Кралство Полска (1917-1918)
Оваа статија или заглавие има потреба од викифицирање за да ги исполни стандардите за квалитет на Википедија. Ве молиме помогнете во подобрувањето на оваа статија со соодветни внатрешни врски. |
Кралството Полска (полски: Królestwo Polskie, германски: Königreich Polen), неформално познато и како Регентско Кралство Полска (полски: Królestwo Regencyjne), било краткотрајна град-држава што била основана за време на Првата светска војна од страна на Германската империја и Австроунгарија на 5 ноември 1916 година на териториите на поранешниот руски конгрес на Полска, кој го држел Централните сили како Влада на Варшава и станал активен на 14 јануари 1917 година. Последователно, таа била трансформирана помеѓу 7 октомври 1918 и 22 ноември 1918 година во независна Втора Полска Република, чиј вообичаен церемонијален датум на основање бил подоцна одреден на 11 ноември 1918 година.
| Кралството Полска |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
 |
||||||
| Главен град | Варшава | |||||
| Демоним | Полјаци | |||||
| Уредување | Унитарна уставна монархија под режимски систем | |||||
| Валута | ||||||
| а. | Ruled as collective heads of state. | |||||
.svg)
.svg)
И покрај првичната целосна зависност на оваа држава-клиент од нејзините спонзори,[1] таа на крајот служела против нивните намери по примирјето од 11 ноември 1918 година како камен-темелник на прото-држава на зародишната Втора полска република, која ја составиле на територии кои Централните сили никогаш не сакале да и бидат отстапени на Полска, и затоа одиграле клучна улога во воскреснувањето на полската државност.
Образложение
уредиОдлуката да се предложи обнова на Полска по еден век поделби била преземена од страна на германските креатори на политиката во обид да се легитимизира понатамошното империјално присуство на окупираните територии и да се создаде тампон држава за да се спречат идни војни со Русија. Планот бил проследен со германската пропагандна брошура доставена до Полјаците во 1915 година, во која се тврдело дека германските војници пристигнувале како ослободители за да ја ослободат Полска од потчинување од Руската империја.[2] Меѓутоа, германската висока команда под Ерих Лудендорф, исто така, сакала да анексира околу 30.000 квадратни километри од територијата на поранешниот Конгрес на Полска, и планирала да исели до 3 милиони Полјаци и Евреи за да направи простор за германските колонисти во таканаречениот "полски граничен појас,, план.[3][4][5][6][7] Германската влада употребила казнени закани за да ги принуди полските земјопоседници кои живееле во балтичките земји окупирани од Германија да се преселат и да го продадат својот балтички имот на Германците во замена за влез во Полска. Биле направени паралелни напори за отстранување на Полјаците од полските територии на пруската поделба.[8]
Рани планови
уредиГерманија
уредиСо почетокот на војната во 1914 година, за целите на обезбедување на источната граница на Германија против руската империјална армија, Теобалд фон Бетман Холвег, германскиот канцелар, одлучил за анексија на специфичен појас земја од Конгресот на Полска, познат подоцна како полски Граничен појас. Со цел да се избегне додавање на полското население таму на населението на империјална Германија, било предложено Полјаците да бидат етничко исчистени во предложената нова полска држава понатаму на исток, додека појасот би се пресели со Германци.[9]
Германскиот император Вилхелм II замислил да создаде зависна полска држава од територијата освоена од Русија. Ова ново автономно Кралство Полска би било управувано од германски принц и неговата војска, транспорт и економија би биле контролирани од Германија. Нејзината армија и железничка мрежа би биле ставени под пруска команда.[1]
Во неколку меморандуми испратени во текот на 1915 и 1916 година, Ханс Хартвиг фон Беселер, генералниот гувернер на полските области под германска контрола, предложил формирање на независна полска држава. Под влијание на генералот Ерих Лудендорф, тогаш всушност директор на германските операции во источна Европа, овој предлог вклучувал анексија на значителни количини земја од Германија, Литванија и Австроунгарија. Герхард фон Мутиус, братучед на канцеларот фон Бетман Холвег и претставник на надворешната канцеларија во седиштето на Беселер, ја оспорил употребата на анексија, инсистирајќи дека „ако воените интереси го дозволат тоа, треба да се избегнат поделби и отцепувања“, бидејќи таквата политика би обезбедила „антируска склоност кон новата Полска“.[1]
Слични планови на влијателни германски интелектуалци напредувале во раните години од војната. Меѓу нив биле Ханс Делбрик, Фридрих Науман и Пол Рорбах. Тие тврдеале дека поради тоа што полскиот национализам и полското општество биле толку високо развиени, Германија би наишла на силен отпор доколку се обидат да анектираат големи територии во Полска. Тие заклучиле дека Германија може ефективно да проектира моќ во Полска само со формирање на автономна полска држава како германски протекторат.[10]
Границите на оваа „автономна“ Полска требало да се променат во корист на Германија со анексијата на таканаречениот „ Полски граничен појас “ што би довело до анексија на значителни делови од полската територија кои биле дел од руската поделба на Полска. До крајот на 1916 година, Германија сакала да припои речиси 30.000 квадратни километри полска територија. Овие земји требало да ги населат етнички Германци, додека полското и еврејското население требало да бидат отстранети.
