Википедија

Змија

Змија

Змија (науч. Serpentes) — безножно животно со долго, свитливо тело прекриено со лушпи кои се ќерамидесто наредени на него. Змиите спаѓаат во групата на влекачите. Се мисли дека змиите еволуирале од гуштерите, со кои делат многу заеднички одлики, а особено со т.н. безножни гуштери, кои имаат ситни и речиси незабележливи екстремитети. Но, за разлика од гуштерите, змиите имаат тенок расечен јазик, а кај нив отсуствува надворешно уво. Исто така, додека повеќето од гуштерите имаат подвижни очни капачиња кои периодично се затвораат за да ги заштитат и подмачкаат очите, змиите секогаш ги држат отворени своите очи кои се заштитени со мигателна ципа (неподвижна, проѕирна лушпа).

Змии
Период: рана креда – денес,
Крајбрежна подвезичарка
(Thamnophis elegans terrestris)
Научна класификација [ у ]
Царство: Животни
Тип: Хордови
Класа: Влекачи
Ред: Лушпари
Натсемејство: Варановидни
(нерангирано): Питонолики
Подред: Змии
Linnaeus, 1758
Подгрупи
Распространетост на змиите во светот
Штотуку преслечена мамба (Dendroaspis angusticeps)
Змијата целосно ја проголтува својата храна - оваа змија вари јајце.

Како и сите влекачи, змиите се ладнокрвни (ектотермни), што значи дека не можат да произведат своја телесна топлина. Затоа, тие зависат од Сонцето за да ја регулираат телесната температура. Бидејќи метаболизмот не игра улога при терморегулацијата, овие животни можат да преживеат со многу сиромашна исхрана. Некои чекаат со месеци помеѓу последователните оброци, а неколку видови можат да преживеат јадејќи само еднаш или двапати во годината. Кога јадат, змиите целосно го голтаат пленот и не го разгризуваат. Многу змии поседуваат специјализирани вилици со кои можат да проголтаат животни кои се многу поголеми од нивните глави на тој начин што долната вилица има способност да се раздели и да го зголеми усниот отвор и повторно да се склопи. Набљудувањата извршени на африканскиот карпест питон укажуваат на тоа дека овој вид на змија може да изеде животни големи колку антилопа или помала крава.

Со преку 2500 опишани видови што припаѓаат на повеќе од 10 фамилии, змиите се голема и успешна група. Успехот во опстанокот се должи на нивната прилагодливост, што се огледува во тоа што змиите живеат во живеалишта како подземни дупки, врвовите на крошните од дрвата, како и во океанските длабочини до 150 м. Најдени се на секој континент, освен на Антарктикот. Места без змии во светот се и изолираните острови, како Ирска и Нов Зеланд.

Тропска змија глувчар е водена змија и е застапена во Филипините. Оваа врста на змија живее околу 15 години. Оваа змија исто како и волчјата змија припаѓа во родот на Колубридае.

Волчја змија е водена змија и припаѓа во родот на Колубридае, а застапена е во тропските шуми на Филипините. Долга е 2 метри и создава многу силен и непријатен мирис којшто се лачи во аналните жлезди.

Источна кафеава змија е застапена во Индонезија, Австралија и Нова Гвинеја. Долга е 2,5 метри и е застапена во пустинските предели. Оваа змија е отровна змија и веројатноста за смрт на човек при каснување од оваа змија е 60 проценти. Оваа змија има светлокафеава боја.

Црно - бела морска змија е најотровната водна змија во светот која што е застапена во деловите на Индо - Тихиот Океан. Долга е 2 метри и наречена е црно - бела, поради тоа што има шари на црна и бела боја. Краевите на устата имаат нијанси на жолтеникава боја. Кога лови е во вода, а кога се одмара или спие е на копно.

Источна зелена мамба е врста на отровна змија која што е застапена во тропските шуми на Амазонија . Долга е 2 метри , тенка е и има светлозелена боја и бојата на змијата е слична како на листот на дрвото . Па , затоа е тешко да се распознае оваа змија . Источната зелена мамба се обвиткани на гранките на дрвјата .

