Преторијанска гарда

Преторијанската гарда била елитна единица на римската империјална војска чии членови служеле како лични телохранители и разузнавачки на информации за римските цареви. За време на Римската Република, Преторијанците служеле како мала придружба на високи функционери, вклучувајќи сенатори и провинциски гувернери како прокуратори, а исто така служеле и како телохранители на високи офицери во римските легии. Сепак, со транзицијата на републиката во Римското Царство, првиот император Август, ја основал гардата како негов личен безбедносна единица. Иако тие продолжиле да служат во овој капацитет приближно три века, гардата станала значајна за нејзините интриги и мешање во римската политика, дури до степен да ги соборат императорите и да ги прогласуваат нивните наследници. Во 312 година, гардата се распушти од Константин Велики.

За време на Римската Република

Податоци постојат од времето на Римската Република, за телохранителите на римските генерали уште во пораст на важноста на семејството Скипио околу 275 година п.н.е. Немало постојана стража обвинета за заштита на воените генерали офицери, но сепак, одредени воени офицери одлучувале да се опкружуваат со телохранители за да ја обезбедат личната безбедност. На пример, за време на опсадата на Нумандија, Скипио Аемилиан формирал војска од 500 лица за негова лична заштита, бидејќи платеници не биле безбедни за горни офицери. Оваа употреба се имитирала и се ширела, бидејќи римските генерали ги зачувале своите позиции подолг временски период. Во борба, овие кохорти би интервенирале како последна резерва. Конзулите, кога биле со војска во невоени услови, биле заштитени од ликторите, кои биле стационирани околу шаторите на конзулите.

На крајот на 40 година п.н.е., Октавијан (идниот Август) и неговиот соперник Марк Антониј обајцата ги наредувале преторијанските единици поединечно. Според Апијан, меѓу нив биле и ветерани кои формирале кохорти. Антониј командувал со три кохорти на Ориентот и во 32 година п.н.е., издал монети во чест на неговата праторијанска гарда. Според Пол Оросе, Октавијан командувал со пет кохорти кај Актиум.

После неговата победа кај Актиум, Октавијан ги споил своите сили со оние на неговиот противник во симболично обединување на армијата на Јулиј Цезар.

За време на Империјата

Преторијански кохорт и нивната аквила со молња во канџите.

Легионерите познати како преторијанската гарда биле први одбрани ветерани на римската војска кои служеле како телохранители на царот. Првин формирани од Август, припадниците на гардата го придружувале во воен поход и служеле како тајна полиција за одржување на законот и ред под контрола на сенатот и царот. Преторијанската гарда на крајот била распуштена од царот Константин I во 4 век.

Преторијанците имале повеќе предности заради нивната близина со царот, како: единствено преторијанците смееле да носат оружје во границите на Рим - Помериум.

Нивната задолжителна услуга била пократка во траење: 12 години за преторијанците наместо 16 години во легијата почнувајќи од 13 година п.н.е., а потоа заменети на до 16 и 20 години во 5 година п.н.е. според Такит.

Нивната плата била поголема од таа на легионерот. Под Нерон, платата на преторијанецот била три и пол пати поголема од онаа на легионерот. Оваа дополнителна плата била еквивалентна на неколкугодишна плата, и честопати се повторувала за важни настани на империјата, како и настани во врска со царското семејство: родендени, раѓања и бракови. Големите парични распределби ја обновувале и ја компензирале верноста на преторијанците по секој неуспешен заговор (како што е заговорот на Месалина против Клаудиј во 48 година од н.е. и Пизо против Нерон во 65 година од н.е.). Преторијанците добиле значително поголема плата од другите римски војници во која било од легиите. Ако легионерите примале 250 денариј, чуварите добиле 375 годишно (годишно). Домитјан и Септимиус Северус ја зголемиле платата на 1.500 денари годишно, дистрибуирани во јануари, мај и септември. Населението и римскиот Сенат се плашеле од нив, поради што преторијанците немале симпатија од римскиот народ.

