Сириска азбука

Сириска азбука или сириско писмо — систем на пишување кој воглавно се користи за пишување на сирискиот јазик уште од 1 век. Сириското писмо е согласно писмо, абџад, каде секоја буква претставува согласка. Писмото е создадено од арамејското писмо, кое пак потекнува од феникиското, па така, истото споделува сличности со современите хебрејско, арапско и монголско писмо. Сирискиот јазик се пишува од десно кон лево во хоризонтален правец. Секоја буква е согласка, но постојат и посебни знаци за бележење на самогласки.

Сириска азбука
Пример на текст со сириско писмо.
Тип	согласно писмо
Период	6 век – денес
Правец на пишување	од десно кон лево
Јазици	арамејски (сириски, западен новоарамејски, асирски новоарамејски, калдејски новоарамејски, туројоански), арапски, малајалски
Сродни писма
Матични системи	египетски хиероглифи прасинајско писмо феникиско писмо арамејско писмо Сириска азбука
Изведени системи	согдијско →старотурска азбука →староунгарска азбука →староујгурска азбука →монголско писмо →манихејско писмо набатејско писмо →арапско писмо →нко
ISO 15924
ISO 15924	Syrc, 135 , ​Syriac Syre, 138 (ʾEsṭrangēlā variant) Syrj, 137 (Western variant) Syrn, 136 (Eastern variant)
Уникод
Уникоден назив	Syriac
Уникоден опсег	U+0700–U+074F Syriac U+0860-U+086F Syriac Supplement

Особености

Денес постојат три форми на ова писмо: класична форма или естрангела, источна форма и западна форма.

Класична форма

Најстарата и класичната форма на писмото се нарекува „естрангела“ (ܐܣܛܪܢܓܠܐ). Иако оваа форма денес не се користи како главна форма за пишување на јазикот, сепак оваа форма доживеала оживување од 10 век па навака. Често писмото се користи во научните изданија. Оваа форма вообичаено не користи специјални симболи за самогласки.

Источна форма

Источната форма се користи за источните дијалекти на сирискиот јазик. Оваа форма е поблиска со класичното писмо за разлика од западното.

Западна форма

Западната форма се користи за пишување на западните дијалекти на сирискиот јазик. Повеќето од буквите потекнуваат од класичното писмо, но се упростени.

име	буква			фонема		бројчена вредност	феникиски еквивалент	арамејски еквивалент	хебрејски еквивалент
	класично	источно	западно	транслитерација	МФА
ʾĀlep̄ или ʾĀlap̄* (ܐܠܦ)				ʾ или ништо матер лекционис: ā	[ʔ] или тивко матер лекционис: [ɑ]	1		𐡀	א
Bēṯ (ܒܝܬ)				тврдо: b меко: ḇ (исто така bh, v, β)	тврдо: [b] меко: [v] или [w]	2		𐡁	ב
Gāmal (ܓܡܠ)				тврдо: g меко: ḡ (исто така g̱, gh, ġ, γ)	тврдо: [ɡ] меко: [ɣ]	3		𐡂	ג
Dālaṯ* (ܕܠܬ)				тврдо: d меко: ḏ (исто така dh, ð, δ)	тврдо: [d] меко: [ð]	4		𐡃	ד
Hē* (ܗܐ)				h	[h]	5		𐡄	ה
Waw* (ܘܘ)				согласка: w матер лекционис: ū или ō (исто така u или o)	согласка: [w] матер лекционис: [u] или [o]	6		𐡅	ו
Зајин* (ܙܝܢ)				z	[z]	7		𐡆	ז
Ḥēṯ (ܚܝܬ)				ḥ	[ħ], [x], или [χ]	8		𐡇	ח
Ṭēṯ (ܛܝܬ)				ṭ	[tˤ]	9		𐡈	ט
Yōḏ (ܝܘܕ)				согласка: y матер лекционис: ī (исто така i)	согласка: [j] матер лекционис: [i] или [e]	10		𐡉	י
Kāp̄ (ܟܦ)				тврдо: k меко: ḵ (исто така kh, x)	тврдо: [k] меко: [x]	20		𐡊	כ ך
Lāmaḏ (ܠܡܕ)				l	[l]	30		𐡋	ל
Mīm (ܡܝܡ)				m	[m]	40		𐡌	מ ם
Nūn (ܢܘܢ)				n	[n]	50		𐡍	נ ן
Semkaṯ (ܣܡܟܬ)				s	[s]	60		𐡎	ס
ʿĒ (ܥܐ)				ʿ	[ʕ]	70		𐡏	ע
Pē (ܦܐ)				тврдо: p меко: p̄ (исто така p̱, ᵽ, ph, f)	тврдо: [p] меко: [f]	80		𐡐	פ ף
Ṣāḏē* (ܨܕܐ)				ṣ	[sˤ]	90		𐡑	צ ץ
Qōp̄ (ܩܘܦ)				q	[q]	100		𐡒	ק
Rēš* (ܪܝܫ)				r	[r]	200		𐡓	ר
Šīn (ܫܝܢ)				š (исто така sh)	[ʃ]	300		𐡔	ש
Taw* (ܬܘ)				тврдо: t меко: ṯ (исто така th, θ)	тврдо: [t] меко: [θ]	400		𐡕	ת