По очекуваната победа, полската економија требало да биде доминирана од Германија и биле направени подготовки за германска контрола над полскиот железнички систем, превозот во Висла и индустриските области во басенот Даброва, Радом и Киелце.[11]
Вакви планови биле предложени и од членовите на германското малцинство во Полска во областа Лоѓ, кои протестирале против Законот од 5-ти ноември и во писмо до германската влада побарале анексија на западна Полска од Германија и населување на етничките Германци во тие области.[12][13]
Германските кандидати за престолот биле спорни меѓу кралските куќи Саксонија, Виртемберг и Баварија.[14] Баварија барала нивниот принц Леополд, врховен командант на германските сили на источниот фронт, да стане нов монарх.[15] Кандидатот на Виртемберг, војводата Албрехт, се сметал за погоден за престолот бидејќи припаѓал на католичката линија на куќата.[16] Барањето на Саксонската куќа на Ветин за полскиот престол се засновала на Фредерик Август I од Саксонија, кој Наполеон го поставил за војвода од Варшава за време на Наполеонските војни, а исто така и на изборот на Август II Силниот за крал на Полска и Големиот војвода од Литванија во 1697 година.[17]
Австроунгарија
уредиАвстроунгарија дозволила формирање на полска квазивлада, Врховниот национален комитет, и имала три различни идеи во врска со Полска. Едното, „Австро-полското решение“, кои вклучувало создавање на полско кралство под императорот на Австрија, кој, меѓу другите негови титули, веќе бил крал на Галиција и Лодомерија. Германските и маџарските (унгарски) елементи во Хабсбуршката монархија се спротивставиле на таквиот потег поради страв од создавање претежно словенска област. Меѓутоа, за разлика од императорот Францис Јосиф, Чарлс I од Австрија, кој пристапил на хабсбуршките престоли во 1916 година, ја промовирал идејата. Другите две идеи вклучувале поделба на поранешниот Конгрес Полска помеѓу Германија и Австроунгарија, или помеѓу Австроунгарија и држава изградена од Литванија, Белорусија и остатоците од Конгресот Полска за да се создаде нова верзија на распуштениот полско-литвански во 1795 година. Комонвелт.[18]
Според полскиот историчар Јануш Пајевски „Австријците ја потцениле желбата на Германија да ја одреди судбината на Полска“.[19] Според премиерот Карл фон Штург тие навистина признале дека „ Полјаците ќе останат Полјаци [...] дури и 150 години откако Галиција била приклучена на Австрија, Полјаците сè уште не станале Австријци“.[20]
Од кандидатите за новиот полски престол, надвојводата Чарлс Стефан од Австрија (полски: Karol Stefan) и неговиот син Чарлс Алберт биле првите претенденти. И двајцата живееле во галицискиот град Сајбуш (сега Живец) и течно зборувале полски . Ќерките на Чарлс Стефан биле во брак со полските аристократи принцовите Чарториски и Раџивил.
До почетокот на 1916 година, „Австро-полското решение“ станало хипотетичко. Ерих фон Фалкенхајн, германскиот началник на Генералштабот, ја отфрлил идејата во јануари, следен од фон Бетман Холвег во февруари. Фон Бетман Холвег бил подготвен да види австриски кандидат на новиот полски престол, сè додека Германија ја задржала контролата врз полската економија, ресурси и армија.
