Феникиски јазик
Феникиски јазик — изумрен канански јазик, дел од групата на севеорозападни семитски јазици. Феникискиот бил изворно зборуван во крајбрежниот средоземен регион Ханан, во Блискиот Исток. Феникиското говорно подрачје во Блискиот Исток, а подоцна и држава, е позната како Феникија. Јазикот бил најсроден со хебрејскиот јазик.[1][2]
| Феникиски јазик | ||
|---|---|---|
        𐤃𐤁𐤓𐤉𐤌 𐤊𐤍𐤏𐤍𐤉𐤌 dabarīm Kanaʿanīm | ||
| Застапен во | Ханан, Близок Исток | |
| Ера | преживеал како пунски јазик, но исчезнал најдоцна до 5 век | |
| Јазично семејство | ||
| Писмо | феникиска азбука | |
| Јазични кодови | ||
| ISO 639-2 | phn | |
| ISO 639-3 | phn | |
 Феникиски говорни подрачја | ||
|
| ||
Споредено со денешните територии, феникискиот се зборувал на териториите на Либан, крајбрежјето на Сирија, крајбрежните северни делови на Израел, како и мали делови на Кипар и Анадолија.[3] Со подемот на феникиската цивилизација се создале и феникиски колонии околу Средоземното Море. Следствено на тоа, феникиското говорно подрачје се проширило на територии на денешните Тунис, Мароко, Либија и Алжир, а во помали делови и на Малта, Италија (Сицилија, Сардинија и Корзика) и крајбрежјето на Шпанија заедно со Балеарските Острови.
Писмо уреди
Феникискиот јазик се пишувал со феникиската азбука, согласно писмо (абџад) кое потекнувало до пракананската азбука. Одлика на ова писмо е што се пишувале само согласки. Феникиската азбука станала основа за создавање на старогрчкото писмо (а преку него и кирилското), но и основа за создавање на етрурското писмо, кое пак било основа за латинското. Феникиската азбука која се користела во Картагина се развила во малце поразлична, поточно имала позакосени букви. Истото, во 3 век п.н.е. се појавила тенденција за бележење и на самогласките, особено крајните самогласки, со употреба на буквите алеф или ајин.[4]
| Феникиска азбука | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Алеф 𐤀 |
Бет 𐤁 |
Гимел 𐤂 |
Далет 𐤃 |
||
| Хе 𐤄 |
Вав 𐤅 |
Зајин 𐤆 |
Хет 𐤇 |
Тет 𐤈 |
Јод 𐤉 |
| Каф 𐤊 |
Ламед 𐤋 |
Мем 𐤌 |
Нун 𐤍 |
Семех 𐤎 |
Ајин 𐤏 |
| Пе 𐤐 |
Цаде 𐤑 |
Куф 𐤒 |
Реш 𐤓 |
Шин 𐤔 |
Тав 𐤕 |
Зборовен фонд уреди
Именките воглавно се создаваат со комбинација на согласни корени и самогласни елементи, но тие исто така може да се создадат и со претставките /m-/, која искажува дејство или нивен резултат, а поретко со /t-/) и наставката /-ūn/. Апстрактни именки може да се создадат со наставката -t (најверојатно /-īt/, /-ūt/).[5] Придавките може да се создадат по принципот со познатата семитска наставка /-īy/.
| текст | транслитерација |
|---|---|
| 𐤀𐤍𐤊 𐤕𐤁𐤍𐤕 𐤊𐤄𐤍 𐤏𐤔𐤕𐤓𐤕 𐤌𐤋𐤊 𐤑𐤃𐤍𐤌 𐤁𐤍 𐤀𐤔𐤌𐤍𐤏𐤆𐤓 𐤊𐤄𐤍 𐤏𐤔𐤕𐤓𐤕 𐤌𐤋𐤊 𐤑𐤃𐤍𐤌 𐤔𐤊𐤁 𐤁𐤀𐤓𐤍 𐤆 𐤌𐤉 𐤀𐤕 𐤊𐤋 𐤀𐤃𐤌 𐤀𐤔 𐤕𐤐𐤒 𐤀𐤉𐤕 𐤄𐤀𐤓𐤍 𐤆 𐤀𐤋 𐤀𐤋 𐤕𐤐𐤕𐤇 𐤏𐤋𐤕𐤉 𐤅𐤀𐤋 𐤕𐤓𐤂𐤆𐤍 𐤊 𐤀𐤉 𐤀𐤓𐤋𐤍 𐤊𐤎𐤐 𐤀𐤉 𐤀𐤓 𐤋𐤍 𐤇𐤓𐤑 𐤅𐤊𐤋 𐤌𐤍𐤌 𐤌𐤔𐤃 𐤁𐤋𐤕 𐤀𐤍𐤊 𐤔𐤊𐤁 𐤁𐤀𐤓𐤍 𐤆 𐤀𐤋 𐤀𐤋 𐤕𐤐𐤕𐤇 𐤏𐤋𐤕𐤉 𐤅𐤀𐤋 𐤕𐤓𐤂𐤆𐤍 𐤊 𐤕𐤏𐤁𐤕 𐤏𐤔𐤕𐤓𐤕 𐤄𐤃𐤁𐤓 𐤄𐤀 𐤅𐤀𐤌 𐤐𐤕𐤇 𐤕𐤐𐤕𐤇 𐤏𐤋𐤕𐤉 𐤅𐤓𐤂𐤆 𐤕𐤓𐤂𐤆𐤍 𐤀𐤋 𐤉𐤊𐤍 𐤋𐤊 𐤆𐤓𐤏 𐤁𐤇𐤉𐤌 𐤕𐤇𐤕 𐤔𐤌𐤔 𐤅𐤌𐤔𐤊𐤁 𐤀𐤕 𐤓𐤐𐤀𐤌 |
ʾnk tbnt khn ʿštrt mlk ṣdnm bn ʾšmnʿzr khn ʿštrt mlk ṣdnm škb bʾrn z my ʾt kl ʾdm ʾš tpq ʾyt hʾrn z ʾl ʾl tptḥ ʿlty wʾl trgzn k ʾy ʾrln ksp ʾy ʾr ln ḥrṣ wkl mnm mšd blt ʾnk škb bʾrn z ʾl ʾl tptḥ ʿlty wʾl trgzn k tʿbt ʿštrt hdbr hʾ wʾm ptḥ tptḥ ʿlty wrgz trgzn ʾl ykn lk zrʿ bḥym tḥt šmš wmškb ʾt rpʾm |