Историја

Во Стариот Рим, преторите биле граѓански или воени водачи. Преторијанците првично биле елитни телохранители на воените претори, во Републиката. Кога дошол крајот на Републиката, првиот император, Август, поставил елитна гарда на преторијанци за сопствена заштита.

Раната Преторијанска гарда многу се разликуваше од подоцнежните времиња, која имаше огромна сила во политиката на Рим. Додека Август ја видел потребата за телохранители во метрополата на Рим, тој бил внимателен во однос на поддршката кон републиканскиот фурнир на неговиот режим. Така, тој дозволил да се формираат само девет кохорти, од кои првично се состоеле од 500 лица. Кои потоа биле зголемени до 1.000 лица, но со потреба за 3 кохорти да се зачувани во главниот град во секој момент. Исто така, организирано било и мал број на одвоени коњанички единици од по 30 лица. Додека тие патролирале незабележително во палатата и во поважните згради во главниот град, другите биле распространети во градовите околу Рим. Овој систем не се промени радикално со назначувањето на две Преторијански префекти, Квинт Осториј Скапула и Публиј Салвиј Апер, иако организацијата и команда биле изменети. Според Такит бројот на кохорти се зголемил на дванаесет од претходните девет во 47 година во н.е. Во 69 година од н.е. за кратко време бил зголемен на шеснаесет кохорти од Витилиј, но Веспасијан брзо го намалил на девет.

За време на Јулио-Клаудиската династијата

Во Рим, главната должност на гардата им била да ја чуваат палатата на Август на Палатин, (внатрешната стража на палатата била Германската империјална гарда, и Статорес Аугисти која била воена полиција, која се наоѓала во седиштето на главниот штаб на римската армија). Секое попладне, служечкиот трибун на кохортата би ја добил лозинката директно од царот. Командата на оваа кохорта директно ја преземал царот, а не преторијанскиот префект. По изградбата на преторијанскиот логор во 23 г. п.н.е., имало и друг сличен служечки трибун сместен во преторијанскиот логор соодветно. Нивните функции вклучуваат, меѓу други, придружба на царот и членовите на империјалното семејство и доколку е потребно да дејствуваат како полиција за борба против немири.

Според Такит, во 23 година п.н.е., имало девет преторијански кохорти (4500 лица, што е еквивалентно на една легија) за одржување на мирот во Италија; три кохорти биле стационирани во Рим, а другите во близина.

Нивниот задолжителен работен период бил пократок од оној на легионерите: 12 години за преторијанците наместо 16 години за легионерите, во 13 г. п.н.е: овие се зголемени соодветно на 16 и 20 години во 5 година п.н.е. според Такит, а нивната плата е поголема од легионерите.

Неодамна откриениот натпис сугерира дека, до крајот на владеењето на Август, бројот на кохортите се зголемил до 12 за краток период. Овој натпис се однесувал на еден човек кој бил трибун на две последователни кохорти: единаесеттата кохорта, очигледно на крајот од владеењето на Август, и четвртиот на почетокот на владеењето на Тибериј . Според Такит, во 23 година од н.е. имало само девет групи. Трите урбани кохорти, кои биле броени последователно како преторијански кохорти, биле отстранети при крајот на владеењето на Август; веројатно е дека последните три преторијански групи биле преименувани во „Урбани кохорти“.

Првите податоци за преторијанците од после војните на републиката постојат дури во време на бунтовите во Панонија и Германија. По смртта на Август во 14 година од н.е., неговиот наследник Тибериј се соочил со бунтови од двете армии стационирани на Рајна и Панонија, кои протестираа за нивните услови на услуга, во споредба со преторијанците. Бунтовите во Панонија биле задушени од Друс Јулиј Цезар, син на Тибериј, кој бил придружен од две преторијански кохорти, преторијанската коњаница и Германската империјална гарда. Бунтот во Германија бил задушен од внукот и назначен наследник на Тибериј, Германикус, кој подоцна ги водел легиите и дел од гардата во двегодишна кампања во Германија, и успеал да поврати двајца од трите легионерски орли кои биле изгубени во Битката на Тевтобуршката Шума.

