Википедија

Женско обрежување

Осакатување на женски гениталии (FGM), исто така познато како сечење на женски гениталии и женско обрежување — ритуално сечење или отстранување на некои или на сите надворешни женски гениталии. Најголема практика женското обрежување има во Африка, Азија и Блискиот Исток и во рамките на заедниците од земјите во кои ФГМ е вообичаена. УНИЦЕФ проценил во 2016 година дека 200 милиони живи жени во 30 земји - 27 африкански земји, Индонезија, Ирачки Курдистан и Јемен - биле подложени на постапката[3][5].

Billboard with surgical tools covered by a red X. Sign reads: STOP FEMALE CIRCUMCISION. IT IS DANGEROUS TO WOMEN'S HEALTH. FAMILY PLANNING ASSOCIATION OF UGANDA
Патоказ близу Капчорва, Уганда, 2004 година
ДефиницијаДелумно или целосно отстранување на надворешните женски гениталии или друга повреда на женските генитални органи од немедицински причини (СЗО, УНИЦЕФ, и УНФПА, 1997).[1]
МестоАфрика, Азија и Близок Исток[2]
Број200 милиони живи жени во 30 земји - 27 африкански земји, Индонезија, Ирачки Курдистан и Јемен [3]
ВозрастДенови по раѓањето до пубертетот[4]
Преваленца
15–49 години
0–14 години

Типично извршена од традиционален обрежувач со употреба на сечило, ФГМ се спроведува од денови по раѓањето до пубертетот и пошироко. Во половина од земјите за кои се достапни националните податоци, повеќето девојки се сечат пред да наполнат пет години[6]. Постапките се разликуваат во зависност од земјата или етничката група. Тие вклучуваат отстранување на дразничната капа и дразницата; отстранување на внатрешните лабии; и отстранување на внатрешната и надворешната лабија и затворање на вулвата. Во оваа последна постапка, позната како инфибулација, се остава мала дупка за премин на урината и менструална течност; вагината се отвора за полов однос и се отвора понатаму за породување[7].

Практиката е вкоренета во родовата нееднаквост, обидите за контрола на сексуалноста на жените и идеите за чистота, скромност и убавина. Обично е иницирана и спроведена од жени, кои сметаат дека е извор на чест и страв дека ако не го сторат тоа ќерките и внуките, ќе ги изложат девојчињата на социјално исклучување[8]. Негативните здравствени ефекти зависат од видот на постапката; тие можат да вклучуваат повторливи инфекции, тешкотии при мокрење и поминување на менструалниот проток, хронична болка, развој на цисти, неможност за бременост, компликации за време на породување и фатално крварење[7]. Нема познати здравствени придобивки[9].

Имало меѓународни напори од 70-тите години на минатиот век да се убедат практичарите да се откажат од ФГМ, и тоа е забрането или ограничено во повеќето земји во кои се јавува, иако законите слабо се применуваат. Од 2010 година, Обединетите нации ги повикал давателите на здравствени услуги да престанат да ги извршуваат сите форми на процедура, вклучително и реинфибулација по породувањето и симболично „шушкање“ на клиторичната хауба. Спротивставувањето на оваа практика не е без критики, особено кај антрополозите, кои покренале тешки прашања во врска со културниот релативизам и универзалноста на човековите права.

Терминологија

уреди
 
Церемонија на обрежување во Кенија, 2004 година

До 80-тите години на минатиот век, женското обрежување било широко познато на англиски јазик како женско, што подразбира еквивалентност на сериозноста со машкото обрежување[10]. Од 1929 година, Кенискиот мисионерскиот совет се осврнал на тоа како сексуално осакатување на жените, по водството на Марион Скот Стивенсон, мисионер на Шкотската Црква[11] Праксата како осакатување се зголемила во текот на седумдесеттите години на минатиот век.[12]. Во 1975 година, Роуз Олдфилд Хејс, американски антрополог, го употребил терминот осакатување на женските гениталии во насловот на трудот во „Американскиот етнолог[13] “, а четири години подоцна Фран Хосен, австриско-американски феминистички писател, го нарекол осакатување во неговиот „Хосенски извештај“: Генитално и сексуално осакатување на жени[14]. Меѓуафриканскиот комитет за традиционални практики што влијаат на здравјето на жените и децата започнал да го нарекува како осакатување на женски гениталии во 1990 година, а Светската здравствена организација (СЗО) го следел примерот во 1991 година[15]. Другите англиски термини вклучуваат сечење на женски гениталии (FGC) и осакатување / сечење на женски гениталии (FGM / C), претпочитано од оние кои работат со практичари[12].

