Телеути
Телеутите (алтајски: тэлэңэт, тэлэңут, македонска кирилица: теленгет, теленгут) ― туркиски домороден сибирски народ кој живее во Кемеровската област, Русија.[2] Според пописот од 2002 година, во Русија имало 2.650 Телеути. Тие зборуваат на јужноалтајски телеутски јазик/дијалект.[3][4]
| Тэлэңэт, Тэлэңут (Теленгет, Теленгут) | |
|---|---|
| Подрачја со значајно население | |
 Русија
| 2,643[1] |
| Јазици | |
| Јужноалтајско телеутски | |
| Вероисповед | |
| Воглавно православно малцинство сунитски ислам, шаманизам | |
| Сродни народи | |
| Алтајци, Челканци, Хакази, Кумандинци, Сибирски Татари, Шорци, Тофалари | |
.png)
Во советското време и до 2000 година, властите сметале дека Телеутите се дел од Алтајците. Во моментов, во согласност со Одлука на Владата на Руската Федерација бр 255 датиран 24 март 2000 година, како и руските пописи од 2002 и 2010 година, тие се признати како посебна етничка група во рамките на домородните малобројни народи во Северот, Сибир и Далечниот Исток .
Историја
уредиТелеутите некогаш биле дел од народот Тиеле. Тие потпаднале под власт на Првиот Туркиски Каганат. Телеутите произлегле од резултатот на мешањето на Кипчаците и Монголите.[5] Приближно до крајот на 16 век, Телеутите талкале низ степата помеѓу Иртиш и Об. Тие станале номинални поданици на Ојратите во овој период. Нивното население во тоа време броело 4.000 шатори.[6]
Русите ја добиле контролата врз регионот во средината на XVIII век и Телеутите последователно станале нивни поданици.[5] Русите во своите документи ги нарекувале Телеутите „Бели Калмици“ и покрај етничките и јазичните разлики меѓу Калмиците и Телеутите.[6]
Телеутите се сметаат себеси за посебен народ и многумина не прифаќаат да бидат етикетирани како Алтајци.[7] Поголемиот дел од Телеутите живеат покрај Големата и Малата Бачатска Река во Кемеровската област. Сепак, неколку Телеути исто така живеат во Република Алтај.[6]
Култура
уредиПовеќето Телеути порано биле номадски или полуномадски сточари, а коњите, козите, говедата и овците биле најчестите видови на животни што ги одгледувале. Некои Телеути биле ловци и се потпирале на животните кои живеат во тајгата за опстанок.[5]
Традиционалните телеутски живеалишта се конусни јурти направени од кора или брези.[5]
Вообичаената телеутска носија била составен од ленени кошули, кратки панталони и наметки со едногради.[5]
Религија
уредиПовеќето Телеути се православни христијани. Сепак, постои значително малцинство што практикува шаманизам и сунитски ислам.[5][6] Бурканизмот некогаш бил широко практикуван од Телеутите, но делотворно бил елиминиран за време на советската ера. Современите оживувања на религијата меѓу другите алтајски групи, не ги погодиле Телеутите.[8]
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ Russian Census 2010: Population by ethnicity Архивирано на 4 декември 2013 г. (руски)
- ↑ Library of Congress - Classification Web : web link
- ↑ Nevskaya I.A. „The Teleut Language“. Endangered Languages of Indigenous Peoples of Siberia. УНЕСКО. Посетено на 25 јануари 2022.
- ↑ Altai Republic - Teleuts (Республика Алтай - Телеуты) : web link Архивирано на 14 јуни 2006. (руски)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Encyclopedia of the world's minorities. Skutsch, Carl., Ryle, Martin (J. Martin). New York: Routledge. 2005. стр. 82–83. ISBN 1-57958-392-X.CS1-одржување: друго (link)
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Akiner, Shirin (1986). Islamic Peoples of the Soviet Union (2.. изд.). Лондон: Routledge. стр. 435–436. ISBN 0-7103-0025-5.
- ↑ Mote, Victor L. (1998). Siberia: Worlds Apart. Boulder, CO: Westview Press. стр. 138. ISBN 0-8133-1298-1.
- ↑ Bat'ianova, E. P. (2007). „The Teleut Version of Burkhanism“. Anthropology & Archeology of Eurasia. 45 (3): 9–34. doi:10.2753/aae1061-1959450301. ISSN 1061-1959.
Надворешни врски
уреди- Здружение на Телеутите Архивирано на 12 септември 2017 г. (на руски)
- ЕЛАР архива на документација и анализа на загрозениот телеутски јазик