Ѓорѓи П. Караѓорѓевиќ

Ѓорѓи Караѓорѓевиќ (Цетиње, 27 август / 8 септември 1887 - Белград, 17 октомври 1972) бил српски принц и првиот син на кралот Петар I и Зорка, ќерката на кралот Никола од Црна Гора.

Тој бил престолонаследник на Кралството Србија од 1903 година. до 1909 година, кога се откажал од правото на престолот во корист на својот помлад брат Александар. Тој е единствениот припадник на династијата Караѓорѓевиќ кој останал да живее во Југославија по Втората светска војна, а кој не бил прогласен за државен непријател.

Детство и школување

Семејството на кралот Петар живеело во Цетиње кај кралот Никола во периодот 1883-1894 година. Во тоа време во Србија на власт била династија Обреновиќ, а во Цетиње тие биле на некој начин во политички егзил. Тука се родени сите деца на Петар и Зорка, а среќата на семејството ја прекинало прераната смрт на принцезата Зорка. По смртта на Зорка, Петар со своите деца во 1894 година заминал во Женева, каде што живееле на улица Монетије бр.10 во следните 4 години.

Принц Ѓорѓи отиде во воено училиште во царска Русија, тоа беше кадетскиот корпус на цар Александар. Своето владејачко потекло често го криел од тогашните колеги кадети, т.е. дека дедо му бил црногорскиот принц Никола, чии две ќерки, тетките на Ѓорѓи, биле венчани во Русија за членови на кралското семејство. Неговото школување овде било прекинато со мајскиот пуч во 1903 година, кога во Србија биле убиени кралот Александар Обреновиќ и неговата сопруга кралицата Драга. Одлучено е нов крал да биде принцот Петар Караѓорѓевиќ, кој во тоа време живеел во Женева. Од 1903 година. Ѓорѓи ја имал титулата наследник на престолот, како најстар син на кралот.

Карактерни црти

Името го добил по неговиот прадедо Караѓорѓе, основачот на династијата и водач на Првото српско востание. Имал нескротлива природа. Тој често одел на риболов во Ада со неговиот учител по математика и голем пријател Михаило Петровиќ - Алас. Неговата нескротлива природа го носи во многу неволји, тој бил во непријателство со Никола Пашиќ, Апис и офицерот Петар Живковиќ. За разлика од него, помладиот син на Петар, Александар бил со дипломатско-тактички дух, а со тоа и миленик на Пашиќ.

Абдикација

Тој доброволно ја понудил својата абдиција на 14/27 март 1909 година. На неговата абдикација ѝ претходел инцидент во судот во кој тој фатално го ранил својот слуга, што значително придонело за нарушување на неговиот углед и притисок од јавноста за негово повлекување.^[1] Новиот престолонаследник станал братот на Ѓорѓи Александар, кој потоа дошол од Санкт Петербург.

Ова се случи во време кога Босанската криза со анексија била неповолна за Србија, која според некои мислења била поврзана со абдицирањето на Ѓорѓи. Така, „Политика“ во коментарот на веста за абдикацијата пишува: „. . . Оној кој беше најистакнат претставник на националниот отпор кон Австрија беше отстранет и Австрија сега триумфира. Во народната меморија тоа ќе остане засекогаш запишано и во Србија и особено надвор од Србија. Сè друго ќе се заборави, а само едно ќе остане: дека престолонаследникотЃорѓи беше сменет затоа што сакаше војна со Австрија“^[2]

Принцот Ѓорѓи Караѓорѓевиќ на Мачков Камен. Фотографија од спомен колекцијата на Ристо Марјановиќ

Петар Марковиќ - Смртта на змејот, принцот Ѓорѓи Караѓорѓевиќ како Св. Ѓорѓи, 1908 година, литографија, Галерија Матица Српска

По таа абдикација на Ѓорѓи , останал само принцот, исто така бидејќи синот на кралот некаде го нарекувале принц Ѓорѓи.

Австроунгарскиот печат имал посебна цел кај принцот Ѓорѓи затоа што за време на анексионската криза од 1908 г. давал неизбалансирани изјави на сметка на Австроунгарија и го палел австроунгарското знаме за време на демонстрациите на плоштадот.