Во земјите каде женското обрежување е вообичаено, многуте варијанти на практиката се рефлектираат во десетици термини, честопати алудирајќи на прочистување[16]. На јазикот бамбара, кој се зборува претежно на Мали, тој е познат како болоколи („миење на рацете“) [17] и на игбо јазик во источна Нигерија како isa aru („да се избањаш“). Другите поими вклучуваат хифад, тахур, кодиин, ируа, бондо, куруна, негекорсигин и кене-кен[18].

Историја

уреди

Антички период

уреди

Методи

уреди
 
Анатомија на вулвата

Процедурите генерално се изведуваат со традиционален обрежувач (секач) во домовите на девојчињата, со или без анестезија. Секачот е обично постара жена, но во заедниците каде машкиот бербер ја презел улогата на здравствен работник, тој исто така извршува обрежување. Кога се вклучени традиционални секачи, најверојатно ќе се користат нестерилни уреди, вклучувајќи ножеви, жилети, ножици, стакло, изострени карпи и нокти[19][20]. Според медицинска сестра во Уганда, цитирана во 2007 година во „Лансет“, секачот би користел еден нож на 30 девојчиња истовремено. Здравствените работници често се вклучени во Египет, Кенија, Индонезија и Судан; во Египет 77 проценти од процедурите за ФГМ, а во Индонезија над 50 проценти биле извршени од медицински професионалци заклучно со 2008 и 2016 година. Жените во Египет во 1995 година објавиле дека локален анестетик бил користен на нивните ќерки во 60 проценти од случаите, општ анестетик во 13 проценти и ниту еден во 25 проценти (два проценти недостасувале / не знаат)[21].

Класификација

уреди

Варијанти

уреди

СЗО, УНИЦЕФ и УНФПА издале заедничко соопштение во 1997 година, во кое женското обрежување се дефинира како „сите постапки што вклучуваат делумно или целосно отстранување на надворешните женски гениталии или друга повреда на женските генитални органи, без оглед дали се од културни или други не-терапевтски причини“[12]. Постапките варираат во зависност од етничката припадност и поединечните практичари; за време на истражувањето во 1998 година во Нигер, жените одговориле со над 50 термини на прашањето што им е направено[16]. Проблемите со преводот се сочинети од конфузијата на жените во врска со тоа каков вид женско обрежување доживеале, па дури и дали го доживеале. Студиите сугерираат дека одговорите на истражувањето не се веродостојни. Студија од 2003 година во Гана покажала дека во 1995 година четири проценти рекле дека не биле подложени на женското обрежување, но во 2000 година изјавиле дека имале, додека 11 проценти се префрлиле во друга насока[22]. Во Танзанија во 2005 година, 66 проценти пријавиле женско обрежување, но медицински преглед открил дека 73 проценти биле подложени на тоа[23]. Во Судан во 2006 година, значителен процент на жени и девојчиња со инфигулација пријавиле помалку тежок вид[24].

Видови

уреди
 

Стандардните прашалници од телата на Обединетите нации ги прашуваат жените дали тие или нивните ќерки го претрпеле следново: (1) исечок, без отстранување на месо (симболично шушкање); (2) исечени, извадено месо; (3) зашиени и затворени; или (4) типот не е определен / несигурен / не знае. Најчестите процедури спаѓаат во категоријата „исечени, отстранети од месо“ и вклучуваат целосно или делумно отстранување на дразницата[25]. Светската здравствена организација (агенција на ООН) создала подетална типологија во 1997 година: Видовите I – II се разликуваат во тоа колку ткиво е отстрането; Тип III е еквивалентен на категоријата УНИЦЕФ „зашиена затворена“; и Тип IV опишува разни процедури, вклучително и симболично забивање[26].

