Википедија

Јановени

село во Костурско, Егејска Македонија
(Пренасочено од Јановене)

Јановени (грчки: Γιαννοχώρι, Јанохори; до 1927 г. Γιαννοβαίνη, Јановени[2]) — село во Нестрамско, Егејска Македонија, денес во општината Нестрам во областа Западна Македонија, Грција. Лежи мошне блиску до границата со Албанија и сè до неговото иселување било населено исклучиво со Македонци.[3][4]

Јановени
Γιαννοχώρι
Јановени is located in Грција
Јановени
Јановени
Местоположба во областа
Јановени во рамките на Нестрам (општина)
Јановени
Местоположба на Јановени во Костурскиот округ и областа Западна Македонија
Координати: 40°26.53′N 20°55.29′E / 40.44217° СГШ; 20.92150° ИГД / 40.44217; 20.92150
ЗемјаГрција
ОбластЗападна Македонија
ОкругКостурски
ОпштинаНестрам
Општ. единицаНестрам
Надм. вис.&100000000000010300000001.030 м
Население (2011)[1]
 • Вкупно0
Часовен појасEET (UTC+2)
 • Лете (ЛСВ)EEST (UTC+3)
Икона на Свети Јован Крстител од „Успение на пресв. Богородица“.

Географија уреди

Селото се наоѓа во областа Нестрамкол, на 32 км југозападно од градот Костур. Лежи во јужното подножје на планината Алевица, по која оди грчко-албанскат граница. Крај селото тече реката Белица,[5] десна притока на Бистрица, која денес во Грција се поимува како почеток на Бистрица.

Главна знаменитост на селото е црквата „Успение на пресв. Богородица“. Селото се дели на три маала – Горно, Средно и Долно.[6]

Историја уреди

Во Отоманското Царство уреди

Во 1791 г. некои од жителите на Јановени, заедно со Омотско, соседните Слимница и Орешец и други се преселиле во Брацигово (Бугарија) поради притисоци од страна на албанското население.[7]

На крајот на XIX век Јановени било големо македонско село, центар на петте села наричани „јановенски“ — Слимница, Пилкати, Јановени, Калевишта и Омотско.[8][4][9] Жителите се занимавале претежно со печалбарство во Грција. Во Јановени е роден Кирко Арнаудов, основоположникот на родот Вазовци (на кој припаѓа бугарскиот преродбеник Иван Вазов), преселен во Сопот на крајот од XVIII век за време на Али-паша Јанински.[10][11] Во 1868 г. е изградена првата училишнта зграда, а претходно свештениците држеле часови во црквата или во изнајмени простории.[8]

На почетокот на XX век селото имало 80–100 куќи и 550 жители.[6] Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. Јановени имало 490 жители Македонци и малку арнаути христијани.[12]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Јановени е чисто македонско село во Костурската каза на Горичкиот санџак со 40 куќи.[13]

Целото население било под врховенството на Цариградската патријаршија и биле под силен удар на грчката пропаганда. По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Јановени имало 448 Македонци под патријаршијата и работело грчко училиште.[3][14] Во училиштето предавал јановенецот Анастасиос Сјукас, образуван во Битолската грчка гимназија.[15]

Селото ги поддржувало грчките чети за верме на Грчката вооружена пропаганда во Македонија. Декци на грчкиот комитет биле В. Сидеров, П. Качамаков, Никола Симов, Н. Хаџиев и попот Христо Чалдиков.[8] На почетокот на XX век на ова подрачје дејствувала албанската чета на Сали Бутка, кој собирал пари и добиток од Јановени, Пилкати, Слимница и Тухол.[16]

Според Георги Константинов Бистрицки, преди Балканските војни Јановени имало 120 македонски куќи.[3][17] Боривое Милоевиќ (Јужна Македонија“) за приближно истиот период вели дека Јановени се состои од 80 македонски куќи.[18]

