Мертатово
Мертатово (познато и како Мертатево или Мертат; грчки: Ξηρότοπος, Ксиротопос; до 1927 г. Μερτάτη, Мертати[2]) — село во Серско, Егејска Македонија, денес во општината Сер на Серскиот округ, Грција. Населението брои 106 жители (2021) и до денес е целосно населено со Македонци.[3]
| Мертатово Ξηρότοπος | |
|---|---|
  Мертатово | |
|
Местоположба во областа   Мертатово | |
| Координати: 41°12′N 23°33′E / 41.200° СГШ; 23.550° ИГД | |
| Земја | Грција |
| Област | Централна Македонија |
| Округ | Серски |
| Општина | Сер |
| Општ. единица | Сер |
| Надм. вис. | 720 м |
| Население (2021)[1] | |
| • Вкупно | 106 |
| Час. појас | EET (UTC+2) |
| • Лето (ЛСВ) | EEST (UTC+3) |
Географија и местоположба
уредиСелото се наоѓа во јужните падини на планината Шарлија, на 15 км северно од градот Сер, во долината на реката Серовица, на надморска височина од 720 м.[3]
Историја
уредиВо XIX век Мертатово бил македонско село во Серската каза на Серскиот Санџак. Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. во Мертат (Mertate) имало 68 домаќинства и 230 жители Македонци.[4][5]
Според Стефан Верковиќ во 1889 г. во селото имало 95 македонски домаќинства.[4][6] Тој пишува за Мертатово:
| „ | Мертат и Мертатово: македонско село; 1 црква; поголемиот дел од жителите се занимаваат со превоз; оддалечено е на 2 часа од градот.[7] | “ |
Во 1891 година Георги Стрезов за селото напишал:
| „ | Мертатово, село на југ од Фраштане, од Сер на 2 часа растојание. Сместено е на едно возвишение, до дол. Патот е стрмен и насекаде камен. Работно земјиште многу малку; се сее пченка, грав. Слегуваат во полските села да работат. Повеќето се дрвари и сточари. Црква „Св. Димитриј“, се служи на грчки. Пред неколку години имало бугарско училиште. Сега нема никакво. 80 куќи и 400 жители, сите Македонци.[8] | “ |
На почетокот на XX век целото население на Мертатово било под врховенството на Цариградската патријаршија, но по Илинденското востание на почетокот од 1904 г. прешло под врховенството на Бугарската егзархија.[9] Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 г., во селото Мертатово имало 500 жители, сите Македонци.[4][10] По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Мертатово имало 680 Македонци под врховенство на егзархијата и во селото работело бугарско училиште.[4][11]
Во Првата балканска војна, 1 лице од селото се вклучило во Македонско-одринските доброволни чети.[12]
Во Грција
уредиЗа време на Првата балканска војна селото е окупирано од Бугарија, но по Втората балканска војна во 1913 г. е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор. Таа година селото броело 331 жител, кои поради војните во 1920 г. се намалиле на 243 лица.[3]
Под притисок од грчките власти, 70 Македонци принудно биле иселени во Бугарија. Во селото никогаш не биле сместена бегалци, така што останало чисто македонско.[3] Во 1927 година, името на селото било променето во Ксиротопос (Ξηρότοπος), во превод „суво место“.[2]
Селото прилично настрадало за време на Граѓанската војна (1946 - 1949), кога населението се повлекло во полските села.[3] Исто така неколку семејства побегнале во внатрешноста на Пиринска Македонија и Бугарија (во Свети Врач, Атолово и Асеновград).[13]
Стопанство
уредиНаселението произведува компири, жито и други земјоделски производи, а внимание му се посветува и на сточарството.[3]
Население
уредиЕве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:
| Година | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Население | 281 | 297 | 408 | 286 | 174 | 172 | 177 | 138 | 106 |
- Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија
Самоуправа и политика
уредиВо 1920 година, селото станало самостојна општина. Општината Мертатово била приклучена во општината Сер во 1947 година.[3]
Селото припаѓа на општинската единица Сер со седиште во истоимениот град, која припаѓа на поголемата општина Сер, во округот Сер. Воедно, селото е дел од општинскиот оддел Сер, во кој е влегуваат истоимениот град и селата Заба и Метох.
Личности
уредиРодени во Мертатово
- Никола Димитров (1891 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Стефан Чавдаров, III чета на XV Штипска дружина[14]
Наводи
уреди- ↑ „Попис на населението од 2021 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
- ↑ 2,0 2,1 „Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας“. Πανδέκτης: Name Changes of Settlements in Greece. Посетено на 22 март 2024.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Симовски, Тодор (1998). Населените места во Егејска Македонија : географски, етнички и стопански одлики. II дел. Скопје: Институт за национална историја. стр. 260–261.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
- ↑ Македония и Одринско : Статистика на населението от 1873 г. София: Македонски научен институт – София, Македонска библиотека № 33. 1995. стр. 116–117. ISBN 954-8187-21-3.
- ↑ Верковичъ, Стефанъ (1889). Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи (PDF). С. Петербургъ: Военная Типографія (въ зданіи Главнаго Штаба). стр. 228–229.
- ↑ Верковичъ, Стефанъ (1889). Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи (PDF). С. Петербургъ: Военная Типографія (въ зданіи Главнаго Штаба). стр. 62.
- ↑ Стрезов, Г. Два санджака от Източна Македония. Периодично списание на Българското книжовно дружество в Средец, кн.XXXVII-XXXVIII, 1891, стр. 837.
- ↑ Силяновъ, Христо (1943). Освободителнитѣ борби на Македония (PDF). II. Следъ Илинденското възстание. София: Издание на Илинденската Организация. стр. 126.
- ↑ Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 176. ISBN 954430424X.
- ↑ Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 198–199.
- ↑ Македоно-одринското опълчение 1912-1913 г. : Личен състав по документи на Дирекция „Централен военен архив“ (PDF). София: Главно управление на архивите, Дирекция „Централен военен архив“ В. Търново, Архивни справочници № 9. 2006. стр. 224 и 863. ISBN 954-9800-52-0.
- ↑ Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 23.
- ↑ Македоно-одринското опълчение 1912-1913 г. : Личен състав по документи на Дирекция „Централен военен архив“ (PDF). София: Главно управление на архивите, Дирекция „Централен военен архив“ В. Търново, Архивни справочници № 9. 2006. стр. 224. ISBN 954-9800-52-0.