Постојат три типа на обрежување што девојчињата ги прават.

  • Фараонско обрежување . Оваа постапка се состои во целосно отстранување на дразницата, мали маани и стеснување на влезот во вагината. И вториот може да се направи толку многу што ќе се меша со нормално мокрење и одлив на менструална крв. Покрај тоа, пред првата брачна ноќ, девојката повторно треба да "легне под ножот" - да го прошири влезот во вагината и да биде можно полов однос. Но, по оваа операција, кожата ја губи еластичноста и затоа, кога се раѓа, на жената му се дава царски рез.
  • Исклучување . Операцијата е слична на обрежувањето на фараонот, само во овој случај влезот во вагината не се намалува, девојката е отстранета од страна на лабите и дразницата.
  • Суна (делумно обрежување). Операцијата вклучува делумно отстранување на кожниот дел околу дразницата - капата. Овој облик на женско обрежување се смета за безопасен, и многу лекари се препорачуваат, бидејќи дразницата како резултат на тоа се покажува отворена, што значи дека станува посенсена. Оваа операција често се практикува во европските земји. Но, во африканските земји (и етничките заедници од целиот свет), поради некоја причина, тие претпочитаат првите два вида.

Компликации

уреди

Краткорочни и долгорочни

уреди

Женското обрежување му штети на физичкото и емоционалното здравје на жените во текот на нивниот живот[27][28]. Женското обрежување нема познати здравствени придобивки.[9]. Краткорочните и доцните компликации зависат од видот на обрежување, дали лекарот имал медицинска обука и дали користеле антибиотици и стерилизирани или хируршки инструменти со една употреба. Во случај на Тип III, други фактори вклучуваат колку е оставена мала дупка за преминување на урина и менструална крв, дали се користел хируршки конец и дали постапката била извршена повеќе од еднаш (на пример, да се затвори отворот што се смета за премногу широк или повторно да се отвори премногу мал)[7].

 
Предавање за Женското обрежување водено од мисијата на Африканската унија во Сомалија во бегалскиот камп во Могадишу

Чести краткорочни компликации вклучуваат оток, прекумерно крварење, болка, задржување на урина и проблеми со заздравување / инфекција на рана. Систематски преглед на 56 студии од 2014 година сугерира дека над една од десет девојчиња и жени подложени на каква било форма на обрежување, вклучително и симболично забивање на дразницата (Тип IV), доживуваат непосредни компликации, иако ризиците се зголемуваат со Тип III. Прегледот исто така сугерира дека имало недоволно или ненавремено пријавување. Други краткорочни компликации вклучуваат фатално крварење, анемија, уринарна инфекција, септикемија, тетанус, гангрена, некротизирачки фасциитис и ендометритис[29]. Не е познато колку девојки и жени умираат како резултат на практиката, бидејќи компликациите може да не бидат препознаени или пријавени. Употребата на заеднички инструменти од страна на практичарите се смета дека помага во пренесувањето на хепатит Б, хепатит Ц и ХИВ, иако тоа не го покажале ниту епидемиолошки студии[30].

Доцните компликации варираат во зависност од видот на обрежување[7]. Тие вклучуваат формирање лузни кои доведуваат до затегнувања и опструкции, епидермоидни цисти кои можат да се заразат и формирање на невроми (раст на нервно ткиво) со нерви кои ја снабдуваат дразницата[31][32]. На една инфибулирана девојка може да и остане отвор помал од 2-3 мм, што може да предизвика продолжено, капка по капка мокрење, болка при мокрење и чувство на потреба за постојано мокрење. Урината може да се собере под лузната, оставајќи ја областа под кожата постојано влажна, што може да доведе до инфекција и формирање на мали камења. Отворот е поголем кај жени кои се сексуално активни или родиле со вагинално породување, но отворот на уретритот сè уште може да биде попречен од лузни. Може да се развијат везиковагинални или ректовагинални фистули (дупки што дозволуваат урина или измет да влезат во вагината)[7][33]. Ова и друго оштетување на уретрата и мочниот меур може да доведе до инфекции и инконтиненција, болка при полов однос и неплодност[31]. Болни периоди се чести поради опструкција на менструалниот проток, а крвта може да стагнира во вагината и матката. Целосна опструкција на вагината може да резултира во хематоколпос и хематометра (каде што вагината и матката се полнат со менструална крв)[7]. Отекувањето на стомакот и недостатокот на менструација може да наликуваат на бременост[33]; Асма ел-Дарир, судански лекар, во 1979 година пријавила дека девојче во Судан со оваа состојба било убиено од нејзиното семејство[34].

