Википедија

Културна револуција

социополитичко движење во Кина

Големата пролетерска културна револуција (кинески: 无产阶级文化大革命; традиционален кинески: 無產階級文化大革命; пинјин: wúchǎn jiējí wénhuà dà gémìng) — термин со кој се означува масовна кампања во Народна Република Кина, организирана од комунистичкиот партиски водач Мао Це Тунг од 1966 до октомври 1976 година, насочена против партиски функционери и интелектуалци кои Мао и неговите следбеници го обвиниле за предавство на револуционерните идеи и според неговите зборови станале поддржувачи и проводници на капитализмот. Овој период се одликува со крајна политизација во сите области на животот во градовите, проследена со безредие во активностите на студентите и работниците од пониските слоеви на општеството, хаос во партиското раководство, засилен терор на сите нивоа во земјата и политичка катаклизма, придружена со насилство. Во овој период култот кон личноста на Мао достигнал огромни размери.

Културна револуција
Кинески 文化大革命
Буквално: Голема културна револуција
Formal name
Традиционално 無產階級文化大革命
Упростено 无产阶级文化大革命
Буквално: „Голема пролетерска културна револуција“
Портрет на Мао Це Тунг на портата на Тјенанмен

Главните цели на Културната револуција се афирмација на ставовите на Мао во раководството на Кинеската комунистичка партија, во својство на државна идеологија и во рамките на борбата против ставовите на политичката опозиција, како и чистење на државата од т.н. Стари елементи - либералисти кои според Мао се загрозени да се претворат во нова буржоазија и да го обноват капиталистичкиот поредок.

Овој процес ја зафатил целата земјата, влијаела и врз рураленните региони, се распространил врз работничката класа и конечно меѓу војниците од армијата кое довело до создавање на народни комитети на работниците, војници и партиски кадри, кои функционирале како органи со двојна власт во различните задачи на администрацијата и владата. Мао истите ги ставил под раководство на партијата. Оваа состојба траела до 1976 година, кога со помош на воен удар на чело со Денг Сјаопинг, и со тешки репресии, се опоравила власта на фракцијата предводена од него, по кое следело пристапување кон апсењето на Бандата на четворицата и враќање на статус кво, преземање на промени во економијата, во форма на социјализам со пазарни одлики на капиталистичка пазарна економија.

Според вообичаеното толкување, кое обично се шири во западните медиуми, во основата на Културната револуција е борбата за власт, стремежот на Мао Це Тунг да си го поврати раководството, поддржан од амбициите на другите членови на партијата, при кое неговата сопруга Џијанг Кинг и Лин Бјао, како командант во армијата. Целта била одземање на политичката власт од Лиу Шаоки - шеф на државата, и Денг Сјаопинг - генерален секретар на партијата. Културната револуција завршила со IX-иот конгрес на Комунистичката партија на Кина во април 1969 година, кога Мао го најавил официјалниот нејзин крај. Иако во следните години ситуацијата до одреден степен била мирна, поголем значителен политички пресврт бил постигнат дури во 1976, по смртта на Мао, кога во внатрешните борби во Кинеската комунистичка партија победила групата околу Денг Сјаопинг и била уапсена т.н. Банда на четворицата, фракција предводена од сопругата на Мао, Џијанг Кинг.

Прашањето за тоа како борбата за власт достигнала такви високи нивоа на насилство и социјално безредие ги заинтригирало историчари и специјалисти во областа на масовната психологија, биле спроведени бројни академски истражувања, објавени во Кина и во странство во периодот на поновата историја на Кина, кои се обидуваат да ги објаснат причините за настаните од тие години. Во 1981 година, партијата објавила дека Културната револуција е „одговорна за најголемите загуби на партијата, земјата и народот од основањето на народната република„[1].

