Википедија

Војводство Буковина

Оваа статија се однесува на/за административна единица на Австриската Империја/Австроунгарија. За историскиот регион, погл. Буковина. За други употреби, погл. Буковина (појаснување).

Војводство Буковина (германски: Herzogtum Bukowina or Herzogtum Buchenland; романски: Ducatul Bucovinei; украински: Герцогство Буковина) ― конститутивна земја на Австриската Империја од 1849 година и цислајтанска круна земја на Австроунгарија од 1867 до 1918 година.

Војводство Буковина
Herzogtum Bukowina or Herzogtum Buchenland  (германски)
Ducatul Bucovinei  (романски)
Герцогство Буковина  (украински)
Знаме Грб
Местоположба на Буковина
Главен градЧерновиц
Уредување Уставна монархија (1861–1918)
Површина
 •  Вкупна 10.442 км2 

Име

уреди

Името Буковина влегло во службена употреба во 1775 година со припојувањето на регионот од Кнежеството Молдавија кон поседите на Хабсбуршката Монархија (која станала Австриска Империја во 1804 година и Австроунгарија во 1867 година).

Службеното германско име, die Bukowina, на покраината под австриска власт (1775–1918), е изведено од полскиот облик Bukowina, која пак е изведена од украинскиот збор Буковина и вообичаениот словенски облик бук, што значи бука (бук како, на пример, на украински или, дури, Buche на германски).[1][2] Друго германско име за регионот, das Buchenland, најчесто е користено во поезијата и значи „букова земја“ или „земја на букови дрвја“. На романски јазик, во книжевен или поетски контекст, понекогаш е користено името Țara Fagilor („земјата на буковите дрвја“).

Историја

уреди
Повеќе информации: Молдавија (регион), Романија во раниот среден век, и Потекло на Романците

По монголската инвазија на Европа, земјите во Буковина од 14 век биле дел од Кнежеството Молдавија, при што Сучава била кнежествена престолнина од 1388 до 1565 година. Во 16 век, Молдавија потпаднала под османлиска власт, но сепак ја задржала својата автономија.[3] Во текот на почетокот на 18 век, Молдавија станала цел на ширењето на Руската Империја кон југ, започната од императорот Петар Велики за време на кампањата кај реката Прут од 1710–1111 година. Во 1769 година, за време на Руско-османлиската војна од 1768–74 година, Молдавија била заземена од Императорската руска армија.

Австриска власт

уреди
 
Черновиц: Седиште на покраинската влада во Буковина, околу 1900 година.

По Првата поделба на Полска во 1772 година, Хабсбуршката Монархија имала за цел копнено поврзување од Кнежеството Трансилванија до новостекнатото Кралство Галиција и Лодомерија. По склучувањето на руско-османлискиот Ќучукајнарџиски договор во јули 1774 година, Австријците стапиле во преговори со Високата порта од октомври и конечно можеле да добијат територија на Молдавија со површина од околу 10.000 квадратни километри, што тие ја нарекувале Буковина, која формално ја припоиле во јануари 1775 година. На 2 јули 1776 година, во Паламутка, Австријците и Османлиите потпишале гранична конвенција, при што Хабсбуршката Монархија вратила 59 од претходно заземените села и останала со 278 села. Заради противење и протестирање против припојувањето на северозападниот дел на Молдавија, молдавскиот владетел - кнезот Григоре III Гика бил убиен од страна на Османлиите.[4][5]

Буковина на почетокот била затворена воена област од 1775 до 1786 година, а потоа била вклучена како најголема област, Oкругот Буковина, од австриското конститутивно Кралство Галиција и Лодомерија. Досега, молдавското благородништво традиционално ја образувало владејачката класа на таа територија. Хабсбуршкиот император Јозеф II сакал да го поврзе регионот со покраините на австриската монархија (иако не со првото германско царство); тој ги имал опустошените земји колонизирани од Дунавските Шваби, подоцна познати како Буковински Германци. Во средината на 19 век, градот Садора станал средиште на хасидската династијата Садигура. Постапката на доселување го промовирал понатамошниот економски развој на повеќе-етничката земја, иако таа останала далечен источен бастион на дунавската монархија.

