Википедија

Хаплогрупа R1

Хаплогрупата R1, или R-M173, е хаплогрупа на ДНК на Y-хромозомот. Примарна потклада на Хаплогрупата R (R-M207), таа е дефинирана од SNP како M173. Другата примарна потклада на хаплогрупата R е хаплогрупата R2 (R-M479).

Хаплогрупа R1
Можно место на потеклоСибир, Средна Азија, Јужна Азија или Југозападна Азија[1][2][3]
ПредокR (R-M207)
ПотомциR1a (M420), R1b (M343)
Својствени мутацииM173/P241/Page29, CTS916/M611/PF5859, CTS997/M612/PF6111, CTS1913/M654, CTS2565/M663, CTS2680, CTS2908/M666/PF6123, CTS3123/M670, CTS3321/M673, CTS4075/M682, CTS5611/M694, CTS7085/M716/Y481, CTS8116/M730, F93/M621/PF6114, F102/M625/PF6116, F132/M632, F211/Y290, F245/M659/Y477, FGC189/Y305, L875/M706/PF6131/YSC0000288, L1352/M785/YSC0000230, M306/PF6147/S1, M640/PF6118, M643, M689, M691/CTS4862/PF6042/YSC0001281, M710/PF6132/YSC0000192, M748/YSC0000207, M781, P225, P231, P233, P234, P236, P238/PF6115, P242/PF6113, P245/PF6117, P286/PF6136, P294/PF6112, PF6120[4]

Мажите кои денес носат R-M173 се чини дека сочинуваат две потклади: R1a и R1b, кои се наоѓаат главно кај популациите родени во Евроазија (освен Источна и Југоисточна Азија). R-M173 го содржи мнозинството претставници на хаплогрупата R во форма на нејзините потклади, R1a и R1b (Rosser 2000, Semino 2000).

Структура

уреди
Филогенетско дрво на човечка Y-ДНК
Haplogroup R1
M173 (R1)
M420 (R1a)
M459 (R1a1)
M512

(R1a1a)



(R1a1*)





(R1a*)




M343 (R1b)
L278 (R1b1)
L754

(R1b1a)


M335

(R1b1b)


PH155

(R1b1c)




(R1b*)




Потекло

уреди

R1 и неговата братска клада R2 (R-M79) се единствените непосредни потомци на хаплогрупата R (R-M207). R е директен потомок на хаплогрупата P1 (P-M45) и братска, според тоа, на хаплогрупата Q (Q-M242). Потеклото на хаплогрупата R1 во моментов не може да се докаже. Според SNP-Tracker (од мај 2023 година) тој еволуирал околу 25.000 години пред сегашноста, односно 23.000 години п.н.е. во западен Сибир помеѓу јужниот дел на Урал и Балхашко Езеро.[5]

Сè уште не се идентификувани примери на базалната потклада, R1* кај живи поединци или антички остатоци. Меѓутоа, родителската клада, R* била присутна кај индивидуите од ерата на доцниот палеолит (24.000 години п.с. ), од културата Малта-Бурет, во Сибир.[6] Автосомната ДНК на народот Мал'та-Бурет' е дел од групата позната на научниците за популациска генетика како антички северноевроазијци (АНЕ). Првите големи потомци на хаплогрупи се појавија последователно кај ловците-собирачи од Источна Европа (R1a, 13 kya)[7] и Западна Европа (R1b, 14 kya),[8] со генотипови добиени, до различен степен, од антички северноевроазијци.[9]

Општа распространетост

уреди

Евроазија

уреди

Хаплогрупата R1 е многу честа во цела Евроазија освен Источна Азија и Југоисточна Азија . Се верува дека неговата дистрибуција е поврзана со повторното населување на Евроазија по последниот глацијален максимум. Нејзини главни подгрупи се R1a и R1b. Една потклада на хаплогрупата R1b (особено R1b1a2), е најчестата хаплогрупа во Западна Европа и Башкортостан (Lobov 2009), додека поткладата на хаплогрупата R1a (особено хаплогрупата R1a1) е најчестата хаплогрупа во големи делови од Јужна Азија, Средна Азија, Западна Кина и Јужен Сибир.[10]