Позадина уреди

Културната револуција претставува радикализација на Кинеската револуција, предводена од Бандата на четворицата. Таа користела масовна мобилизација на студенти за да го победи десното про-капиталистичко крило предводено од Лиу Шаоки, Денг Сјаопинг и Пенг Џен. Студентите биле групи од млади луѓе, во многу случаи едвај тинејџери, кои во организирани револуционерни комитети, ги напаѓале сите оние кои се обвинети за предавство кон режимот и политичката фигура на Мао Це Тунг. Културната револуција овозможила на последниот да ја поврати политичката власт, од која бил отстранет по неуспехот во т.н. Голем скок напред.

Мао ги поттикнал таканаречените револуционерни комисии составени од Црвената гарда за да ја преземат власта од државата и партиската администрација. Многу обични граѓани биле нападнати како контрареволуционери. Научниците исто така биле подложени на вознемирување од страна на оваа група и често испраќани на преквалификација преку земјоделска работа. Образованието и јавниот сообраќај во овој период речиси исчезнал. Многу културни артефакти, историски места и антиквитети биле уништени. Во натамошниот национален хаос, многумина биле убиени, а милиони биле раселени или испратени во затвор.

И покрај катастрофалните резултати од Културната револуција во економски, културен и хуман план, како и општото критично мислење кон кампањата во Кина и во светот, некои критичари и поддржувачи на управувањето на Мао го анализираат периодот како суштински чекор кон прочистување на кинеската култура и формирање на комунистичко општество.

Потекло уреди

Големиот скок напред уреди

Големиот скок напред е економски и социјален план, целосна општо-народна кампања во Кина во периодот 1958-1961 година, чија цел била забрзување на економскиот развој, брз развој на индустријата и земјоделството и претворање на Народна Република Кина од аграрна во развиена индустриска земја. Растот на производството бил предвиден со помош на идеолошката пропаганда.

Во овој дух, Мао го започнал т.н. Голем скок напред, создал општини на луѓе во покраината и ја започнал својата масовна мобилизација во колективите. На многу заедници им било наредено производство на иста стока - челик. Мао ветувал двапати да го зголеми земјоделското производство. За ова, милиони селани биле претворени во работници со многу ниска плата. Тие биле обединети во комуни од илјадници луѓе, кои работат во строј и јадат во една заедничка кујна.

Големиот скок е економски неуспех. Необразованите фармери се обидувале да произведуваат челик во огромен размер, делумно потпирајќи се на обични печки за постигнување на производствените цели поставени од локалните кадри. Произведениот челик е со низок квалитет и во голема мера неупотреблив. Големиот скок ја намалил жетвата и довел кон пад на производството на повеќето производи освен леано железо и челик. Во исто време хаосот во колективно, лошото време и извозот на храна, потребен за да се обезбеди цврста валута, довел до Големиот кинески глад[2][3]. Храната била во очајнички недостиг, а производството драстично опаднало. Гладот предизвикал смрт на милиони луѓе, особено во посиромашните региони во внатрешноста[4]. Се проценува дека во Кина меѓу 40 и 50 милиони луѓе починале од глад меѓу 1959 и 1962 година по оваа масовна кампања[5][6]. Несреќата е споредлива со Втората светска војна кога 55 милиони луѓе починале. Животниот стандард паднал и довел до демографски колапс.

Неуспехот на Големиот скок го намалил престижот на Мао во партијата и тој бил принуден да преземе голема одговорност, за да во 1959 година поднесе оставка како шеф на државата по кое бил наследен од Лиу Шаоки. Со почетокот на 1960-тите години, многу од економските политики на Големиот скок биле ревидирани со помош на иницијативи предводени од Лиу, Денг и Џоу Енлај. Оваа умерена група прагматичари воопшто не била воодушевена од идеите на Мао. Поради загубата на почит кон партијата, Мао се предал на декадентен и ексцентричен начин на живот. Тој се повлекол од донесувањето економски одлуки и концентрирал голем дел од своето време за дополнително планирање и придонеси кон марксистичко-ленинистичка социјална теорија, вклучувајќи ја и идејата за непрекината револуција. Крајната цел на оваа теорија била да се врати неговото разбирање за комунизмот и неговиот личен престиж во рамките на партијата.