 
Черновиц: главниот плоштад и градското собрание.

Во 1804 година, регионот станал дел од преорганизираната Австриска Империја. По политичките превирања од револуциите од 1848 година, имотите ја поттикнале виенската влада да ја подигне Буковина во посебна австриска крунска земја (германски: Kronland). Со сила на 4 март 1849 година, поранешниот Округ Буковина бил прогласен за Војводство Буковина, номинално војводство како дел од службениот целосен стил на австрискиот император. Бил управуван од т.н. државен носител (kk Statthalter) назначен од императорот, со негово службено седиште во Черновиц од 1850 година.

Во 1860 година, Буковина повторно била споена со Галиција, но повторно била воспоставена како посебна покраина според Патентот од февруари 1861 година издаден од императорот Франц Јозеф I. Обновената крунска земја добила свое сопствена собрание (Landtag), вклучувајќи извршна власт на Државниот комитет (Landesausschuss), статус кој ќе трае до 1918 година.[6] Во 1867 година, со новата организација на Австриската Империја како Австроунгарија, таа станала дел од Цислајтанските („австриски“) територии. По прогласувањето на Декемврискиот устав, Императорскиот совет, на иницијатива на Министерството за граѓани на Цислајтанија, предводено од Карл фон Ауерсперг, одлучил да му ја додели титулата земски претседател ( Landespräsident) на поранешниот државен член, на чело на земската влада (Landesregierung). Девет (од изборите во 1907 година: 14) делегати ја претставувале Буковина во австрискиот Дом на пратениците.

Прва светска војна

уреди

Главната воена сила во регионот за време на мир бил 22-от пешадиски полк во Черновиц, во тоа време единствениот пешадиско-одбранбен (Landwehr) полк со романско мнозинство (54%). Меѓутоа, веднаш штом започнале непријателствата, биле создадени нови единици од месното регрутирано население. 22-ри, 23-ти и 41-ви пешадиско-одбранбени полкови, заедно со 4-от полк, сите имале романско мнозинство.[7][8] За да биде поттикнато регрутирањето, на Романците им било дозволено да ги носат нивните национални бои, како и да добиваат духовно водство од воени свештеници кои биле Романци по народност.[9]

Во 1914-1915 година, големи делови од Буковина биле заземени од руската 8-ма армија под генерал Алексеј Брусилов по австроунгарскиот пораз во Битката кај Лавов и можеле да бидат повратени само од обединетите сили на Централните сили по Горличката офанзива предводена од Германија, и руското Големо повлекување. Романците војници храбро се бореле, 62 биле наградени со Медал за храброст. Во еден пример, 41-от полк се борел 54 часа непрекинато.[10] До 4 јуни 1916 година, Буковинските романски жртви биле 184 убиени, 1175 ранети и 82 заробени.[11]

Во есента 1918 година, повеќе-етничката држава Австроунгарија пропаднала и Министерството за војна службено наредило демобилизација, иако ниту една централна власт не можела да обезбеди деактивирање на оружјето. На 18 октомври 1918 година, Украинскиот национален совет основан во Лемберг (Лавов), Галиција, планирал да прогласи Украинска Република која исто така ќе ги вклучувала Буковина и Карпатска Рутенија.[12] На 25 октомври 1918 година, во Черновиц бил создаден украински регионален комитет, предводен од Емилијан Попович, за да го претставува Украинскиот национален совет во Буковина.[12] На 14 (сс)/27(нс) октомври 1918 година, на иницијатива на Секстил Пушкариу, Јанку Флондор и Исидор Бодеа, Основачкото собрание на Буковина го основало во Черновиц, Романскиот национален совет (составен од претставници од австриското собрание и од собранието на Кнежевството Буковина, и месни политички активисти), кои усвоиле декларација за поддршка на обединувањето на Буковина со Романија и побараа од последниот австриски управник Јозеф Граф Ецдорф да ја отстапи својата власт.[13]