Бумсланг се змии и се релативно срамежливи и генерално не напаѓаат луѓе, кога го прават тоа, работите може да станат буквално хаотични. Нивниот отров е хемотоксин  кој оневозможува згрутчување на крвта.  Со други зборови, жртвите умираат полека, како да крварат од секоја пора.

Слепа змија е водна змија која што е застапена во водените предели на Андите . Долги се од 10 до 15 сантиметри . Оваа змија е премногу тенка и некој ја викаат дека е црв , а всушност тоа е змија . Оваа врста на змија има многу мали очи , нема заби , не каса и не содржи отров .

Морфологија

уреди

Иако сите змии имаат долго и цилиндрично тело, многу видови поседуваат единствени модификации прилагодени на живеалиштата или начинот на живеење. Змиите кои се закопуваат, на пример, имаат мускулести и дебели тела и глави доволно цврсти за да копаат во почвата. Морските змии имаат зарамнети опашки за пливање, додека змиите кои живеат по дрвата поседуваат долги и тенки тела. Некои змии, како питоните, покажуваат особини кои ја отсликуваат еволуцијата од гуштерите или гуштеровидните предци: траги од задни екстремитети, кои се позабележливи кај мажјаците.

 
Глава на слепоока змија.

Најмалите змии се слепооките. На пример, еден претставник од оваа група достигнува едвај 13 см во должина, а тежи помалку од 2 гр. Најголеми претставници се анакондата и мрежестиот питон, кои може да достигнат 10 м во должина, а да тежат и до 250 кг. Кај повеќето змии, женките се поголеми од мажјаците.

Анатомија

уреди

Кожа

уреди

Телата на змиите се препокриени со преклопувачки лушпи составени од белковината кератин. Овие проѕирни лушпи се дел од сувата и мазна надворешна обвивка (слој) на кожата, чија првенствена улога е да спречи загуба на вода. Бојата на змиите доаѓа од пигментните клетки расположени во слојот под надворешната обвивка и таа често ја имитира онаа од животната средина, а понекогаш служи како предупредувачки знак (жолти и портокалови тонови на коралната змија).

Со тек на растењето, змиите ја преслекуваат надворешната кожна обвивка. Кај некои видови ова се случува на отприлика 20 дена, но кај некои еднаш годишно. Преслекувањето се обавува со триење од карпа или друг цврст објект.

Скелетен систем

уреди

Коските на змиите се лесни и многу свитливи. ‘Рбетниот столб се состои од необично голем број на прешлени - околу 100 - а некои имаат и повеќе од 400. За споредба, човекот има само 32 прешлена. За разлика од останатите ‘рбетници, ребрата на змиите не се поврзани со градна коска, туку секое ребро е поврзано со прешлен, како и со еластични мускули. Ова и овозможува на змијата да внесе плен во својот систем за варење кој е доста покрупен од неа. Исто така, на овој начин змијата може да се свие во компактна топка.

Черепот на змиите покажува слични модификации. Коските кои ја сочинуваат вилицата на змијата не се ригидно прицврстени за черепот, туку со слаби врски од типот на мускули и лигаменти.

Внатрешни органи

уреди

Змиите делат слична анатомија со останатите влекачи, но изменета со цел поминување низ мошне тесен простор. Трикоморното срце на змијата може да се поместува настрана за да обезбеди место за големиот плен во желудникот. Респираторниот систем на змијата е исто така компактен: повеќето видови имаат само еден функционален бел дроб, најчесто десниот. Левиот бел дроб кај овие единки е редуциран или непостоечки. Двата бубрега на змијата се распоредени така што левиот лежи зад десниот. Слично е со репродуктивниот систем: постојат пар тестиси (кај мажјаците) и пар на јајчници (кај женките). Змијата има многу свитлив и мускулест желудник, тенок црн дроб, како и тенко и дебело црево. За разлика од тенките црева на повеќето други ’рбетници, оние на змиите се исправени низ телото, а не совиткани. Како и останатите влекачи, и змиите поседуваат клоака, во која се исфрлаат екскрементите од системот за варење, како и јајце-клетките и сперматозоидите пред да го напуштат телото. Змиите немаат мочен меур, а сите екскрети ги излачуваат преку правото црево (ректум).

