Јановени
Јановени (грчки: Γιαννοχώρι, Јанохори; до 1927 г. Γιαννοβαίνη, Јановени[2]) — село во Нестрамско, Егејска Македонија, денес во општината Нестрам во областа Западна Македонија, Грција. Лежи мошне блиску до границата со Албанија и сè до неговото иселување било населено исклучиво со Македонци.[3][4]
| Јановени Γιαννοχώρι | |
|---|---|
  Јановени | |
|
Местоположба во областа   Јановени | |
| Координати: 40°26.53′N 20°55.29′E / 40.44217° СГШ; 20.92150° ИГД | |
| Земја | Грција |
| Област | Западна Македонија |
| Округ | Костурски |
| Општина | Нестрам |
| Општ. единица | Нестрам |
| Надм. вис. | 1.030 м |
| Население (2021)[1] | |
| • Вкупно | 6 |
| Час. појас | EET (UTC+2) |
| • Лето (ЛСВ) | EEST (UTC+3) |
Географија
уредиСелото се наоѓа во областа Нестрамкол, на 32 км југозападно од градот Костур. Лежи во јужното подножје на планината Алевица, по која оди грчко-албанскат граница. Крај селото тече реката Белица,[5] десна притока на Бистрица, која денес во Грција се поимува како почеток на Бистрица.
Главна знаменитост на селото е црквата „Успение на пресв. Богородица“. Селото се дели на три маала – Горно, Средно и Долно.[6]
Историја
уредиВо Отоманското Царство
уредиВо 1791 г. некои од жителите на Јановени, заедно со Омотско, соседните Слимница и Орешец и други се преселиле во Брацигово (Бугарија) поради притисоци од страна на албанското население.[7]
На крајот на XIX век Јановени било големо македонско село, центар на петте села наричани „јановенски“ — Слимница, Пилкати, Јановени, Калевишта и Омотско.[4][8][9] Жителите се занимавале претежно со печалбарство во Грција. Во Јановени е роден Кирко Арнаудов, основоположникот на родот Вазовци (на кој припаѓа бугарскиот преродбеник Иван Вазов), преселен во Сопот на крајот од XVIII век за време на Али-паша Јанински.[10][11] Во 1868 г. е изградена првата училишнта зграда, а претходно свештениците држеле часови во црквата или во изнајмени простории.[8]
На почетокот на XX век селото имало 80–100 куќи и 550 жители.[6] Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. Јановени имало 490 жители Македонци и малку арнаути христијани.[12]
На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Јановени е чисто македонско село во Костурската каза на Горичкиот санџак со 40 куќи.[13]
Целото население било под врховенството на Цариградската патријаршија и биле под силен удар на грчката пропаганда. По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Јановени имало 448 Македонци под патријаршијата и работело грчко училиште.[3][14] Во училиштето предавал јановенецот Анастасиос Сјукас, образуван во Битолската грчка гимназија.[15]
Селото ги поддржувало грчките чети за верме на Грчката вооружена пропаганда во Македонија. Декци на грчкиот комитет биле В. Сидеров, П. Качамаков, Никола Симов, Н. Хаџиев и попот Христо Чалдиков.[8] На почетокот на XX век на ова подрачје дејствувала албанската чета на Сали Бутка, кој собирал пари и добиток од Јановени, Пилкати, Слимница и Тухол.[16]
Според Георги Константинов Бистрицки, пред Балканските војни Јановени имало 120 македонски куќи.[3][17] Боривое Милоевиќ (Јужна Македонија“) за приближно истиот период вели дека Јановени се состои од 80 македонски куќи.[18]
Во Првата балканска војна
уредиЗа време на Првата балканска војна на 11 ноември 1912 г. грчката армија влегла во Костур, а турската се повлекла кон Горица (Корча). Во Тухол пристигнала 50-члена чета на чело со Димитрис Кордистас, която има за цел да опожари муслиманските села Чаир, Загар и Фуша и успеал да го запали Чаир. Меѓутоа, во Загар пристигнал Сали Бутка со двајцата синови и четата од 200 души, настапил кон Чаир, а потоа кон Тухол. Еден дел од четата на Кордистас зазела позиции на височината Ај Танаси за да го брани Тухол. Бутка ај раздвоил четата на две — едната кон Тухол по реката, а