Во Првата балканска војна уреди

За време на Првата балканска војна на 11 ноември 1912 г. грчката армија влегла во Костур, а турската се повлекла кон Горица (Корча). Во Тухол пристигнала 50-члена чета на чело со Димитрис Кордистас, която има за цел да опожари муслиманските села Чаир, Загар и Фуша и успеал да го запали Чаир. Меѓутоа, во Загар пристигнал Сали Бутка со двајцата синови и четата од 200 души, настапил кон Чаир, а потоа кон Тухол. Еден дел од четата на Кордистас зазела позиции на височината Ај Танаси за да го брани Тухол. Бутка ај раздвоил четата на две — едната кон Тухол по реката, а другата низ Кула - Дервент - Тодоро. Втората чета била пресретната од одред на Јован Котронов (Јоанис Котронис) од Јановени, кој ја напуштил работата во Арта и основач чета од околните села. Во борбата убиени се Котронов и уште тројца негови четници, а Албанците влегле во Тухол и делумно го запалиле. На помош на селото дошла чета од Котелци, на чело со Јотас Јоргос, која заедно со четниците на Ај Танаси ги протерала Албанците на Бутка. На 2 декември грчката армија ги разбила турските единици кај Смрдеш и V Дивизия напреднала кон Шак. Капетаните Никола Белов и Суљо во Јановени се обиделе да му дадат отпор на Бутка, но жителите на Јановени, Слимница и Пилкати пребегнале во Калевишта и Нестрам. Албанците на Сали Бутка и жители на Видово влегле во Јановени на 3 и 4 декември и го опљачкале. По ова, жителите на албанските села Загар и Фуша пребегнале во Ерсека, а грчката војска влегла во Јановени.[16][8][19][20]

Во Грција уреди

По Втората балканска војна во 1913 г. влегло во состав на Грција. Таа година населението броело 436 жители.[4] Во 1917 г. тоа станало општина во која влегле Омотско, Тухолските Ливади и Загар.[8] Во 1920 г. во селото се попишани 416 жители.[4] Во 1924 г. учителот Анастасиос Сјукас го основал Јановенското напредно друштво, кое имало за цел да изгради ново училиште. Убавата нова зграда е изградена во 1926 г. од мајстори од Калевишта и во мај 1928 г. во неа учеле 94 ученици, а в детската градинка имала 25 деца.[8] Сјукас напишал книга „Кратка историја на Јановени, Пилкати, Слимница, Калевишта и Тухол“, издадена во 1970 г.[8][21]

Во 1927 г. селото е прекрстено во Јанохори (во превод Јанево село). Во 1928 г. селото имало 481 жители.[4] При избунувањето на Грчко-италијанската војна 1940 г. селаните се евакуирани во Нестрам.[8] По одбивањето на италијанските единици на албанска територија, населението се вратило.[8] За време на окупацијата во Втората светска војна летото 1942 г. селото е изгорено од три германски баталјона заедно со Омотско, Пилкати и Слимница со цел да се ликвидираат базите на непријателот.[22][23] Од 100 куќи во Јановени останале само 10-15.[22]

За време на Граѓанската војна селото повторно силно настрадало, и на 27 јули 1947 г. е конечно напуштено од жителите.[8][4]

Во 1953 година атарот на Јановени е придодаден кон оној на Тухол, а во 1961 г. селото е отпишано.[4] Сепак, во поново време селото повторно се води како постоечко.

Население уреди

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011 2021
Население 467 0 — — — 24 17 0
Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Личности уреди

  • Васил Радис (р. 1930) — македонски и австралиски општественик
  • Исидор Сидеров (Исидорос Сидерис, 1885 – 1943) — андартски капетан
  • Кирко Иванов Арнаудов (1766 – ?) — основоположник на родот Вазовци, се преселил во Сопот, потоа станал калуѓер
  • Николаос Љумбас (1895 - 1966) — генерал во Грција[24]
  • Ничо Арнаут (о. 1761 - ?) — мајстор-градител, се преселил во Брацигово во 1791 г., учествувал во реконструкцијата на Рилскиот манастир во 1816-1819 г., претставник на Брациговската градителска школа[7]
  • Симос Љумбас — политичар во Грција
  • Христо Д. Шанов — лекар во Бугарија, завршил медицина на Атинскиот универзитет[25]