Советско-кинеска дезинтеграција уреди

 
Мао Цедонг и Никита Хрушчов во Пекинг, 1958 година.

Мао Це Тунг си поставил пред себе две главни задачи, кои се сведувале на зајакнување на неговата улога на водач на политичката арена во НР Кина: да ја уништи опозицијата, кај која започнале да се појавуваат мисли за реформа на економијата со делумно воведување на пазарни механизми, и во исто време да пронајде занимање за проблематичните маси за да го пренасочи нивното внимание. Фрлајќи ја целата вина за провалот на Големиот скок на внатрешната опозиција и на надворешните непријатели, во најголем дел во ревизионистите на СССР на чело со Хрушчов, Мао „убил“ две птици со еден куршум: ја отстранил конкуренцијата и дал насока на народното незадоволство.

Така на крајот на 50-тите години на XX век започнал дипломатски конфликт меѓу Кина и СССР, кој траел од 1960 година до 1989 година, чиј конфликт својот врв го достигнал во 1969 година. Конфликтот бил придружен со поделба во меѓународното комунистичко движење. Критикувањето на сталинизмот на ХХ конгрес на Советската комунистичка партија, како и курсот на Никита Хрушчов за постепена либерализација на економијата во рамките на концептот за мирен соживот, предизвикале незадоволството кај Мао кој ги сметал за спротивни на комунистичката идеологија и сметал дека претставуваат неговата лична моќ. Тој верувал дека водачот на СССР не се придржува на принципите на марксизмот-ленинизмот. Политиката на Хрушчов била наречена ревизионистичка, а нејзините поддржувачи биле подложени на остра критика за време на Културната револуција. Кулминацијата на конфликтот бил граничниот конфликт на островот Дамански на реката Усури.

Борба за водство уреди

До средината на 1960-тите, во партијата се појавило незадоволство од политиката на Мао. Ова незадоволство било засновано на општо разочарување со неуспехот на неговиот план. Разбирајќи дека тој не може да ја задржи власта, Мао започнал масовен терор. По подигнување на слоганот на Мао „Оган во штабот“, во земјата започнала безмилосна критика против Лиу Шаоки, Пенг Џен (секретар на градскиот комитет на партијата во Пекинг), Лу Дингжи (министер на пропагандата[7]), Јан Шанкун, Ло Жујцин и Денг Сјаопинг. Обвинувањата поднесени против нив главно се состоиле во десничарски погледи, ревизионисти и агенти на капитализмот.

Во почетокот на културната револуција започнalo кампања на самокритичност: сите се должни во писмена форма да се покајат за своите грешки и гревови пред партијата. Опозицијата била изложена на многубројни понижувања, во кои влегуваle не само демагошките испрашувања, туку и демонстрации пред нивните домови. Децата на некои владетели кои паѓале во срам биле исмејувани и тепани на училиште. Некои биле затворени, како што е Лиу Шаоки, кој починал во затвор во почетокот на 1969 година.

Мао, чувствувајќи ја опасноста, не можел да се ограничи на прочистување само во највисоките ешалони на моќта. Заживувањето на Партијата носел масовен карактер. Овие чистки започнале во 40-тите години.

Фази уреди

Прва фаза уреди

За првата фаза може да се разгледува периодот од мај 1966 до април 1969. Мао верувал дека Културната револуција започнала со објавувањето на статијата на Јао од 10 ноември 1965 година.[8]. На 8 август 1966 година, 11-тата Пленарна седница на КПК ја усвоила „Уредбата за голема пролетерска културна револуција“[9]:

