Бог

Бог — еден од поимите со кои се опишува совршено, натчовечко и натприродно битие, за коешто луѓето кои веруваат во него, исто така веруваат и дека е создавател на универзумот.

Бог Отец, сликар од Цима да Конеглиано, 1510 година.

Сфаќањата за Бог во религијата

Некои религии кога говорат за Бог, него го опишуваат припишувајќи му и некои антропоморфни особини, додека други пак сметаат дека е невозможно и навредливо да се замислува Бог претставен во физичка форма. Некои сметаат дека Бог е олицетворение на целокупното добро, додека пак други сметаат дека Бог е нешто повеќе од обичните сфаќања за моралноста кои ги има човекот. Кај многу политеистички верувања постојат и полови разлики меѓу боговите, па така имаме и женски богови, т.е. божици. Речиси во сите сфаќања, човекот е претставен како понизен, потчинет и зависен од Богот.

Во некои митологии, боговите се претставени покрај како антропоморфни, како зооморфни (во вид на животно) или пак аморфни (без материјална форма). Претставата за изгледот на боговите е показател за развојот и видот на соодветната религија. Така, на пример, за религиите поврзани со тотемизмот, покарактеристични се зооморфните богови, а за анимистичките религии, боговите се антропоморфни.

Верувањето во еден Бог се нарекува монотеизам. Монотеистички религии се христијанството, јудаизмот и исламот. Христијаните го нарекуваат Бог, едноставно Бог или Господ, а муслиманите Алах. И едните и другите веруваат дека Бог, т.е. Алах е создател на светот и човекот. Верувањето во повеќе Богови се нарекува - политеизам. Во политеизмот сите богови и божици имаат свои, посебни важни функции. Постои и примотеизам. Примотеизмот всушност е политеистичка религија, со тоа што се зема еден Бог како врховен и особено важен за светот и за човечките битија, а останативе Богови се сметаат како помалку битни и потчинети на врховниот Бог.

Нерелигиски толкувања на Бог

Според Ерих Фром, Бог е историски условен поим во кој човекот го изразил своето доживување на сопствените повисоки сили, својот стремеж за вистина и единство, во определен историски период. Тој смета дека во современото капиталистичко општество, „бог е претворен во оддалечен генерален директор на претпријатието „Универзум“ за кого знаеме дека е таму и дека ја режира претставата (иако таа, веројатно, би се одвивала и без него), вие никогаш не го гледате, но го признавате неговото водство, додека го извршувате својот дел од работата.“ Во делото „Ecce Homo“, германскиот философ Фридрих Ниче вели дека Бог е „најголемиот приговор против животот“ и „дрзок одговор, еден неделикатес кон нас мислителите, - во основа дури само дрска забрана за нас: не мислете!“ Тој тврди дека поимот „Бог“ е измислен како „спротивен поим на животот“ и дека во него „сето штетно, отровно, отпадничко, сето смртно непријателство против животот е сведено во едно ужасно единство!“

Во есејот „За поетот“, српскиот поет Јован Дучиќ вели дека поетите се првите кои го објавиле Бога. Според него, идејата за божеството се појавила во својата големина само во уметноста: штом примитивниот човек почнал да создава, тој ја добил идејата за создавањето; а гледајќи се себе како творец на едно нешто, тој посакал да го осознае творецот на сите други нешта. Така, мерејќи ги своите дела со делата на непознатиот градител, човекот го добил поимот за семоќта и сезнаењето на Бог. Поетот е толкувач на божеството, зашто тоа е слика на човечкиот идеал, а поетот секогаш говори само за највисоките вредности. Оттука, според Дучиќ, ниту еден поет не е безбожен, туку поетот е религиозен, зашто поетите ја измислиле религијата. Затоа, дури и кога се сомнева, поетот верува.

Боговите како тема во уметноста и во популарната култура

Бог, воопшто, или некој конкретен бог, се јавува како тема во бројни дела од уметноста и популарната култура.

Боговите како тема во народното творештво

• „Двајцата браќа сираци и дедо Господ“ — македонска народна приказна.
• „Господ и четириесетте маченици - премногу за помошници“ — македонска народна приказна.
• „Господ, момчето и свети Михаил“ — влашка народна приказна.
• „Кому Бог му помага, никој не може да му наштети“ (српски: Коме Бог помаже, нико му наудити не може) - српска народна приказна.
• „Не помагај, Боже“ (српски: Не помози, Боже) - српска народна приказна.
• „Фантазиите на ѓаволот и Божјата сила“ (српски: Ђавоља маштанија и Божја сила) - српска народна приказна.
• „Бог никому не му останува должен“ - српска епска песна.
• „Богохулник“ - суфиска приказна.
• „За божјата суштина“ - суфиска приказна.

