Евлија Челебија

Евлија Челебија (османски турски: اوليا چلبى, турски: Evliya Çelebi; 25 февруари 1611 - по 1682) — славен отомански патописец кој патувал низ териториите на Отоманското Царство и околните земји во период од четириесет години. Патописите на Челебија се особено значаење за историографијата на Македонија за овој период, бидејќи истите даваат увид во нивниот изглед, дух и локалниот начин на живот во тоа време, кој инаку би го немале.

Евлија Челебија اوليا چلبى
Статуа на Евлија Челебиja во близина на Егерskiot zamok во мал меморијален парк.
Роден(а)	25 март 1611(1611-03-25) Цариград, Османлиско Царство
Починал(а)	по 1682 Каиро, Османлиско Царство
Познат(а) по	„Патопис“ (Сејахатнаме)

Живот и дело

Куќата на Евлија Челебија во Ќутахија, денес користена како музеј

Челебија е роден како Мехмед Зили на 25 февруари 1611 во Цариград, во семејството на дворски јувелир. Како таков тој се стекнува со одлично образование. По првичните тури низ Истанбул во кои прави белешки за згради, пазари, обичаи и култура, во 1640 Челебија првпат патува вон градот.

Неговата збирка записи од сите негови патувања е сместена во десет тома и е наречена „Патопис“ (Сејахатнаме). Многу од описите на Челебија се одликуваат со огромен број детални забелешки кои се општоприфатени како водич низ културните аспекти и начинот на живеење во Отоманското Царство во XVII век. За жал неговите патешествија никогаш никаде не се преведени и издадени во целост. Ова е случај и во Македонија.

Починал во Каиро некаде по 1682 г.

„Патопис“

Страница од Патописот на Челебија, напишана со негов ракопис

Во десеттомниот „Патопис“, Челебија ги опишува следниве посетени краишта:

1. Цариград и околината (1630)
2. Анадолија, Кавказ, Крит и Азербејџан (1640)
3. Сирија, Палестина, Ерменија и Румелија (1648)
4. Источна Анадолија, Ирак и Иран (1655)
5. Русија и Балканот (1656)
6. воени походи во Унгарија (1663/64)
7. Австрија, Крим и повторно Кавказ (1664)
8. Грција и повторно Крим и Румелија (1667–1670)
9. аџилакот во Мека (1671)
10. Египет и Судан (1672)

Посета на Македонија

Челебија посетил разни места во Македонија за кои оставил детални записи. За старата скопска чаршија при неговата посета на Скопје во 1660-61 тој напишал:

„Таа [чаршијата] брои 2.150 дуќани. Тука има плоштади и пазари, со сводови и куполи. Од сите најубави се: чаршијата на безазите (памучни ткаенини), чадорџиите, папуџиите, бојаџиите и ткајаџиите (капи). Тоа се големи чаршии изработени по план. Сокаците им се чисти и калдрмисани. Секој дуќан го красат зумбули, темјанушки, рози, босилек, јоргован и крин во вазни и саксии. Тие со својата миризба просто го опиваат мозокот на посетителите и трговците. Тука има образовани и многу чесни луѓе. За време на летните жеги сиот скопски пазар личи на багдадските сенки, зашто сите негови чаршии се со наткривени капаци и сводови како во Сараево и Халеп.“

Во негова чест е именувана улица во Скопје.

Поврзано

• Турска книжевност
• Ахмад ибн Фадлан

Надворешни врски

• „Скопската сказна во перото на Евлија Челебија“ Архивирано на 14 февруари 2006 г. — „Македонско Сонце“ (македонски)
• Официјална страна на турското министерство за култура и туризам (англиски)