Под власта на Тивериј, Лусиј Алиус Сејан се кренал на власт и бил меѓу првите префекти кои ја искористиле својата позиција да ги извршуваат сопствените амбиции. Тој под своја команда ги концентрирал сите претоијански кохорти во новиот логор. Сејан ја држел титулата префект заедно со неговиот татко, под власта на Август, но станал единствен префект во 15 н.е. Тој ја искористил својата позиција за да бил неопходен за новиот император, Тибериј, кој не бил во можност да го убеди сенатот да ја сподели одговорноста за управување со Империјата. Сепак, Сејан го отуѓил Друс, син на Тибериј, и кога наследникот на престолот, Германикус, починал во 19 г. н.е., бил загрижен дека Друс ќе станел новиот император. Поради тоа, тој го отруел Друс со помош на неговата сопруга, а потоа веднаш започнал елиминација против сите конкуренти, убедувајќи го Тибериј да го даде претстолот на него. Тој скоро успеал, но неговиот заговор бил откриен во 31 година од н.е. и тој подоцна бил убиен. Царот Тибериј за оваа намена ги користел урбаните кохорти, кои не биле под контрола на Сејан .

Во 37 година од н.е., Калигула станал император со поддршка на Наевиј Суториј Макро, наследник на Сејан како префект на преторијанската гарда. Под Калигула, чие владеење траело до 41 година од н.е., целокупната јачина на гардата се зголеми од 9 на 12 кохорти.

Прогласување на царот Клавдиј, од Лоренс Алма-Тадема, 1867 година. Според една верзија од приказната за крунисувањето на Клавдиј, членовите на преторијанската гарда го нашле како се крие зад завеса по атентатот на Калигула во 41 година од н.е. и го прогласиле за цар.

Во 41 година, тоа беше одвратност и непријателство на преторијанси трибун, по име Касиј Каиреја - кого Калигула го задевал заради неговиот пискав глас - што довело до атентат врз царот од страна на офицери на гардата. Додека Германската имерпијална гарда уништувале сѐ во потрага да ги фатат убијците, сенатот прогласиле дека ја обновувале Република. Преторијанците, кои ја обиколуваа Палатата, го откриле Клавдиј, чичко на Калигула, скриен зад завеса. За да го оправдаат своето постоење, го прогласиле за император. Тој е првиот император прогласен од преторијанската гарда и ги наплатил преторијанците со награда која вредела пет години од нивната обична плата. Преторијанците го придружувале царот Клавдиј до Британија во 43 година од н.е.

Кога Клавдиј бил отруен, гардата ја пренеселе својата верност кон Нерон поради влијанието на неговиот преторијански префект Секстус Афраниј Бурус, кој остварил корисно влијание врз новиот император во текот на првите пет години од неговото владеење. Офицерите на гардата, вклучително и еден од двајцата наследници на Бурус, учествувале во заговорот на Пизо во 65 година. Другиот преторијански префект, Тигелинус, го предводеше потиснувањето на заговорот, а гардата му беше надоместена со бонус од 500 денари за секој војник.

Четворирите императори

Во 69 година од н.е., новиот колега на Тигелинус, Нимфидиус Сабинус, успеал да ја убеди гардата да го напуштат Нерон во корист на кандидатот Галба. Нимфидиј Сабиниј, ветил дека ќе плател 7500 денариј на секој од гардата, но Галба одбил да плати таква сума, за кое што рекол: "Имам навика да регрутирам војници, а не да ги купувам". Ова му овозможило на неговиот соперник Отон да поткупи 23 Спекулатори на преторијанската гарда кои го прогласиле за император. И покрај спротивставувањето на кохортите кои служеле во палатата, Галба и неговиот назначен наследник, младиот Пизо, биле линчувани на 15 јануари.

По поддршката на Отон против трет протиник, Вителиј, по поразот на преторијанците, нивните центуриони биле ексегутирани. Тие биле заменети со 16 кохорти регрутирани од легионерите и ауксилиарните војници кои биле лојални на Вителиј, кои биле скоро 16.000 војници. Овие поранешни преторијанци му помогнале на Веспазијан, четвртиот император, кој го водел нападот против преторијанскиот логор.

