Википедија

Белоруска култура

Културата на Белорусија — производ на милениумски развој на земјата која била под влијание на голем број различни фактори. Тие фактори ги вклучуваат физичка средина, етнографското потекло на Белорусите (спојување на словенските новодојденци со балтичките домородци); паганството на раните доселеници и нивните домаќини; Источното православно христијанство како врска со византиските литературни и културни традиции; недостаток на природни граници во земјата; протокот на реките и кон Црното и кон Балтичкото Море; и разновидноста на религиите во регионот (католицизам, православие, јудаизам и ислам).[1][2]

Раното влијание на Западот врз белоруската култура се одвивало преку применувањето на Магдебуршкото право, кое претставува повелби со кои се давало општинска самоуправа и тие повелби се засновале на законите на германските градови. Овие повелби биле доделени во 14 век и 15 век од големите војводи и кралеви на голем број градови, вклучувајќи ги Брест, Гродно, Слуцк и Минск. Традицијата на самоуправување не само што ги олеснило контактите со Западна Европа, туку и ја негувало самодовербата, претприемништвото и чувството за граѓанска одговорност.[1]

Во 1517-1919 година, Франциск Скарина (околу 1490-1552) ја превел Библијата на народен јазик (стар белоруски). Под комунистичкиот режим, работата на Скарина била многу потценета, но во независна Белорусија тој станал инспирација за новонастанатата национална свест, исто толку за неговото застапување на белорускиот јазик, како и за неговите хуманистички идеи.[1]

Од 14 до 17 век, кога идеите на хуманизмот, ренесансата и реформацијата биле живи во Западна Европа, овие идеи биле воведени и во Белорусија поради трговските односи со западните земји и поради запишувањето на синовите на благородниците во западните универзитети. Реформацијата и контрареформацијата, исто така, придонеле многу за подемот на полемичките списи, како и за ширењето на печатниците и училиштата.[1]

Во текот на 17 и 18 век, кога Полска и Русија вршиле длабоки политички и културни упади во Белорусија со асимилирање на благородништвото во нивните соодветни култури, владетелите успеале да ја поврзат „белоруската“ култура првенствено со селските начини, фолклорот, етничкото облекување и етничката обичаи, со преклопување на христијанството. Ова претставувало појдовната точка за некои национални активисти кои се обидиле да постигнат државност за својата нација кон крајот на 19 и почетокот на 20 век.[1]

Развојот на белоруската литература, ширејќи ја идејата за националност за Белорусите, била олицетворение на литературните дела на Јанка Купала (1882–1942) и Јакуб Колас (1882–1956). Делата на овие поети, заедно со неколку други извонредни писатели, станале класици на современата белоруска литература со тоа што нашироко пишувале на рурални теми (селото било местото каде писателите го слушале белорускиот јазик) и со модернизирање на белорускиот литературен јазик, кој малку се користел од 16 век. Авторите на пост-независноста во 1990-тите продолжиле нашироко да ги користат руралните теми.[1]

За разлика од фокусот на литературата на руралниот живот, другите полиња на културата - сликарството, скулптурата, музиката, филмот и театарот - се фокусирани на урбаната реалност, универзалните грижи и универзалните вредности.[1]

Музика уреди

Првата голема музичка белоруска композиција била операта Faust [pl] од Антониј Раџивил. Во 17 век, полскиот композитор Станислав Мониушко компонирал многу опери и камерни музички дела додека живеел во Минск. За време на неговиот престој, тој работел со белорускиот поет Винтсент Дунин-Марцинкиевич и ја создал операта Сијалијанка (Селанка). На крајот на 19 век, големите белоруски градови формирале свои оперски и балетски компании. Балетот Славеј од М. Крошнер е компониран за време на советската ера.

По Втората светска војна, музиката се фокусирала на тешкотиите на белорускиот народ или на оние кои зеле оружје во одбрана на татковината.[3] Ова претставува временски период во кој Анатолиј Богатирев, креаторот на операта „Во шумите на Полесија“, служел како „тутор“ на белоруските композитори. Националниот академски театар за балет, во Минск, бил награден со наградата Benois de la Danse во 1996 година како најдобра балетска компанија во светот.[4]

Популарната советска белоруска музика била составена од неколку истакнати бендови, од кои многу изведувале белоруска народна музика. Фолк рок чинот Песнијари, формиран во 1969 година од гитаристот Владимир Мулјавин, станал најпопуларниот фолк бенд на Советскиот Сојуз и често патувал низ Европа. Примерот на Песнијари ги инспирирал Сјабри и Вераси да го следат нивниот пат. Традицијата на Белорусија како центар на фолк и рок музиката денес ја продолжуваат Stary Olsa, Vicious Crusade и Gods Tower, меѓу другите.