Поединци чии Y-хромозоми ги поседуваат сите мутации на внатрешните јазли на Y-ДНК дрвото и го вклучуваат и M207 (кој ја дефинира хаплогрупата R), но кои не ја прикажуваат мутацијата M173 што ја дефинира хаплогрупата R1 ниту мутацијата M479 што ја дефинира хаплогрупата R2, се категоризирани како што припаѓа на групата R* (R-M207). R* е пронајден во 10,3% (10/97) од примерокот Бурушо и 6,8% (3/44) од примерокот на Калаш од северен Пакистан( Firasat 2007).

Америка

уреди

Присуството на хаплогрупата R1 меѓу групите на домородните Американци е прашање на контроверзност. Сега е најчестата хаплогрупа по различните Q-M242, особено во Северна Америка во Оџибве со 79%, Чипевјан 62%, Семиноли 50%, Чероки 47%, Догриб 40% и Тохоно Оодхам 38%.

Некои авторитети укажуваат на поголемата сличност помеѓу поткладите на хаплогрупата R1 пронајдени во Северна Америка и оние пронајдени во Сибир (на пр. Лел[11] и Рагаван[12]), што укажува на праисториска имиграција од Азија и/или Берингија.

Африка

уреди

Една потклада, сега позната како R1b1a2 (R-V88), се наоѓа само на високи честоти меѓу популациите родени во Западна Африка, како што е Фулани, и се верува дека ја одразува праисториската повратна миграција од Евроазија во Африка.

Распространетост на потклада

уреди

R1a (R-M420)

уреди

Расцепот на R1a (M420) е пресметан на околу 25.000 години (95% CI: 21.300–29.000 години пред сегашноста), или приближно последниот глацијален максимум. Голема студија спроведена во 2014 година (Underhill et al. 2015), користејќи 16.244 индивидуи од над 126 популации од цела Евроазија, заклучил дека има убедливи докази дека „почетните епизоди на диверзификација на хаплогрупата R1a веројатно се случиле во близина на денешен Иран.[13] Поткладата M417 (R1a1a1) диверзифицирала пред околу 5.800 години.[14] Дистрибуцијата на M417-подклади R1-Z282 (вклучувајќи R1-Z280) [15] во Централна и Источна Европа и R1-Z93 во Азија[15][14] сугерира дека R1a1a е диверзифицирана во Евроазиските степи или Блискиот Исток и регионот на Кавказ.[15] Местото на потекло на овие потклади игра улога во дебатата за потеклото на Индоевропејците. Високите честоти на хаплогрупата R1a се наоѓаат кај браманите од Западен Бенгал (72%) и браманите од Утар Прадеш (67%), Ишкашими (68%), таџикистанското население во Пањакент (64%), киргистанското население од Централен Киргистан ( 63,5%), Лужички Срби (63,39%), Бихар Брамини (60,53%), Шорс (58,8%),[16] Полјаци (56,4%), Телеути (55,3%),[16] Јужни Алтајци (58,1%),[17] Украинци (50%) и Руси (50%) (Semino 2000, Wells 2001, Behar 2003 и Sharma 2007).

R1b (R-M343)

уреди

Хаплогрупата R1b најверојатно потекнува од Евроазија пред или за време на последната глацијација. Таа е најчестата хаплогрупа во Западна Европа и Башкортостан. (Lobov 2009) Можеби го преживеал последниот глацијален максимум,[18] во рефугија во близина на јужните Уралски Планини и Егејското Море.(Lobov 2009)

Присутен е и на пониски честоти низ Источна Европа, со поголема разновидност отколку во западна Европа, што укажува на античка миграција на хаплогрупата R1b од исток.[19] Хаплогрупата R1b, исто така, се наоѓа на различни честоти кај многу различни популации во близина на планините Урал и Средна Азија, нејзиниот веројатен регион на потекло.

