Илинден

Илинден
	Споменикот „Илинден“ или попознат како Македониум во Крушево. Симболот на празникот
Го празнува(ат)	Македонија
Значење	Ден на Св. Илија, на Илинденското востание, првото заседание на АСНОМ
Датум	2 август
Прослава	Официјални: државни прослави во манастирот Прохор Пчински, Пелинце, на Мечкин Камен и во Трново. Неофицијални: ; концерти, спортски настани, сенародни собири и сл.
Обичаи	Посетување на цркви, споменици и одење на излети

За други значења на поимот, погл. Илинден (појаснување).

Илинден или Ден на Св. Илија — голем македонски национален и православен празник, кој се одбележува на 2 август. Илинден има посебно значење за историјата на македонскиот народ заради тоа што на 2 август започнало Илинденското востание во 1903 година, а во 1944 година е одржано Првото заседание на АСНОМ. Денес, илинденската традиција е испреплетена со патриотски, фолкорни и религиски симболи, што го прави Илинден еден од најважните празници во Македонија.

Настани

Св. Илија

Икона „Огнено искачување на Пророкот Илија“. Велики Устјуг. Русија. 1570-тите.

Св. Илија (Громовникот) е еден од култните свеци кај православните Македонци, бидејќи православната црква го има поистоветено со Перун Громовникот, од словенската митологија, кога вршела покрстување на Словените. Култот кон Перун бил широко развиен кај македонските Словени, па така тие го замениле своето омилено божество со христијанскиот светец. Овој култ кон Перун/Илија, и денес е присутен кај Македонците.

Св. Илија бил боговидец, чудотворец, ревнител за Божјата вера. Бил родум од племето Ароново, од градот Тесвит и затоа е наречен Тесвитјанин. Кога се родил Илија, неговиот татко Савах видел ангели Божји околу детето како го повиваат во оган и му даваат да јаде пламен. Тоа било предзнак за неговиот пламенен карактер и за богодаруваната огнена сила во него. Целата своја младост ја минал во богомислие и во молитва, повлекувајќи се често во пустината за во тишина да размислува и да се моли. Се смета дека пред крајот на светот, Илија повторно ќе се јави за да ја сотре силата на Антихристот^[5].

Илинденско востание

Илинденското востание е востание против Отоманското Царство организирано од страна на ТМОРО и претставува еденод најголемите и најзначајните настани од македонската историја. По подготовките за востание против Отоманското Царство, на 2 август 1903 година на православниот верски празник Св. Илија - Илинден започнало Востанието. Ова востание е познато како Илинденско, според денот на започнување. На почетокот на јануари 1903 година, Централниот комитет на ВМРО донел решение да се крене востание летото истата година, иако за тоа немало поволна внатрешна и надворешна ситуација во Македонија, особено што на решението се спротивставиле неколку угледни револуционери, меѓу кои најпознат бил Гоце Делчев. Сепак, востанието означувало нова фаза од развојот на македонското национално и ослободително движење. На 20 јули (по стар календар), од носно на 2 август 1903 година, на Илинден (по нов календар), почнало Илинденското востание во Македонија. Тоа најголем успех постигнало во Битолскиот револуционерен округ. Прво било ослободено Смилево, па Крушево - центарот на востанието. Потоа востанието постигнало поголем успех во Костурско и во Леринско. На 4 август 1903 година, 600 востаници го ослободиле градот Клисура и го држеле во свои раце се до 17 август. На 17 август истата година, 700 востаници од Костурско и од Леринско го ослободиле гратчето Невеска. Покрај тоа, биле ослободени повеќе костурски, лерински и преспански села, каде што била воспоставена народна власт. Најжестоки борби се воделе кај селото Езерец меѓу 300 востаници и 2.000 османлиски аскер. Востаниците постигнале значителен успех и во Охридскиот револуционерен реон. Таму најжестоки востанички акции се воделе во Малесија, во Горна и во Долна Дебрца и на други места. Исто така, во Преспа имало жестоки борби со османлискиот аскер. Востаниците постигнале успех во Демирхисарско и во Кичевско, каде што биле ослободени повеќе села. До жестоки судири дошло во селата Прибилци, Карабуница и Извор, па дури се направил обид за ослободување и на градот Кичево.