 
Сергеј Михалок

Рок музиката на Белорусија се појавила во времето на Перестројка. Бендовите како Bi-2 (во моментов живеат во Русија), Лапис Трубецкој, Крама и УЛИС биле основани во доцните 1980-ти или раните 1990-ти. Иако рок музиката стекнала популарност во последниве години, белоруската влада го потиснал развојот на популарната музика преку различни правни и економски механизми. Поради овие ограничувања, многу белоруски бендови претпочитаат своите музички кариери да ги продолжат во Русија или Украина.[5]

Истражувачите Маја Медич и Лемез Ловас во 2006 година известиле дека „независното создавање музика во Белорусија денес е сè потешко и ризично“ и дека белоруската влада „врши притисок врз „неофицијалните“ музичари - вклучително и „забрана“ од официјалните медиуми и наметнување сериозни ограничувања за изведбата во живо“. Во видео интервју на freemuse.org, двајцата автори ги објаснуваат механизмите на цензура во Белорусија.[6]

Од 2004 година, Белорусија испраќа уметници на Изборот за песна на Евровизија.[7]

Облека уреди

 
Традиционална белоруска кошула

Традиционалниот дводелен белоруски фустан потекнува од времето на Киевска Русија, а продолжува да се носи и денес на специјални настани. Поради студената клима во Белорусија, облеката е изработена од ткаенини кои обезбедуваат затворена покривка и топлина. Тие биле дизајнирани или со многу нишки од различни бои исткаени заедно или украсени со симболични орнаменти. Белоруските благородници обично ги увезувале своите ткаенини и ги избирале боите на црвена, сина или зелена. Мажите носеле кошула и панталони украсени со ремен, додека женките подолга кошула, здолниште наоколу наречено „паниова“ и шамија. Облеките исто така биле под влијание на фустанот што го носеле Полјаците, Литванците, Летонците и другите европски нации и се менувале со текот на времето поради подобрувањата во техниките што се користат за правење облека. Везењето игра важна улога во белоруските традиции.[8]

Светско наследство уреди

Белорусија има четири места на светско наследство, при што две од нив се делат меѓу Белорусија и нејзините соседни земји. Четирите се комплексот Мирски замок, Несвишкиот замок, Национален парк Беловешка шума и Струвеов геодетски лак (заеднички со Естонија, Финска, Латвија, Литванија, Норвешка, Молдавија, Русија, Шведска и Украина).

Литература уреди

 
Светлана Алексиевич ја добила Нобеловата награда за литература за 2015 година

Белоруската литература започнала со религиозно пишување од 11 до 13 век; претставително е делото на поетот од 12 век Кирил Туровски.[9] Римувањето било вообичаено во овие дела, кои главно биле напишани на старобелоруски, латински, полски или црковно-словенски.[10] До 16 век, жителот на Полоцк, Франсиск Скарина, ја превел Библијата на белоруски. Била објавена во Прага и Вилнус помеѓу 1517 и 1525 година, што ја прави првата книга отпечатена во Белорусија или каде било во Источна Европа.[11] Современиот период на белоруската литература започнал кон крајот на 19 век; еден важен писател бил Јанка Купала. Многу од писателите во тоа време, како што се Улаѕимир Жилка, Казимир Свајак, Јакуб Колас, Змитрок Бјадула и Максим Харецки, пишувале за весник на белоруски јазик наречен Наша Нива, објавен во Вилнус. Откако (источна) Белорусија била инкорпорирана во Советскиот Сојуз, владата ја презела контролата врз белоруската култура, и до 1939 година слободниот развој на литературата се случувала само на териториите инкорпорирани во Полска (Западна Белорусија).[11] Неколку поети и автори заминале во егзил по нацистичката окупација на Белорусија, за да се вратат дури во 1960-тите.[11] Во повоената литература, централна тема била Втората светска војна (во Белорусија позната како Голема патриотска војна), која оставила особено длабоки рани во Белорусија (Васил Бикав, Алес Адамович итн.); често била прикажувана и предвоената ера (Иван Мележ). Големо заживување на белоруската литература се случило во 1960-тите со романите објавени од Васил Бикав и Улаѕимир Караткевич.