Можеби постои корелација помеѓу оваа хаплогрупа и ширењето на индоевропските јазици од гранката на Ккентумски и сатемски јазици во јужна и западна Европа. На пример, модерната инциденца на R1b достигнува помеѓу 60% и 90% од машката популација во повеќето делови на Шпанија, Португалија, Франција, Британија и Ирска.[20] Кладата се наоѓа и на честоти до 90% во басенот на Чад, а присутна е и во Северна Африка, каде што нејзината честота надминува 10% во некои делови на Алжир.

Иако е редок во Јужна Азија, некои популации покажуваат релативно високи проценти за R1b. Тие вклучуваат Ламбади кој покажува 37% (Kivisild 2003). Хазара 32% (Sengupta 2005) и Агарија (во Источна Индија) со 30% (Sengupta 2005). Покрај нив, R1b се појавил во балочи (8%), бенгалци (6,5%), ченчу (2%), макрани (5%), Њуарс (10,6%), палан (3,5%) и пенџаби (7,6%) (Kivisild 2003, Sengupta 2005 и Gayden 2007). Во Југоисточна Азија, таа е присутна на Филипините поради шпанската и американската колонизација каде што различните студии се разликуваат во однос на неговата честота; од 3,6% од машката популација, во студијата од 2001 година спроведена од Азиско-тихоокеанскиот истражувачки центар на Универзитетот Стенфорд имала европска Y-ДНК R1b до 13% во јавна Y-ДНК библиотека.[21][22]

R-M343 е најчестата хаплогрупа на Y-хромозомот во Европа. Тоа е огранок на R-M173, кој се карактеризира со маркерот M343.[23] Огромно мнозинство од членовите на R-M343 се класифицирани како R-P25 (дефинирани со маркерот P25), а остатокот како R-M343*. Неговата честота е најголема во Западна Европа (и поради модерната европска имиграција, во делови од Америка). Поголемиот дел од R-M343-носителите со европско потекло припаѓаат на потомската линија R-M269 (R1b1a2).