Учество во војни

Додека се водела кампања, преторијанците биле биле како било која друга трупа во римската војска. По смртта на Август во 14 година од н.е., неговиот наследник Тибериј се соочил со побуните на легиите во Панонија и Рајна. Според Такит, панонските сили се справиле со синот на Тибериј, Друс, кој бил придружен од две преторијански кохорти, преторијанската коњаница и дел од германската гарда. Бунтот кај Рајната бил задушен од внукот на Тибериј и посвоениот син Германик, неговиот наменет наследник, кој потоа ги водел легиите во инвазија на Германија во текот на следните две години. Гардата имала многу акција во годината на четирите императори во 69 г., коишто се бореле за Отон на првата битка на Бедријакум. Под Домицијан и Трајан, гардата учествувала во војни од Дачија до Месопотамија, додека со Марко Аврелиј, со години минувале на границата со Дануба за време на Маркоманските војни. Во текот на 3 век, преторијанците помагале на императорите во разни походи.

Политичка улога

Преторијанските кохорти интервенирале во многу наврати во борбата за империјална сукцесија. Немајќи свои трупи, сенатот немале избор да се спротивстави со изборот на преторијанците, како и изборот на одредени легии. Новиот император секогаш бил прогласуван од преторијанците пред да биде ратификуван од Сенатот и легионите распоредени во различните провинции.

По смртта на Сејан, кој бил жртвуван за донаторскиот (империјален подарок) ветен од Тибериј, гардата почнала да игра поамбициозна и крвава улога во Империјата. За вистинската цена, или по волја, тие ги убивале императорите, ги малтретирале своите префекти или ги напаѓале луѓето во Рим. Во 41 година, Калигула бил убиен од заговорници од сенаторската класа и од гардата, заедно со неговата сопруга и ќерка. Преторијанците го поставиле неговиот чичко Клавдиј на престолот, додека Сенатот бил без можност да се спротивстави на нивната одлука. Во 69 година, Година на четвирите императори, откако царот Галба не успеал да обезбеди донација за преторијанците, тие ја предадоле својата верност кон Отон и го убиле Галба. Отон се согласил со барањата на преторијанците и им дал право да назначуваат свои префекти, обезбедувајќи ја нивната лојалност. После поразот на Отон, Вителиј ја распуштил гардата и формирал нова гарда од шеснаесет кохорти. Веспасијан ги користел незадоволните кохорти кои биле отпуштени од царот во војната против Вителиј и го намалил бројот на кохорти на девет откако станал император. Како дополнителна заштитна мерка, тој го назначил својот син Тит за преторијански префект.

Додека гардата ја имале моќта да именуваат и атентираат императори, сепак немала формална улога во администрацијата на владата, за разлика од персоналот на палатата, Сенатот и бирократијата. Честопати по грозоморно дело, се одмаздување било очекувано од новиот владетел. Во 193 година, Дидиј Јулијан ја купил Империјата од гардата за огромна сума, кога гардата го објавила на аукција откако го убиле Пертинакс. Подоцна истата година Септимиј Север марширал во Рим, ја распуштил гардата и започнал нова формација од своите панонски легии. Непослушните луѓе во Рим честопати се бореле со преторијанците во времето на Максимин Трак во тешки улични битки.

Во 271 година, Аурелиј пловел кон исток за да ја уништи Палмира, во Сирија, со легионерски одреди, преторијански кохорти и други коњанички единици, тој лесно ги победил Палмиринците. Ова довело до православното гледиште дека Диоклецијан и неговите колеги го еволуирале сакерскиот комитет (придружбата на телохранители на императорите). Сакерскиот комитет вклучувало теренски единици кои користеле процес на селекција и командна структура моделирана по старите кохорти од преторијанци, но не била од униформа композиција и била многу поголема од преторијански кохорт.