АСНОМ

Точно 41 година по Илинденското востание, во манастирот Св. Прохор Пчински во близина на Куманово 115 делегати го одржале Првото заседание на АСНОМ (Антифашистичкото собрание на народното ослободување на Македонија), на кое е потврдена општествено-правната положба на Македонија како рамноправна федерална држава во рамките на ДФ Југославија. Заседанието го отворил Панко Брашнаров, најстариот делегат и сведок на двата Илиндена, со зборовите: „Денеска е Вториот Илинден, последен Илинден на неслободна Македонија, се ставаат темелите на македонската држава“. Избран е Президиум на АСНОМ, во состав: Методија Андонов Ченто (претседател), Панко Брашнаров и Емануел Чучков (потпретседатели) и Љупчо Арсов и Владимир Полежиноски (секретари). Заседанието усвоило неколку документи со државнотворно значење - Решение за конституирање на АСНОМ како врховен законодавен и извршен претставнички орган на демократска Македонија, Решение за воведување на македонскиот јазик за службен јазик во македонската држава и Декларација за основните права на човекот и граѓанинот на демократска Македонија. Од 28-^ми до 30 декември во слободно Скопје е одржано Второто заседание на АСНОМ. Од 14-^ти до 16 април 1945 година - Третото заседание на АСНОМ, кога е избрана Влада на Народна Република Македонија и се оформени органите на власт на новата македонска држава, создавана во текот на Народноослободителната војна.

Прославувања

Плакат за првото Културно востание во Крушево, 2009

Илинден како државен празник е неработен ден во Македонија^[6]. Претседателот и владата на Македонија организираат разни свечености на повеќе локации низ Македонија. Традиционално претседателот празникот го чествува во Крушево на Мечкин Камен. Таму е и централната манифестација. Мечкин Камен е посетен од голем број на државни и други делегации и голем број на граѓани^[7]. Поради проблемите што македонските делегации ги имале во минатото со српските црковни достоинственици, како замена за достоинственото чествување на АСНОМ, Македонија во близина на манастирот Св. „Прохор Пчински“ има изградено меморијален центар наречен „Пелинце“. Тука традиционално делегацијата ја води претседателот на Сорбранието^[7].

Премиерот на Република Македонија кон прославата се приклучува на традиционалниот иселенички собир кој се одржува во селото Трново^[7].

Едно од најавтентичните настани за Илинден е традиционалното пристигнување на коњаниците во Крушево кои на традиционалниот Илинденски марш секоја година тргнуваат од скопско Горно Лисиче на 27 јули. Постои и маршрута на планинари кои од Скопје пеш одат кон Мечкин Камен^[8].

Наводи

Прослава на Прохор Пчински

↑ Македонска делегација положи цвеќе во Прохор Пчински - Алсат М
↑ На Пелинце одбележана 65-годишнината од Првото заседание на АСНОМ
↑ Одбележана 101 годишнината од Илинденското востание - А1 Телевизија
↑ Во битолското село Трново се прославија двата Илиндена - А1 Телевизија
↑ (Откровение 11)
↑ Законот за празниците на Република Македонија
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Македонија го слави Илинден^{[мртва врска]}
↑ Македонија в недела ќе ги слави двата Илиндена Архивирано на 3 август 2009 г. - Утрински весник

Надворешни врски

[1] Македонска делегација положи цвеќе во Прохор Пчински - Алсат М

[2] На Пелинце одбележана 65-годишнината од Првото заседание на АСНОМ

[3] Одбележана 101 годишнината од Илинденското востание - А1 Телевизија

[4] Во битолското село Трново се прославија двата Илиндена - А1 Телевизија

[5] (Откровение 11)

[6] Законот за празниците на Република Македонија

[time_mk-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Македонија го слави Илинден^{[мртва врска]}

[8] Македонија в недела ќе ги слави двата Илиндена Архивирано на 3 август 2009 г. - Утрински весник

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]