Solis M, de Salles Painelli V, Artioli GG, Roschel H, Otaduy MC, Gualano B. Brain creatine depletion in vegetarians? A cross-sectional 1H-magnetic resonance spectroscopy (1H-MRS) study. The British Journal of Nutrition 2014;111:1272–4. https://doi.org/10.1017/S0007114513003802 Архивирано на {{{2}}}..
  38. ↑ Solis MY, Artioli GG, Otaduy MCG, Leite C da C, Arruda W, Veiga RR, et al. Effect of age, diet, and tissue type on PCr response to creatine supplementation. Journal of Applied Physiology (Bethesda, Md : 1985) 2017;123:407–14. https://doi.org/10.1152/JAPPLPHYSIOL.00248.2017/ASSET/IMAGES/LARGE/ZDG0081722660005.JPEG.
  39. ↑ „Clinical pharmacology of the dietary supplement creatine monohydrate“. Pharmacological Reviews. 53 (2): 161–76. June 2001. PMID 11356982.
  40. ↑ „Protein- and carbohydrate-induced augmentation of whole body creatine retention in humans“. Journal of Applied Physiology. 89 (3): 1165–71. September 2000. doi:10.1152/jappl.2000.89.3.1165. PMID 10956365.
  41. ↑ „Creatine synthesis and exchanges between brain cells: What can be learned from human creatine deficiencies and various experimental models?“. Amino Acids. 48 (8): 1877–95. August 2016. doi:10.1007/s00726-016-2189-0. PMID 26861125.
  42. ↑ „Creatine for neuroprotection in neurodegenerative disease: end of story?“. Amino Acids. 48 (8): 1929–40. August 2016. doi:10.1007/s00726-015-2165-0. PMID 26748651.
  43. ↑ „Effects of creatine supplementation on performance and training adaptations“. Molecular and Cellular Biochemistry. 244 (1–2): 89–94. February 2003. doi:10.1023/A:1022465203458. PMID 12701815.
  44. ↑ 44,0 44,1 „Influence of oral creatine supplementation of muscle torque during repeated bouts of maximal voluntary exercise in man“. Clinical Science. 84 (5): 565–71. May 1993. doi:10.1042/cs0840565. PMID 8504634.
  45. ↑ „Comparison of new forms of creatine in raising plasma creatine levels“. Journal of the International Society of Sports Nutrition. 4: 17. November 2007. doi:10.1186/1550-2783-4-17. PMC 2206055. PMID 17997838.
  46. ↑ „Long-term creatine intake is beneficial to muscle performance during resistance training“. Journal of Applied Physiology. 83 (6): 2055–63. December 1997. doi:10.1152/jappl.1997.83.6.2055. PMID 9390981. Архивирано од изворникот на 19 June 2022. Посетено на 27 декември 2022.
  47. ↑ „Creatine supplementation with specific view to exercise/sports performance: an update“. Journal of the International Society of Sports Nutrition. 9 (1): 33. July 2012. doi:10.1186/1550-2783-9-33. PMC 3407788. PMID 22817979.
  48. ↑ „Creatine Use in Sports“. Sports Health. 10 (1): 31–34. 2018. doi:10.1177/1941738117737248. PMC 5753968. PMID 29059531.
  49. ↑ „ISSN exercise & sports nutrition review update: research & recommendations“. Journal of the International Society of Sports Nutrition. 15 (1): 38. August 2018. doi:10.1186/s12970-018-0242-y. PMC 6090881. PMID 30068354.CS1-одржување: display-автори (link)
  50. ↑ „Creatine supplementation and exercise performance: recent findings“. Sports Medicine. 35 (2): 107–25. 2005. doi:10.2165/00007256-200535020-00002. PMID 15707376.
  51. ↑ „Creatine supplementation and exercise performance: a brief review“. Journal of Sports Science & Medicine. 2 (4): 123–32. December 2003. PMC 3963244. PMID 24688272.
  52. ↑ „Creatine Supplementation and Lower Limb Strength Performance: A Systematic Review and Meta-Analyses“. Sports Medicine. 45 (9): 1285–1294. September 2015. doi:10.1007/s40279-015-0337-4. PMID 25946994.
  53. ↑ „Creatine supplementation in endurance sports“. Medicine and Science in Sports and Exercise. 30 (7): 1123–9. July 1998. doi:10.1097/00005768-199807000-00016. PMID 9662683.
  54. ↑ „Creatine: a review of efficacy and safety“. Journal of the American Pharmaceutical Association. 39 (6): 803–10, quiz 875–7. 1999. doi:10.1016/s1086-5802(15)30371-5. PMID 10609446.
  55. ↑ 55,0 55,1 „Office of Dietary Supplements - Dietary Supplements for Exercise and Athletic Performance“ (англиски). Архивирано од изворникот на 8 May 2018. Посетено на 2018-05-05.