Сетила

уреди
 
Термографска снимка на змија која јаде глушец.

Најголем дел од информациите од животната средина, змијата ги добива преку Јакобсоновиот орган сместен на горната страна од устата. Како мирисен орган служи јазикот, кој змијата континуирано го издава од устата. Кога тој се враќа во устата, виљушковидниот врв се сместува во длабнатинки во Јакобсоновиот орган, каде се детектира мирисот. Овој сетилен механизам е мошне осетлив и змијата го користи за да го детектира пленот, а и партнерот за парење.

Сетилото за вид и можноста за детекција на вибрации се исто така важни за опстанокот на повеќто змии. Кај овие животни отсуствуваат ушни тапанчиња и надворешно уво, но тие поседуваат мали коски во своите глави кои спроведуваат звук. Способни се да осетат нискочестотни звуци и вибрации кои патуваат низ земјата или водата. Многу змии имаат добар вид кој најмногу служи за детекција на подвижни објекти, но змиите кои се закопуваат со сетилото за вид можат само да разликуваат светло од мрак.

Боите, питоните и некои други отровници имаат необична адаптација за детекција на топлокрвен плен и грабливци. Всушност тие ги детектираат инфрацрвените зраци. На главите на овие змии постојат мали длабнатинки обложени со клетки кои се многу осетливи на топлина. На овој начин тие го ловат хомеотермот, дури и во апсолутна темница.

Змиски отров и отровни заби

уреди
 
Vipera berus со еден испапчен отровен заб, додека другиот е на место.

Неколку групи на змии поседуваат отров кој го вбизгуваат во телото на пленот. Најчесто по нападот, змијата чека да се имобилизира или убие нејзиниот плен пред да го проголта. Змискиот отров се произведува од изменети плунковни жлезди во горната вилица и тој е една мешавина од токсични супстанци. Некои од нив можат да ја прекинат работата на нервниот систем. Други ги раствораат ткивата на организмот, така што тој е сварен пред да биде проголтан. Една од најотровните змии во светски рамки е копнениот тајпан од средна Австралија. Членовите од родот на тајпани можат да убијат речиси 100 луѓе (или 250 000 глувци) само со едно каснување.

Отровот најчесто се спроведува низ два шупливи отровни заби. Кога змијата е готова да нападне, таа ги испапчува забите нанапред, но во други случаи ги држи исправени до горниот дел на усната празнина. Кај други змии (кобра и корална змија), отровните заби се неподвижни.

Одредени змии плукаат отров. Таква е плукачката кобра, која го користи отровот како самоодбрана отколку за напад. Таа секогаш нишани во очите на другото животно и понекогаш млазот од отров може да го исфрли и до 2,4 м.

