Трстеник (Србија)
Трстеник е град и општина сместен во округот Расина во централна Србија. Според пописот од 2011 година, градот има 15.329 жители, додека општината има 42.989 жители. Лежи на реката Западна Морава.
| Трстеник | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Град и општина | |||||||
Одозгора: Панорама на Трстеник, зградата на општината, црквата Света Троица, театарот и културниот центар Трстеник, Меморијалниот парк Попина | |||||||
| |||||||
 Локација на општина Трстеник во рамките на Србија | |||||||
| Држава |  Србија | ||||||
| Округ | Расина | ||||||
| Населби | 51 | ||||||
| Управа | |||||||
| • Градоначалник | Милена Турк | ||||||
| Површина[1] | |||||||
| • Град | 10,08 км2 (389 ми2) | ||||||
| • Општина | 448 км2 (173 ми2) | ||||||
| Надм. вис. | 172 м | ||||||
| Население (2011 попис)[2] | |||||||
| • Град | 15.329 | ||||||
| • Град густина | 15/км2 (39/ми2) | ||||||
| • Општина | 42.989 | ||||||
| • Општина густина | 96/км2 (250/ми2) | ||||||
| Часовен појас | ЦЕТ (UTC+1) | ||||||
| • Лете (ЛСВ) | ЦЕЛТ (UTC+2) | ||||||
| Поштенски код | 37240 | ||||||
| Повикувачки број | +381(0)37 | ||||||
| Регистерски таблички | TS | ||||||
| Мреж. место | trstenik.rs | ||||||
Историја уреди
Во раното и средното железно време, племето Трибали ја населувало Западна Морава. Римјаните ја освоиле областа во 1 век од нашата ера. Римските локалитети вклучуваат каструм Стражбе на десниот брег на реката, како и локалитети во Бучје и Доњи Дубиќ, и други сè уште неистражени. Римјаните во регионот ја вовеле лозата која и денес се преработува во српските винарии (е еден од главните приходи во општината).
Во средниот век, Трстеник припаѓал на областа Западна Морава. Првиот пишан запис за Трстеник е од Раваничката повелба на принцот Лазар од 1381 година, во која тој го подарил Трстеник на манастирот Раваница. Манастирот Љубоштиња е изграден во Моравски архитектонски стил.
Во 1427 година, Отоманската Империја ги освоила областите Крушевац и Трстеник. Во западната долина Морава, Османлиите ја изградиле тврдината Грабовац. По конечниот пад на српското деспотство во 1459 година, Трстеник станал важна отоманска караванска станица. Во еден австриски извештај од 1784 година, Трстеник имал 47 муслимански и 17 христијански куќи, камени џамии, два кона и неколку занаетчиски дуќани. Во тоа време Трстеник се наоѓал на 2 км западно од сегашниот град, во близина на селото Осаоница.
По добивањето на автономијата на Кнежевството Србија, Милош Обреновиќ наредил да се изгради нова населба на десниот брег на Западна Морава во периодот 1832-1838 година. Во 1870-тите Трстеник добил основно училиште, пошта, аптека, банка и првата парна мелница. Во 1899 година, западно преку реката, бил изграден челичен мост, а следната година била изградена црквата Света Троица. Пругата Сталаќ-Краљево е отворена во 1910 година.
Од 1929 до 1941 година, Трстеник бил дел од Моравска бановина на Кралството Југославија.
По Втората светска војна биле изградени нови објекти и голем дел од старите конаци потекнуваат од овој период. По Втората светска војна, Трстеник претрпел значителен индустриски развој со основањето на фабричките хидраулични и пневматски системи во првите пет години. За време на периодот на санкции во 1990-тите, градот стагнирал.
Демографија уреди
| Година | Нас. | ±% |
|---|---|---|
| 1948 | 43.406 | — |
| 1953 | 46.606 | +7.4% |
| 1961 | 49.107 | +5.4% |
| 1971 | 50.624 | +3.1% |
| 1981 | 53.570 | +5.8% |
| 1991 | 54.873 | +2.4% |
| 2002 | 49.043 | −10.6% |
| 2011 | 42.966 | −12.4% |
Според резултатите од пописот од 2011 година, општина Трстеник има население од 42.966 жители.