  56. ↑ 56,0 56,1 Dolan, Eimear; Gualano, Bruno; Rawson, Eric S. (2019-01-02). „Beyond muscle: the effects of creatine supplementation on brain creatine, cognitive processing, and traumatic brain injury“. European Journal of Sport Science (англиски). 19 (1): 1–14. doi:10.1080/17461391.2018.1500644. ISSN 1746-1391. PMID 30086660. Архивирано од изворникот на 29 October 2021. Посетено на 27 декември 2022.
  57. ↑ 57,0 57,1 Rawson, Eric S.; Venezia, Andrew C. (May 2011). „Use of creatine in the elderly and evidence for effects on cognitive function in young and old“. Amino Acids (англиски). 40 (5): 1349–1362. doi:10.1007/s00726-011-0855-9. ISSN 0939-4451. PMID 21394604. Архивирано од изворникот на 19 June 2022. Посетено на 11 October 2021.
  58. ↑ 58,0 58,1 58,2 „Creatine for treating muscle disorders“. The Cochrane Database of Systematic Reviews (6): CD004760. June 2013. doi:10.1002/14651858.CD004760.pub4. PMC 6492334. PMID 23740606.
  59. ↑ „Creatine monohydrate in muscular dystrophies: A double-blind, placebo-controlled clinical study“. Neurology. 54 (9): 1848–50. May 2000. doi:10.1212/wnl.54.9.1848. PMID 10802796.CS1-одржување: display-автори (link)
  60. ↑ „Creatine for Parkinson's disease“. The Cochrane Database of Systematic Reviews (6): CD009646. June 2014. doi:10.1002/14651858.cd009646.pub2. PMID 24934384.
  61. ↑ „Creatine supplementation in Huntington's disease: a placebo-controlled pilot trial“. Neurology. 61 (7): 925–30. October 2003. doi:10.1212/01.wnl.0000090629.40891.4b. PMID 14557561.CS1-одржување: display-автори (link)
  62. ↑ „Creatine supplementation lowers brain glutamate levels in Huntington's disease“. Journal of Neurology. 252 (1): 36–41. January 2005. doi:10.1007/s00415-005-0595-4. PMID 15672208.CS1-одржување: display-автори (link)
  63. ↑ „The CREST-E study of creatine for Huntington disease: A randomized controlled trial“. Neurology. 89 (6): 594–601. August 2017. doi:10.1212/WNL.0000000000004209. PMC 5562960. PMID 28701493.
  64. ↑ „Creatine for amyotrophic lateral sclerosis/motor neuron disease“. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 12: CD005225. December 2012. doi:10.1002/14651858.CD005225.pub3. PMID 23235621.
  65. ↑ „Side effects of creatine supplementation in athletes“. International Journal of Sports Physiology and Performance. 1 (4): 311–23. December 2006. doi:10.1123/ijspp.1.4.311. PMID 19124889.
  66. ↑ „International Society of Sports Nutrition position stand: creatine supplementation and exercise“. Journal of the International Society of Sports Nutrition. jissn. 4: 6. August 2007. doi:10.1186/1550-2783-4-6. PMC 2048496. PMID 17908288.CS1-одржување: display-автори (link)
  67. ↑ „International Society of Sports Nutrition position stand: safety and efficacy of creatine supplementation in exercise, sport, and medicine“. Journal of the International Society of Sports Nutrition. 14: 18. 2017-06-13. doi:10.1186/s12970-017-0173-z. PMC 5469049. PMID 28615996.CS1-одржување: display-автори (link)
  68. ↑ „Does creatine supplementation hinder exercise heat tolerance or hydration status? A systematic review with meta-analyses“. Journal of Athletic Training. 44 (2): 215–23. 2009. doi:10.4085/1062-6050-44.2.215. PMC 2657025. PMID 19295968.
  69. ↑ „Putting to rest the myth of creatine supplementation leading to muscle cramps and dehydration“. British Journal of Sports Medicine. 42 (7): 567–73. July 2008. doi:10.1136/bjsm.2007.042473. PMID 18184753. Архивирано од изворникот на 19 June 2022. Посетено на 27 декември 2022.
  70. ↑ „Effects of Creatine Supplementation on Renal Function: A Systematic Review and Meta-Analysis“. Journal of Renal Nutrition. 29 (6): 480–489. November 2019. doi:10.1053/j.jrn.2019.05.004. PMID 31375416.CS1-одржување: display-автори (link)
  71. ↑ „Creatine supplementation does not impair kidney function in type 2 diabetic patients: a randomized, double-blind, placebo-controlled, clinical trial“. European Journal of Applied Physiology. 111 (5): 749–56. May 2011. doi:10.1007/s00421-010-1676-3. PMID 20976468.CS1-одржување: display-автори (link)
  72. ↑ „Effect of creatine supplementation on measured glomerular filtration rate in postmenopausal women“. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism. 36 (3): 419–22. June 2011. doi:10.1139/h11-014. PMID 21574777.CS1-одржување: display-автори (link)
  73. ↑ „Does long-term creatine supplementation impair kidney function in resistance-trained individuals consuming a high-protein diet?“. Journal of the International Society of Sports Nutrition. 10 (1): 26. May 2013. doi:10.1186/1550-2783-10-26. PMC 3661339. PMID 23680457.CS1-одржување: display-автори (link)
  74. ↑ „Long-term creatine supplementation does not significantly affect clinical markers of health in athletes“. Molecular and Cellular Biochemistry. 244 (1–2): 95–104. February 2003. doi:10.1023/A:1022469320296. PMID 12701816.CS1-одржување: display-автори (link)
  75. ↑ „Creatine supplementation does not affect clinical health markers in football players“. British Journal of Sports Medicine. 42 (9): 731–5. September 2008. doi:10.1136/bjsm.2007.030700. PMID 18780799.