Бременост, породување

уреди
 
Материјали што се користат за предавање на заедниците во Буркина Фасо за Женско обрежување

Женското обрежување може да ги постави жените со поголем ризик од проблеми за време на бременост и породување, кои се почести со поопсежните процедури за обрежување[7]. Инфимулираните жени може да се обидат да го олеснат породувањето со јадење помалку за време на бременоста за да ја намалат големината на бебето[35]. Кај жени со везиковагинални или ректовагинални фистули, тешко е да се добијат јасни примероци на урина како дел од пренаталната нега, со што се поставува дијагнозата потешки услови како што е прееклампсијата[31]. Евалуацијата на грлото на матката за време на породувањето може да биде попречена и трудот да се продолжи или да се попречува. Лацерација од трет степен (солзи), оштетување на анален сфинктер и итен царски рез се почести кај жени со инфигулација[7][35].

Неонаталната смртност е зголемена. СЗО проценила во 2006 година дека дополнителни 10-20 бебиња умираат на 1.000 породувања како резултат на женско обрежување. Проценката се заснова на студија спроведена на 28.393 жени кои посетуваат одделенија за породување во 28 акушерски центри во Буркина Фасо, Гана, Кенија, Нигерија, Сенегал и Судан. Во тие поставки, откриено е дека сите видови на женско обрежување претставуваат зголемен ризик за смрт на бебето: 15% повисоки за Тип I, 32 проценти за Тип II и 55 проценти за Тип III. Причините за ова биле нејасни, но може да бидат поврзани со инфекции на гениталиите и уринарниот тракт и присуство на ткиво со лузни. Според студијата, женското обрежување било поврзано со зголемен ризик за мајката на оштетување на перинеумот и прекумерна загуба на крв, како и потреба за реанимација на бебето и мртвородено дете, можеби поради долгата втора фаза[36][37].

Психолошки ефекти, сексуална функција

уреди

Според систематскиот преглед од 2015 година, има малку достапни висококвалитетни информации за психолошките ефекти на женското обрежување. Неколку мали студии заклучиле дека жените со женско обрежување страдаат од анксиозност, депресија и посттрауматско нарушување на стресот[30]. Чувство на срам и предавство може да се развие кога жените ќе ја напуштат културата што практикува обрежување и научат дека нивната состојба не е норма, но во рамките на практикувачката култура тие можат да гледаат на своето обрежување со гордост, бидејќи за нив тоа означува убавина, почитување на традицијата, чистота и хигиена[7]. Студиите за сексуалната функција биле исто така мали[30]. Мета-анализата на 15 студии во 2013 година вклучена во 12.671 жени од седум земји заклучила дека жените со обрежување имаат двојно поголема веројатност да не пријават сексуална желба и 52% поголема веројатност да пријават диспареунија (болен полов однос), а една третина да пријави намалени сексуални чувства[38].

Распространетост

уреди

Анкети за домаќинства

уреди
 
ФГМ во Африка, Ирачки Курдистан и Јемен, заклучно со 2015 година. (карта на Африка).[3]

Агенциите за помош ја дефинираат преваленцата на женското обрежување како процент на возрасната група од 15–49 години што ја доживеала[39]. Овие бројки се засноваат на национално претставителни истражувања на домаќинства познати како Демографски и здравствени истражувања (DHS), изработени од „Макро Интернешнл“ и финансирани главно од Агенцијата на САД за меѓународен развој (УСАИД); и анкети за кластери со повеќе индикатори (МИКС) спроведени со финансиска и техничка помош од УНИЦЕФ[40]. Овие истражувања се вршат во Африка, Азија, Латинска Америка и на други места приближно на секои пет години, од 1984 година, односно 1995 година[41]. Првата публикација за проценка на распространетоста на женското обрежување заснована на податоци за DHS (во седум земји) е напишана од Дара Кар од Макро Интернешнл во 1997 година[42].

