Википедија

Дождовна сезона

Дел од серијата статии за природата
Време
 
Годишни времиња

Пролет · Лето
Есен · Зима

Сува сезона
Дождовна сезона

Бури

Тропска бура · Торнадо
Ураган · Тајфун
Песочна бура · Леден дожд

Врнежи

Магла · Роса · Дожд
Град · Снег · Слана · Лапавица ·
Иње · Поледица · Суградица

Поврзани тематики

Метеорологија
Временска прогноза
Клима · Загаденост на воздухот

Дождовна сезона (наречена и влажна или врнежлива сезона) — годишно време со несразмерно големо количество на врнежи од дожд во регионот. Трае барем еден месец.[1] Краиштата со ваква сезона се распоредени во разни делови на тропскиот и суптропскиот појас.[2]

Според Кепеновата класификација на климата, во тропските краишта, месецот во дождовна сезона се дефинира како оној каде врнежите надминуваат 60 мм.[3] За разлика од местата со савански и монсунски климатски режими, краиштата со средоземна клима имаат влажни зими и суви лета. На тропските сезонски шуми им се својствени суви и дождлици месеци; ова е спротивно на тропските дождовни шуми, кои немаат сува и влажна сезона бидејќи таму врнежите се јавуваат рамномерно низ целата година.[4] Некои подрачја со изразени дождовни сезони имаат прекин на врнежите во средината на сеоната, кога Меѓутропската конвергентна зона или монсунската бразда ќе се искачи на повисоки напоредници во топлото време од годината.[5]

Кога дождоцната сезона трае во топлите месеци, или пак во летото, врнежите се јавуваат главно во доцна попладне и рано навечер. Тогаш се забележува подобрување во квалитетот на воздухот и слатката вода, растенијата стануваат значително бујни и даваат големи приноси во подоцнежнот дел од сезоната. Реките се прелеваат од коритата, а некои животни се повлекуваат на повисоки места. Хранливите состојки во почвата се намалуваат, а се зголемува ерозијата. Во местата каде дождовната сезона се совпаѓа со повисоки температури се забележува особено засилување на маларијата, особен во тропските краишта.[6] Некои животни имаат приспособувања за опстанок во оваа сезона. Претходната сува сезона предизвикува оскудност на храна за време на дождовната, бидејќи хранливите растенија допрва растат.

Особини на дождовите

уреди
 
Wet season storm at night in Дарвин, Авсралија.

Во краиштата каде обилните врнежи се врзани со промена на ветриштата, дождовната сезона се нарекува монсун. Многу тропски и суптропски предели се одликуваат со монсунски врнежи.[7] Врнежите во дождовната сезона претежно се должат на затоплување преку денот, што води до невремиња во постоечките влажни воздушни маси, така што дождот паѓа главно подоцна во попладнињата и рано навечер во саванските монсунските краишта. Исто така, голем дел од количеството на дожд паѓа во првите минути на врнежите,[5] пред невремето да ја достигне фазата на облачна слоевитост.[8] Највеќето места имаат само една дождовна сезона, но тропските краишта може да имаат по две, бидејќи монсунската бразда или Меѓутропска конвергентна зона може да мине низ истите места двапати во годината. Меѓутоа, врнежите во дождовните шуми се рамномерно распределени во текот на годината, па затоа за нив не може да се рече дека имаат дождоцна сезона.[4]

Засегнати подрачја

уреди

Местата со саванска клима во Потсахарска Африка како Гана, Буркина Фасо,[9][10] Дарфур,[11] Еритреја,[12] Етиопија,[13] и Боцвана имаат изразена дождовна сезона.[14] Таков е случајот и со суптропските краишта како Флорида, јужен и југоисточен Тексас и јужна Луизијана.[15] Монсунските области се протегаат на Индискиот Потконтинент, во Југоисточна Азија (вклучувајќи ги Индонезија и Филипини)те,[16] северните делови на северна Австралија,[17] Полинезија,[18] Средна Америка,[19] западно и јужно Мексико,[20] пустинскиот југозапад на САД,[21] јужна Гвајана,[22] и делови од североисточен Бразил.[23]

Северна Гвајана има две дождовни сезони: една рано напролет и една во почетокот на зимата.[22] Во западна Африка има две дождовни сезони во јужните делови, но само една на северниот.[24] Кај средоземниот климатски режим, западното крајбрежје на САД и средоземниот брег на Италија, Грција,[25] и Турција имаат дождовни сезони во зимските месеци.[26] Слично на ова, влажната сезона во пустината Негев во Израел трае од октомври до мај.[27] На границата меѓу средоземната и монсунската клима лежи пустината Сонора, која има по две дождовни сезони, соодветно на двата климатски режима.[28]

Дождовната сезона е позната под многу разни имиња во светот. На пример, во Мексико се нарекува „бурна сезона“. Абориџинските племиња во северна Австралија имаат различни називи за разните кратки „сезони“: влажната таре од декември до март и се нарекува гуџевг. Точното значење не е спорно, но се знае дека се однесува на силни грмотевици, поплави и обилна растителност која никнува во овој период.[29]

Последици

уреди
 
Монсун во венецот Виндја, средна Индија.

