Душан Симовиќ
Душан Симовиќ (Крагуевац, 28 октомври 1882 - Белград, 26 август 1962) бил армиски генерал на Армијата на Кралството Југославија, началник на Генералштабот и претседател на Советот на министри на Кралството Југославија. Во егзил, по реконструкцијата на владата, покрај премиерската функција станал и министер за воздухопловство и морнарица. Носител е на повеќе одликувања.
Во странство решил да ги поддржи Титовите партизани[1] и ги повикал другите да го поддржат. По војната, тој бил еден од сведоците против Дража Михаиловиќ на неговото судење.
Биографија уреди
Роден е на 28 октомври 1882 година во Крагуевац.
Основно училиште и две одделенија гимназија завршил во родниот град. Уште како средношколец бил многу заинтересиран за воените работи и за воената служба. Поради големиот интерес за воените прашања, го напуштил средното образование и се запишал на Воената академија во Белград. Во 1900 година завршил Воена академија година, кога бил унапреден во чин артилериски поручник. Дипломирал на Вишата школа на Воената академија во 1905 година, а на Генералштабот во 1912 година. Во Балканските војни 1912-1913 и Првата светска војна 1914-1918 г. тој се покажал како одличен офицер и бил унапреден во чин генерал-мајор во 1913 година, а потполковник во 1915 година. Бил командант на седмиот пешадиски полк на Солунскиот фронт. Сепак, дури и на Солунскиот фронт, Симовиќ бил заинтересиран за авијација и противвоздушна одбрана. Секој ден се повеќе се интересирал за делата на Михаило Петровиќ, читајќи ги неговите извештаи за балканските војни, како и неговите студии за воздухопловството. Така тој се одлучил и решил по војната да се посвети на авијацијата. Во 1918 година тој бил назначен за делегат на српската влада и на врховната команда на Националниот совет на Словенците, Хрватите и Србите во Загреб. Во периодот до почетокот на втората војна се посветил исклучиво на воздухопловството.
Тој станал врховен командант на воздухопловните сили во 1936 година и на таа позиција останал до 1938 година кога бил заменет од генерал Милутин Недиќ. Во меѓувреме, во јануари 1938 година добил чин воздухопловен генерал, а во мај истата година станал началник на Генералштабот до 1940 година. Тој го наследи генералот Милутин Недиќ на функцијата началник на Генералштабот. Како началник на Генералштабот, тој се залагал за отпор во случај на германски напад на Југославија, кој ќе трае сè додека сојузниците не ѝ се придружат на југословенската војска и во случај на неуспех да се повлечат во Грција и да создадат нов Солунски фронт. Неговите мисли не биле прифатени, па во април 1940 г. морал должноста началникот да му ја предаде на генералот Петар Косиќ.
воен удар уреди
Тој активно го следел текот на настаните и кога бил потпишан пристапот на Југославија во Тројниот сојуз, тој учествувал заедно со бригадниот генерал Боривоје Мирковиќ, полковникот Драгутин Савиќ, воздушниот полковник Стјепан Буразовиќ, генералштабот Миодраг Лазиќ и други офицери во заговор против владата на Драгиша Ц.
Кога завршил воениот удар и било соборено кралството на кнезот Павле, Симовиќ бил избран за нов премиер, а покрај тоа, по втор пат бил назначен за началник на Генералштабот. Но, Симовиќ немал многу време да ја подготви војската за претстојната војна. На денот на свадбата на неговата ќерка, Германците ја нападнале Југославија на 6 април 1941 година. Симовиќ како премиер и шеф на кабинетот во априлската војна имал многу проблеми. Прво, имало предавство на фронтот, а потоа владата се распаднала, бидејќи неколку министри од про-оската поднеле оставки. Симовиќ и неговата влада биле во Црна Гора, во Никшиќ, каде што на 13 април 1941 година се одржала последната седница на владата пред напуштање на државата.
Симовиќ поднел оставка кај кралот Петар II како началник на Генералштабот и го предложил армискиот генерал Данило Калафатовиќ, тогашниот командант на позадината, кој ќе ја потпише капитулацијата. Симовиќ ја напуштил земјата 15 април заедно со сопругата и братот. По пречекот на аеродромот „Агренион“ во Атина, со англиски авион заминал за Лондон.