Иако буржоазијата е потиснета, таа, и покрај сè, се обидува со помош на експлоататорски старата идеологија, старата култура, старите обичаи и старите обичаи да ги потикне масите, да ги освои срцата на луѓето, напорно се стреми кон својата цел - остварување на реставрацијата. Наспроти буржоазијата, пролетаријатот е должен да одговара на секој нејзин повик во областа на идеологијата со уништувачки удар и со помош на Пролетерската нова идеологија, новата култура, новите обичаи, да го менува духовниот изглед на целото општество. Сега ние поставуваме пред себе цел да ги уништиме овие органи кои одат по капиталистичкиот пат, да ги критикуваме буржоазните авторитети во науката, да ја критикуваме идеологијата на буржоазијата и сите други експлоататорски класи, да го промениме образованието, да ја преобразиме литературата и уметноста, да ги замениме сите области несоодветени на економската основа на социјализмот, со такви, кои придонесуваат за зајакнувањето и развојот на социјалистичкиот поредок.

Примената на класната теорија на пракса довело до „војна на сите против сите“. Со помош на демаггошки по природа, нејасни дефиниции на класните непријатели на пролетаријатот дадени од Мао, секој можел да потпадне под ударите - од обичен селанец, работник, до највисоките кругови[10]. Но најзагрозени од сите биле поранешните феудалци, свештенството, интелектуалците итн. Власта била единствено и само во рацете на посилните, т.н. млади бунтовници (ученици и студенти), кои во крајна линија дејствале без да бидат казнети.

На 1 јуни 1966 година, по радиото бил прочитан слоганот, составен од Не Јуанѕ, професор по филозофија на Универзитетот Пекинг: „Апсолутно, радикално, целосно елиминирање на доминацијата и злонамерниот заговор на ревизионистите! Отстранување на чудовиштата - ревизионисти од крилото на Хрушчов!“. Милиони ученици и студенти, организирани во тимови започнале да бараат чудовишта и демони меѓу наставниот кадар, универзитетското раководство, а потоа и во локалните и општинските власти, кои се обидувале да ги заштитат професорите. Истите биле прогласени за непријатели и биле понижувани. Распуштањето на 26 јули 1966 година на ученици од сите училишта и универзитети за шест месеци го олеснил овој процес и привлекол дополнително 50 милиони ученици во Црвената гарда на учениците.

Во август 1967 година весниците во Пекинг пишувале: „Антимаоистите, тоа се пуштени на слобода по улиците стаорци ... убивајте ги, убивајте ги!“ Изјавата на објавено во весникот на хунвејбините во 1967 година практично ги оправдило овие убијства. Министерството за транспорт во есента 1966 година им дало на Црвените водичи бесплатни екскурзиски патувања низ целата земја за да разменат искуства. Културните и научните активности биле скоро целосно парализирани и запрени. Сите книжарници имале забрана за продажба на книги освен една: „Цитатите на Мао“. Тие биле издавани во многу варијанти: една од нив била книга со корица направена од цврста пластика која не остава траги од крв. Со нив, многумина истакнати водачи на партијата биле тепани до смрт кога „нивниот аристократски отров“ излегувал од нивните усти[11].

 
Лицата на статуите од Буда во манастирите биле уништени

Хунвејбините ги изгориле декорите и костимите на оперските изведби во Пекинг, бидејќи требало да бидат претставени само напишаните од сопругата на Мао револуционерни опери од современиот начин на живот. Десет години, тие биле единствениот жанр на изведувачки уметности овластени со официјална цензура. Хунвејбините ги рушеле или опожарувале црквите и манастирите и уништиле делови од Кинескиот ѕид, а од разрушениот материјал биле градени свињарници.

Единиците на Црвената гарда ги сечеле косите на жените, ги кинеле премногу тесните панталони, високите потпетици на женските чевли и слично. Хунвејбините ги сопрале минувачите и им читале цитати на Мао, ги претресувале куќите во потрага по докази, притоа правиле реквизиција на парите и вредностите на домаќините.