Фамилии

уреди
инфраред Виши змии (Alethinophidia) — 15 фамилии
Фамилија[1] Автор на таксонот[1] Родови[1] Видови[1] Македонски назив Распространетост[2]
Acrochordidae Bonaparte, 1831 1 3 брадавичести змии западна Индија и Шри Ланка, преку тропска Југоисточна Азија до Филипините, па јужно преку индомалајската островска група до Тимор, на исток преку Нова Гвинеја до северното крајбрежје на Австралија и островот Мусау, Бизмарковиот Архипелаг и островот Гвадалканал во состав на Соломоните.
Aniliidae Stejneger, 1907 1 1 валчести змии тропска Јужна Америка.
Anomochilidae Cundall, Wallach, 1993 1 2 џуџести валчести змии западна Малезија и на островот Суматра во Индонезија.
Atractaspididae Günther, 1858 12 64 змии-копачки Африка и Блискиот Исток.[3][4][5]
Boidae Gray, 1825 8 43 удави[6] Северна, Средна и Јужна Америка, на Карибите, југоисточна Европа и Мала Азија, Северна, Централна и Источна Африка, Мадагаскар и Реинион, Арапскиот Полуостров, Централна и југозападна Азија, Индија и Шри Ланка, Молучките Острови и Нова Гвинеја, поа до Меланезија иа Самоа.
Bolyeriidae Hoffstetter, 1946 2 2 маврициски змии Маврициус.
Colubridae Oppel, 1811 304[7] 1938[7] смокови широко распространети на сите континенти, освен Антарктикот.[8]
Cylindrophiidae Fitzinger, 1843 1 8 цилиндрични змии Шри Ланка, па на исток преку Мјанмар, Тајланд, Камбоџа, Виетнам и Малајскиот Архипелаг, па до островската група Ару кај југозападниот брег на Нова Гвинеја. Се среќаваат и во јужна Кина (Фуџиен, Хонгконг и на островот Хајнан) и во Лаос.
Elapidae Boie, 1827 61 235 штитовратки на копно, ширум светот во тропски и суптропски подрачја, освен во Европа. Морските видови живеат во Индискиот и Тихиот Океан.[9]
Loxocemidae Cope, 1861 1 1 мексикански питони долж тихоокеанските падини од Мексико на југ до Костарика.
Pythonidae Fitzinger, 1826 8 26 питони Потсахарска Африка, Индија, Мјанмар, јужна Кина, југоисточна Азија и од Филипините на југоисток, преку Индонезија до Нова Гвинеја и Австралија.
Tropidophiidae Brongersma, 1951 4 22 џуџести удави од јужно Мексико и Средна Америка, јужно од северозападна Јужна Америка во Колумбија, (амазонски) Еквадор и Перу, како и во северозападен и југоисточен Бразил. Живее и во Источните Инди.
Uropeltidae Müller, 1832 8 47 штитоопашести змии јужна Индија и Шри Ланка
Viperidae Oppel, 1811 32 224 отровници Америките, Африка и Евроазија.
Xenopeltidae Bonaparte, 1845 1 2 зрачни змии Југоисточна Азија, од Андаманските и Никобарските Острови, на исток сè до јужна Кина, Тајланд Лаос, Камбоџа, Виетнам и Малајскиот Полуостров и од Источните Инди до Сулавеси, како и до Филипините.


инфраред Слепи змии (Scolecophidia) — 3 фамилии
Фамилија[1] Автор на таксонот[1] Родови[1] Видови[1] Македонски назив Распространетост[2]
Anomalepidae Taylor, 1939 4 15 примитивни слепи змии од југот на Средна Америка до северозападна Јужна Америка. Неповрзани популации во североистона и југоисточна Јужна Америка.
Leptotyphlopidae Stejneger, 1892 2 87 тенки слепи змии Африка, западна Азија од Турција до северозападна Индија, на островот Сокотра, од југозападот на САД, па надолу преку Мексико и Средна Америка до Јужна Америка, но без повисоките делови на Андите. Во тихоокеанскиот дел на Јужна Америка живеат на југ до јужното крајбрежје на Перу, а на аатлантската страна до Уругвај и Аргентина. На Карибите се среќаваат на Бахамите, Хиспаниола и Малите Антили.
Typhlopidae Merrem, 1820 6 203 вистински слепи змии највеќето тропски и многу суптропски подрачја во светот, особено Африка, Мадагаскар, Азија, тихоокеанските триопска Америка и југоисточна Европа (вклучувајќи ја Македонија).