Во меѓувреме, месните паравоени сили на Украинскиот национален совет ја презеле контролата над Черновиц и другите делови на Буковина, ефективно заменувајќи ја австриската контрола до 6-ти ноември. Иако месните Украинци се обиделе да ја вклучат Буковина во таканаречената Западноукраинска Народна Република, тие не биле во можност да наметнат управа.[6] Во светлината на дејствијата на Украинците, водачот на Романскиот национален совет, Јанку Флондор, побарал од романската влада да интервенира во Буковина. Пет дена подоцна, романската 8-ма дивизија, предводена од генералот Јакоб Задик, влегла во Черновиц,[13] против украинските протести,[14][15] додека украинските паравоени сили се повлекле без отпор кон Галиција.[12] Понатамошните обиди на месните Украинци да вклучуваат делови од северна Буковина во Западноукраинската Народна Република, биле брзо потиснати од трупите, при што раководството на Украинскиот национален совет избегал преку реката Днестар, во Галиција која била делумно под контрола на украинската војска.[6][12]

Откако романските трупи го обезбедиле регионот, на 15 (сс)/28 (нс) ноември 1918 година бил создаден Генерален конгрес на Буковина, кој броел меѓу неговите членови 74 Романци, 13 Рутенци, 7 Германци и 6 Полјаци (ова е според јазичниот состав и Евреите не биле евидентирани како посебна група). Народен ентузијазам изникнал низ целиот регион и голем број луѓе се собрале во градот за да ја чекаат резолуцијата на Конгресот.[16] Конгресот го избрал романскиот буковински политичар Јанку Флондор за претседавач и гласал за обединувањето со Кралството Романија, со поддршка на романските, германските и полските претставници; украинските претставници го бојкотирале Конгресот.[17][18] Наведените причини биле дека, до нејзиното преземање од хабсбуршка страна во 1775 година, Буковина било срцето на Кнежевството Молдавија (каде што се наоѓаат погребните места на војводите) и правото на самоопределување.[19][20]

Романската контрола врз покраината била меѓународно признаена со Договорот од Сен Жермен, во 1919 година, и со Тријанонскиот Договор, во 1920 година, кога и Република Германска Австрија и Кралството Унгарија се откажале од сите претензии кон Буковина.

Администрација

уреди
 
Карта на Буковина од 1901 година.

Кога Округот Буковина бил издигнат во војводство самостојно во 1849 година, првично сè уште бил управувано од главниот град на Галиција, Лемберг (Лавов). По наредба на австриското Министерство за внатрешни работи, Черновиц станал седиште на императорско-кралски (kaiserlich-königlich) државен носител (stadtholder) во 1850 година. До Февруарскиот патент од 1861 година, Војводството Буковина добила претставничко собрание со извршна власт на Државниот комитет (Landesausschuss) предводена од земски капетан (Landeshauptmann) . На цислајтанските законодавни избори во 1907 година, војводството било претставувано со 14 делегати во законодавниот дом на Австрискиот императорски совет.

Поделбата на крунската земја била изменета во 1868 година; до 1914 година, Војводството Буковина се состоела од единаесет окрузи (Bezirke):

Округ Површина Нас. (1900)
Черновиц (Чернивци) 879.05 км2 99,438
Гурахумора (Гура Хуморулуј; осн. 1893) 739.89 км2 55,741
Кимполунг (Сампулунг Молдовенеск) 2,349.48 км2 55,688
Коцман (Кицман) 518.80 км2 94,633
Радауц (Радауци) 184.097 км2 82,152
Серет (Сирет) 518.8 км2 60,743
Сторошинец (Сторожинец) 1,158.31 км2 80,100
Сучава 569.32 км2 62,447
Васкоуц на Черемош (Вашкивци; осн. 1903) 427.87 км2 43,595
Вишниц (Вишницја) 1,499.89 км2 71,631
Заставна (осн. 1905) 492.82 км2 51,502