Видови обрежување

уреди

Прашањата што им биле поставувани на жените за време на анкетите вклучуваат: „Дали пределот на гениталиите е само пресечен / исечен без да се отстрани месо? Дали некое месо (или нешто друго) е отстрането од пределот на гениталиите? Дали е зашиена областа на гениталиите?“[43]. Повеќето жени пријавуваат „исечени, тргнато месо“ (Видови I и II).[44].

Тип I е најчестата форма во Египет[45], и во јужните делови на Нигерија[46]. Тип III (инфибулација) е концентриран во североисточна Африка, особено Џибути, Еритреја, Сомалија и Судан[47]. Во анкетите во периодот 2002–2006 година, 30% од девојчињата во Џибути, 38% во Еритреја и 63% во Сомалија доживеале Тип III[48]. Исто така, постои голема распространетост на инфибулација кај девојчињата во Нигер и Сенегал[49], а во 2013 година се проценува дека во Нигерија биле инфибулирани три проценти од возрасната група 0–14[50]. Видот на постапката е често поврзан со етничката припадност. На пример, во Еритреја, едно истражување во 2002 година открило дека сите девојки од Хедареб биле инфибулирани, во споредба со два процента Тиграх=јани, од кои повеќето спаѓале во категоријата „исечени, не е отстрането месо“.[16].

Преваленца

уреди
Тренд на опаѓање
 
Процент на група од 15–49 кои биле подложени на обрежување во 29 земји за кои бројките биле достапни во 2016 година[3]
 
Процент од 0-14 група кои биле подложени на обрежување во 21 земја за кои бројките биле достапни во 2016 година[3]

Женското обрежување најчесто се наоѓа во она што Гери Меки ја нарекувала „интригивно соседна“ зона во Африка - исток кон запад од Сомалија до Сенегал и север кон југ од Египет до Танзанија[51]. Национално претставителни бројки се достапни за 27 земји во Африка, како и Индонезија, Ирачки Курдистан и Јемен. За над 200 милиони жени и девојчиња се смета дека живеат со женско обрежување во овие 30 земји[3][52].

Најголеми концентрации кај возрасната група од 15 до 49 години има во Сомалија (98 проценти), Гвинеја (97 проценти), Djибути (93 проценти), Египет (91 процент) и Сиера Леоне (90 проценти). [82] Заклучно со 2013 година, 27,2 милиони жени биле подложени на FGM во Египет, 23,8 милиони во Етиопија и 19,9 милиони во Нигерија[53]. Има голема концентрација во Индонезија, каде што според УНИЦЕФ, Тип I и Тип IV се практикуваат; индонезиското Министерство за здравство и Индонезискиот совет на улеми велат дека дразницата не треба да се намалува. Стапката на распространетост за групата 0-11 во Индонезија е 49 проценти (13,4 милиони)[52]. Помали студии или анегдотски извештаи сугерираат дека се практикува и во Колумбија, Јордан, Оман, Саудиска Арабија и делови од Малезија[54]; во Обединетите Арапски Емирати; и во Индија. Се наоѓа во имигрантските заедници ширум светот[55].

Бројките за преваленца кај возрасната група од 15-19 години и помлади покажуваат тренд на опаѓање. На пример, Буркина Фасо паднал од 89 проценти (1980 година) на 58 проценти (2010 година); Египет од 97 проценти (1985 година) на 70 проценти (2015 година); и Кенија од 41 процент (1984 година) на 11 проценти (2014 година)[56]. Почнувајќи од 2010 година, анкетите за домаќинства ги прашале жените за статусот FGM на сите нивни живи ќерки[57] . Најголеми концентрации кај девојчињата на возраст од 0–14 години биле во Гамбија (56 проценти), Мавританија (54 проценти), Индонезија (49 проценти за 0–11) и Гвинеја (46 проценти)[3] . Бројките сугерираат дека една девојка имала една третина помалку веројатност да се подложи на обрежување во 2014 година отколку пред 30 години[58]. Според студија од 2018 година објавена во BMJ Global Health, преваленцата во групата стари 0-14 години паднала во Источна Африка од 71,4 проценти во 1995 година на 8 проценти во 2016 година; во Северна Африка од 57,7 проценти во 1990 година на 14,1 проценти во 2015 година; и во Западна Африка од 73,6 проценти во 1996 година на 25,4 проценти во 2017 година[59]. Доколку сегашната стапка на опаѓање продолжи, бројот на намалени девојчиња сепак ќе продолжи да расте заради растот на населението, според УНИЦЕФ во 2014 година; тие проценуваат дека бројката ќе се зголеми од 3,6 милиони годишно во 2013 година на 4,1 милиони во 2050 година[60]}}.