Во текот на првата година од војната, германските и австриските трупи брзо ја освоиле руската земја Висла, поранешната Конгресна Полска, и во 1915 година ја поделиле нејзината администрација помеѓу германски генерален гувернер во Варшава и австриски колега во Лублин.[1] За време на германската воена кампања на етнички полската територија, Полјаците биле подложени на принудна работа и конфискација на храна и приватен имот.[21]
Прогласување на двајца императори кои ветуваат полска држава
уредиОткако германската офанзива не успеала во битката кај Верден и Австрија претрпела воени неуспеси против Италија, генералите фон Хинденбург и Лудендорф, врховни команданти на германската војска и сè повеќе доминантна сила над политиката и на Германија и на Австрија, ги промениле своите позиции за Полска откако претходно ја сметаале Полска како орисна територија во случај на посебен мир со Русија, тие сега претпоставувале воспоставување на германска зависност, надевајќи се дека создавањето на полска армија би можело да ги замени загубите на Централните сили. Во октомври 1916 година, на заедничките разговори во Пшчина, германското и австриското раководство се согласиле да го забрзаат прогласот со кој се ветувало создавање полска држава во иднина. Иако раните планови барале австро-полско решение, тие биле напуштени од германскиот канцелар во февруари 1916 година поради зголемената зависност на Австроунгарија од Германија. И контролата врз полската економија и суровините ресурси требало да бидат во рацете на Германија и таа ви раководела со полската армија.[1]
Во меѓувреме, генералот фон Беселер успеал да добие поддршка меѓу проавстриските Полјаци и следбениците на Јозеф Пилсудски. Партијата Народова Демократија (со центар во Париз) сепак, отфрлиле каква било соработка со Централните сили. Откако германскиот император и канцелар се сретнаал со полската делегација предводена од Јозеф Бруџињски, биле договорени последните детали. На 5 ноември 1916 година, гувернерот фон Беселер во Варшава издал Акт од 5 ноември, во кој ветли дека ќе се создаде полска држава, без да наведе некој иден полски владетел, полски граници или систем на управување и, за прв пат од 1831 г., кралскиот замок Варшава бил украсен со полски знамиња. Австрискиот генерален гувернер Кук издал сличен проглас во Лублин. Постоел прогермански дел предводена од Владислав Студнички, но не добил значајна поддршка кај полското население.
Окупациските власти
уредиВеднаш по прогласувањето, германскиот генерален гувернер во Варшава објавил оглас за воено регрутирање, што резултирало со полски протести кои особено го осудувале отсуството на полска влада. Во декември 1916 година, бригада полски легии под водство на Станислав Шептицки се преселила во Варшава за да го формира офицерскиот кор на новата полска армија.
Окупациските власти го вклучиле германскиот генерален гувернер во Варшава, врховен командант на Полска Сила Збројна — Ханс Хартвиг фон Беселер (1 октомври 1915 – 11 ноември 1918 година) како и австроунгарските генерални гувернери во Лублин вклучително и генерал-мајор Ерих Фрајхер фон Дилер (1 октомври 1915 – 20 април 1916 година), Фелдцеугмајстер Карл Кук (21 април 1916 – април 1917 година) како и генерал-мајор Станислав Граф Шептицки (април 1917 – 28 февруари 1918); и пешадискиот генерал Антон Липошќак (1 март – 11 ноември 1918 година).
Полските власти
уредиДржавниот совет и Врховниот национален комитет
уредиНа 14 јануари 1917 година, привремениот државен совет (полски: Tymczasowa Rada Stanu) била формирана како привремена влада, составена од 15 членови избрани од германските и десет од австриските власти. Магнатот Вацлав Ниемојовски бил назначен за крунски маршал, а како негов заменик дејствувал Јозеф Микуловски-Поморски. На чело на Воената комисија биле поставени Францишек Пиус Раџивил и Јозеф Пилсудски. Првата прокламација на Советот ја поддржувала монархиската влада, проширувањето на Полска кон исток и поддржала армија од доброволци. Национален совет служел како привремен парламент. Советниците инсистирале на вистинска полска автономија и на 21 април, им биле дадени овластувања над образованието, правните судови и пропагандата. Сепак, студентите биле незадоволни од обемот на автономијата и организирале штрајк на 3 мај, што резултирало со привремено затворање на сите универзитети.
Државните органи во рамките на Привремениот државен совет (14 јануари – 15 август 1917 година) го вклучиле Вацлав Ниемојовски, крунскиот маршал (14 јануари – 6 август 1917 година) Заменик Маршал Јозеф Микуловски-Поморски.