Организација

водство

Почнувајќи од 2 година п.н.е., Преторијанскиот префект бил командант на преторијанската гарда (претходно секој кохорт бил независен и под наредба на трибун од еквитски ранг). Оваа улога (началник на сите трупи стационирани во Рим), во пракса била клучна позиција на римската политика.

Од 2 година п.н.е., кохортите биле под контрола на две префектури; сепак, кохортите продолжиле да се организираат независно, двете командувани од своја трибун. трибуните имале како подредени центуриони, сите со еднаков ранг освен Треценариј, првиот и нај престижниот на сите центуриони на преторијанскиот кохорт, кој командувал со 300 спекулатори, и со исклучок на неговиот втор, принц касторум.

Од вториот век преторијанскиот префект ги надгледувал не само преторијанските кохорти, туку и остатокот од гарнизонот во Рим, вклучувајќи ги и урбани кохорти и еквитес сингуларес Августи, но не и вигилиските кохорти.

По распадот на преторијанските кохорти од страна на царот Константин, откако ги победил во Битката кај Миливскиот мост во 312 година, улогата на преторијанскиот префект во империјата станала само административна, владеејќи со големи територии (префектури) кои содржат римски епархии (географски поделби на Римското Царство) во име на царот.

Големина и состав

Преторијанските кохорти биле назначени како еквити (коњаница) трупи со центурии формирани од пешадија, првично од по 500 лица.

За да не се отуѓи населението од Рим, а и за да зачуваат републикански цивилни традиции, преторијанците не го носеле оклопот додека биле во центарот на градот. Наместо тоа, тие честопати носеле формална тога, која ги разликувала од цивилите, но останувале во респектабилна цивилна облека, обележје на римски граѓанин. Август, свесен дека ризикува единствена воена сила присутна во градот, честопати избегнувал да ги концентрира во мал простор и го наметнал овој кодекс на облекување.

Од владеењето на Тибериј, нивниот логор се наоѓал на ридот Квиринал, надвор од Рим. Во 26 г. н.е., Сејан, преторијанскиот префект и омилениот на царот Тибериј, ги споил урбаните кохорти со девет преторијански кохорти, кои биле распрснатанети низ цела Италија, во еден голем логор сместен над сервинскиот ѕид, на ридот Ескилија, Кастра преторија.

Во 2 век, пресметките од списоците со значајни демобилизации сугерираат зголемување на големината на скоро 1.500 лица за кохорт (можеби и двојно зголемување од 800 (од времето Веспазија), веројатно организирано во 20 центурии) под „Комод“ во 187–188 г. или под Септимиј Север во 193–211 г., што одговара на веројатниот број на војници во урбаните кохорти за време на Касиј Дион. Овие бројки сугерираат вкупна големина на гардата од 4.500–6.000 луѓе во време на Август, 12.800 во време на Витилус, 7.200 во време на Веспасијан, 8000 во време на Домитјан сè до Комод или Септимиус Северус, а 15.000 дури подоцна.

На почетокот на II век, Италијанците сочинуваа 89% од преторијанската гарда. Под Септимиј Север, регрутирањето еволуираше со тоа што се овласти вклучување на легионери од римската војска, како и ветеранската Армија на Дунавот. Север ги сместил своите приврзаници со него во Рим, а преторијанската гарда останала лојална на неговите избори.

Преторијанската коњаница

Првично секој кохорт имал своја единица на коњаница, како во легијата. Преторијанец би можел да стане коњаница после 5 години во служба како пешадија. Овие преторијанци останале во листата со своите претходни центурии, но оперирале како една турма од 30 лица под команда на Оптиоеквитум.

Се претпоставува дека имало една турма од коњаница по два центурии пешадија. Оттука, три турми по кохорт од времето на Август, пет по кохорт во 100 н.е. 200 г. н.е. и десет по кохорт по 200 г. н.е., кои имале знаме како амблем за секоја турма.

