Википедија

Хамал

Хамал, означена како Алфа Овен (α Arietis, скратено Alpha Ari, α Ari) - најсветлата ѕвезда во северното хороскопско соѕвездие на Овен.[4][12]

Хамал
Местоположба на α Овен (заокружено)
Податоци од набљудување
Епоха J2000.0      Рамноденица J2000.0 (ICRS)
Соѕвездие Aries
Ректасцензија 02ч 07м &1000000000104057000000010,40570с[1]
Деклинација +23° 27′ &1000000000044703200000044,7032″[1]
Прив. величина (V) 2.00[2]
Особености
Развојна фаза Гранка на црвени џинови
Спектрален тип K1IIIb
U−B Боен показател +1.13[2]
B−V Боен показател +1.15[2]
V−R Боен показател +0.7[3]
R−I Боен показател +0.62[4]
Променлив тип Suspected[5]
Астрометрија
Радијална брзина (Rv)−14.2 ± 0.9[6] км/с
Сопствено движење (μ) Рект: +188.55[1] млс/г
Дек.: −148.08[1] млс/г
Паралакса (π)49.56 ± 0.25[1] млс
Оддалеченост65,8 ± 0,3 сг
(20,2 ± 0,1 пс)
Апсолутна величина (MV)+0.47 ± 0.04[7]
Податоци
Маса1,5 ± 0,2[8] M☉
Полупречник15,19 ± 0,1[9] R☉
Површ. грав. (log g)2.3[10]
Сјајност76,2 ± 0,8[9] L☉
Температура4.553 ± 15[8] K
Вртежна брзина (v sin i)3.44[8] км/с
Старост3.4 ± 1.9[11] Гг.
Други ознаки
Хемал, Хамал, Рас Хамел, ел Нат, Arietis, α Ари, Алфа Овен, Алфа Ари, 13 Овен, 13 Ари, БП+22 306, FK5 74, БОК 2538, ГК 84.3, ГК 9072, ХД 12929, ХИП 9884, ХР 617, LTT 10711, NLTT 7032, ППМ 91373, САО 75151[3][4]
Наводи во бази
SIMBAD— податоци

Со привидна ѕвездена величина од 2,0,[2] таа е просечната 50-та најсветла ѕвезда на ноќното небо. Врз основа на мерењата на паралакса направени со сателитот за астрометрија Хипаркос,[13][14] Хамал е оддалечена околу 65.8 светлосни години од Земјата. Станува збор за џиновска ѕвезда која може да биде домаќин на планета која орбитира со маса поголема од Јупитеровата маса.[8]

Номенклатура

уреди
 
Хамал е најсветлата ѕвезда во соѕвездието Овен.

Алфа Бик е Бајерова ознака на ѕвездата. Ја поседува и Флемстидовата ознака на 13 Овен.

Традиционалното име Хамал (исто така напишано Хемал, Хамул, Рас Хамел) потекнува од арапскиот збор رأس الحمل или во превод „глава на овенот“, за возврат од името на соѕвездието како целина, Al Ħamal „овенот“[15]. Во 2016 година, Меѓународниот астрономски сојуз организирал Работна група за имиња на ѕвезди (РГИЅ)[16] за да ги каталогизира и стандардизира соодветните имиња за ѕвездите. Првиот билтен на РГИЅ од јули 2016 година [17] вклучил табела со првите две серии на имиња одобрени од РГИЅ; кој ја вклучил и Хамал за оваа ѕвезда[18].

На кинески,婁宿 што значи Бонд (астеризам), се однесува на астеризам кој се состои од Хамал, β Овен и γ Овен .[19] Следствено, кинеското име за самиот Хамал е 婁宿三, или во превод Третата ѕвезда на Бонд.

Својства

уреди

Спектарот на оваа ѕвезда се совпаѓа со ѕвездената класификација на K2 III Ca-1, при што класата на сјајност од III покажува дека е еволуирана џиновска ѕвезда која го исцрпила снабдувањето со водород во своето јадро и денес е на гранката на црвениот џин.[20] Делот „Ca-1“ од класификацијата покажува дека покажува послаби од нормалните линии на калциум во својот спектар.[21] Од 1943 година, спектарот на оваа ѕвезда служи како една од стабилните точки на сидро според која се класифицираат другите ѕвезди. Се проценува дека има 65% поголема маса од Сонцето,[10] додека интерферометриските мерења со помош на морнаричкиот прецизен оптички интерферометар покажуваат дека е 15 пати поголема во пречник.[9] И покрај зголемениот обем, оваа ѕвезда сè уште се врти со малку поголема екваторијална азимутална брзина од Сонцето, со проектирана вртежна брзина од 3,44 km s−1.[8]