другата низ Кула - Дервент - Тодоро. Втората чета била пресретната од одред на Јован Котронов (Јоанис Котронис) од Јановени, кој ја напуштил работата во Арта и основач чета од околните села. Во борбата убиени се Котронов и уште тројца негови четници, а Албанците влегле во Тухол и делумно го запалиле. На помош на селото дошла чета од Котелци, на чело со Јотас Јоргос, која заедно со четниците на Ај Танаси ги протерала Албанците на Бутка. На 2 декември грчката армија ги разбила турските единици кај Смрдеш и V Дивизия напреднала кон Шак. Капетаните Никола Белов и Суљо во Јановени се обиделе да му дадат отпор на Бутка, но жителите на Јановени, Слимница и Пилкати пребегнале во Калевишта и Нестрам. Албанците на Сали Бутка и жители на Видово влегле во Јановени на 3 и 4 декември и го опљачкале. По ова, жителите на албанските села Загар и Фуша пребегнале во Ерсека, а грчката војска влегла во Јановени.[8][16][19][20]
Во Грција
уредиПо Втората балканска војна во 1913 г. влегло во состав на Грција. Таа година населението броело 436 жители.[4] Во 1917 г. тоа станало општина во која влегле Омотско, Тухолските Ливади и Загар.[8] Во 1920 г. во селото се попишани 416 жители.[4] Во 1924 г. учителот Анастасиос Сјукас го основал Јановенското напредно друштво, кое имало за цел да изгради ново училиште. Убавата нова зграда е изградена во 1926 г. од мајстори од Калевишта и во мај 1928 г. во неа учеле 94 ученици, а в детската градинка имала 25 деца.[8] Сјукас напишал книга „Кратка историја на Јановени, Пилкати, Слимница, Калевишта и Тухол“, издадена во 1970 г.[8][21]
Во 1927 г. селото е прекрстено во Јанохори (во превод Јанево село). Во 1928 г. селото имало 481 жители.[4] При избунувањето на Грчко-италијанската војна 1940 г. селаните се евакуирани во Нестрам.[8] По одбивањето на италијанските единици на албанска територија, населението се вратило.[8] За време на окупацијата во Втората светска војна летото 1942 г. селото е изгорено од три германски баталјона заедно со Омотско, Пилкати и Слимница со цел да се ликвидираат базите на непријателот.[22][23] Од 100 куќи во Јановени останале само 10-15.[22]
За време на Граѓанската војна селото повторно силно настрадало, и на 27 јули 1947 г. е конечно напуштено од жителите.[4][8]
Во 1953 година атарот на Јановени е придодаден кон оној на Тухол, а во 1961 г. селото е отпишано.[4] Сепак, во поново време селото повторно се води како постоечко.
Население
уредиЕве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:
| Година | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Население | 467 | 0 | — | — | — | 24 | 17 | 0 | 6 |
- Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија
Личности
уреди- Васил Радис (р. 1930) — македонски и австралиски општественик
- Исидор Сидеров (Исидорос Сидерис, 1885 – 1943) — андартски капетан
- Кирко Иванов Арнаудов (1766 – ?) — основоположник на родот Вазовци, се преселил во Сопот, потоа станал калуѓер
- Николаос Љумбас (1895 - 1966) — генерал во Грција[24]
- Ничо Арнаут (о. 1761 - ?) — мајстор-градител, се преселил во Брацигово во 1791 г., учествувал во реконструкцијата на Рилскиот манастир во 1816-1819 г., претставник на Брациговската градителска школа[7]
- Симос Љумбас — политичар во Грција
- Христо Д. Шанов — лекар во Бугарија, завршил медицина на Атинскиот универзитет[25]
Наводи
уреди- ↑ „Попис на населението од 2021 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
- ↑ „Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας“. Πανδέκτης: Name Changes of Settlements in Greece. Посетено на 12 април 2021.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Симовски, Тодор Христов (1998). Населените места во Егеjска Македониjа (PDF). II дел. Скопjе: Здружение на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија, Печатница „Гоце Делчев“. стр. 23. ISBN 9989-9819-6-5.