Во меѓувреме, Врховниот национален комитет продолжил од 1914 година како ограничена полска власт во Кралството Галиција и Лодомерија.
„Регентски“ устав
уреди
Двете горенаведени тела биле распуштени по создавањето на Регентскиот совет (15 октомври 1917 - 14 ноември 1918 година), составен од архиепископот Александар Каковски, принцот Зџислав Лубомирски и Јозеф Островски.[22] Во 1917 година бил предложен нацрт-устав.[23] По прекинот на Привремениот комитет на Привремениот државен совет (полски: Komisja Przejściowa Tymczasowej Rady Stanu), Централните сили вовеле привремен устав, патентот, на 12 септември 1917 година. Патентот осмислил уставна монархија со дводомен парламент, но без министерска одговорност. Само училиштата и судовите биле префрлени на полските власти, но под полските протести германското малцинство добило посебен училишен систем. Во очекување на избор на крал на Полска, Регентски совет (полски: Rada Regencyjna) била поставена како привремена влада. На 18 септември, следните членови на Советот биле именувани: Александар Каковски, Архиепископ Варшавски, аристократ принцот Зџислав Лубомирски, кој бил градоначалник на Варшава во 1916/17 година; и Јозеф Островски, голем земјопоседник и поранешен водечки полски политичар во руската Дума.[1]
Регентскиот совет бил свечено формиран на 15 октомври, годишнината од смртта на Тадеуш Кошчиушко, а на 26 ноември, за премиер го назначиле Јан Кучаржевски, адвокат кој работел во владата од јуни. Меѓутоа, администрацијата строго останала во рацете на германските власти, сега предводени од Ото фон Штајнмајстер. Во март 1918 година, резолуцијата на германскиот Рајхстаг повикала на воспоставување на домашна цивилна администрација во Полска, Курланд и Литванија. Меѓутоа, германските власти одбиле да ја префрлат администрацијата на полските власти и само ги сметале Полјаците како кандидати за обука под германски надзор.
Во август 1918 година, Ахил Рати пристигнал во Варшава како апостолски посетител за да ја прилагоди Католичката црква на изменетите политички околности. Ова назначување главно се должело на влијанието на германскиот канцелар Георг фон Хертлинг и Еугенио Пачели, од 1917 година , нунциј во Баварија во Минхен. Рати се стекна со слава во 1920 година бидејќи бил единствениот дипломат што останал во Варшава за време на Полско-советската војна и бил избран за папа Пие XI во 1922 година.
Вооружени сили и заклетва криза
уреди
Во меѓувреме, прогласот на американскиот претседател Вудро Вилсон во корист на обединета и независна Полска (на 22 јануари 1917 година) и падот на императорот на Русија во Февруарската револуција ги зајакнала полските сили кои фаворизираа неутрален или проантантен став.
На 21 април, Државниот совет донел проглас во корист на полската армија (германски: Polnische Wehrmacht) и го назначи полковникот Сикорски да го надгледува регрутирањето. Односот меѓу Централните сили и полските легии сè влошувал, особено откако силите им забраниле на австриските поданици од Легиите (сега наречен полски помошен корпус (Polski Korpus Posilkowy), со цел да ги пренасочат во редовната австриска армија. Пилсудски се согласил да служи во владата и дејствувал како министер за војна. Пилсудски се воздржал од гласањето за заклетвата на полската армија и на 2 јули поднел оставка заедно со двајца левичарски државни советници. Заклетвата на новата армија, подготвена од генералните гувернери и донесена од Државниот совет, резултирала со политичка криза, што особено била насочена кон неодреден „иден крал“ и го потенцираше сојузот со Германија и Австрија. Неколку легионери одбиле да положат заклетва и биле уапсени, што го поттикнало генералот фон Беселер да ги уапси Пилсудски, неговиот соработник Казимиерз Сошковски и да ги затвори во Германија. Во август, посмртните останки на Легиите, околу десет илјади војници, биле префрлени на источниот фронт. Круниот маршал Ниемојовски поднел оставка на 6 август, а Советот се распуштил на 25 август. По кризата со заклетвата во 1917 година, регрутирањето во полската армија добило слаба поддршка и постигнало занемарливи резултати, достигнувајќи само 5.000 луѓе. Во мај 1918 година, силите биле зајакнати од генералот Јозеф Довбор-Мусницки, преместувајќи го својот полски корпус собран од поранешната царска армија во Полска. Во август, легионерите уапсени поради одбивањето на заклетвата биле ослободени, а некои повторно доброволно се пријавиле за полската армија.