Принцот Ѓорѓи учествувал и во Балканската и во Првата светска војна, додека бил тешко ранет во битката кај Мачков Камен, кај Крупањ, во септември 1914 година.^[3]

Помеѓу двете светски војни

По смртта на кралот Петар во 1921 година, неговиот помлад син Александар официјално ја презел функцијата.

Принцот Ѓорѓи бил уапсен во 1925 година и бил сместен во Специјалната психијатриска болница во Горна Тополивница кај Ниш.^[4] По убиството на кралот Александар во 1934 година во Марсеј, се надевал дека ќе биде ослободен. Сепак, принцот-заменик Павле и кралицата Марија немале желба да го ослободат и тој бил затворен во Втората светска војна.

Втора светска војна

Германците го ослободилево 1941 година, набргу откако го окупирале Кралството Југославија, надевајќи се дека ќе успеат да го вовлечат во политичката комбинаторика на окупирана Србија. Му понудиле да биде владетел на окупирана Србија, што тој решително го одбил и со тоа ја стекнал почитта кај народот, сојузниците, но и самите комунисти. Таа понуда ја прифатил генералот Милан Недиќ. Германците потоа му понудиле да се пресели во Белата палата и така наоколу, де факто да стане еден вид владетел на Србија од страна, што тој повторно го одбил. Знаејќи за неговиот углед кај српскиот народ, Германците го оставиле на мира.

Кога Белград бил ослободен, тој веднаш се сретнал со генералот Пеко Дапчевиќ, честитајќи му за победата. Тој ја одбил понудата на генерал Дапчевиќ да добие личен автомобил и возач од државата, тврдејќи дека му е доволен велосипедот.

Животот по Втората светска војна

Принцот Ѓорѓи, 27 август 1905 година

По Втората светска војна, новата влада ги прогласила Караѓорѓевиќи за државен непријател, им го одзеле државјанството и го конфискувале имотот на сите членови на династијата кои биле во егзил. Само принцот Ѓорѓи останал во Белград и живеел како пензионер. Во подоцнежните години се оженил со Радмила Радоњиќ. Немале деца.

Починал во Белград, во длабока старост, на 17 октомври 1972 година. Тој е погребан во закрилата на неговиот татко, црквата Свети Ѓорѓи во Опленац кај Топола. Покрај него била погребана и неговата сопруга Радмила.

Во 2010 година медиумите објавиле неоснована вест дека принцот Ѓорѓи ја има ќерката Јелена и внуката Марија Јелисавета, родена во 1932 година во Белград.^[5]^[6]

Титули и одликувања

8 септември 1887 година - 15 јуни 1903 година: Неговото височество принцот Ѓорѓи П. Караѓорѓевиќ
15 јуни 1903 година - 27 март 1909 година: Неговото кралско височество престолонаследникот Ѓорѓи Караѓорѓевиќ од Србија
27 март 1909 година - 17 октомври 1972 година: Неговото кралско височество принцот Ѓорѓи Караѓорѓевиќ

одликувања

Орден на Светиот кнез Лазар (Кралство Србија)
Орден на Караѓорѓевата ѕвезда, Големиот крст (Кралство Србија).
Орден на белиот орел, Големиот крст (Кралство Србија).
Орден на Свети Сава (Кралство Србија).
Медал за храброст (1912) (Кралство Србија)
Медал за храброст (1913) (Кралство Србија)
Споменик на војната од 1913 година. години (Кралство Србија)

Странски одликувања

Орден на принцот Даниел I (Кралство Црна Гора)
Орден на Свети Петар Цетински (Кралство Црна Гора)

Автобиографија

Тој ја напишал автобиографијата „Вистината за мојот живот“, во која, кон крајот на својот живот, ги собрал спомените за сè што доживеал. Посебно интересни се деловите од книгата каде тој се сеќава на животот на Цетинскиот двор на кралот Никола, и каде го набљудува од гледна точка на внук.

Семејството

Родители

Име	Слика	Дата на раѓање	датум на смрт
Кралот Петар I		11 јули 1844 година	16 август 1921 година
Принцезата Зорка		23 декември 1864 година	16 март 1890 година