Во тропските краишта, со пристигањето на монсунот, дневните температури опаѓаат со доаѓањето на ноќта, намалувајќи го колебањето на температурата во денските часови.[30] За време на дождовната сезона се подобрува квалитетот на воздухот, што се должи на обилните дождови и, на места како Хонгконг, на крајбрежниот ветер.[31] Во Бразил, со дождовната сезона доаѓа и слабеење на пасатите во океанот.[23] pH-вредноста на водата станува поврамнотежена поради полнењето на месните водоносници за време на сезоната.[32] Водата исто така омекнува, поради помалото количество на растворен материјал во неа.[33] Erosion is also increased during rainy periods.[5] Суводолиците („аројо“), кои инаку се суви во другите месеци од годината сега се полноводни, и на некои места достигнуваат длабочина од 3 м.[34] Во овој период доаѓа до исцедување на почвите, намалувајќи го количеството на хранливи материи.[34] Засегнати се и морските површини, кои сега се пораслоени (т.е. водата е помалку измешана) заради силните површински струи предизвикани од обилното слевање на вода од поројните дождови на копното.[35]

Поплави

уреди

Обилните дождови неретко причинуваат масовни поплави,[36] кој пак предизвикуваат пролизгување на земјиштето и стихии од кал во планинските места.[37] Големото количество на вода ги пробива коритата на реките и ги поплавува домовите.[38] Реката Гагар-Хакар во Индија, која има вода само во дождовната сезона, ги поплавува местата во поречието и прави големи штети на посевите.[39] Дополнително влошување на состојбата се појавува на местата каде шумските пожари во претходната сезона, бидејќи на тие места пожарите ги прават песокливите и иловичните почви водоотпорни.[40] Државните и регионалните власти се трудат да му помогнат на населението во справувањето со поплавите, вклучувајќи и изработка на карти на плавни подрачја, за подобро планирање на спречителни мерки и постапки за справување со проблемите.[41] Напатствија за контрола на ерозијата се даваат по телефон и преку семрежјето.[42]

Приспособувања

уреди
 
Екваторска савана во Источниот Регион на Камерун.

Кај луѓето

уреди

Дождовната сезона е најбујната на местата со савански климатски режим.[43] Меѓутоа, оваа сезона воедно се одликува со оскудност на храна бидејќи растенијата се во тек на созревање.[44] Ова предизвикува сезонска промена во телесната тежина кај луѓето во земјите во развој, која се поправа со првите жетви.[45] Во овој период зема замав и маларијата, должејќи се на повисоките температури и пообилните врнежи.[46]

Кај животните

уреди

Кравите се отелуваат на почетокот од дождовната сезона.[47] Нејзиниот почеток во Мексико се препознава по тоа што пеперутката монарх ја напушта земјата, која тука презимува.[48] Тропските видови на пеперутки во дождовната сезона имаат поголеми дамки на крилцата како одбрана од грабливци и покажуваат поголема активност отколку во сувата сезона.[49] Во тропските и потоплите подрачја на суптропските, сезоната бележи намалување на соленоста во крајбрежните моклишта поради дождовите, како и поголем број на крокодилски гнезда.[50] Други видови, како што е суводолната жаба, се мресат во рок од два месеца по почнувањето на сезонските дождови.[51] Оклопниците и ѕвечарките се селат на повисоки места.[52]