Рурални области, богатство, образование

уреди

Анкетите откриле дека женското обрежување е почесто во руралните области, поретко во повеќето земји меѓу девојчињата од најбогатите домови и (освен во Судан и Сомалија) поретко кај девојчињата чии мајки имаат пристап до основно или средно / високо образование. Во Сомалија и Судан ситуацијата била обратна: во Сомалија пристапот на мајките до средно / високо образование бил проследен со пораст на преваленцата кај нивните ќерки, а во Судан пристапот до какво било образование бил придружен со пораст[61].

Возраст, етничка припадност

уреди

Женското обрежување не е секогаш обред меѓу детството и зрелоста, но често се изведува кај многу помлади деца[62]. Девојчињата најчесто се сечат кратко по раѓањето до 15-тата година од животот. Во половина од земјите за кои биле достапни националните податоци во периодот 2000–2010 година, повеќето девојчиња биле помали од пет години[4]. Над 80 проценти (од оние што се исечени) се исечени пред петтата година во Нигерија, Мали, Еритреја, Гана и Мавританија[63]. Истражувањето за демографски и здравствени истражувања во Јемен од 1997 година открило дека 76 проценти од девојчињата биле исечени во рок од две недели по раѓањето[64]. Процентот е обратен во Сомалија, Египет, Чад и Централноафриканската Република, каде над 80 проценти (од оние што се исечени) се намалени помеѓу пет и 14 години[63]. Исто како што типот на ФГМ често се поврзува со етничката припадност, така е и средната возраст. Во Кенија, на пример, народот Киси го практикуваат на околу 10 години, а Камба на 16 години[65].

Националната распространетост на една земја честопати ја рефлектира високата суб-национална распространетост кај одредени етникуми, наместо раширената практика. Во Ирак, на пример, женското обрежување најчесто се наоѓа меѓу Курдите во Ербил (58 проценти преваленца во возрасна група од 15 до 49 години, заклучно со 2011 година), Сулејманија (54 проценти) и Киркук (20 проценти), давајќи на земјата национална преваленца од осум проценти.[66] Практиката понекогаш е етнички обележувач, но може да се разликува по национална линија. На пример, во североисточните региони на Етиопија и Кенија, кои делат граница со Сомалија, сомалијците практикуваат со приближно иста брзина како и во Сомалија. Но, во Гвинеја сите жени од Фулани групата кои одговориле на истражување во 2012 година изјавија дека искусиле обрежување наспроти 12 проценти од Фулани групата во Чад, додека во Нигерија Фулани се единствената голема етничка група во земјата што не ја практикува.