Служба во Преторијанската гарда

Погребен натпис на Квинтиј Помпониј Поениниј, војник на IV преторијански кохорт

Првично, Преторијанската гарда била регрутирана од населението во централна Италија (Етрурија, Умбрија и Латиум според трвдењата на Такит). Регрутите биле на возраст меѓу 15 и 32 години, во споредба со легионерските регрути кои се биле измеѓу 18 до 23 години. Според Касиј Дион, во текот на првите два века и пред реформацијата од Септимиј Север, преторијанците биле исклучиво ограничени на Италија, Шпанија (римската провинција), Македонија и Норикум (денешна Австрија).

Под власта на Вителиј и почнувајќи од Септимиј Север, војниците биле префрлени од урбаните вигили, урбаните кохорти и од самите легии. Овој неодамнешен метод и начин на регрутирање кај корпусот на легиите станал вообичаена постапка за регрутирање во 3 век, откако Септимиј Север се справил со недисциплинираните преторијанци, кои го убиле Пертинакс во 193 година, и ги заменил со свои војници од неговите легии на реката Дунав.

На времето, преторијанците ги претставувале најдобрите војници од легиите (главно од Илирија). Тие биле елита група на војници почнувајќи од 3 век, а не категорија на социјално привилегирани војници (како што биле Италијанците под власта на Август). Италијанците ја формирале основата на регрути во Втората легија Партика, нова легија создадена и стационирана во Италија.

За некој да бил примен во гардата, тој морал да биде во добра физичка состојба, да има добар морален карактер и да потекнува од почитувано семејство. Покрај тоа, тој би морал да ги искористи сите видови на покровители кои би биле достапни, за да бил препорачан од важни водечки фигури во општеството. Откако би ја поминал регрутирањето, тој бил назначен како Пробатут, но и како Мајлс (војник) на еден од центуриите на еден кохорт. После две години, ако го привлече вниманието на своите надредни со влијание или заслуги, тој би можел да ја достигне функцијата на Имунис (сличен на десетар), можно е и да бил дел од комисија (нов шеф) во генералниот штаб или како техничар. Оваа промоција го ослободувало од дневните задачи. После две години, тој би можел да напреди како Принципалис, со двојна плата, задолжен за доставување пораки (Тесерариј), како помошник на центурион (Оптио), како носител на знамето (Сигнифер) на корпусот на центуријата, или ако бил писмен, тој би можел да се придружи на административниот персонал на префектот.

Само мал број на војници можеле да достигнат до рангот Принципалис; меѓутоа тие коишто го постигнале ова за време на својата служба, царот ги назначил како Евокати Августи. Оваа ознака им овозможувало да бидат унапредени во технички административни позиции, како инструктори во Рим, или во една центурија во легија, и соодветно на тоа да ја прошират својата кариера. Некои принципали на крајот на својата кариера биле унапредени како центурион во гардата; ова ќе било врвот на нивната кариера. Секој што е амбициозен за понатамошно напредување, требало да се префрли во легиите.

Воените трибуни (Трибуни Милитум) на чело на кохортите биле римска коњаница. За разлика од многу супериорни кадри на Армијата, кои потекнуваат од богатиот слој, овие трибуни ја започнувале својата кариера во редовите на гардата и биле унапредени во редовите на хиерархијата. Откако би станале центуриони, тие морале да служат за период од една година како супериорни центриони во една или повеќе легии пред да го постигнат статусот на Примус Пилус (највисоко рангираниот центурион во легија). Од кога би се вратиле во Рим, тие последователно би биле назначени на позиција на трибун на вигилите, трибун на урбаниот кохорт и, конечно или трибун на гардата.

Други наичини за га се постигне рангот трибун постоеле, вклучувајќи ги и исклучително работа во легиите, постигнување на ранг на Примус Пилус пред заминување во Рим. Без разлика на тоа, сите трибуни биле борбени ветерани со големо воено искуство. Секој трибун служел во Рим една година, после која што, поголемиот дел од лица ќе заминувале во пензија.

Некои од нив, рангирајќи на врвот на хиерархијата, можеле да добијат втор мандат како Примус Пилус и да напредуваат кон супериорните ешалони на својата кариерата вообичаено за да го постигнат рангот преторијански префект .