- ↑ Giamov, Yana (2013). Beyond the Mountains. The life story of two partisans Vasil and Elena Radis (PDF). стр. 9. Посетено на 24 декември 2015.
- ↑ 6,0 6,1 Giamov, Yana (2013). Beyond the Mountains. The life story of two partisans Vasil and Elena Radis (PDF). стр. 8. Посетено на 24 декември 2015.
- ↑ 7,0 7,1 Бербенлиев, Пейо и Владимир Патръчев (1963). Брациговските майстори-строители през XVIII-XIX век и тяхното архитектурно творчество. София: Държавно издателство „Техника“. стр. 12–27. Посетено на 23 януари 2021 г. Проверете ги датумските вредности во:
|accessdate=(help) - ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 „Γιαννοχώρι - Λιβαδοτόπι“. Ελλάδος Περιήγηση. Посетено на 26 декември 2015.
- ↑ Раптис, Михалис (1977). Фолклорот на Јановенските села во Костурско. Скопје: Институт за фолклор. стр. 11–12.
- ↑ Карчев, Петър (2004). През прозореца на едно полустолетие (1900-1950). София: Изток-Запад. стр. 274. ISBN 954321056X.
- ↑ Арнаудов, Михаил. Македония като българска земя, (беседа, държана в Битоля на 4 юли 1941 г.), Архивирано од изворникот на 10 јули 2007, Посетено на 10 јули 2007
- ↑ Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 267. ISBN 954430424X.
- ↑ Михајловски, Роберт, уред. (2017). Етнографска карта на Битолскиот вилает (PDF). Каламус. стр. 99.
- ↑ Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 182–183.
- ↑ Giamov, Yana (2013). Beyond the Mountains. The life story of two partisans Vasil and Elena Radis (PDF). стр. 19. Посетено на 24 декември 2015.
- ↑ 16,0 16,1 „Η Ιστορία του Πεύκου“. Pefkos.gr. Посетено на 26 јануари 2021.
- ↑ Бистрицки (1919). Българско Костурско (PDF). Ксанти: Издава Костурското Благотворително Братство „Надежда“ в гр. Ксанти. Печатница и книжарница „Родопи“. стр. 8.
- ↑ Милојевић, Боривоје Ж (1921). Јужна Македонија (PDF). Насеља српских земаља. стр. 17.
- ↑ Силянов, Христо (1984). Писма и изповеди на един четник. Спомени от Странджа. От Витоша до Грамос, Походът на една чета през Освободителната война - 1912 г. София: Български писател. стр. 579. Посетено на 24 декември 2015.
- ↑ Giamov, Yana (2013). Beyond the Mountains. The life story of two partisans Vasil and Elena Radis (PDF). стр. 5. Посетено на 24 декември 2015.
- ↑ Σιούκας, Αναστάσιος Κ (1970). Σύντομος ιστορία Γιαννοχωρίου, Μονοπύλου, Σλημνίτσης, Καλής Βρύσης και Λειβαδοτόπου. Ήθη, έθιμα, εορταί και πανηγύρεις (грчки). Θεσσαλονίκη: Τριανταφύλλου, Μ. Υιοί. стр. 139. Занемарен непознатиот параметар
|lang-hide=(help) - ↑ 22,0 22,1 Giamov, Yana (2013). Beyond the Mountains. The life story of two partisans Vasil and Elena Radis (PDF). стр. 40. Посетено на 24 декември 2015.
- ↑ Мичев, Добрин. Българското национално дело в Югозападна Македония (1941 – 1944 г.). Посетено на 24 декември 2015.
- ↑ Δημακοπούλου, Γεώργιου Δ. „Οι εκ της Μακεδονίας στρατηγοι του 1940 - 1941“. e-istoria.com. Архивирано од изворникот на 6 декември 2013. Посетено на 23 декември 2015.
- ↑ Танчев, Иван (2001). „Македонският компонент при формирането на българската интелигенция с европейско образование (1878 – 1912)“. Македонски преглед. XXIV (3): 60.