Границите на зародишната држава
уредиВо нивниот проглас од 5 ноември 1916 година, Централните сили го одбила за да ги одредува полските граници.
Запад и Север
уредиСепак, неодредените граници на Полска биле загрозени и на Запад. Кон крајот на 1917 година германската врховна команда предложила припојување на „граничен појас “ кон Германија, политика предложена со писмо до германската влада од членовите на полската Германско малцинство, населено околу Лоѓ. Ваквите планови биле начелно договорени од страна на германската влада во март 1918 година и во април добиле поддршка во Прускиот Дом на лордовите, но биле силно спротивставени од генералот фон Беселер во извештајот до императорот Вилхелм.
Во јули, Лудендорф ги прецизирал своите планови во меморандум, предлагајќи припојување на значително зголемен „граничен појас“ од 20 000 квадратни километри. Во август, императорот Чарлс Австриски инсистирал на австро-полската опција, забранувајќи му на надвојводата Чарлс Стефан да ја прифати круната и изјавил дека се противи на какви било германски планови за анексија, но генералот Лудендорф го потврдил планот за „граничен појас“, додека Полјаците одбиле да попуштат кој било дел од поранешното Кралство Полска.
Исток и Југ
уредиЛудендорф за возврат се согласил да го остави Вилно (а можеби и Минск) на Полска, но тоа малку го смирило полското расположение, кое го попречувало враќањето на Вилно за очигледно. Згора на тоа, политиката на Германија подоцна се сменила во корист на создавање на неколку помали држави-клиенти источно од Полска, особено поддржани од врховната команда под Лудендорф, дополнително зајакнувајќи го отпорот кон германското присуство на полските територии. Со поддршка на германската војска, Советот на Литванија на 11 декември прогласил независна литванска држава. Полското расположение реагирало силно, бидејќи ги сметало Полска и Литванија (и Вилно (Вилнус)) за историска унија и предложената нова литванска престолнина, како полски град. Во меѓувреме, додека на австриските политичари им станало јасно дека создавањето на полска држава по линијата наменета од Германија ќе резултира со губење на Кралството Галиција и Лодомерија, тие на сличен начин предложиле да и се додели само нејзиниот западен дел на Полска, додека Источна Галиција и цела Волинија требале да се одвојат за да се создаде украинска клиентска држава.[1] Германскиот претставник Макс Хофман изразил уверување дека „независната Полска отсекогаш ја сметав за утопија и не се сомневам во мојата поддршка за украинските претензии“.[24] Овој пристап резултирал со потпишување на 9 февруари на првично тајниот Прв договор од Брест-Литовск помеѓу Централните сили и новата држава Украина, кој на последната ѝ ја отстапил провинцијата Челм одвоена од Конгресот на Полска од страна на Русија во 1913 година. Кога станало јавно, многумина во Полска ова го сметале за „ четврта поделба на Полска “, што поттикнало „политички генерален штрајк “ во Варшава на 14 февруари и оставка на администрацијата на Јан Кучаржевски подоцна истиот месец. Делови од полскиот помошен корпус под Јозеф Халер протестирале пробивајќи ја австро-руската линија на фронтот до Украина, каде што се обединиле со полските одреди кои ја напуштиле царската војска. По жестоката битка со германската војска во Каниов во мај, остатоците биле интернирани, иако Халер успеал да побегне во Москва.