Театар уреди

Белорускиот театар, исто така, почнал да се здобива со популарност во раните 1900-ти, а Ихнат Бујнички се сметал за негов основач.[12] Како и да е, некои истакнати драми како Пинскаја шлјахта на Викентиј Дунин-Марцинкевич биле напишани во 19 век. Една од најпознатите драми во Белорусија, Паулинка (напишана од Јанка Купала), била изведена во Сибир за Белорусите кои биле испраќани во регионот. Документацијата на белоруската народна музика се протега барем до 15 век. Пред тоа, скомороките биле главната професија за музичарите. Невматичното пеење, наречено „знамени“ (руски: знамёна - знаци), се користело до 16 век во православната црковна музика, проследено со двесте стилски иновации кои се потпирале на ренесансната и протестантската реформација. Во 17 век, Partesnoe penie, делумно пеење, станало вообичаено за рефрените, а потоа и приватни театри основани во градовите како Минск и Витебск. Популарни музички групи од Белорусија ги вклучуваат Песнијари, Дремалин и НРМ. Во моментов, има 27 професионални театарски групи на турнеја во Белорусија, 70 оркестри и 15 агенции кои се фокусираат на промовирање концерти.

Во 2005 година, драматурзите Николај Калезин и Наталија Колјада го основале Белорускиот слободен театар, андерграунд театарски проект посветен на отпорот на притисокот и цензурата од владата на Белорусија. Групата настапува во приватни станови и барем една таква претстава била разбиена од специјалните сили на белоруската полиција [13] Белорускиот слободен театар ја привлекол поддршката од значајни западни писатели како Том Стопард, Едвард Бонд, Вацлав Хавел, Артур Копит и Харолд Пинтер.

Куклен театар уреди

Батлејка, аматерски куклен театар, станал популарен во Белорусија во 16 век, а врвот на неговата популарност било во 18-19 век. Првиот професионален куклен театар, Белорускиот државен куклен театар ( белоруски: Беларускі Дзяржаўны Тэатар Лялек) бил основан во Гомељ во 1938 година [14]

Руско влијание уреди

По поделбата на Полска, Царска Русија вовела политика на деполонизација на Рутенците. Сепак, дури и по многу случаи кога белоруските народи биле подложени на она што некои го нарекуваат русификација, било јасно дека тоа создало посебна етничка припадност и посебна култура која не била ниту полска ниту руска. Во пописот од 1897 година, повеќето од населението го нарекувале својот јазик како белоруски, а не како рутенски (и толкуван како руски од царските власти), како што тоа го правеле за време на полското владеење.

20 век целосно и овозможило на Белорусија да ја покаже својата култура на светот. Значајни белоруски поети и писатели се Јанка Купала, Максим Бахдановиќ, Васил Бикав и Улаѕимир Караткиевич. Помогнало и политиката на коренизација на Советскиот Сојуз која го поттикнувал национализмот на локално ниво. Белорускиот јазик бил многупати реформиран за целосно да ја претстави фонетиката на современиот говорител. Во моментов рускиот јазик се користи во официјалната работа и во другите делови на белоруското општество.

Фестивали уреди

 
Парадата на Денот на победата во Минск во 2015 година на авенијата Победа. Прославите на Денот на победата (9 мај) се главен дел од културниот живот во главниот град.

Белоруската влада спонзорира многу годишни културни фестивали: Славјански базар во Витебск; „Минска пролет“; „Словенски театарски средби“; Меѓународен џез фестивал; Национален фестивал на бербата; „Уметност за деца и млади“; Конкурс на младински естрадни шоу уметности; „Музите на Несвиж“; „Замокот Мир“; и Националниот фестивал на белоруската песна и поезија. Овие настани прикажуваат талентирани белоруски изведувачи, без разлика дали се работи за музика, уметност, поезија, танц или театар. На овие фестивали се доделуваат различни награди именувани по советски и белоруски херои за извонредност во музиката или уметноста. Современите националисти тврдат дека повеќето од овие спонзорирани настани немаат никаква врска со белоруската култура, а камоли со културата како таква, но сите настани се предмет на експертиза на белоруското Министерство за култура. Неколку државни празници, како Денот на независноста или Денот на победата, привлекуваат големи толпи и вклучуваат различни прикази, како што се огномет и воени паради. Повеќето фестивали се одржуваат во Витебск или Минск.

Спорт уреди

 
Белоруската тенисерка Викторија Азаренка

Од Летните олимписки игри во 1952 година до крајот на советската ера, Белорусија се натпреварувала на Олимписките игри како дел од советскиот олимписки тим. За време на Олимпијадата 1992 година во Барселона, Белорусија се натпреварувала како дел од Обединетиот тим. Спортистите на нацијата се натпреварувале на Олимписки игри како Белоруси за прв пат за време на Зимските олимписки игри во 1994 во Лилехамер. Белорусија има освоено вкупно 52 олимписки медали; 6 златни, 17 сребрени и 29 бронзени. Националниот олимписки комитет на Белорусија е предводен од претседателот Лукашенко од 1997 година; тој е единствениот шеф на држава во светот на оваа функција.[15]