  76. ↑ „Creatine supplementation associated with resistance training does not alter renal and hepatic functions“. Revista Brasileira de Medicina do Esporte (англиски). 17 (4): 237–241. August 2011. doi:10.1590/S1517-86922011000400004. ISSN 1517-8692.
  77. ↑ „Effects of long-term creatine supplementation on liver and kidney functions in American college football players“. International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism. 12 (4): 453–60. December 2002. doi:10.1123/ijsnem.12.4.453. PMID 12500988.
  78. ↑ „Acute renal failure in a young weight lifter taking multiple food supplements, including creatine monohydrate“. Journal of Renal Nutrition. 16 (4): 341–5. October 2006. doi:10.1053/j.jrn.2006.04.025. PMID 17046619.
  79. ↑ „The effects of the recommended dose of creatine monohydrate on kidney function“. NDT Plus. 4 (1): 23–4. February 2011. doi:10.1093/ndtplus/sfq177. PMC 4421632. PMID 25984094.
  80. ↑ „Effects of oral creatine supplementation in a patient with MELAS phenotype and associated nephropathy“. Neuropediatrics. 33 (3): 157–61. June 2002. doi:10.1055/s-2002-33679. PMID 12200746.CS1-одржување: display-автори (link)
  81. ↑ „American College of Sports Medicine position stand. Nutrition and athletic performance“. Medicine and Science in Sports and Exercise. 41 (3): 709–31. March 2009. doi:10.1249/MSS.0b013e31890eb86. PMID 19225360.
  82. ↑ ML.Guerrero, J.Beron, B.Spindler, P.Grosscurth, T.Wallimann and F.Verrey.Metabolic support of Na+ pump in apically permeabilized A6 kidney cell epithelia: role of creatine kinase.In: Am J Physiol. 1997 Feb;272(2 Pt 1):C697-706. doi:10.1152/ajpcell.1997.272.2.C697, PubMed (англиски)
  83. ↑ T. Wallimann, U. Riek, M. M. Möddel: Intradialytic creatine supplementation: A scientific rationale for improving the health and quality of life of dialysis patients.In: Medical Hypotheses 2017 Febr;99, S. 1-14. doi:10.1016/j.mehy.2016.12.002, PubMed (англиски).
  84. ↑ „Levels of creatine, organic contaminants and heavy metals in creatine dietary supplements“. Food Chemistry. 126 (3): 1232–1238. June 2011. doi:10.1016/j.foodchem.2010.12.028.
  85. ↑ Persky AM, Rawson ES (2007). „Safety of creatine supplementation“. Creatine and Creatine Kinase in Health and Disease. Subcellular Biochemistry. 46. стр. 275–89. doi:10.1007/978-1-4020-6486-9_14. ISBN 978-1-4020-6485-2. PMID 18652082.
  86. ↑ „Creatine“. WebMD. Natural Medicines Comprehensive Database Consumer Version. Архивирано од изворникот на 3 November 2014. Посетено на 3 November 2014.
  87. ↑ „Caffeine and Progression of Parkinson Disease: A Deleterious Interaction With Creatine“. Clinical Neuropharmacology. 38 (5): 163–9. 2015. doi:10.1097/WNF.0000000000000102. PMC 4573899. PMID 26366971.CS1-одржување: display-автори (link)
  88. ↑ „Heterocyclic Amines in Cooked Meats“. National Cancer Institute. 15 Sep 2004. Архивирано од изворникот на 21 December 2010. Посетено на 27 декември 2022.
  89. ↑ „Chemicals in Meat Cooked at High Temperatures and Cancer Risk“. National Cancer Institute. 2 April 2018. Архивирано од изворникот на 6 November 2011. Посетено на 22 February 2015.
  90. ↑ Dahl, Olle (1 July 1963). „Meat Quality Measurement, Creatine Content as an Index of Quality of Meat Products“. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 11 (4): 350–355. doi:10.1021/jf60128a026.
  91. ↑ Gießing, Jürgen (20 February 2019). Kreatin: Eine natürliche Substanz und ihre Bedeutung für Muskelaufbau, Fitness und Anti-Aging. стр. 135–136, 207. ISBN 9783752803969. Архивирано од изворникот на 19 June 2022. Посетено на 27 December 2021.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Креатин&oldid=5297894“