Етнички групи уреди
Етничкиот состав на општината:[3]
| Етничка група | Популација | % |
|---|---|---|
| Срби | 41.829 | 97,35% |
| Роми | 342 | 0,80% |
| Црногорци | 84 | 0,20% |
| Македонци | 48 | 0,11% |
| Хрвати | 35 | 0,08% |
| Горанци | 29 | 0,07% |
| Југословени | 17 | 0,04% |
| Бугари | 15 | 0,03% |
| Муслимани | 15 | 0,03% |
| Романци | 13 | 0,03% |
| Други | 539 | 1,25% |
| Вкупно | 42.966 |
Економија уреди
Од 2017 година, клучните индустриски компании во Трстеник се машинскиот производител ППТ-Петолетка и одбранбената компанија ППТ-Наменска, и двете се наследници на некогашната голема производствена компанија „Прва Петолетка“ која вработуваше речиси 20.000 вработени во својот врв во 1980-тите.[се бара извор]
Следната табела дава преглед на вкупниот број на регистрирани лица вработени во правни субјекти по нивната основна дејност (од 2018 година):[4]
| Активност | Вкупно |
|---|---|
| Земјоделство, шумарство и риболов | 192 |
| Рударство и вадење камен | 2 |
| Производство | 3.314 |
| Снабдување со електрична енергија, гас, пареа и климатизација | 101 |
| Снабдување со вода; канализација, управување со отпад и активности за санација | 183 |
| Градба | 134 |
| Трговија на големо и мало, поправка на моторни возила и мотоцикли | 1.251 |
| Транспорт и складирање | 282 |
| Услуги за сместување и храна | 293 |
| Информации и комуникација | 85 |
| Финансиски и осигурителни активности | 61 |
| Активности со недвижен имот | 1 |
| Стручни, научни и технички дејности | 208 |
| Административни и помошни услужни дејности | 57 |
| Јавна администрација и одбрана; задолжително социјално осигурување | 274 |
| Образование | 686 |
| Активности за човековото здравје и социјална работа | 365 |
| Уметност, забава и рекреација | 90 |
| Други услужни активности | 227 |
| Индивидуални земјоделски работници | 1.315 |
| Вкупно | 9.121 |
Атракции за посетители уреди
- Љубоштиња - е српски православен манастир во близина на Трстеник, Србија. Сместено во малата планинска долина на реката Љубоштиња. Посветен е на Пресвета Богородица. Манастирот бил изграден од 1388 до 1405 година. Погребите во манастирот ги вклучуваат принцезата Милица, сопругата на Лазар Хребељановиќ и монахињата Ефимија, која по Косовската битка овде станала калуѓерка заедно со голем број други вдовици на српски благородници кои ги загубиле животите во битките на реката Марица и Косово Поле. Љубоштиња денес е женски манастир во кој се чуваат педесетина монахињи. За време на бунтот на Кочине, народот бил повикан на бунт од Љубоштинскиот манастир. По распадот на бунтот Турците го запалиле манастирот за да им се одмаздат на Србите, а повеќето од фреските биле уништени. Исто така, кога манастирот бил запален, било откриено тајно богатство кое било скриено во ѕидот на манастирот зад иконите во кои принцезата Милица го криела нивното богатство. Меѓу украденото богатство се наоѓала и круната на принцот Лазар, која сега се наоѓа во Истанбул. Љубоштиња е прогласена за споменик на културата од исклучително значење во 1979 година, а е заштитена од Република Србија.
- Манастир Велуќе
Познати луѓе од Трстеник уреди
- Владимир Југовиќ, поранешен фудбалер, европски куп шампион
- Марко Баша (роден 1982), црногорски фудбалер
- Небојша Брадиќ (роден 1956), политичар, министер за култура
- Добрица Ќосиќ (родена 1921 г.), писателка и политички теоретичар, претседател на СР Југославија.
- Јована Војиновиќ (1992), шахистка
- Верица Калановиќ, политичар и трикратен министер
- Драгиша Биниќ, фудбалер (Живее во општина Трстеник)
- Владислав Ф. Рибникар, српски новинар, основач на дневниот весник Политика
Галерија уреди
-
Трстеник -
Западна Морава во Трстеник -
Историски архив во Трстеник -
Дом на културата -
Внатрешноста на театарот во Трстеник -
Градска галерија во Трстеник -
Црквата Света Троица во Трстеник -
Споменик на партизанските борци во Трстеник -
Споменик на Милица Хребељановиќ во Трстеник
Наводи уреди
Трстеник (Србија) на Ризницата ?
- ↑ „Општини во Србија, 2006 г.“. Републички завод за статистика на Србија. Посетено на 28 ноември 2010.
- ↑ „Попис на население, домаќинства и станови 2011: Споредбен преглед на бројот на жители во 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011, податоци по населени места“ (PDF). Републички завод за статистика на Република Србија, Белград. 2014. ISBN 978-86-6161-109-4. Посетено на 2014-06-27.
- ↑ „ETHNICITY Data by municipalities and cities“ (PDF). stat.gov.rs. Statistical Office of the Republic of Serbia. Посетено на 20 February 2018.
- ↑ „MUNICIPALITIES AND REGIONS OF THE REPUBLIC OF SERBIA, 2019“ (PDF). stat.gov.rs. Statistical Office of the Republic of Serbia. 25 December 2019. Посетено на 28 December 2019.