Змијата како тема во уметноста и во популарната култура

уреди

Змијата како тема во книжевноста

уреди
  • „Ромчето и змијата“ — ромска народна приказна.[10]
  • „Златната змија“ — српска народна приказна.[11]
  • „Подарокот на змијата — бугарска народна приказна.[12]
  • „Змија-девојка“ — естонска народна приказна.[13]
  • „Лакомата змија“ – приказна на африканското племе Коса.[14]
  • „Змијата-младоженец“ (српски: Змија младожења) - српска народна приказна.[15][16]
  • „Човекот и змијата“ (српски: Чоек и змија) - српска народна приказна.[17]
  • „Змија“ - расказ на југословенскиот писател Иво Андриќ.[18]
  • „Змијата и ластовицата“ - басна на американскиот писател Емброуз Бирс.[19]
  • „Змијата-христијанин“ - басна на Емброуз Бирс.[20]
  • „Мартиник, укротителка на змии“ - книга на француските писатели Андре Бретон и Андре Масон од 1948 година.[21]
  • „Белата змија“ – сказна на браќата Грим.[22]
  • „Змијата и земјоделецот“ - басна на старогрчкиот баснописец Езоп.[23]
  • „Змијата и пилата“ - басна на Езоп.[24]
  • „Ѓаволска работа“ — краток расказ на македонскиот писател Ѓорѓи Крстевски од 2019 година.[25]
  • „Змија“ - песна на српската поетеса Десанка Максимовиќ.[26]
  • „Змија-младоженец“ (српски: Zmija mladoženja) - песна на Десанка Максимовиќ од 1979 година.[27]
  • „Фалусоиден питон“ (српски: Фалусоидни питон) - кус расказ на македонскиот писател Митко Маџунков од 1984 година.[28]
  • „Змиски сплет“ - роман на францускиот писател Франсоа Шарл Моријак од 1932 година.[29]
  • „Тепач на змии“ (српски: Zmijobija) - песна на српскиот поет Миодраг Павловиќ.[30]
  • „Шиштење“ — краток расказ на македонската писателка Оливера Ќорвезироска од 2021 година.[31]

Змијата како тема во музиката

уреди
  • „Еве, доаѓаат змиите“ (англиски: Here Comes The Snakes) - албум на американската рок-група Грин он Ред (Green on Red) од 1988 година.[32]
  • „Змиското јајце“ (англиски: The Serpent's Egg) - албум на британската група Дед кен денс (Dead Can Dance) од 1988 година.[33]
  • „Ползечкиот змиски крал“ (англиски: Crawling King Snake) - песна на американската рок-група Дорс од 1971 година.[34]
  • „Ѕвечарки“ (англиски: Rattlesnakes) — песна од истоимениот музички албум на британската рок-група Lloyd Cole And The Commotions од 1984 година.[35]
  • „Змии“ (англиски: Snakes) — песна на американскиот рапер Ol' Dirty Bastard од 1995 година.[36]
  • „Шармерот на змии“ (француски: Le charmeur de serpents) - џез-композиција на Т. Пауел (T. Powell).[37]
  • „Ѕвечарка“ (англиски: Rattlesnake) - песна на американската рок-група Риплејсментс (The Replacements) од 1981 година.[38]
  • „Анаконда“ (англиски: Anaconda) - песна на британската рок-група Sisters of Mercy од 1983 година.[39]
  • „Ѕвечарка“ (англиски: Rattlesnake) — песна на американската музичарка St. Vincent од 2014 година.[40]
  • „Змија“ (Snake) — песна на британската рок-музичарка П. Џ. Харви (PJ Harvey) од 1993 година.[41]