За време на кампањата од 10 до 20 милиони млади луѓе со високо образование биле насилно одвлечени од своите домови и депортирани да работат во оддалечените села и планински подрачја. Законот и судскиот систем бил неактивен, па Хунвејбините добиле целосна слобода на дејствување, што довело до хаос. Првично, Црвената гарда работела под контрола на Мао и неговите колеги. Меѓу нив имало многу кариеристи, а многумина можеле да направат брза кариера со помош на револуционерна демагогија и терор.

Хунвејбините биле деца од загрозени семејства, слабо образовани и од рано детство навикнати на суровост. Поради овие одлики, тие претставувале одлична алатка во рацете на Мао. Но, во исто време, на пример, 45% од кантонските бунтовници биле деца на интелигенција. Наскоро, била направена поделба меѓу нив врз основа на потеклото. Тие биле поделени на црвени и црни. Првите доаѓале од семејства на интелектуалци и партиски работници, а другите биле сиромашни и деца на работниците. Постоела немилосрдна борба меѓу двете групи. Тие ги толкувале цитатите на Мао на поинаков начин.

Во есента 1967 година, Мао ја искористил Армијата против Црвената гарда, која била отфрлена како некомпетентна и политички незрела. Хунвејбините понекогаш се спротивставувале на армијата. Во септември 1967 година, организацијата на Црвената гарда била распуштена. Пет црвени водачи биле испратени да работат на свињарска фарма во длабоката провинција. На 27 април 1968 година неколку водачи во Шангај биле осудени на смрт и јавно убиени. Во есента 1967 година, еден милион млади луѓе биле раселени во оддалечени области, од кои многумина останале таму повеќе од десет години.

Втора фаза уреди

 
Лин Бјао

Втората фаза на Културната револуција започнала во мај 1969 година и завршила во септември 1971 година. Деветтиот конгрес на партијата се одржил во април 1969 година и послужил како средство да заживее земјата со свежи идеи и нови кадри, откако голем дел од старата гарда била уништена во борбите од претходните години[12]. Институционалната рамка на земјата утврдена две децении порано била укинета речиси целосно: делегатите за конгресот биле избрани од револуционерни комитети, а не преку избори од партиски членови[13]. Воената застапеност се зголемила од претходниот конгрес[14]. Многу офицери поставени на водачки позиции биле лојални на Лин Бјао, нова фракциска поделба помеѓу военото и цивилното раководство[15].

Конгресот ја зацврстила улогата на маоизмот во рамките на партијата, повторно го прогласил Мао Це Тунг како официјален водач на идеологијата на партијата во партискиот статут и официјално го одредил Лин Бјао како наследник на Мао. Вториот ја обновил функцијата на некои официјални институции и лица кои биле суспендирани помеѓу 1966-1968 година.

Овој период е познат како „Кадровски училишта од 7 мај“. Првите такви училишта се појавуваат кон крајот на 1968 година. Името го добиле од Директивата на Мао од 7 мај 1966 година, во која понудил создавање на училишта во кои бирократските кадри и интелектуалци ќе извршуваат корисен физички труд по кое ќе се спроведи идеолошкото преобраќање[16]. За високите функционери, 106 училишта биле изградени во 18 провинции, каде што биле испратени речиси 100.000 службеници, меѓу кои и Денг Сјаопинг и 30.000 членови на нивните семејства. За службеници од понизок ранг имало илјадници штабни училишта каде што биле обучувани голем број службеници. На пример, на 10 јануари 1969 година, во провинцијата Гуангдунг биле изградени речиси 300 училишта, каде што биле испратени повеќе од 100.000 луѓе.

Во оваа фаза популарност добила кампањата „Нагоре кон планините, надолу кон селата“, за развој на руралните области на Кина. Оваа програма за преместување и воспоставување на голем број ученици од повисоките класи, студентите работници и војници од градовите во руралните и прекуграничните области, за првпат била применета во ограничен обем пред „Големиот скок“, обновена во почетокот на 1960-тите години и забрзана кон крајот на деценијата. За разлика сепак од периодот 1956-1966 година, кога кампањата испратила во провинцијата близу 1,2 милиони млади луѓе од градовите, во периодот 1968-1975 година во неа биле вклучени не помалку од 12 милиони луѓе, што одговарало на приближно 10% од урбаното население во Кина од 1970-тите години[17].