Историско население

уреди

Според австрискиот попис од 1775 година, покраината имала вкупно 86.000 жители (ова вклучувало 56 села кои подоцна биле вратени на Молдавија). Пописот го запишувал само општествениот статус и некои етнорелигиозни групи. Во 1919 година, историчарот Јон Нистор тврдел дека Романците сочинувале огромно мнозинство во 1774 година, приближно 64.000 (85%) од вкупното население од 75.000. Во меѓувреме, околу 8.000 (10%) биле Рутенци и 3.000 (4%) други етнички групи.[21] Од друга страна, само четири години пред истиот Нистор да тврди дека населението од 1774 година се состоело од 52.750 Романци (73%), 15.000 Рутенци (21%) и 4.000 други „користеле романски јазик во разговорот“ (6%).[22] Во 2011 година, антрополошката анализа на рускиот попис на населението во Молдавија во 1774 година, покажала дека имало население од 68.700 луѓе во 1774 година, од кои 40.920 (59,6%) Романци, 22.810 Рутенци и Хуцули (33,2%) и Евреи, Роми и Ерменци (7,2%).[23] Рутенците живееле погусто во северозападниот дел на Буковина, особено во зоната помеѓу Прут и Днестар, а Хуцулите биле концентрирани во планинската зона на запад од покраината, особено во зоната на реките Черемуш и Путила. Во 1787 година, императорските службеници документирале во Черновиц 414 куќи, од кои 153 молдавски (романски), 84 германски, 76 еврејски, а останатите биле Ерменци, Арнаути (Албанци), Чеси, Грци, Унгарци, Полјаци и Рутенци (Украинци).[4][24]

Во текот на 19 век, политиките на Австриската империја го поттикнале приливот на многу доселеници (австриските власти го поттикнале доселувањето со цел да ја развијат економијата[25]), главно Украинци (во тоа време биле нарекувани Рутенци од Галиција) и Романци од Трансилванија и Унгарија, како и помал број Германци, Полјаци, Евреи и Унгарци.[26] Службените пописи во Австриската Империја (подоцна Австроунгарија) не забележувала етнојазични податоци до 1850-1851 година. Х.Ф Милер велел дека населението од 1840 година, користено за воена регрутација е 339,669 лица.[27] Според Алеку Хурмузаки, до 1848 година 55% од населението било романско. Австрискиот попис од 1850-1851 година, кој за прв пат забележа податоци за јазиците што се зборувани, покажува 48,50% Романци и 38,07% Рутенци.[28]

Во 1843 година, рутенскиот јазик, заедно со романскиот јазик, бил признат како „јазик на народот и на црквата во Буковина“.[26]

Според проценките и пописните податоци на Австроунгарија, населението на Буковина било:

Година Романци Рутенци (Украинци) Други
(вклучувајќи ги, особено, буковинските Германци)
1774[21][23] 40.920 – 64.000 59,6% - 85,33% 8.000 – 22.810 10,6% - 33,2% 3.000 – 4.970 4,0% - 7,2%
1848[21] 209.293 55,4% 108.907 28,8% 59.381 15,8%
1851[29] 184.718 48,5% 144.982 38,1% 51.126 13,4%
1880[30] 190.005 33,4% 239.960 42,2% 138.758 24,4%
1890[31] 208.301 32,4% 268.367 41,8% 165.827 25,8%
1900[32] 229.018 31,4% 297.798 40,8% 203.379 27,8%
1910 273.254 34,1% 305.101 38,4% 216.574 27,2%