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 „Serpentes“. Обединет таксономски информативен систем. Посетено на 3 декември 2008. (англиски)
  2. ↑ 2,0 2,1 McDiarmid RW, Campbell JA, Touré T. 1999. Snake Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, vol. 1. Herpetologists' League. 511 pp. ISBN 1-893777-00-6 (series). ISBN 1-893777-01-4 (volume).
  3. ↑ Mehrtens, JM (1987). Living Snakes of the World in Color. New York City, NY, USA: Sterling Publishers. стр. 480. ISBN 0-8069-6460-X.
  4. ↑ Spawls S, Branch B. 1995. The Dangerous Snakes of Africa. Ralph Curtis Books. Dubai: Oriental Press. 192 pp. ISBN 0-88359-029-8.
  5. ↑ Parker HW, Grandison AGC. 1977. Snakes -- a natural history. Second Edition. British Museum (Natural History) and Cornell University Press. 108 pp. 16 plates. LCCCN 76-54625. ISBN 0-8014-1095-9 (cloth), ISBN 0-8014-9164-9 (paper).
  6. ↑ или „бои“
  7. ↑ 7,0 7,1 Список на видовите на змии - База на влекачи. пров 22 мај 2012 г. (англиски)
  8. ↑ Spawls S, Howell K, Drewes R, Ashe J. 2004. A Field Guide To The Reptiles Of East Africa. London: A & C Black Publishers Ltd. 543 pp. ISBN 0-7136-6817-2.
  9. ↑ Elapidae — база на влекачи „Reptarium“. консултирано на 3 декември 2008 г. (англиски)
  10. ↑ Волшебни сказни на балканските народи. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 59-62.
  11. ↑ Волшебни сказни на балканските народи. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 63-68.
  12. ↑ Волшебни сказни на балканските народи. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 52-54.
  13. ↑ Волшебниот прстен - Естонски народни приказни. Наша книга, Скопје, 1969, стр. 32-34.
  14. ↑ Бајке са југа Африке. Београд: Народна књига, 1964, стр. 156-158.
  15. ↑ Народне приповетке. Београд: Просвета, 1963, стр. 83-87.
  16. ↑ Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 100-103.
  17. ↑ Народне приповетке. Београд: Просвета, 1963, стр. 146.
  18. ↑ Velibor Gligorić, „Beleška o piscu“, во: Ivo Andrić, Priča o vezirovom slonu. Beograd: Rad, 1962, стр. 165-166.
  19. ↑ Емброуз Бирс, Басни. Скопје: Темплум, 2016, стр. 11.
  20. ↑ Емброуз Бирс, Басни. Скопје: Темплум, 2016, стр. 56.
  21. ↑ „Андре Бретон (био-библиографски летопис)“, во: Андре Бретон, Рајот не е наполно загубен. Скопје: Култура, 1989, стр. 103.
  22. ↑ Браќа Грим, Храбриот кројач, Детска радост, Скопје, 1980.
  23. ↑ Езоп, Басне (по Доситеју Обрадовићу). Београд: Просвета, 1963, стр. 21-22.
  24. ↑ Езоп, Басне (по Доситеју Обрадовићу). Београд: Просвета, 1963, стр. 23.
  25. ↑ Ѓорѓи Крстевски, Другата страна. Скопје: Бегемот, 2019, стр. 38-39.
  26. ↑ Desanka Maksimović, Izabrane pesme (peto dopunjeno izdanje). Beograd: BIGZ, 1985, стр. 44.
  27. ↑ Desanka Maksimović, Izabrane pesme (peto dopunjeno izdanje). Beograd: BIGZ, 1985, стр. 91.
  28. ↑ Митко Маџунков, Међа света. Београд: Просвета, 1984, стр. 147.
  29. ↑ Mihailo Pavlović, „O piscu Tereze Deskejru“, во: Fransoa Morijak, Tereza Deskejru. Beograd: Rad, 1964, стр. 106.
  30. ↑ Miodrag Pavlović, Izabrane pesme. Beograd: Rad, 1979, стр. 132.
  31. ↑ Оливера Ќорвезироска, Престапни години (прозен календар). Скопје: Бегемот, 2021, стр. 112-113.
  32. ↑ DISCOGS, Green On Red ‎– Here Comes The Snakes (пристапено на 8.10.2018)
  33. ↑ Discogs, Dead Can Dance ‎– The Serpent's Egg (пристапено на 24.5.2020)
  34. ↑ Discogs, The Doors ‎– L.A. Woman (пристапено на 12.5.2020)
  35. ↑ Lloyd Cole And The Commotions* – Rattlesnakes (пристапено на 1.3.2023)
  36. ↑ Ol' Dirty Bastard – Return To The 36 Chambers: The Dirty Version (пристапено на 22.5.2023)
  37. ↑ La fisarmonica nell jazz, MJCD 1104, 1995.
  38. ↑ YouTube, The Replacements - Sorry Ma, Forgot To Take...1981 (Full Album 2002)US (пристапено на 12.6.2017)
  39. ↑ DISCOGS, The Sisters Of Mercy ‎– Some Girls Wander By Mistake (пристапено на 2.12.2019)
  40. ↑ Discogs, St. Vincent – St. Vincent (пристапено на 15.4.2021)
  41. ↑ P J Harvey* – Rid Of Me (посетено на 3.10.2023)
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Змија&oldid=5193193“