Фудбалската репрезентација никогаш не се квалификувала на голем турнир; сепак, БАТЕ Борисов играл во Лигата на шампионите. Добивајќи големо спонзорство од владата, хокејот на мраз е најпопуларниот спорт во државата. Националната хокеарска репрезентација завршила на четвртото место на Олимписките игри во Солт Лејк Сити во 2002 година по незаборавната победа над Шведска во четвртфиналето и редовно се натпреварува на Светските првенства, честопати влегувајќи во четвртфиналето. Бројни белоруски играчи се присутни во Континенталната хокеарска лига во Евроазија, особено за белорускиот клуб Динамо Минск, а неколкумина исто така играле и во Националната хокеарска лига во Северна Америка. Дарја Домрачева е водечка биатлонка чии почести вклучуваат три златни медали на Зимските олимписки игри 2014 година.[16]

Тенисерката Викторија Азаренка станала првата Белорусинка која освоила Грен слем титула на Австралија Опен во 2012 година.[17] Таа, исто така, го освоила златниот медал во мешани двојки на Летните олимписки игри 2012 година со Макс Мирњи, кој има десет Грен слем титули во двојки. Арина Сабаленка победила на турнирот во поединечна категорија во Вухан Опен во 2018 година.

Други значајни белоруски спортисти го вклучуваат велосипедистот Васил Кириенка, кој го освоил Светското првенство во друмски хронометар во 2015 година и тркачката на средни патеки Марина Арзамасава, која го освоила златниот медал на 800 метри на Светското првенство во атлетика во 2015 година.

Белорусија е позната и по силните ритмички гимнастичари. Забележливи гимнастичари ги вклучуваат Ина Жукова, која освоила сребро на Олимписките игри во Пекинг во 2008 година, Љубов Чаркашина, која освоила бронза на Олимписките игри во Лондон во 2012 година и Мелитина Станиута, бронзена медалистка на Светското првенство во 2015 година. Белоруската сениорска група освоила бронза на Олимписките игри во Лондон 2012 година.

Андреј Арловски, кој е роден во Бабрујс, Белоруска ССР, е актуелен борец на УФЦ и поранешен светски шампион во тешка категорија на УФЦ.

Белорусија имала машка репрезентација во одбојка на плажа која се натпреварувала на Континенталниот куп во одбојка на плажа 2018–2020.[18]

Наводи уреди

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Jan Zaprudnik and Helen Fedor. "Culture", A Country Study: Belarus, Federal Research Division, Library of Congress; Helen Fedor, ed. Research completed June 1995
  2. ↑ „About this Collection - Country Studies“. Lcweb2.loc.gov. Посетено на 21 August 2017.
  3. ↑ „Theatre“. The Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Belarus. Архивирано од изворникот на 2 March 2007.
  4. ↑ Virtual Guide to Belarus - Classical Music of Belarus. Retrieved March 21, 2007.
  5. ↑ „Belarus election: Blacklisted bands play in Poland“. Freemuse.org. 18 March 2013. Архивирано од изворникот на 24 November 2012. Посетено на 21 August 2017.
  6. ↑ „Maya Medich & Lemez Lovas: Music censorship in Belarus“. Freemuse.org. 18 March 2013. Архивирано од изворникот на 26 July 2012. Посетено на 21 August 2017.
  7. ↑ National State Teleradiocompany Page on the 2004 Belarusian entry to the Eurovision Song Contest Архивирано на 24 февруари 2008 г.. Published 2004. Retrieved March 18, 2007.
  8. ↑ „Seeing Red (And White): Belarus Shows Its Colors In Ribbon Campaign“. RFERL. 6 December 2014.
  9. ↑ „Old Belarusian Poetry“. Virtual Guide to Belarus. 1994. Посетено на 2007-10-09.
  10. ↑ UNESCO Preservation of Belarusian Literary Heritage Архивирано на {{{2}}}.. Retrieved October 6, 2007.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Belarus - Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online
  12. ↑ "Ігнат Буйніцкі: бацька беларускага тэатра" [Ihnat Bujnicki: the father of the Belarusian theatre]. zbsb.org (in Belarusian). Retrieved 2021-12-29.
  13. ↑ „Arrests after the second act“. Signandsight.com. Посетено на 2017-08-21.
  14. ↑ „Belarus | World Encyclopedia of Puppetry Arts“ (англиски). Посетено на 2021-04-03.
  15. ↑ „NOC of Belarus“. Архивирано од изворникот на 17 March 2016.
  16. ↑ „Darya DOMRACHEVA“. www.olympic.org.
  17. ↑ „Queen Victoria takes the throne determined to court further success“. The Sydney Morning Herald.
  18. ↑ „Continental Cup Finals start in Africa“. FIVB. 22 June 2021. Посетено на 7 August 2021.

Надворешни врски уреди

Литература
Уметност
Патување
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Белоруска_култура&oldid=5076435“