Боговите како тема во книжевноста

• „Двајца“ - расказ на бугарската писателка Елена Алексиева.
• „Кога бог ги празни џебовите“ - песна на македонската поетеса Николина Андова од 2013 година.
• „Бог меѓу другото“ - песна на Николина Андова од 2013 година.
• „Богови скитници“ - песна на Николина Андова од 2013 година.
• „Ракописот на богот“ - кус расказ на аргентинскиот писател Хорхе Луис Борхес.
• „Ох, Господе Боже“ - кус расказ на македонскиот писател Климент Булоски (под псевдонимот Дозгулпмус) од 2008 година.
• „Чудни се патиштата господови“ - песна на македонската поетеса Ана Бунтеска од 2015 година.
• „Мојата божица“ - песна на Јохан Волфганг Гете.
• „Божествено“ - песна на Јохан Волфганг Гете.
• „Бог и бајадера“ - песна на Јохан Волфганг Гете.
• „Песни на Бога“ (српски: Песме Богу) - песна на српскиот поет Јован Дучиќ.
• „Марс“ — песна на македонскиот поет Филип Јовановски.
• „Виј“ — песна на македонскиот поет Блаже Конески.
• „Божја птичка“ (руски: Птичка божия) - песна на рускиот поет Владимир Мајаковски од 1929 година.
• „За боговите“ (српски: Za bogove) - песна на српската поетеса Десанка Максимовиќ од 1964 година.
• „Приближување кон Бога и организирање“ (Trasumanar e organizzar) - поетска збирка на италијанскиот писател Пјер Паоло Пазолини од 1971 година.
• „Овјава“ — расказ на српскиот писател Радослав Петковиќ од 1998 година.
• „Итар Пејо го надмудрува Горниот“ - расказ на македонскиот писател Стале Попов.
• „Средновековен бог“ - песна на германскиот поет Рајнер Марија Рилке.
• „Без“ - песна на полскиот поет Тадеуш Ружевич од 1988-1989 година.
• „Расправа за божјата љубов“ – книга на шпанскиот калуѓер Кристобал де Фонсека од 1592 година.
• „Самракот на боговите“ - песна на германскиот поет Хајнрих Хајне.
• „Боговите на Грција“ - песна на германскиот поет Хајнрих Хајне.
• „Богот на XX век“ — песна на рускиот поет Велимир Хлебников.
• „Перун“ — песна на Велимир Хлебников.

Боговите како тема во музиката

Бог како тема во класичната музика

• „Тебе ти пеам, боже“ ('англиски: 'Singing to You Lord) – песна на композиторот Станислав Бинички.
• „Отче Наш“ – песна на композиторот П. Динев.
• „Скапоцен боже“ (англиски: Precious Lord) – песна на композиторот Томас А. Дорси.
• „Му пеам на бога“ (Cantate domino) – хорска песна на унгарскиот композитор Левенте Ѓонѓоши (Levente Gyöngyösi).
• „Ќе му пеам на бога“ (Cantabo domino) – хорска песна на словенечкиот композитор Иван Флорјанц.

Боговите како тема во популарната музика

• „Добриот бог“ (англиски: Good Lord) — песна на јамајската реге-група The Abyssinians.
• „Вера во Бога“ (англиски: Faith in God) - песна на американската хардкор-панк група Бед релиџн (Bad Religion).
• „Гласот на Господ е владата“ (англиски: The Voice of God is Government) - песна на американската група Бед релиџн.
• „Разроки богови“ (англиски: Cross Eyed Gods) — песна на американската рок-група The Brian Jonestown Massacre од 2023 година.
• „Јас сум бог“ (англиски: I am a God) - песна на американскиот рапер Kanye West од 2013 година.
• „Господ е љубов“ (англиски: God is Love) - песна на американскиот соул музичар Марвин Геј (Marvin Gaye) од 1971 година.
• „Божјиот прототип“ – музички албум на македонскиот рапер Да Џака Накот од 2012 година.
• „Со господ на твојата страна“ (англиски: With God on Our Side) - песна на американскиот рок-музичар Боб Дилан.
• „Врховна љубов“ (англиски: A love supreme) — албум на американскиот џез-музичар Џон Колтрејн (John Coltrane) од 1964 година.
• „Бог“ (англиски: God) - песна на John Lennon & The Plastic Ono Band од 1971 година.
• „Бог ги слуша молбите на невините“ (англиски: God Hears Pleas of the Innocent) — музички албум на американската рок-група Килдоузер (Killdozer).
• „Бог ѝ се поклонува на математиката“ (англиски: God Bows To Math) - песна на американската рок-група Минитмен (Minutemen) од 1984 година.
• „Сино-зелен бог“ (англиски: Blue-Green God) — песна на американската рок-група Мит папетс (Meat Puppets) од 1982 година.
• „Нови богови“ (англиски: New Gods) — песна на Мит папетс од 1984 година.
• „Господ мора да е плашило“ (англиски: God Must Be A Boogie Man) - песна на американската музичарка Џони Мичел (Joni Mitchell) од 1979 година.
• „Божја медицина“ (англиски: God's Own Medicine) - музички албум на британската рок-група Mission од 1986 година.
• „Господ со нас“ (англиски: God With Us) - композиција на италијанскиот композитор Енио Мориконе (Ennio Morricone).
• „Врховен бог“ (англиски: A Greater God) — песна на американските хип-хоп музичари MC 900 Ft и DJ Zero) од 1989 година.
• „Божја песна (Ете, зошто го сакам човештвото)“ (англиски: God's Song (That's Why I Love Mankind)) - песна на американската музичар Ренди Њумен (Randy Newman) од 1972 година.
• „О, мој боже“ (англиски: O My God) — песна на британската рок-група Полис (Police) од 1983 година.
• „Ако паднам во немилост на Бога“ (англиски: If I Should Fall From Grace With God) — песна на ирско-британската рок-група Поугс (The Pogues) од 1988 година.
• „Боже, дали ме слушаш“ (англиски: Lord can you hear me) — песна на британската рок-група Spacemen 3.
• „Во божјата земја“ (англиски: In God's Country) — песна на ирската рок-група У2 (U2) од 1987 година.
• „Во божји раце“ (англиски: In God's Hands) — песна на поп-пејачката Нели Фуртадо (Nelly Furtado) од 2006 година.
• „Малиот лимен господ“ (англиски: Little Tin God) — песна на американската поп-рок-музичар Дон Хенли (Don Henley) од 1989 година.
• „Нема Господ“ (англиски: No God) — песна на американската хард-кор група The Germs.

Поврзано

• Божица
• Религија
• Митологија