Наводи

уреди
  1. ↑ WHO 2014.
  2. ↑ UNICEF 2013, 5.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 UNICEF 2016.
  4. ↑ 4,0 4,1 UNICEF 2013, 50.
  5. ↑ Rushwan, H (July 2000). „Female genital mutilation (FGM) management during pregnancy, childbirth and the postpartum period“. International Journal of Gynecology & Obstetrics. 70 (1): 99–104. doi:10.1016/s0020-7292(00)00237-x. ISSN 0020-7292. PMID 10884538.
  6. ↑ For the circumcisers and blade: UNICEF 2013, 2, 44–46; for the ages: 50.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 7,8 Abdulcadir и др. 2011.
  8. ↑ UNICEF 2013, 15; Toubia & Sharief 2003.
  9. ↑ 9,0 9,1 WHO 2018.
  10. ↑ Nussbaum 1999, 119.
  11. ↑ Karanja 2009, 93, n. 631.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 WHO 2008, 4, 22.
  13. ↑ Hayes 1975.
  14. ↑ Hosken 1994.
  15. ↑ UNICEF 2013, 6–7.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 UNICEF 2013, 48.
  17. ↑ Zabus 2008, 47.
  18. ↑ Abusharaf 2007, 1.
  19. ↑ UNICEF 2005.
  20. ↑ Kelly & Hillard 2005, 491.
  21. ↑ UNICEF 2013, 46.
  22. ↑ Jackson и др. 2003.
  23. ↑ Klouman, Manongi & Klepp 2005.
  24. ↑ Elmusharaf, Elhadi & Almroth 2006.
  25. ↑ Yoder, Wang & Johansen 2013, 189; UNICEF 2013, 47.
  26. ↑ WHO 2008, 4, 23–28; Abdulcadir и др. 2016.
  27. ↑ Berg и др. 2014.
  28. ↑ Reisel & Creighton 2015, 49.
  29. ↑ Reisel & Creighton 2015, 49; Iavazzo, Sardi & Gkegkes 2013; Abdulcadir и др. 2011.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 Reisel & Creighton 2015, 50.
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 Kelly & Hillard 2005, 491–492.
  32. ↑ Dave, Sethi & Morrone 2011.
  33. ↑ 33,0 33,1 Rushwan 2013, 132.
  34. ↑ El Dareer 1982, 37.
  35. ↑ 35,0 35,1 Rashid & Rashid 2007, стр. 97.
  36. ↑ Banks и др. 2006.
  37. ↑ "New study shows female genital mutilation exposes women and babies to significant risk at childbirth", World Health Organization, 2 June 2006.
  38. ↑ Berg & Denison 2013; Reisel & Creighton 2015, 51; Sibiani & Rouzi 2008
  39. ↑ Yoder, Wang & Johansen 2013, 193.
  40. ↑ Yoder, Wang & Johansen 2013, 190.
  41. ↑ "DHS overview", Demographic and Health Surveys; "Questionnaires and Indicator List" Архивирано на 3 јуни 2019 г., Multiple Indicator Cluster Surveys, UNICEF.
  42. ↑ Yoder, Wang & Johansen 2013.
  43. ↑ UNICEF 2013, 134–135.
  44. ↑ UNICEF 2013, 47, table 5.2; Yoder, Wang & Johansen 2013, 189.
  45. ↑ Rasheed, Abd-Ellah & Yousef 2011.
  46. ↑ Okeke, Anyaehie & Ezenyeaku 2012, 70–73.
  47. ↑ Yoder & Khan 2008, 13–14.
  48. ↑ UNICEF 2013, 47. For the years and country profiles: Djibouti, UNICEF, December 2013; Eritrea, UNICEF, July 2013; Somalia, UNICEF, December 2013.
  49. ↑ UNICEF 2013, 114.
  50. ↑ Nigeria, UNICEF, July 2014.
  51. ↑ Mackie and LeJeune (UNICEF) 2008, 5.
  52. ↑ 52,0 52,1 UNICEF Indonesia, February 2016.
  53. ↑ UNICEF 2014, 89–90.
  54. ↑ UNICEF 2013, 23.
  55. ↑ Cole, Diana (8 February 2016). "UNICEF Estimate Of Female Genital Mutilation Up By 70 Million". National Public Radio.
  56. ↑ UNICEF 2016, 1.
  57. ↑ Yoder, Wang & Johansen 2013, 194; UNICEF 2013, 25.
  58. ↑ UNICEF 2014, 2.
  59. ↑ Kandala и др. 2018; Ratcliffe, Rebecca (7 November 2018). „FGM rates in east Africa drop from 71% to 8% in 20 years, study shows“. The Guardian.
  60. ↑ UNICEF 2014, 3.
  61. ↑ For rural areas, UNICEF 2013, 28; for wealth, 40; for education, 41.
  62. ↑ Mackie 2000, 275.
  63. ↑ 63,0 63,1 UNICEF 2013, 47, 183.
  64. ↑ UNICEF 2005, 6.
  65. ↑ UNICEF 2013, 51.
  66. ↑ UNICEF 2013 Архивирано на 5 април 2015 г..

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Женско_обрежување&oldid=5255300“