Хамал зрачи околу 91 пати поголема од светлината на Сонцето од нејзината надворешна обвивка на делотворна температура од 4.411 келвини.[10] Таа е поладна од површината на Сонцето, што и дава портокалова нијанса на ѕвезда од типот К. Се смета дека е малку променлива, со амплитуда од 0,06 степени.[5] Изобилството на други елементи освен водород и хелиум, што астрономите го нарекуваат металничост на ѕвездата, е само околу 60% од она на Сонцето.[22][б 1]

Планетарен систем

уреди

Во 2011 година, веројатното присуство на планета во орбитата околу оваа ѕвезда било пријавено од Бјеонг-Чеол Ли и сор. Била откриена преку методот на радијална брзина, врз основа на мерењата направени помеѓу 2003 и 2010 година во опсерваторијата за оптичка астрономија Бохјунсан во Кореја. Објектот има орбитален период од 381 денови и ексцентричност од 0,25. Долната граница на масата на овој објект е околу 1,8 пати поголема од јупитеровата маса. Проценетата полуглавна оска на орбитата на планетата е 1,2 астрономски единици (АЕ), што би и дало растојание на периапсис од 0,9 АЕ и растојание од апоапсија од 1,5 АЕ.[8] За споредба, ѕвездата има полупречник од 0,07 АЕ.[23]

Планетарен систем Хамал[24]
Придружници Маса Голема полуоска
(ае) 		Орбитален период
(денови) 		Занесеност Наклон Полупречник
b ≥ 1.8 ± 0.2 MJ 1.2 380.8 ± 0.3 0.25 ± 0.03 — —

Во културата

уреди

Ориентацијата на Хамал во однос на орбитата на Земјата околу Сонцето и дава одредена важност што не е видлива од нејзината скромна светлина. Помеѓу 2000 и 100 година п.н.е., очигледниот пат на Сонцето низ небото на Земјата ја поставила во Овен на северната пролетна рамноденица, моментот во времето што го означува почетокот на пролетта на северната полутопка. Ова е причината зошто повеќето астролошки колумни во современите весници започнуваат со Овен.[25] Додека пролетната рамноденица оттогаш се преселила во Риби поради прецесија на рамнодениците[26], Хамал останала на ум како светла ѕвезда во близина на она што очигледно било важно место кога луѓето првпат го проучувале ноќното небо.[12] Во моментов (епоха J2000) нејзината деклинација е речиси точно еднаква на географската широчина на Северниот Повратник, што значи дека може да се користи за да се најде место на таа имагинарна линија кога Сонцето не е во близина.

Другото име на Хамал, Хамул, се користело за името на бродот на американската морнарица, USS Hamul.

Белешки

уреди
  1. ↑ Изобилството се проценува со преземање на [Fe/H] на јачината од десет:
              10[Fe/H] = 10-0.214 = 0.61