Трета фаза уреди

Третата фаза од Културната револуција продолжила од септември 1971 до октомври 1976 година, до смртта на Мао Це Тунг. Таа се одликува со доминација на Џоу Енлај итн. Банда на четворицата во економијата и политиката.

Антагонизам уреди

 
Денг Сјаопинг

Со смртта на Лин Бјао и влошување здравјето на Мао, станало јасно дека треба да се бара нов водач. Позицијата на Џијанг Кинг била во пораст, и имала огромно влијание во радикалниот камп. Таа направила сојуз со Ван Хунвен и пропагандистките специјалисти Чан Чунцао и Јао Венуан и формирала политичко крило, подоцна наречено Бандата на четворицата.

До 1973 година, фракционалните борби продолжиле во фабриките, железниците и локалната власт. Економијата на земјата била во хаос. Покрај тоа, јадрото на партијата станало доминирано од приврзаници на Културната револуција и левичарски радикали, чиј фокус останал во одржувањето на идеолошката чистота. Економијата била предадена на Џоу Енлај, еден од ретките преживеани. Групата од четирите била незадоволна од влијанието на Џоу.

Со кревката економија и болеста од рак на Џоу, Денг Сјаопинг ја продолжил својата политичка кариера како заменик-премиер во април 1973 година, во првата од серијата промоции, одобрени од Мао. Тој започнал да претседава со партиските состаноци додека Џоу Енлај бил во болница за лекување. Во меѓувреме, Мао издал серија прекори против Четирите банди, критикувајќи ја нивната неспособност да управува со економијата.

На крајот на 1973 година за да ја ослабне политичка позиција на Џоу и да се дистанцира од очигледното предавство на Лин, Џијанг Кинг започнала кампања[18]„Критикувај го Лин, Критикувај го Конфуциј“. Политичката битка била направена преку историски алегории, и иако името на Џоу Енлај никогаш не се споменало во текот на оваа кампања, другите паднале под нејзината цел. Јавноста била уморна од долгогодишните политички кампањи кои немаат практична вредност и не се ентузијасти. Кампањата не успеала да ги постигне своите цели.

Во тоа време, Џијанг Кинг и нејзините следбеници имале контрола над средствата за јавно информирање и пропаганда, додека Џоу и Денг имале контрола над повеќето државни органи. Денг остро се противил на споровите, а неговите политики биле насочени кон промовирање на единството како прв чекор кон враќање на економските перформанси. Мао, сепак, не бил задоволен со оваа политика, и го навел Дан да пишува самокритика во ноември 1975 година.

Инцидентот на плоштадот Тјенанмен уреди

Џоу Енлај починал на 8 јануари 1976 година. Сите истакнати водачи на партијата присуствувале на погребот освен Мао. Причините биле две - растечкото неодобрување на неговите идеи и лошото здравје. Но, за многу граѓани на НР Кина Џоу станал херој и по најавата на радио и телевизија, жителите на Пекинг започнале да носат венци и цвеќиња на Споменикот на народните херои на плоштад Тјенанмен.

Мао Це Тунг никогаш не поседувал посебна наклонетост или благодарност, а смртта на неговиот стар другар не го допрел. Тој не наредил да се одржат митинзи и церемонии. Ова ги навредило Кинезите, а во пролетта 1976 година се зголемила огорченоста и неодобрувањето. На крајот на март, во пресрет на празнувањето на Цинмин, во неговото сеќавање започнало силно движење. Властите наредиле гробиштата да бидат затворени со неговите останки, а партиските активисти се обидувале да го растерат населението. Но, незадоволството прераснало во демонстрации во голем број градови. Тие биле особено големи во Нанкин. И покрај информациите за замолчување, веста за настаните во Нанкин стигнале до Пекинг на 31 март, каде што митинзите се одржувале неколку дена. Јавната реакција на настаните била прогласена за контрареволуционерна и за една ноќ плоштадот бил исчистен од сите венци и цвеќиња, а потоа бил поставен кордон кој да го забранил пристапот.