| превод | |
| Јас, Табнит, свештеник на Астарте, крал на Сидон, синот на Ешмуназар, свештеник на Астарте, крал на Сидон, лежам во овој саркофаг. Кој и да си ти, кој било човек да го најде овој саркофаг, не, не го отворај и не ме вознемирувај, бидејќи нема собрано сребро со мене, нема злато собрано со мене, ниту било што од каква вребдност, с амо јас лежам во саркофагот. Не, не го отворај анд не ме вознемирувај, бидејќи тоа гнасење на Астарте. И ако навистина го отвориш и ако навистина ме вознемириш, да немаш никаков зачеток помеѓу живите под ова сонце, ниту пак почивалиште со Рефаитите. | |
| текст | реконструкција[8] |
|---|---|
| ΛΑΔΟΥΝ ΛΥΒΑΛ ΑΜΟΥΝ ΟΥ ΛΥΡΥΒΑΘΩΝ ΘΙΝΙΘ ΦΑΝΕ ΒΑΛ ΥΣ ΝΑΔΩΡ ΣΩΣΙΠΑΤΙΟΣ ΒΥΝ ΖΟΠΥΡΟΣ ΣΑΜΩ ΚΟΥΛΩ ΒΑΡΑΧΩ |
lʾdn lbʿl ḥmn wlrbtn tnt pn bʿl ʾš ndr S. bn Z. šmʾ klʾ brkʾ |
| превод | |
| На господарот Бал Хамон и на нашата господарка Танит, лицето на Бал, кој го посветил Сосипатиус, син на Зопирус. Тој го слушнал неговиот глас и го благословил. | |
Наводи уреди
- ↑ Glenn Markoe.Phoenicians. p108. University of California Press 2000
- ↑ Zellig Sabbettai Harris. A grammar of the Phoenician language. p6. 1990
- ↑ Lipiński, Edward. 2004. Itineraria Phoenicia. P.139-141 inter alia
- ↑ Jongeling, K. and Robert Kerr. Late Punic epigraphy. P.10.
- ↑ Лявданский, А.К. 2009. Финикийский язык. Языки мира: семитские языки. Аккадский язык. Северозапазносемитские языки. ред. Белова, А.Г. и др. P.293
- ↑ Booth, Scott W. (2007). „Using corpus linguistics to address some questiongs of Phoenician grammar and syntax found in the Kulamuwa inscription“ (PDF). стр. 196. Архивирано од изворникот (PDF) на August 12, 2011.
- ↑ „Alfabeto fenicio“. Proel (Promotora Española de Lingüística) (шпански). Посетено на 5 July 2011.
- ↑ 8,0 8,1 Дьяконов И. М (1967). Языки древней Передней Азии. Москва: Издательство Наука.
Литература уреди
- Fox, Joshua. "A Sequence of Vowel Shifts in Phoenician and Other Languages." Journal of Near Eastern Studies 55, no. 1 (1996): 37-47. https://www.jstor.org/stable/545378.
- Holmstedt, Robert D., and Aaron Schade. Linguistic Studies In Phoenician: In Memory of J. Brian Peckham. Winona Lake, IN: Eisenbrauns, 2013.
- Krahmalkov, Charles R. A Phoenician-Punic Grammar. Leiden: Brill, 2001.
- Schmitz, Philip C. "Phoenician-Punic Grammar and Lexicography in the New Millennium." Journal of the American Oriental Society 124, no. 3 (2004): 533-47. doi:10.2307/4132279.Copy
- Segert, S. A Grammar of Phoenician and Punic. München: C.H. Beck, 1976.
- Tomback, Richard S. A Comparative Semitic Lexicon of the Phoenician and Punic Languages. Missoula, MT: Scholars Press for the Society of Biblical Literature, 1978.
- Tribulato, Olga. Language and Linguistic Contact In Ancient Sicily. Cambridge: Cambridge University Press, 2012.
- Woodard, Roger D. The Ancient Languages of Syria-Palestine and Arabia. Cambridge: Cambridge University Press, 2008.
Надворешни врски уреди
- Феникиски јазик на Британика (англиски)