Наводи

уреди
  1. ↑ „Bukovyna“. Посетено на 5 април 2024.
  2. ↑ „Painted monasteries of Southern Bucovina – Brasov Travel Guide“. Посетено на 5 април 2024.
  3. ↑ Kemal H. Karpat (јануари 2002). Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays. BRILL. стр. 403–. ISBN 90-04-12101-3.
  4. ↑ 4,0 4,1 Marcel Cornis-Pope; John Neubauer (13 септември 2006). History of the Literary Cultures of East-Central Europe: Junctures and disjunctures in the 19th and 20th centuries. John Benjamins Publishing Company. стр. 62–. ISBN 978-90-272-9340-4.
  5. ↑ Grigore Ghica III, ucis pentru că s-a împotrivit cedării Bucovinei Архивирано на 1 октомври 2016 г. (на романски)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Paul R. Magocsi (2010). A History of Ukraine: The Land and Its Peoples. University of Toronto Press. ISBN 978-1-4426-1021-7.
  7. ↑ Bucovina în anii primului război mondial, Fetcu, 2004, p. 221
  8. ↑ Botezul focului și al nemuririi în Bucovina anilor 1914–1918, Cozmiuc, 2015, p. 4
  9. ↑ Participarea clerului ortodox bucovinean la Primul Război Mondial și Unirea Românilor din 1918, Cutui, p. 52
  10. ↑ „Unirea: Triumful României, nicidecum al Bucovinei“. dragusanul.ro (романски). Посетено на 5 април 2024.
  11. ↑ „Bucovineni căzuţi şi răniţi pe câmpul de luptă“. dragusanul.ro (романски). Посетено на 6 април 2024.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 West Ukrainian National Republic and Polish-Ukrainian War
  13. ↑ Rus, Ionas Aurelian (2008). Variables Affecting Nation-Building: The Impact Of The Ethnic Basis, The Educational System, Industrialization And Sudden Shocks. стр. 133. ISBN 9781109059632.
  14. ↑ Bukovyna, Encyclopedia of Ukraine
  15. ↑ Ion Bulei, Scurta istorie a românilor, Editura Meronia, Bucuresti, 1996, pp. 104–107
  16. ↑ Minoritatea ucraineana din Romania (1918–1940) Архивирано на 17 октомври 2015 г.
  17. ↑ Constantin Kiriţescu (1989). Istoria războiului pentru întregirea României: 1916 – 1919. Ed. S̨tiint̨ifică s̨i Enciclopedică. ISBN 978-973-29-0048-2.
  18. ↑ "Congresul general al Bucovinei, intrupand suprema putere a tarii si fiind investiti cu puterea legiuitoare, in numele suveranitatii nationale, hotaram: Unirea neconditionata si pe vecie a Bucovinei in vechile ei hotare pana la Ceremuş, Colacin si Nistru cu Regatul Romaniei".
  19. ↑ The Union Act of Bukovina with Romania (15/28 November 1918) Архивирано на 11 март 2017. (на романски)
  20. ↑ 21,0 21,1 21,2 Кит Хичинс.
  21. ↑ Nistor, Ion (1915). Românii și rutenii în Bucovina. Букурешт: Романска академија. стр. 70–72.
  22. ↑ 23,0 23,1 Ungureanu, Constantin (2011). „Die Bevölkerung der Bukowina (von Besetzung im Jahr 1774 bis zur Revolution 1848)“. Romanian Journal of Population Studies (германски). 5 (1): 117–143. ISSN 1843-5998.
  23. ↑ Braun, Helmut (2013). Czernowitz : die Geschichte einer untergegangenen Kulturmetropole (3., aktualisierte Aufl.. изд.). Berlin: Links. стр. 34. ISBN 9783861537502.
  24. ↑ Raimund Friedrich Kaindl.
  25. ↑ 26,0 26,1 Bukovina Handbook, prepared under the Direction of the Historical Section of the British Foreign Office No.6.
  26. ↑ Müller, H F (1848). Die Bukowina im Königreiche Galizien (германски). Виена: H.F. Müller's Kunsthandlung. стр. 9. Посетено на 6 април 2024.
  27. ↑ 1855 Austrian ethnic-map showing census data in lower right corner
  28. ↑ Австриска етничка карта од 1855 година на која се прикажани пописни податоци од 1851 година во долниот десен агол Ethnographic map of austrian monarchy czoernig 1855.jpg
  29. ↑ Првиот австроунгарски попис кој го запишувал „јазикот зборуван по дома“ на населението.
  30. ↑ Австроунгарски попис од 1890 година.
  31. ↑ Австроунгарски попис од 1900 година.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Војводство_Буковина&oldid=5186298“