Опрема и традиции

Преторијанската гарда, како и сите легионери, располагале со различна опрема за извршување на различни мисии. Особено како телохранители, придружбена или резервна воена сила, тие користеле прилагодлива опрема за секоја функција.

За тесни борбени пешадиски линии, тие монтирале шлемови, оклоп, тешки шарени штитови, копја за фрлање, а подоцна дури и долги копја и полесни џевини.

Шлемовите на преторијанската гарда биле украсени со различни детали изработени во металот. Штитовите биле овални и поцврсти во споредба со редовната правоаголна форма која што често ја користеле легионерите. Секоја легија имала свој амблем прикажан на својот штит и преторијанската гарда веројатно била единствената единица што вклучувала дополнителни обележја на своите штитови. Секоја група има своја верзија на преторијански обележја. Единиците на преторијанската гарда биле дозволени да носат кожа од лав како наметка, а нивните бои биле толку украсени со награди, што војниците имале потешкотии да ги носат на долги маршеви.

Боите на преторијанската гарда ја вклучувало и крилечката божица на победата.

За придружба како телохранители, овални штитови и долго копје за коњаница ги заменувале вообичаениот штит и копје за фрлање. Мисиите во Рим во центарот на градот во принцип биле забранети на војниците, па затоа носеле тога.

Претеорскијанската гарда, како и сите легионери, имале слична ознака, вообичаено на нивните штитови. Штитовите на преторијанската гарда вклучиле крилја и громови, кои се однесувале на Јупитер, а исто така биле уникатно украсени со скорпии, ѕвезди и полумесечини.

Галерија

• 
  Преторијански војник од 2 век од нашата ера - најден во Поцуоли (1800).
• 
  Монета од Клавдиј, четвртиот император на Римското Царство 41–54 г.

Наводи

• Сандра Ј. Бингам, Преторијанската гарда во политичкиот и социјалниот живот на Julулио-Клаудијан Рим, необјавена докторска теза, Универзитет на Британска Колумбија 1997 г.
• Сандра Ј. Бингам, Преторијанската гарда: Историја на елитските специјални сили (Waco 2012). Прегледано овде .
• Рос Коуан, „ Заштита на царот Архивирано на 20 ноември 2017 г. “, Воен илустриран 259 (2009), 24–31]
• Рос Коуан, римски стражар, 62 година п.н.е. - 324 година од н.е. (Оксфорд 2014)
• de la Bédoyère, Guy (2017). Praetorian: The Rise and Fall of Rome's Imperial Bodyguard. Yale: Yale University Press. ISBN 978-0-300-21895-4. de la Bédoyère, Guy (2017). Praetorian: The Rise and Fall of Rome's Imperial Bodyguard. Yale: Yale University Press. ISBN 978-0-300-21895-4. de la Bédoyère, Guy (2017). Praetorian: The Rise and Fall of Rome's Imperial Bodyguard. Yale: Yale University Press. ISBN 978-0-300-21895-4.
• Марсел Дури, Les cohortes prétoriennes (Bibliothèque des Écoles françaises d'Athènes et de Rome, 146), Paris, De Boccard, 1938
• Л. Кеппи, „Преторијанската гарда пред Сејанус“, Атинаум 84 (1996), 101-124 = Л. Кеппи, Легии и ветерани (Штутгарт 2000), 99–122 & дополнувања на 319–320
• Л. Пасерини, Ле Коорти Претори (Рим 1939)
• Б. Ранков, Преторијанската гарда (Лондон 1994)
• Пратеникот Спипел, „ Les prétoriens de Maxence “, Mélanges de l'École française de Rome, Antiquité 100 (1988), 183–188
• Пратеникот Спипел, „Преториерите на Максинтиус“ во студии на римската армија II (Штутгарт 1992), 385–389 - ревидирана англиска верзија на Спипел 1988 година
• Пратеникот Спипел, возејќи за Цезар (Кембриџ, Масачусетс 1994)

Надворешни врски

• Преторијанска гарда - енциклопедија за античка историја
• Заштита на Царот - живот во Преторијанската гарда Архивирано на 20 ноември 2017 г.