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Glossary of Meteorology (2013). Rainy season. Архивирано на 15 февруари 2009 г. American Meteorological Society. посет. 27 декември 2008 г.
  2. ↑ Michael Pidwirny (2008). CHAPTER 9: Introduction to the Biosphere. PhysicalGeography.net. посет. 27 декември 2008 г.
  3. ↑ „Updated world Köppen-Geiger climate classification map“ (PDF).
  4. ↑ 4,0 4,1 Elisabeth M. Benders-Hyde (2003). World Climates. Blue Planet Biomes. посет. 27 декември 2008 г.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 J. S. 0guntoyinbo and F. 0. Akintola (1983). Rainstorm characteristics affecting water availability for agriculture. Архивирано на 5 февруари 2009 г. IAHS Publication Number 140. посет. 27 декември 2008 г.
  6. ↑ „Malaria Fact Sheet“. The World Health Organization. April 2016. Посетено на April 24, 2016.
  7. ↑ Glossary of Meteorology (2009). Monsoon. Архивирано на 22 март 2008 г. American Meteorological Society. посет. 16 јануари 2009 г.
  8. ↑ Robert A. Houze Jr (1997). Stratiform Precipitation in Regions of Convection: A Meteorological Paradox? Bulletin of the American Meteorological Society, pp. 2179. посет. 27 декември 2008 г.
  9. ↑ Patrick Laux et al. (2008): Predicting the regional onset of the rainy season in West Africa. International Journal of Climatology, 28 (3), 329–342.
  10. ↑ Patrick Laux et al. (2009): Modelling daily precipitation features in the Volta Basin of West Africa. International Journal of Climatology, 29 (7), 937–954.,
  11. ↑ David Vandervort (2009). Darfur: getting ready for the rainy season. Архивирано на 4 март 2009 г. International Committee of the Red Cross. посет. 6 февруари 2009 г.
  12. ↑ Mehari Tesfazgi Mebrhatu, M. Tsubo, and Sue Walker (2004). A Statistical Model for Seasonal Rainfall Forecasting over the Highlands of Eritrea. Архивирано на 15 јуни 2019 г. New directions for a diverse planet: Proceedings of the 4th International Crop Science Congress. посет. 8 февруари 2009 г.
  13. ↑ Alex Wynter (2009). Ethiopia: March rainy season "critical" for southern pastoralists. Thomson Reuters Foundation. посет. 6 февруари 2009 г.
  14. ↑ The Voice (2009). Botswana: Rainy Season Fills Up Dams. allAfrica.com. посет. 6 февруари 2009 г.
  15. ↑ Randy Lascody (2008). The Florida Rain Machine. National Weather Service. посет. 6 февруари 2009 г.
  16. ↑ OCHA Partnership for Humanity (2008). OCHA Field Situation Report: Indonesia – Rainy Season 1 December 2008. Архивирано на 18 февруари 2009 г. United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. посет. 6 февруари 2009 г.
  17. ↑ Burarra Gathering (2006). Burarra Gathering. Архивирано на 20 март 2012 г. Burarra Gathering. посет. 6 февруари 2009 г.
  18. ↑ Tahiti Sun Travel Network (2007). About Bora Bora Island. посет. 6 февруари 2009 г.
  19. ↑ Joint Typhoon Warning Center (2006). 2.4 Analysis & Forecasting "Thumb Rules" for the Rainy Season. Архивирано на 12 февруари 2012 г. United States Navy. посет. 6 февруари 2009 г.
  20. ↑ Remote Sensing for Migratory Creatures (2002). Phenology and Creature Migration: Dry season and wet season in West Mexico. Arizona Remote Sensing Center. посет. 6 февруари 2009 г.
  21. ↑ J. Horel (2006). Normal Monthly Precipitation, Inches. Архивирано на 13 ноември 2006 г. University of Utah. посет. 19 март 2008 г.
  22. ↑ 22,0 22,1 Horace Burton (2006). The climate of Guyana. Архивирано на 24 јануари 2009 г. Caribbean Institute for Meteorology and Hydrology. The Outfield, August 2006, pp. 3. посет. 8 февруари 2009 г.
  23. ↑ 23,0 23,1 James Brian Elsner (1988). Analysis of Wet Season Rainfall Over the Nordeste of Brazil, South America. University Of Wisconsin-Milwaukee. посет. 6 февруари 2009 г.
  24. ↑ C. H. Mari, G. Cailley, L. Corre, M. Saunois, J. L. Attie, V. Thouret, and A. Stohl (2007). Biomass burning plumes during the AMMA wet season experiment. Atmospheric Chemistry and Physics Discussions, pp. 17342. посет. 6 февруари 2009 г.
  25. ↑ Greek Embassy London (2008). Welcome to Greece. Архивирано на 20 февруари 2012 г. Government of Greece. посет. 6 февруари 2009 г.
  26. ↑ D. Bozkurt, O.L. Sen and M. Karaca (2008). Wet season evaluation of RegCM3 performance for Eastern Mediterranean. EGU General Assembly. посет. 6 февруари 2009 г.
  27. ↑ Ron Kahana; Baruch Ziv; Yehouda Enzel & Uri Dayan (2002). „Synoptic Climatology of Major Floods in the Negev Desert, Israel“ (PDF). International Journal of Climatology. 22 (7): 869. Bibcode:2002IJCli..22..867K. doi:10.1002/joc.766. Архивирано од изворникот (PDF) на 2011-07-19.