Наводи уреди

  1. ↑ „Попис на населението од 2011 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
  2. ↑ „Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας“. Πανδέκτης: Name Changes of Settlements in Greece. Посетено на 12 април 2021.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Симовски, Тодор Христов (1998). Населените места во Егеjска Македониjа (PDF). II дел. Скопjе: Здружение на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија, Печатница „Гоце Делчев“. стр. 23. ISBN 9989-9819-6-5.
  5. ↑ Giamov, Yana (2013). Beyond the Mountains. The life story of two partisans Vasil and Elena Radis (PDF). стр. 9. Посетено на 24 декември 2015.
  6. ↑ 6,0 6,1 Giamov, Yana (2013). Beyond the Mountains. The life story of two partisans Vasil and Elena Radis (PDF). стр. 8. Посетено на 24 декември 2015.
  7. ↑ 7,0 7,1 Бербенлиев, Пейо и Владимир Патръчев (1963). Брациговските майстори-строители през XVIII-XIX век и тяхното архитектурно творчество. София: Държавно издателство „Техника“. стр. 12–27. Посетено на 23 януари 2021 г. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
  8. ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 „Γιαννοχώρι - Λιβαδοτόπι“. Ελλάδος Περιήγηση. Посетено на 26 декември 2015.
  9. ↑ Раптис, Михалис (1977). Фолклорот на Јановенските села во Костурско. Скопје: Институт за фолклор. стр. 11–12.
  10. ↑ Карчев, Петър (2004). През прозореца на едно полустолетие (1900-1950). София: Изток-Запад. стр. 274. ISBN 954321056X.
  11. ↑ Арнаудов, Михаил. Македония като българска земя, (беседа, държана в Битоля на 4 юли 1941 г.), Архивирано од изворникот на 10 јули 2007, Посетено на 10 јули 2007
  12. ↑ Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 267. ISBN 954430424X.
  13. ↑ Михајловски, Роберт, уред. (2017). Етнографска карта на Битолскиот вилает (PDF). Каламус. стр. 99.
  14. ↑ Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 182–183.
  15. ↑ Giamov, Yana (2013). Beyond the Mountains. The life story of two partisans Vasil and Elena Radis (PDF). стр. 19. Посетено на 24 декември 2015.
  16. ↑ 16,0 16,1 „Η Ιστορία του Πεύκου“. Pefkos.gr. Посетено на 26 јануари 2021.
  17. ↑ Бистрицки (1919). Българско Костурско (PDF). Ксанти: Издава Костурското Благотворително Братство „Надежда“ в гр. Ксанти. Печатница и книжарница „Родопи“. стр. 8.
  18. ↑ Милојевић, Боривоје Ж (1921). Јужна Македонија (PDF). Насеља српских земаља. стр. 17.
  19. ↑ Силянов, Христо (1984). Писма и изповеди на един четник. Спомени от Странджа. От Витоша до Грамос, Походът на една чета през Освободителната война - 1912 г. София: Български писател. стр. 579. Посетено на 24 декември 2015.
  20. ↑ Giamov, Yana (2013). Beyond the Mountains. The life story of two partisans Vasil and Elena Radis (PDF). стр. 5. Посетено на 24 декември 2015.
  21. ↑ Σιούκας, Αναστάσιος Κ (1970). Σύντομος ιστορία Γιαννοχωρίου, Μονοπύλου, Σλημνίτσης, Καλής Βρύσης και Λειβαδοτόπου. Ήθη, έθιμα, εορταί και πανηγύρεις (грчки). Θεσσαλονίκη: Τριανταφύλλου, Μ. Υιοί. стр. 139. Занемарен непознатиот параметар |lang-hide= (help)
  22. ↑ 22,0 22,1 Giamov, Yana (2013). Beyond the Mountains. The life story of two partisans Vasil and Elena Radis (PDF). стр. 40. Посетено на 24 декември 2015.
  23. ↑ Мичев, Добрин. Българското национално дело в Югозападна Македония (1941 – 1944 г.). Посетено на 24 декември 2015.
  24. ↑ Δημακοπούλου, Γεώργιου Δ. „Οι εκ της Μακεδονίας στρατηγοι του 1940 - 1941“. e-istoria.com. Архивирано од изворникот на 6 декември 2013. Посетено на 23 декември 2015.
  25. ↑ Танчев, Иван (2001). „Македонският компонент при формирането на българската интелигенция с европейско образование (1878 – 1912)“. Македонски преглед. XXIV (3): 60.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Јановени&oldid=5169853“