Смртта на Мао и крајот на Културната револуција уреди

На 9 септември 1976 година, починал Мао. За неговите следбеници, неговата смрт ја симболизирала загубата на револуционерните темели на комунистичка Кина. Кога неговата смрт била прогласена во попладнето на 9 септември, во соопштението насловено како „Известување на Централниот комитет на КПК и Државниот совет на целата партија, целата армија и на луѓето од сите националности во целата земја“, нацијата паднала во тага и жалост, со луѓе кои плачеле на улиците а јавните институции биле затворени една недела.

Пред да почине, Мао го поставил Хуа Гофан како заменик. Тој чувствувал дека му недостига политички вештини и амбиции и на прв поглед не претставувал сериозна закана за Бандата во борбата за власт. Сепак, радикалните идеи на бандата се соочиле со влијателни водачи и голем број партиски реформатори. Со поддршка на армијата на 10 октомври, сите членови на Четвртата банда биле уапсени по државен удар.

Наводи уреди

  1. ↑ "Resolution on Certain Questions in the History of Our Party Since the Founding of the People's Republic of China," adopted by the Sixth Plenary Session of the Eleventh Central Committee of the Communist Party of China on June 27, 1981 Resolution on CPC History (1949–81). (Beijing: Foreign Languages Press, 1981). p. 32.
  2. ↑ Shinn, Rin Supp. „History of China“. University of Maryland. Посетено на May 14, 2010.
  3. ↑ Jin, Qiu (1999). The Culture of Power: Lin Biao and the Cultural Revolution. Stanford, California: Stanford University Press. стр. 25–30.
  4. ↑ Historical Atlas of the 20th century
  5. ↑ „Великият глад“. Архивирано од изворникот на 2009-06-11. Посетено на 2018-02-09.
  6. ↑ Dennis Tao Yang. "China's Agricultural Crisis and Famine of 1959–1961: A Survey and Comparison to Soviet Famines." Palgrave MacMillan, Comparatrive economic Studies (2008) 50, 1–29.
  7. ↑ Власть любой ценой: Реальная история китайца Цзян Цзэминя. Глава 8
  8. ↑   Мао Дзъдун. Разговор со албанската воена делегација (1 мај 1967 г.) Архивирано на 18 март 2012 г.
  9. ↑ MacFarquhar and Schoenhals 2006. pp. 39–40
  10. ↑ MacFarquhar and Schoenhals, p. 59-61
  11. ↑ MacFarquhar, Roderick and Schoenhals, Michael. Mao's Last Revolution. Harvard University Press, 2006. p. 125
  12. ↑ MacFarquhar and Schoenhals, p. 285.
  13. ↑ MacFarquhar and Schoenhals, p. 288.
  14. ↑ MacFarquhar and Schoenhals, p. 292.
  15. ↑ MacFarquhar and Schoenhals. Chapter 17.
  16. ↑ „Seven May Cadre Schools (1968)“. Архивирано од изворникот на 2010-11-21. Посетено на 2018-02-10.
  17. ↑ „Up to the mountains, down to the villages (1968)“. Архивирано од изворникот на 2019-04-28. Посетено на 2018-02-10.
  18. ↑ MacFarquhar and Schoenhals, p. 366.

Надворешни врски уреди

Повеќе за Културна револуција на збратимените проекти на Википедија
  Дефиниции и преводи на Викиречник ?
  Податотеки на Ризницата ?
  Образовни ресурси на Викиуниверзитет ?
  Прирачници на Викикниги ?
  ? Информации за патување во Википатување ? ?
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Културна_револуција&oldid=5008766“