Поврзано

уреди

Генетика

уреди

Потклади на Y-ДНК R-M207

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Kivisild 2003
  2. ↑ Soares 2010
  3. ↑ Wells 2001 [мртва врска]
  4. ↑ Y-ДНК Хаплогрупа R и нејзините потклади;– 2008 from ISOGG
  5. ↑ „SNP Tracker“.
  6. ↑ Haak, Wolfgang; Lazaridis, Iosif; Patterson, Nick; Rohland, Nadin; Mallick, Swapan; Llamas, Bastien; Brandt, Guido; Nordenfelt, Susanne; Harney, Eadaoin (10 February 2015). „Massive migration from the steppe is a source for Indo-European languages in Europe“. bioRxiv (англиски): 013433. arXiv:1502.02783. doi:10.1101/013433.
  7. ↑ Saag, Lehti; Vasilyev, Sergey V.; Varul, Liivi; Kosorukova, Natalia V.; Gerasimov, Dmitri V.; Oshibkina, Svetlana V.; Griffith, Samuel J.; Solnik, Anu; Saag, Lauri (January 2021). „Genetic ancestry changes in Stone to Bronze Age transition in the East European plain“. Science Advances (англиски). 7 (4): eabd6535. Bibcode:2021SciA....7.6535S. doi:10.1126/sciadv.abd6535. PMC 7817100 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 33523926 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  8. ↑ „The genetic history of Ice Age Europe“. Nature. 534 (7606): 200–5. June 2016. Bibcode:2016Natur.534..200F. doi:10.1038/nature17993. PMC 4943878. PMID 27135931.CS1-одржување: display-автори (link)
  9. ↑ Haak, Wolfgang; Lazaridis, Iosif; Patterson, Nick; Rohland, Nadin; Mallick, Swapan; Llamas, Bastien; Brandt, Guido; Nordenfelt, Susanne; Harney, Eadaoin (June 2015). „Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe“. Nature (англиски). 522 (7555): 207–211. arXiv:1502.02783. Bibcode:2015Natur.522..207H. doi:10.1038/nature14317. ISSN 1476-4687. PMC 5048219. PMID 25731166.
  10. ↑ „Results for R1b1 members“. Архивирано од изворникот на 13 March 2009. Посетено на 27 December 2019.
  11. ↑ Lell Jeffrey T.; Sukernik Rem I.; Starikovskaya Yelena B.; Su Bing; Jin Li; Schurr Theodore G.; Underhill Peter A.; Wallace Douglas C. (2002). „The Dual Origin and Siberian Affinities of Native American“. The American Journal of Human Genetics. 70 (1): 192–206. doi:10.1086/338457. PMC 384887. PMID 11731934.
  12. ↑ Raghavan Maanasa; Skoglund Pontus; Graf Kelly E.; Metspalu Mait; Albrechtsen Anders; Moltke Ida; Rasmussen Simon; Thomas W. Stafford Jr; Orlando Ludovic; и др. (2013). „(2 January 2014). "Upper Palaeolithic Siberian genome reveals dual ancestry of Native Americans"“. Nature. 505 (7481): 87–91. Bibcode:2014Natur.505...87R. doi:10.1038/nature12736. PMC 4105016. PMID 24256729.
  13. ↑ Underhill, Peter A. (2015), „The phylogenetic and geographic structure of Y-chromosome haplogroup R1a“, European Journal of Human Genetics, 23 (1): 124–131, doi:10.1038/ejhg.2014.50, PMC 4266736, PMID 24667786
  14. ↑ 14,0 14,1 Underhill 2014.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Pamjav 2012.
  16. ↑ 16,0 16,1 Miroslava Derenko et al 2005, Contrasting patterns of Y-chromosome variation in South Siberian populations from Baikal and Altai-Sayan regions Архивирано на 30 март 2022 г.
  17. ↑ Khar'kov, V.N. (2007), „Gene pool differences between Northern and Southern Altaians inferred from the data on Y-chromosomal haplogroups“, Genetika, 43 (5): 675–87, doi:10.1134/S1022795407050110, PMID 17633562
  18. ↑ „Analysis of Y-chromosomal SNP haplogroups and STR haplotypes in an Algerian population sample“. Int. J. Legal Med. 122 (3): 251–5. May 2008. doi:10.1007/s00414-007-0203-5. PMID 17909833.
  19. ↑ „Variations of R1b Ydna in Europe: Distribution and Origins | WorldFamilies.net“. www.worldfamilies.net. Архивирано од изворникот на 2018-10-09. Посетено на 27 December 2019.
  20. ↑ Most Euro men are related to King Tut: DNA testing reveals strange genetic link among Europeans; Oddly, most Egyptians not in the family, Metro NY, 2 August 2011, Архивирано од изворникот на 23 March 2012, Посетено на 14 September 2011
  21. ↑ „With a sample population of 105 Filipinos, the company of Applied Biosystems, analysed the Y-DNA of average Filipinos and it is discovered that about 0.95% of the samples have the Y-DNA Haplotype "H1a", which is most common in South Asia and had spread to the Philippines via precolonial Indian missionaries who spread Hinduism and established Indic Rajahnates like Cebu and Butuan. The 13% frequeny of R1b also indicate Spanish admixture“. Архивирано од изворникот на 25 May 2017. Посетено на 20 October 2021.
  22. ↑ „Manual Collation“. Архивирано од изворникот на 26 October 2022. Посетено на 26 October 2022.
  23. ↑ Note that in earlier literature the M269 marker, rather than M343, was used to define the "R1b" haplogroup. Then, for a time (from 2003 to 2005) what is now R1b1c was designated R1b3.

Литература

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Хаплогрупа_R1&oldid=5252315“