Уникод

Сириската азбука била додадена во уникод во септември 1999 година со издавањето на верзијата 3.0. Дополнителни букви кои се користат во малајалскиот биле додадени во јуни 2017 година со издавање на верзија 10.0. Уникод блокот за сирискиот се U+0700–U+074F:

сириски Официјална кодна табела на уникод (PDF)

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

A

B

C

D

E

F

U+070x

܀

܁

܂

܃

܄

܅

܆

܇

܈

܉

܊

܋

܌

܍

܏  SAM

U+071x

ܐ

ܑ

ܒ

ܓ

ܔ

ܕ

ܖ

ܗ

ܘ

ܙ

ܚ

ܛ

ܜ

ܝ

ܞ

ܟ

U+072x

ܠ

ܡ

ܢ

ܣ

ܤ

ܥ

ܦ

ܧ

ܨ

ܩ

ܪ

ܫ

ܬ

ܭ

ܮ

ܯ

U+073x

ܰ

ܱ

ܲ

ܳ

ܴ

ܵ

ܶ

ܷ

ܸ

ܹ

ܺ

ܻ

ܼ

ܽ

ܾ

ܿ

U+074x

݀

݁

݂

݃

݄

݅

݆

݇

݈

݉

݊

ݍ

ݎ

ݏ

Белешки 1.^ До уникод, верзија 10.0 2.^ Сивите полиња означуваат неназначени кодови

Литература

• Coakley, J. F. (2002). Robinson's Paradigms and Exercises in Syriac Grammar (5th ed.). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-926129-1.
• Hatch, William (1946). An Album of Dated Syriac Manuscripts. Boston: The American Academy of Arts and Sciences, reprinted in 2002 by Gorgias Press. ISBN 1-931956-53-7.
• Michaelis, Ioannis Davidis (1784). Grammatica Syriaca.
• Eberhard Nestle (1888). Syrische Grammatik mit Litteratur, Chrestomathie und Glossar. Berlin: H. Reuther's Verlagsbuchhandlung. [translated to English as Syriac grammar with bibliography, chrestomathy and glossary, by R. S. Kennedy. London: Williams & Norgate 1889].
• Theodor Nöldeke and Julius Euting (1880). Kurzgefasste syrische Grammatik. Leipzig: T.O. Weigel. [translated to English as Compendious Syriac Grammar, by James A. Crichton. London: Williams & Norgate 1904. 2003 edition: ISBN 1-57506-050-7].
• Phillips, George (1866). A Syriac Grammar. Cambridge: Deighton, Bell, & Co.; London: Bell & Daldy.
• Robinson, Theodore Henry (1915). Paradigms and Exercises in Syriac Grammar. Oxford University Press. ISBN 0-19-926129-6.
• Rudder, Joshua. Learn to Write Aramaic: A Step-by-Step Approach to the Historical & Modern Scripts. n.p.: CreateSpace Independent Publishing Platform, 2011. 220 pp. ISBN 978-1461021421 Includes the Estrangela (pp. 59–113), Madnhaya (pp. 191–206), and the Western Serto (pp. 173–190) scripts.
• Thackston, Wheeler M. (1999). Introduction to Syriac. Bethesda, MD: Ibex Publishers, Inc. ISBN 0-936347-98-8.

Надворешни врски

• Сириска азбука на Omniglot
• Сириска азбука на Ancient Scripts
• Уникод кодови за сириската азбука
• Сириски фонтови Архивирано на 3 април 2016 г.
• Арамејски и сириско ракописно писмо Архивирано на 23 јули 2018 г.
• Научи сириски