Набргу, сепак, Симовиќ ја покажал својата политичка неспособност.[2] Не им верувал на професионалните политичари[2], се обидел да ја искористи својата популарност[3] стекната со пучот за да формира влада од оние кои биле избрани за време на војната.[2] Штом пристигнал во Лондон, владата се обидела да се реорганизира со задржување на главните министерски ресори и намалување на бројот на министри.[2] Министерот за надворешни работи Момчило Нинчиќ и другите српски министри го критикувале авторитаризмот на Симовиќ, кој тој се обидел да го изгради благодарение на хрватските и словенечките министри, а потоа почнале да ги критикуваат Хрватите.[4] Политичарите, и покрај нивните разлики, на крајот се обединиле против Симовиќ.[2] [5] Меѓутоа, поради неговата популарност во тоа време, решиле да не бараат отворена оставка пред кралот.[2] Симовиќ имал и мнозинска поддршка од офицерите кои емигрирале по инвазијата на Оската на Југославија.[4] Во меѓувреме, британските служби кои биле во поголем контакт со Југословените набрзо ја процениле слабоста на кабинетот и внатрешните разлики.[5] Уште есента, Британците покажале дека се разочарани од работата на југословенската влада, која ја сметале за „слаба, поделена, тешка, тврдоглава, вообразена и неинформирана, непредвидлива“.[4]
До октомври 1941 година, југословенската влада не добивала вести за ситуацијата на Балканот,[2] каде во летото 1941 година Комунистичката партија на Југославија кренала востание против германската окупација. Влијанието на владата на Симовиќ врз она што се случило во Југославија било никакво.[2] Во текот на летото, владата почнала да добива индивидуални извештаи за движењето на отпорот на полковникот Драгољуб Михаиловиќ, а британската и југословенската пропаганда набрзо го претворила во легенда.[2] Друга криза во која владата била вмешана и го поткопала нејзиниот углед кај сојузниците била аферата Каиро, која избувнала поради ривалството помеѓу високите офицери Блиски до Симовиќ и генералот Бора Мирковиќ и помладите офицери и судскиот министер Радоје Кнежевиќ за контролата на малата Југословенска војска која со владата побегнала од земјата.
За политичарите, Михаиловиќ бил идеална замена за Симовиќ[2]: воен херој кој не можел да се меша во државните работи како Симовиќ во Лондон. Офицерите кои му се противеле на Симовиќ и српските политичари брзо го поддржале Михаиловиќ, што го забрзало падот на премиерот Симовиќ.[4] Кабинетот на Симовиќ бил многу поделен и политичарите му се спротивставиле на Симовиќ. На крајот на 1941 година, тие поднеле писмо до кралот Петар во кое го обвинуваат Симовиќ за неспособност, поднеле групна оставка[5][4] а кралот Петар го сменил Симовиќ на 10 јануари 1942 година.[2][6][3]
Се пензионирал на 11 јануари 1943 година. Решил да се приклучи на НОП во странство, враќајќи се во Белград во 1945 година и учествувал како сведок на судењето на Дража Михаиловиќ во 1946 година. Како воен писател објавил голем број книги и дела. Носител е на повеќе одликувања, и за заслуги во војните во Србија двапати ја добил ѕвездата на Караѓорѓе со мечеви од четврти степен. Во Белград останал до смртта. Во текот на животот бил во брак со Стана, ќерката на Милорад Тадиќ, фармацевт од Ваљево, и Фросина, домаќинка.[7] Имале син и ќерка.
Наводи уреди
- ↑ http://znaci.net/00001/53_38.pdf
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Pavlowitch 1981.
- ↑ 3,0 3,1 Pavlowitch 1971.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Tomasevich 1975.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Kay 1991.
- ↑ Roberts 1973.
- ↑ Милорад Радојчић: „Бабићи из Ваљева“. pp. 44–45, у публикацији „Гласник“, број 44, Историјски архив Ваљево, 2010. године.