  28. ↑ Michael J. Plagens (2009). What and Where is the Sonoran Desert? Arizonensis. посет. 7 февруари 2009 г.
  29. ↑ „The Six Seasons“. Australian Government, Department of the Environment. Посетено на April 25, 2016.
  30. ↑ Official Web Site of District Sirsa, India (2001). District Sirsa. Архивирано на 28 декември 2010 г. National Informatice Center. посет. 27 декември 2008 г.
  31. ↑ Mei Zheng (2000). The sources and characteristics of atmospheric particulates during the wet and dry seasons in Hong Kong. Архивирано на 8 јануари 2012 г. University of Rhode Island. посет. 27 декември 2008 г.
  32. ↑ S. I. Efe, F. E. Ogban, M. J. Horsfall, E. E. Akporhonor (2005). Seasonal Variations of Physico-chemical Characteristics in Water Resources Quality in Western Niger Delta Region, Nigeria. Journal of Applied Scientific Environmental Management. посет. 27 декември 2008 г.
  33. ↑ C. D. Haynes, M. G. Ridpath, M. A. J. Williams (1991). Monsoonal Australia. Taylor & Francis, pp. 90. ISBN 978-90-6191-638-3. посет. 27 декември 2008 г.
  34. ↑ 34,0 34,1 United States War Department (1909). Road Notes, Cuba. 1909. United States Department of War. посет. 16 јануари 2009 г.
  35. ↑ K.W. Choi and J.H.W. Lee (2000). Wet Season Tidal Circulation and flushing in Three Fathoms Cove. Архивирано на 27 февруари 2009 г. 4th International Conference on Hydro-Science and Engineering. посет. 27 декември 2008 г.
  36. ↑ Overseas Security Advisory Council (2009). Warden Message: Guyana Rainy Season Flood Hazards. Overseas Security Advisory Council. посет. 5 февруари 2009 г.
  37. ↑ National Flood Insurance Program (2009). California's Rainy Season. Архивирано на 4 декември 2012 г. Federal Emergency Management Agency. посет. 5 февруари 2009 г.
  38. ↑ AFP (2009). Bali Hit By Wet Season Floods. ABC News. посет. 6 февруари 2009 г.
  39. ↑ „Sirsa District Disaster Management Plan, 2015-2016“ (PDF). District Sirsa. Government of Haryana Department of Revenue and Disaster Management, Haryana Institute of Public Administration. 2015. Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-03-28. Посетено на April 25, 2016.
  40. ↑ Jack Ainsworth & Troy Alan Doss. Natural History of Fire & Flood Cycles. California Coastal Commission. посет. 5 февруари 2009 г.
  41. ↑ FESA (2007). Flood. Архивирано на 31 мај 2009 г. Government of Western Australia. посет. 6 февруари 2009 г.
  42. ↑ King County Department of Development and Environmental Services (2009). Erosion and Sediment Control for Construction Sites. Архивирано на 13 мај 2012 г. King County, Washington Government. посет. 6 февруари 2009 г.
  43. ↑ Charles Darwin University (2009). Characteristics of tropical savannas. Архивирано на 17 февруари 2009 г. Charles Darwin University. посет. 27 декември 2008 г.
  44. ↑ A. Roberto Frisancho (1993). Human Adaptation and Accommodation. University of Michigan Press, pp. 388. ISBN 978-0-472-09511-7. посет. 27 декември 2008 г.
  45. ↑ Marti J. Van Liere, Eric-Alain D. Ategbo, Jan Hoorweg, Adel P. Den Hartog, and Joseph G. A. J. Hautvast. The significance of socio-economic characteristics for adult seasonal body-weight fluctuations: a study in north-western Benin. British Journal of Nutrition: Cambridge University Press, 1994.
  46. ↑ African Centre of Meteorological Application for Development (2008). Ten Day Climate Bulletin: Dekad of 01 to 10 April, 2008. Архивирано на 27 февруари 2009 г. ACMAD. посет. 8 февруари 2009 г.
  47. ↑ John P. McNamara, J. France, D. E. Beever (2000). Modelling Nutrient Utilization in Farm Animals. CABI, pp. 275. ISBN 978-0-85199-449-9. посет. 6 февруари 2009 г.
  48. ↑ Dr. Lincoln Brower (2005). Precipitation at the Monarch Overwintering Sites in Mexico. Архивирано на 6 октомври 2012 г. Journey North. посет. 6 февруари 2009 г.
  49. ↑ Paul M. Brakefield and Torben B. Larsen (1983). The evolutionary significance of dry and wet season forms in some tropical butterflies. Biological Journal of the Linnean Society, pp. 1–12. посет. 27 декември 2008 г.
  50. ↑ Phil Hall (1989). Crocodiles, Their Ecology, Management, and Conservation. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources Crocodile Specialist Group, pp. 167. посет. 27 декември 2008 г.
  51. ↑ San Diego Natural History Museum (2009). Bufo californicus: Arroyo Toad. San Diego Natural History Museum. посет. 16 јануари 2009 г.
  52. ↑ Linda Deuver (1978). Dry season, wet season. Архивирано на 20 јануари 2009 г. Audubon Magazine, November 1978, pp. 120–130. посет. 6 февруари 2009 г.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Дождовна_сезона&oldid=5249288“