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 van Leeuwen, F. (November 2007), „Validation of the new Hipparcos reduction“, Astronomy and Astrophysics, 474 (2): 653–664, arXiv:0708.1752, Bibcode:2007A&A...474..653V, doi:10.1051/0004-6361:20078357, S2CID 18759600
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Johnson, H. L.; и др. (1966). „UBVRIJKL photometry of the bright stars“. Communications of the Lunar and Planetary Laboratory. 4 (99): 99. Bibcode:1966CoLPL...4...99J.
  3. ↑ 3,0 3,1 „alf Ari“. SIMBAD. Центар за астрономски податоци во Стразбур. (англиски)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 HR 617, database entry, The Bright Star Catalogue, 5th Revised Ed. (Preliminary Version), D. Hoffleit and W. H. Warren, Jr., CDS ID V/50. Accessed on line December 16, 2008.
  5. ↑ 5,0 5,1 NSV 725, database entry, New Catalogue of Suspected Variable Stars, the improved version, Sternberg Astronomical Institute, Moscow, Russia. Accessed on line December 16, 2008.
  6. ↑ Evans, D. S. (June 20–24, 1966), Batten, Alan Henry; Heard, John Frederick (уред.), „The Revision of the General Catalogue of Radial Velocities“, Determination of Radial Velocities and their Applications, Proceedings from IAU Symposium no. 30, University of Toronto: International Astronomical Union, 30, стр. 57, Bibcode:1967IAUS...30...57E
  7. ↑ Carney, Bruce W.; и др. (March 2008), „Rotation and Macroturbulence in Metal-Poor Field Red Giant and Red Horizontal Branch Stars“, The Astronomical Journal, 135 (3): 892–906, arXiv:0711.4984, Bibcode:2008AJ....135..892C, doi:10.1088/0004-6256/135/3/892, S2CID 2756572
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 Lee, B.-C.; и др. (May 2011), „A likely exoplanet orbiting the oscillating K-giant α Arietis“, Astronomy & Astrophysics, 529: A134, arXiv:1104.4431, Bibcode:2011A&A...529A.134L, doi:10.1051/0004-6361/201016293, S2CID 58906630
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Baines, Ellyn K.; Clark, James H., III; Schmitt, Henrique R.; Stone, Jordan M.; von Braun, Kaspar (2023-12-01). „33 New Stellar Angular Diameters from the NPOI, and Nearly 180 NPOI Diameters as an Ensemble“. The Astronomical Journal. 166 (6): 268. Bibcode:2023AJ....166..268B. doi:10.3847/1538-3881/ad08be. ISSN 0004-6256.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Gray, David F.; Kaur, Taranpreet (2019-09-01). „A Recipe for Finding Stellar Radii, Temperatures, Surface Gravities, Metallicities, and Masses Using Spectral Lines“. The Astrophysical Journal. 882 (2): 148. Bibcode:2019ApJ...882..148G. doi:10.3847/1538-4357/ab2fce. ISSN 0004-637X.
  11. ↑ Bonfanti, A.; и др. (2015). „Revising the ages of planet-hosting stars“. Astronomy and Astrophysics. 575. A18. arXiv:1411.4302. Bibcode:2015A&A...575A..18B. doi:10.1051/0004-6361/201424951. S2CID 54555839.
  12. ↑ 12,0 12,1 Hamal Архивирано на 8 декември 2008 г., Stars, Jim Kaler. Accessed on line December 16, 2008.
  13. ↑ Perryman, M. A. C.; Lindegren, L.; Kovalevsky, J.; и др. (July 1997), „The Hipparcos Catalogue“, Astronomy and Astrophysics, 323: L49–L52, Bibcode:1997A&A...323L..49P
  14. ↑ Perryman, Michael (2010), „The Making of History's Greatest Star Map“, Astronomers' Universe, Heidelberg: Springer-Verlag, Bibcode:2010mhgs.book.....P, doi:10.1007/978-3-642-11602-5, ISBN 978-3-642-11601-8
  15. ↑ Allen, Richard Hinckley (1899), Star-names and Their Meanings, New York: G. E. Stechert, стр. 78, 80
  16. ↑ „IAU Working Group on Star Names (WGSN)“. Посетено на 22 May 2016.
  17. ↑ „Bulletin of the IAU Working Group on Star Names, No. 1“ (PDF). Посетено на 28 July 2016.
  18. ↑ „IAU Catalog of Star Names“. Посетено на 28 July 2016.
  19. ↑ (на кинески) 中國星座神話, written by 陳久金.
  20. ↑ Stoesz, Jeffrey A.; Herwig, Falk (April 2003), „Oxygen isotopic ratios in first dredge-up red giant stars and nuclear reaction rate uncertainties revisited“, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 340 (3): 763–770, arXiv:astro-ph/0212128, Bibcode:2003MNRAS.340..763S, doi:10.1046/j.1365-8711.2003.06332.x, S2CID 14107804
  21. ↑ Garrison, R. F. (December 1993), „Anchor Points for the MK System of Spectral Classification“, Bulletin of the American Astronomical Society, 25: 1319, Bibcode:1993AAS...183.1710G, Архивирано од изворникот на 2019-06-25, Посетено на 2012-02-04
  22. ↑ Piau, L.; и др. (February 2011), „Surface convection and red-giant radius measurements“, Astronomy and Astrophysics, 526: A100, arXiv:1010.3649, Bibcode:2011A&A...526A.100P, doi:10.1051/0004-6361/201014442, S2CID 118533297
  23. ↑ For a = 1.2 AU and e = 0.25, the periapsis is given by a × (1 - e) = 9 AU and the apoapsis is a × (1 + e) = 15 AU. The solar radius is 0.0046491 AU, so the star's radius is 14.9 × 0.0046491 = 0.069 AU.
  24. ↑ Schneider, Jean (2011), „Notes for Planet alf Ari b“, Extrasolar Planets Encyclopaedia, Посетено на 2011-10-12
  25. ↑ Raymo, Chet (1982), 365 Starry Nights: An Introduction to Astronomy for Every Night of the Year, New York: Simon and Schuster, стр. 196, ISBN 0-671-76606-6
  26. ↑ Kaler, James B. (2002), The Ever-changing Sky: A Guide to the Celestial Sphere, Cambridge, UK: Cambridge University Press, стр. 151, 152, ISBN 0-521-49918-6

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Хамал&oldid=5262762“