Регентскиот совет барал прием во преговорите во врска со идниот (втор) договор Брест-Литовск со болшевичката влада за време на патувањата во Берлин и Виена на почетокот на 1918 година, но само го добил ветувањето на германскиот канцелар Георг фон Хертлинг дека ќе ја прими полската влада во советодавен капацитет. Ова, сепак, било одбиено од болшевичките претставници, кои негирале каков било легитимитет на полската влада.[24]
Губење на контролата од страна на централните сили и транзиција во република
уредиОткако германската пролетна офанзива од 1918 година не успеала да ја добие војната на западниот фронт, генералот Лудендорф во септември предложил да се бара мир врз основа на планот наведен од американскиот претседател Вилсон во јануари 1918 година во неговите Четиринаесет точки, кој во однос на Полска барал создавање на „независна полска држава... гарантирана со меѓународен пакт“ со „слободен и безбеден пристап до морето“. На 3 октомври, новиот германски канцелар, принцот Макс од Баден, го објавил прифаќањето на планот на Вилсон од страна на Германија и итно распуштање на воената администрација во земјите окупирани од Германија. Три дена подоцна, Регентскиот совет во Варшава, исто така, ги усвоил предлозите на Вилсон како основа за создавање полска држава.[1] На 1 октомври, генералот фон Беселер разговарал со фон Хинденбург во Берлин и информиран за мрачната воена ситуација, се вратил во Варшава болен и вознемирен. На 6 октомври, тој ја предал администрацијата на полските државни службеници. Регентскиот совет прогласил независност на 7 октомври 1918 година.[25] На 23 октомври, Регентскиот совет ја поставил владата на Швиежињски, која Беселер ја префрлил командата над полските сили (кои дотогаш ги вклучуваа полските полкови на Австроунгарската армија) на Регентскиот совет. На 4 ноември, владата била отпуштена по обидот за државен удар за соборување на Регентскиот совет, и била заменета со привремената влада на Владислав Вроблевски.
Меѓутоа, друга полска влада со седиште во Лублин се појавила за да го оспори авторитетот на Регенцијата. На 6 ноември Игнаси Дашински ја прогласил „Полската Народна Република“ (Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej - буквално: „Привремена народна влада на Полската Република“), со самиот Даси (социјалистички политичар и поранешен член на австрискиот парламент) како премиер и полковник Едвард Риџ-Шмигли како воен командант. Умерените во Варшава, кои сега се надевале на враќање на генералот Пилсудски, кој сè уште бил во притвор во Магдебург, ја отфрлил декларацијата на Лублин за соборувањето на Регенцијата и нејзините планови за радикални социјални реформи. Веќе во октомври, Регентскиот совет побарал ослободување на Пилсудски, а по преговорите преку Хари Граф Кеслер, на генералот му било дозволено да се врати во Варшава, каде што пристигнал на 10 ноември. Следниот ден Германија го потпишале примирјето и германските трупи во Варшава биле разоружани бидејќи одбиле да пукаат врз полските бунтовници. Истиот ден, владата на Дашински му ги отстапила сите овластувања на Пилсудски и поднела оставка, додека Регентскиот совет му ја префрлил својата воена власт. На 14 ноември, Советот му го отстапил и остатокот од своите овластувања на Јозеф Пилсудски и самиот изгласал дека не постои.[26] Веќе истиот ден, Пилсудски за возврат издал декрет за повторно именување на [Дашински] Владата на Полската Република, и покрај континуираното постоење на привремената влада на Кралството Вроблевски. На 16 ноември 1918 година, Пилсудски испратил радио телеграма до „Господине Претседател на Соединетите Американски Држави, Кралската англиска влада, Владата на Француската Република, Кралската италијанска влада, Царската јапонска влада, Владата на Германската Република, како и на сите влади на завојуваните или неутралните држави, известувајќи ги за формирањето на независна полска држава, именувана во телеграмата како Полска Република.[27]
На 17 ноември, и новоименуваниот премиер Дашински и привремената влада на Вроблевски поднеле оставки во корист на новата влада на Морачевски, со што конечно се ставило крај на владината дијархија. Затоа, или 14-ти ноември или 17-ти ноември може да се сметаат за последниот ден од постоењето на кралството. Транзицијата кон републиканска влада била формално завршена преку декретот од 22 ноември 1918 година за врховната претставничка власт на Полската Република, која предвидувала преземање од страна на Пилсудски на привремената функција на шефот на државата.
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 The Regency Kingdom has been referred to as a puppet state by Norman Davies in Europe: A history (Internet Archive, p. 910); by Jerzy Lukowski and Hubert Zawadzki in A Concise History of Poland (Google Books, p. 218); by Piotr J. Wroblel in Chronology of Polish History and Nation and History (Google Books, p. 454); and by Raymond Leslie Buell in Poland: Key to Europe (Google Books, p. 68: "The Polish Kingdom... was merely a pawn [of Germany]").
- ↑ Aviel Roshwald. Ethnic Nationalism and the Fall of Empires: Central Europe, the Middle East and Russia, 1914-23. Routledge, 2002. P. 117.
- ↑ Immanuel Geiss Tzw. polski pas graniczny 1914-1918. Warszawa (1964).
- ↑ Elusive Alliance: The German Occupation of Poland in World War I Jesse Kauffman - 2015
- ↑ Military Occupations in First World War Europe Sophie De Schaepdrijver page 69, Routledge, 2015
- ↑ The Great and Holy War: How World War I Changed Religion For Ever Philip Jenkins, page 38, Lion, 2014
- ↑ A State of Nations: Empire and Nation-Making in the Age of Lenin and Stalin Autorzy Ronald Grigor Suny,Terry Martin, page 126, Oxford University Press 2001 "To wall off this space, German planners discussed establishing an ethnically cleansed border strip in Poland, cleared of all Slavs and settled by ethnic Germans. Ober Ost officials deported large segments of the local population"
- ↑ Annemarie Sammartino. The Impossible Border: Germany and the East, 1914-1922. Cornell University, 2010, p. 36-37.
- ↑ Ideology and the Rationality of Domination: Nazi Germanization Policies in Poland, Gerhard Wolf, pp. 29-31, Indiana University Press.
- ↑ Kettler, Mark T. (November 2019). „Designing Empire for the Civilized East: Colonialism, Polish Nationhood, and German War Aims in the First World War“. Nationalities Papers (англиски). 47 (6): 936–952. doi:10.1017/nps.2018.49. ISSN 0090-5992.
- ↑ Prete, Roy Arnold; Ion, A. Hamish (1984). Armies of occupation. Wilfrid Laurier University Press. стр. 128. ISBN 0-88920-156-0.
- ↑ Aleksander Kraushar, Warszawa podczas okupacji niemieckiej 1915–1918 Архивирано на 28 септември 2006 г., Lwów 1921, p. 39
- ↑ Elusive Alliance: The German Occupation of Poland in World War I page 134 Jesse Kauffman 2015
- ↑ Tipton, Frank B. A History of Modern Germany Since 1815, p. 312, ISBN 0520240499
- ↑ Polskie Towarzystwo Historyczne (Polish Historical Society), Przegląd historyczny (Historical Review), volume 60, page 87.
- ↑ Tucker, Spencer C. The European Powers in the First World War: An Encyclopedia, p. 34, ISBN 1135507015
- ↑ Craig, Gordon A. Germany: 1866–1945, pp. 358-359, ISBN 0192851012
- ↑ Pajewski 2005, p. 91.
- ↑ Pajewski 2005, pp. 92–93.
- ↑ Pajewski 2005, p. 93.
- ↑ Primary Documents: Speech by Polish Member of Prussian Legislature Regarding German Rule in Poland, 1917; Source: Source Records of the Great War, Vol. IV, ed. Charles F. Horne, National Alumni 1923
- ↑ Monitor Polski, z dn. 7 października 1918, s. 1.
- ↑ J. M. Roberts. Europe 1880-1945. P. 232.
- ↑ 24,0 24,1 Pajewski 643
- ↑ Rada Regencyjna (1918-10-07). „Message of the Regency Council to the Polish Nation“ [Orędzie Rady Regencyjnej do Narodu Polskiego]. isap.sejm.gov.pl (полски).
- ↑ Rada Regencyjna (1918-11-14). „Orędzie Rady Regencyjnej w przedmiocie rozwiązania Rady Regencyjnej i przekazania Najwyższej Władzy Państwowej naczelnemu dowódcy wojsk polskich Józefowi Piłsuskiemu“. isap.sejm.gov.pl (полски). Rada Regencyjna Królestwa Polskiego.
- ↑ „Depesza Józefa Piłsudskiego z 16 listopada 1918 R“. Архивирано од изворникот на 2023-03-01. Посетено на 2023-09-28.
- (на полски) Immanuel Geiss, Tzw., Polski Pas Graniczny 1914-1918, Warszawa, 1964.
- (на полски) Janusz Pajewski, Pierwsza Wojna Światowa 1914-1918, Wydawnictwa PWN, 2005.
- (на полски) Piotr Eberhardt, "Projekty aneksyjne Cesarstwa Niemieckiego wobec ziem polskich podczas I wojny swiatowej in Problematyka geopolityczna ziem polskich", Warszawa: PAN IGiPZ, 2008.
- Hajo Holborn, A History of Modern Germany: 1840-1945, Princeton University Press, 1982.
- Hein Eirch Goemans, War and punishment: the causes of war termination and the First World War, Princeton University Press, 2000.
- (на полски) Pro memoria. Prusak w Polsce, by Józef Rapacki, Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego, Warszawa.